2. 1. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA
Bat al dator zure adin fisikoa zure egiazko
adinarekin?
Hurrengo estekan klikatuz 33-34 galderadun
galdetegi bat aurkituko duzu eta erantzuna jakingo
duzu. Galdetegia hasteko klikatu geziaren gainean.
ADIN FISIKOA KALKULATZEN
3. 2. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA
Zenbat urte gehiago bizi nahi duzu?
Biologoek diote 120 urte inguru bizitzeko genetikoki
programaturik gaudela. Dokumentatu ahal izan den
bizitzarik luzeena, 1997an Frantziako hegoaldean hil
zen emakume batek, Jeanne Calment, gozatu zuen.
122 urte zituen. Baina oso jende gutxik gainditu ditu
100 urte. Gaur egun, herri garatuetan 10.000
lagunetik bat bakarrik da ehun urtetik gorakoa.
4. 3. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA
Gizakion gehienezko bizitza-luzera ez da aldatu
azkeneko 100.000 urteetan. Aldatu dena bizi-
itxaropena da. Herri industrializatuetan XVIII
mendean 25-30 urtekoa zen, 1900ean 49 urte
ingurukoa eta 2005ean 79. Bizi-itxaropena 27 urtez
luzatu da XX mendean, horietatik 21 mendearen
lehenengo 70 urteetan luzatu ziren, eta azkeneko 30
urteetan 6. Higiene hobeak eta antibiotiko eta
txertoen aurkikuntzak ahalbidetu du hori.
5. 4. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: SARRERA
Demografo askok bataz besteko bizi itxaropena
igotzen jarraituko dela uste dute. Hori horrela
bada, prebentzio neurriak, minbizia eta bihotz
gaixotasunentzako batez ere, inoiz baino
garrantzitsuagoak izango dira, bizi luze baten
amaiera eramangarriagoa egiteko.
Oraindik ez badakizu zerk mugatzen duen
osasuna eta bizitza-luzera, jarduera honek
lagunduko dizu
6. 5. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: ATAZA
Ikusiko dugu zergatik pertsona batzuk beste batzuk
baino gehiago eta osasuntsuago bizi diren, eta zeintzuk
diren gehiago eragiten diguten gaixotasunak.
Taldeka banatuko zarete. Talde bakoitzak hurrengo
faktoreetatik bat ikertuko du:
1. Faktore genetikoak.
2. Ingurumeneko faktoreak.
3. Eritasun infekziosoak. Kausak, prebentzio neurriak eta
tratamenduak.
4. Eritasun ez-infekziosoak. Kausak, prebentzio neurriak
eta tratamenduak.
7. 6. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
Jarraitu 1., 2., 3., eta 4. urratsak.
1.URRATSA: BIZI-ITXAROPENA. - Bakar lana-
1. Munduko bataz besteko bizi- itxaropena 66,7 urtetako
(2005ean) bada ere, planetako eskualdeen arabera diferentzia
handiak daude.
Zenbat bizitza urte suposatzen da geldituko zitzaizkizula
Zambian jaio eta biziko bazina? eta Japonian? Zergatik uste duzu
dela diferentzia hori?
2. Zenbatekoa da espainiarren bizitza-luzera?, eta nafarrena?
(emakumezkoenak eta gizonezkoenak)
3. Ia herrialde guztietan emakumezkoak gizonezkoak baino
gehiago bizi dira, lau urte batez beste. Mundu mailan,
gizonezkoen batez besteko bizi itxaropen orokorra 63,7
urtetakoa zen 2005ean, emakumezkoena berriz, 67,8. Zergatik
uste duzu gertatzen dela hori?
8. 7. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
Bizi itxaropena munduan
Bizi itxaropena Nafarroan eta Espainian
Zergatik bizi dira gehiago emakumeak?
Emakumeen bizi kalitatea
9. 8. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
2. URRATSA: IKERKETA LANA - Talde lana-
Talde bakoitzak osasuna eta bizitza luzerarekin lotuta
dauden proposatutako gai baten ikerketa gauzatuko du.
