1. Polscy Emigranci w Europie
Prezentacja wyników internetowego
badania polskiej emigracji 2008
Warszawa, 17 marca 2009
2. Kontekst badania
W grudniu 2008 roku zrealizowaliśmy drugą edycję badania polskiej emigracji.
W I edycji - z października 2007 – zaprezentowaliśmy portret emigrantów jako
konsumentów i odbiorców polskojęzycznych mediów oraz przedstawiliśmy
sposoby kontaktu badanych z krajem.
W II edycji z grudnia 2008 zbadaliśmy równieŜ aspekty emocjonalne Ŝycia na
emigracji oraz perspektywy powrotu rodaków do Polski.
Badanie dostarcza wielu uŜytecznych informacji, przydatnych bankom,
deweloperom, przewoźnikom, w tym liniom lotniczym, biurom podróŜy,
producentom FMCG, mediom czy instytucjom rządowym i samorządowym.
3. Cele badania
Główny cel badania stanowiło zaprezentowanie wszechstronnego wizerunku
Polaków Ŝyjących na emigracji w wybranych krajach europejskich.
Obok portretu społeczno – demograficznego interesowało nas przede
wszystkim głębsze wniknięcie w codzienność emigrantów. Nie tylko poprzez
pryzmat sytuacji zawodowej czy materialnej, ale poprzez cele do których
dąŜą, towarzyszące im tęsknoty oraz samopoczucie.
Zbadaliśmy takŜe, czy mieszkając na emigracji nadal interesują się
wydarzeniami z Polski oraz czy tęsknią za krajem.
Na koniec zapytaliśmy badanych o ich plany powrotu do Polski.
4. Metodologia
Wywiady zrealizowano poprzez ankiety internetowe (web survey).
Zaproszenia do badania wyświetlano osobom, które odwiedzały zza granicy
strony internetowe Onet.pl, WP.pl, Interia.pl oraz Gazeta.pl. Osoby te
identyfikowano na podstawie numerów IP połączenia internetowego. Dodatkowo
proszono badanych o potwierdzenie kraju zamieszkania.
Badanie objęło osoby, które mieszkają od co najmniej trzech miesięcy w jednym
z 11 krajów Europy Zachodniej.
Kraje wybrano na podstawie liczby odwiedzin, tak aby uzyskać co najmniej 300
wywiadów na kraj.
Ankiety zebrano w dniach 3-17 grudnia 2008 roku.
Łącznie przeankietowano 20 006 osób.
5. Podział zebranych ankiet wg krajów
804
659
Łącznie zbadano 20 006
osób.
1 906
889
8 126
3/4 badanych pochodzi 473
trzech krajów: Wielkiej 4 740
Brytanii, Niemiec
i Irlandii. 955
370
643
550
7. 74% zbadanych emigrantów wyjechało do Wielkiej Brytanii, Irlandii lub Niemiec
Duża zbieżność z danymi GUS
Wielka Brytania 40%
Wg danych GUS (koniec 2007r.) poza
Polska przebywa czasowo 2,27 mln
Niemcy 24%
osób, w tym 1,86 mln w UE.
Irlandia 10%
Wielka Brytania: 690 tys. osób (37%
wśród przebywających w krajach UE)
Francja 5%
Niemcy: 490 tys. (26%)
Holandia 4%
Irlandia: 200 tys. (11%)
Szwecja 4%
Norwegia 3%
Wlochy 3%
Hiszpania 3%
Belgia 2%
Austria 2%
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Źródło ilustracji: www.dziennik.pl
8. Cel wyjazdu stanowiła przede wszystkim chęć poprawy statusu materialnego
oraz potrzeba poznania świata
poznanie świata, ludzi 30%
zarobienie pieniędzy na konkretny cel 30%
znalezienie pracy 28%
Procentowy udział rodzajów motywacji
chęć „wyrwania” się z Polski 27%
wyjazdów
swobodny styl Ŝycia 23%
rodzinne 20%
chęć rozwoju osobistego 22%
względy rodzinne (dołączenie do rodziny, ślub, etc.) 20%
rozwój 34%
rozwój zawodowy, kontynuacja kariery 17%
pieniądze, praca 44%
edukacja, kształcenie się 17%
inne 5%
styl Ŝycia 37%
urodziłem/am się poza Polską 0,3%
Co było dla Ciebie głównym powodem wyjazdu z Polski?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić więcej niŜ jednej odpowiedzi
9. 43% emigrantów przebywa za granicą krócej niż 3 lata (podział na „nową”
i „starą emigrację” wg długości pobytu)
Ogółem 5% 5% 33% 27% 30%
Irlandia 5% 49% 38% 5%
Wielka Brytania 4% 5% 43% 36% 12%
Norwegia 8% 10% 43% 21% 18%
Holandia 8% 10% 36% 16% 30%
Hiszpania 9% 6% 34% 18% 34%
Szwecja 7% 6% 23% 21% 44%
Włochy 5% 5% 24% 22% 45%
Belgia 7% 5% 22% 19% 47%
Francja 8% 5% 19% 19% 50%
Niemcy 4% 4% 18% 15% 59%
Austria 4% 4% 17% 15% 60%
0% 50% 100%
3 – 6 miesięcy 7 – 12 miesięcy od roku do 3 lat od 3 do 5 lat powyŜej 5 lat
Od jak dawna mieszkasz za granicą?
Nowa emigracja
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
10. Większość emigrantów to osoby młode – 70% badanych jest pomiędzy
21 a 35 rokiem życia
Ogółem 3% 70% 15% 12%
Irlandia 2% 86% 9% 2%
Wielka Brytania 3% 80% 11% 6%
Norwegia 2% 61% 22% 15%
Holandia 3% 74% 15% 9%
Hiszpania 3% 69% 18% 10%
Szwecja 3% 50% 21% 26%
Włochy 3% 68% 19% 9%
Belgia 5% 65% 20% 10%
Francja 65% 17% 16%
Niemcy 2% 53% 21% 24%
Austria 3% 52% 20% 24%
0% 50% 100%
15 - 20 lat 21-35 lat 36-45 lat 46 i więcej
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
11. Wyjechały przede wszystkim osoby dobrze wykształcone – 90% badanych
zadeklarowało przynajmniej średnie wykształcenie
Struktura wykształcenia Porównanie ze spisem
zbadanych emigrantów powszechnym GUS
Emigranci 2008 GUS spis 2002
podstawowe lub niŜsze 2%
11%
zasadnicze zawodowe 9%
podstawowe i zawodowe
54%
średnie zawodowe (z maturą lub bez) 19%
28%
średnie ogólnokształcące (z maturą średnie
10%
lub bez)
33%
policealne / pomaturalne 7%
19%
policealne i wyŜsze nieukończone
wyŜsze nieukończone 11% 3%
wyŜsze (licencjat lub magisterskie) 37% 42%
wyŜsze i podyplomowe
10%
wyŜsze podyplomowe (np. doktorskie,
5%
MBA)
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
12. Często są z nimi najbliżsi – po 40% badanych przebywa na emigracji razem ze
współmałżonkiem(-ą) lub partnerem(-ką)
100%
90%
80%
70%
60%
62%
50% 81%
7% 7%
40% 11%
30%
20% 40% 39%
33%
24%
10%
9%
0%
małŜonek(-ka) partner(-ka) dzieci rodzeństwo rodzice
na emigracji w Polsce
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Źródło ilustracji: imagebase.davidniblack.com
14. Blisko połowa emigrantów wykonuje prace fizyczne
27% pracuje jako specjaliści lub na stanowiskach kierowniczych (w Polsce 20%)
65% emigrantów pracuje na
na emigracji w Polsce
etacie, 9% prowadzi własną
działalność gospodarczą, 7%
20%
Praca fizyczna niewymagająca
odbywa staŜ, pracuje dorywczo
kwalifikacji 12%
lub naukowo.
28%
Praca fizyczna wymagająca
kwalifikacji 20%
19% badanych nie pracuje
4%
Praca biurowa niewymagająca
kwalifikacji
(uczą się/studiują, prowadzą
6%
dom, szukają pracy).
13%
Praca biurowa wymagająca
kwalifikacji 15%
19%
Wysoko wykwalifikowany
Działalność gospodarczą
specjalista 14%
prowadzą częściej emigranci
8%
Stanowisko kierownicze,
w Niemczech (17%) i Austrii
dyrekcja, kadra zarządzająca 6%
(16%). Najrzadziej – w
8%
Irlandii (3%) i Wielkiej
inne
27%
Brytanii (7%)
Podstawa procentowania: osoby pracujące (N=16 380)
15. Zdecydowana większość odczuła poprawę sytuacji materialnej po wyjeździe
Na emigracji Przed wyjazdem
ogół 6% 66% 16% 9% 12% 32% 35% 14% 6%
Irlandia 5% 79% 9% 6% 15% 29% 32% 16% 7%
Wielka Brytania 6% 72% 14% 7% 13% 30% 34% 14% 7%
Norwegia 8% 68% 12% 9% 18% 26% 31% 15% 8%
Holandia 6% 66% 15% 10% 4% 23% 27% 23% 14% 9%
Hiszpania 5% 59% 20% 7% 8% 25% 26% 27% 11% 8%
Szwecja 8% 69% 13% 8% 19% 25% 26% 17% 11%
Włochy 52% 22% 8% 13% 22% 27% 25% 12% 11%
Belgia 8% 65% 14% 9% 24% 25% 23% 9% 16%
Francja 6% 59% 20% 5% 10% 22% 26% 25% 12% 11%
Niemcy 6% 59% 20% 5% 10% 24% 28% 24% 10% 11%
Austria 7% 60% 19% 5% 10% 18% 28% 29% 14% 9%
0% 25% 50% 75% 100% 0% 25% 50% 75% 100%
jestem zamoŜny jestem zamoŜny
wystarcza na wszystkie wydatki wystarcza na wszystkie wydatki
nie wystarcza na większe wydatki nie wystarcza na większe wydatki
trzeba odmawiać sobie wielu rzeczy, aby wystarczyło na Ŝycie trzeba odmawiać sobie wielu rzeczy, aby wystarczyło na Ŝycie
nie wystarcza nawet na najpilniejsze potrzeby nie wystarcza nawet na najpilniejsze potrzeby
trudno powiedzieć trudno powiedzieć
Które określenie, najlepiej opisuje Twoją sytuację materialną?
Które określenie, najlepiej opisuje Twoją sytuację materialną przed wyjazdem z Polski?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
16. Nie tylko starcza im na bieżące potrzeby, ale jeszcze zaoszczędzają część zarobków
74% emigrantów oszczędza
Cele oszczędzania
minimum 5% zarobków.
turystyka, podróŜe, rekreacja 38%
dom/mieszkanie w Polsce 33%
35% emigrantów odkłada co
dom/mieszkanie poza Polską 20%
najmniej jedną trzecią swoich
kupno samochodu 19%
zarobków.
inwestycje finansowe 18%
edukacja dzieci 15%
dodatkowa ochrona emerytalna 14%
Emigranci z Irlandii
pomoc rodzinie w Polsce 13%
i Norwegii chętniej niŜ inni
własna edukacja 13%
oszczędzają na zakup
otwarcie firmy w Polsce 9%
mieszkania/domu w Polsce lub
zdrowie: leczenie, rehabilitacja 4%
otwarcie firmy w Polsce.
Wg badań
otwarcie firmy poza Polską 3%
CBOS z 2008r.
inne 4%
tylko 23%
Emigranci z Niemiec
Polaków ma
Ŝaden 6%
oszczędności. i Austrii, częściej niŜ
pozostali, oszczędzają na
dodatkową ochronę
emerytalną.
Na jakie cele oszczędzasz?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=16 155)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł więcej niŜ jednej odpowiedzi
17. 17% odczuło na własnej skórze początki kryzysu (w listopadzie/grudniu)
56% osób nie planowało wówczas podejmowania szczególnych działań
Reakcje na kryzys finansowy
Pierwsze objawy kryzysu
nie podjąłem/ nie planuję podjąć Ŝadnych
56%
najwcześniej dostrzegli
działań
respondenci z Włoch
oszczędniejsze Ŝycie codzienne 25%
i Hiszpanii.
kupowanie tańszych produktów 13%
odłoŜenie większych zakupów na później 11%
Wśród osób które odczuły
ograniczenie wyjść do barów, restauracji,
9%
klubów
oznaki kryzysu (17%
ograniczenie wyjazdów wypoczynkowych i
7%
turystycznych
wszystkich badanych)
podjęcie dodatkowej pracy lub praca po
6%
zwracano przede
godzinach
wszystkim uwagę na
rozwaŜanie powrotu do Polski 6%
wzrost zagroŜenia utraty
rezygnacja / odłoŜenie planów zakupu
5%
nieruchomości
pracy (44% z nich).
ograniczenie jeŜdŜenia samochodem 3%
zamiana mieszkania na tańsze 3%
inne 1%
Czy w związku z kryzysem gospodarczym planujesz podjąć, lub juŜ podjąłeś(-aś) jakieś działania?
Podstawa procentowania: osoby, które uwaŜają, Ŝe nadchodzi kryzys (N=19 191)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł więcej niŜ jednej odpowiedzi
18. Do czego dąŜą, na czym
im zaleŜy, czy czują się
dobrze na emigracji?
19. Najważniejszymi wartościami są dla nich szczęście rodzinne i udane życie osobiste
Cele które chcą osiągnąć
szczęście rodzinne 40%
Emigrantom w Irlandii bardziej
udane Ŝycie osobiste/ prywatne 37%
niŜ pozostałym zaleŜy na
własny dom, mieszkanie 32%
własnym domu/mieszkaniu.
dobre zdrowie, samopoczucie 30%
odpowiedni poziom finansowy 28%
Emigranci w Norwegii kładą
podróŜowanie, poznawanie świata 25%
większy nacisk niŜ inni na
satysfakcjonująca praca 24%
pomoc rodzinie.
kariera zawodowa 16%
wykształcenie 13%
własna firma, jej rozwój 12%
czas wolny – odpowiednia jego ilość 8%
Wg badań CBOS z 2008 najwaŜniejsze cele i dąŜenia Polaków,
to zdrowie, długie Ŝycie (35%), poprawa poziomu Ŝycia,
pomoc rodzinie 8%
wyŜsze zarobki, dobrobyt materialny (23%), szczęście
udane, ciekawe Ŝycie towarzyskie 6%
rodzinne i osobiste (12%).
trudno powiedzieć 1%
inne 1%
Czy jest coś, na osiągnięciu czego szczególnie Ci teraz zaleŜy?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić więcej niŜ jednej odpowiedzi
20. Zdecydowana większość badanych czuje się dobrze na emigracji
bezpiecznie
niepewnie 7% 16% 41% 34%
nieszczęśliwie 3% 8% 29% 37% 23%
szczęśliwie
rozczarowany 3% 8% 33% 39% 17%
spełniony
obco swojsko
4% 16% 33% 32% 14%
osamotniony 6% 18% 31% 30% 16% wśród swoich
0% 25% 50% 75% 100%
1 2 3 4 5
Jak czujesz się na emigracji? Które z poniŜszych określeń najlepiej opisują stan, jaki na ogół Ci towarzyszy?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić jednej odpowiedzi.
21. Badani są w zdecydowanej większości zadowoleni z warunków życia
codziennego, sytuacji finansowej oraz relacji z innymi osobami
warunków w jakich mieszkasz, Ŝyjesz 55% 31% 8% 3%
poziomu, standardu Ŝycia 46% 38% 10% 3%
stanu zdrowia 50% 34% 9% 4%
sytuacji materialnej 38% 39% 14% 5% 4%
relacji z osobami na miejscu 35% 41% 15% 5% 3%
Ŝycia rodzinnego 47% 27% 12% 5% 6% 3%
relacji z osobami w Polsce 33% 37% 17% 7% 4%
sytuacji zawodowej 35% 33% 16% 6% 7%
0% 25% 50% 75% 100%
Tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie Nie Trudno powiedzieć
Czy jesteś zadowolony/a z….?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić jednej odpowiedzi.
22. 38% badanych spotkały kiedykolwiek nieprzyjemności na tle narodowościowym
nie, Ŝadne 62%
Nieprzyjemnych sytuacji
doświadczyło 50% emigrantów
obraźliwe Ŝarty, docinki 22%
z Holandii.
gorsze warunki zatrudnienia 16%
obelgi, wyzwiska 6%
W najmniejszym stopniu
wskazują na takie sytuacje
pomówienia 5%
osoby zamieszkałe w
kradzieŜ, oszustwo 4%
Hiszpanii – tylko 29% z nich
zniszczenie mienia (wybicie szyb
spotkało się z
3%
w domu, uszkodzenie samocho
nieprzyjemnościami.
groźby 1%
pobicie 1%
molestowanie 1%
inne 2%
Czy podczas obecnego pobytu za granicą spotkały Cię jakieś nieprzyjemności z powodu polskiego pochodzenia?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić 3 odpowiedzi.
23. Najbardziej pozytywny stosunek mają do osób lokalnej narodowości,
najmniej - wobec… innych Polaków na emigracji
Osoby lokalnej narodowości 34% 52% 5% 7% 3%
Polacy w Polsce 44% 40% 5% 7% 3%
Inni emigranci (poza Polakami) 20% 47% 11% 14% 8%
Polacy na emigracji 16% 36% 8% 25% 15%
0% 25% 50% 75% 100%
Pozytywny Raczej pozytywny Trudno powiedzieć Raczej negatywny Negatywny
51% emigrantów z Holandii ma negatywny stosunek do
innych Polaków na emigracji (podczas gdy w całej próbie 40%).
Jaki jest Twój stosunek do następujących grup?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić jednej odpowiedzi.
25. Choć tylko 32% badanych tęskni wprost za Polską, jako krajem,
to niemalże każdy z respondentów ma swoje „małe tęsknoty”
rodzina 66%
Rodzina i znajomi, to
przyjaciele, znajomi 51%
niezaleŜnie od kraju pobytu
produkty spoŜywcze 26%
dwa najwaŜniejsze źródła
ulubione miejsca 22%
tęsknoty.
przyroda, krajobrazy, morze, góry 21%
polskość, mentalność Polaków 15%
Za polskimi produktami
styl Ŝycia sprzed wyjazdu 10%
spoŜywczymi tęsknią przede
wszystkim emigranci
Ŝycie kulturalne (muzea, galerie, teatry) 7%
w Hiszpanii i Norwegii.
polskie programy TV, radio i prasa 7%
zwierzęta domowe 7%
ksiąŜki, muzyka, filmy 5%
Tęsknotę za polską
mentalnością, Polakami
wydarzenia sportowe 2%
najczęściej deklarują emigranci
inne 2%
z Niemiec.
nie ma nic takiego 6%
Czy jest coś w Polsce, za czym szczególnie tęsknisz?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi sumują nie się do 100%. Respondent mógł udzielić 3 odpowiedzi
26. Wśród doniesień z Polski, emigranci najchętniej śledzą informacje
ze świata polityki, gospodarki oraz ze „swojego” miasta/regionu
polityka 44%
Informacje z rynku
gospodarka 34%
nieruchomości interesują
moje miasto, region w Polsce 33%
szczególnie emigrantów
koszty, warunki Ŝycia 27%
z Irlandii.
rynek pracy i wynagrodzenia 22%
kultura (film, muzyka, teatr, etc.) 21%
Informacje o wydarzeniach
kulturalnych oraz ze świata
sport 17%
polityki najchętniej śledzą
nieruchomości (ceny mieszkań, budowa
17%
domu)
emigranci z Francji.
Ŝycie gwiazd, znanych osób 10%
prawo i podatki 6%
słuŜba zdrowia 5%
szkolnictwo i moŜliwości uczenia się 3%
kredyty i warunki przyznawania 3%
Czy śledzisz informacje z Polski? Jeśli tak, co Cię interesuje?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Respondent mógł udzielić 3 odpowiedzi.
27. 2/3 emigrantów ogląda polskojęzyczne kanały telewizyjne, a ponad połowa
czyta polskojęzyczną prasę lub słucha radia
Odsetek osób korzystających z mediów Intensywność korzystania z mediów
polskojęzycznych polskojęzycznych
79%
internet
telewizja 64% 95%
38%
telewizja
51%
prasa 57%
15%
radio
codziennie
33%
co najmniej raz na tydzień
radio 56% 3%
prasa
20%
Uwaga – na wykresie pominięto pozostałe
odpowiedzi dotyczące częstotliwości
Czy oglądasz za granicą polskojęzyczne stacje telewizyjne?
Czy słuchasz za granicą polskojęzycznych stacji radiowych?
Jak często czytasz polskojęzyczną prasę wydawaną w kraju, w którym mieszkasz?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
Odpowiedzi nie sumują się do 100%. Wyniki są odpowiedzą na kilka pytań.
29. Co trzeci respondent planuje pozostać na stałe za granicą
Powrót planują przede wszystkim osoby zamieszkałe w Irlandii
Ogółem 10% 17% 9% 5% 29% 30%
Irlandia 15% 29% 11% 4% 26% 16%
Wielka Brytania 11% 19% 10% 4% 29% 28%
Norwegia 10% 18% 12% 6% 25% 29%
Holandia 13% 16% 8% 6% 26% 31%
Hiszpania 12% 14% 6% 4% 33% 32%
Szwecja 6% 11% 7% 6% 26% 46%
Włochy 9% 16% 6% 6% 34% 30%
Belgia 8% 16% 9% 6% 31% 29%
Francja 9% 11% 7% 6% 33% 35%
Niemcy 7% 11% 8% 7% 31% 37%
Austria 6% 13% 8% 8% 30% 35%
0% 50% 100%
w ciągu roku w ciągu 1 - 4 lat w ciągu 5 - 10 lat w ciągu 11 - 20 lat trudno powiedzieć planuję pozostać na stałe za granicą
Które z poniŜszych określeń najlepiej oddaje Twoją sytuację?
Nowa emigracja
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
30. Wrócić planują na ogół osoby krócej przebywające za granicą
oraz słabiej znające lokalny język
Długość pobytu za granicą a plany powrotu
3 – 6 miesięcy 56% 26% 18%
7 – 12 miesięcy 49% 27% 24%
od roku do 3 lat 48% 29% 24%
od 3 do 5 lat 40% 30% 30%
powyŜej 5 lat 29% 30% 41%
Znajomość lokalnego języka a plany powrotu
nie znam w ogóle 60% 26% 15%
trochę rozumiem, ale nie mówię 57% 28% 15%
umiem się dogadać w niektórych sytuacjach 50% 30% 20%
umiem się dogadać w prawie kaŜdej sytuacji 44% 30% 27%
posługuję się płynnie 34% 29% 37%
planuję wrócić do Polski trudno powiedzieć planuję pozostać na stałe za granicą
Które z poniŜszych określeń najlepiej oddaje Twoją sytuację?
Podstawa procentowania: wszyscy badani (N=20 006)
32. Podsumowanie
Poprawa statusu materialnego oraz chęć poznania świata, to dwa główne
powody wyjazdów.
Wyjechały osoby młode, lepiej wykształcone, często z rodziną.
81% emigrantów pracuje zarobkowo.
Zdecydowana większość emigrantów odczuła wyraźną poprawę statusu
materialnego. Nie tylko wystarcza im na podstawowe potrzeby, ale jeszcze
mogą zaoszczędzić.
Szczęście rodzinne oraz udane Ŝycie osobiste, to najwaŜniejsze cele, jakie chcą
osiągnąć.
33. Podsumowanie
Zdecydowana większość emigrantów czuje się dobrze na emigracji. Tylko co
trzeci tęskni za Polską.
38% badanych spotkały kiedykolwiek nieprzyjemności na tle narodowościowym.
Emigranci aktywnie interesują się informacjami z Polski oraz korzystają
z mediów polskojęzycznych.
Jeśli tęsknią, to przede wszystkim za rodziną oraz znajomymi/przyjaciółmi.
Co trzeci badany planuje pozostać za granicą na stałe.