Zuen lanaren emaitzak, gehienez 15 diapositiba izanen
dituen aurkezpen bat prestatuko duzue, gero ahoz
azaltzeko.
Hiru eskola saio izanen dituzue gehienez, laugarrenerako
aurkezpena (power point) prestatua izan beharko
duzuelarik
10. 9. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
Hona hemen zenbait orientazio talde bakoitzarentzat:
1. FAKTORE GENETIKOAK. Pertsona baten bizitza
kalitatean eragiten duten faktore genetikoek duten
garrantzia ikertuko duzue. Ondorioak argitu adibide
adierazgarriekin edo zuen arreta erakarri dutenenekin.
2. INGURUMENEKO FAKTOREAK. Pertsona baten bizitza
kalitatean eragiten duten ingurumeneko faktoreek
(elikadura, jarduera fisikoa, kutsadura...) duten garrantzia
ikertuko duzue. Gure ingurumeneko egoera nabarmendu.
Ondorioak argitu adibide adierazgarriekin edo zuen
arreta erakarri dutenenekin.
11. 10. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
3. ERITASUN INFEKZIOSO ARRUNTAK.
Hasteko, gaixotasun infekziosoak eta horrelakoak ez
direnak berezituko dituzue, baita infekzio eragile
(birus, bakterio...) arruntenak. Gure ingurumenean
arruntenak diren gaixotasun infekziosoak ikertuko
dituzue, sintomak, kausak, prebentzio neurriak eta
tratamendu arruntenak zehaztuz.
4. EZ-INFEKZIOSOAK DIREN
ERITASUN arruntak. Hasteko, gaixotasun infekziosoak eta
horrelakoak ez direnak berezituko dituzue. Ondoren gure
ingurumenean arruntenak diren mota horretako
gaixotasunak ikertuko
dituzue, sintomak, kausak,prebentzio neurriak eta
tratamendu arruntenak, transplanteak eta horiei loturiko
arazoak zehaztuta.
12. 11. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI: PROZEDURA
3. URRATSA. Urrezko arauak
2,3 eta 4. gaia aukeratu duzuenek osasun
dekalogo bat zehaztuko duzue, hau da, 10 arau bizia
luzeago baterako, bakoitzak aztertu dituen faktoreak
aintzakotzat hartuta: ingurumeneko faktoreak, gaixotasun
infekziosoak eta infekziosoak ez diren gaixotasunak. Gero
gela osoan, faktore guztiak bilduko dituen 10 arau
orokorrak adostuko dituzue. Azkeneko hori ikasgaiko
blogean argitaratuko da.
4. URRATSA. Azalpena
Talde bakoitzak egindako lana azalduko du, gehienez 15
diapositiba izanen duen aurkezpen baten gainean.
13. 12. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK EUSKARAZ
ZIENTZIA.NET:
Kea biriketan, nikotina garunean
Tabakoa eta minbizia
Minbizia, zelula gaiztoen inbasioa
Bizitza luzatzeko errezeta
Gutxi jan, luze bizi
Zelularen erlojua
Egonean egonda, bizia laburtu
Sistema immunea
14. 13. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK EUSKARAZ
EROSKI-CONSUMER:
Bigarren infartua prebenitzea
Bizi-kalitate handiagoa lortzeko lehen urratsa
Elikadurak ba al du eraginik sistema
immunologikoan?
15. 14. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK EUSKARAZ
HIRU.COM:
Osasuna hirugarren adinean: Zahartzearen oinarrizko
faktoreak, Ohitura osasungarriak. Ariketa fisikoa, Ohitura
osasungarriak. Elikadura, Osasun-kontrolak. Azterketak,
Umearen hazkuntza: Txertoak
Osasuna eta gaixotasuna: Osasuna eta gaixotasuna
bereizi, Osasuna gaitasun eta ingurumenarekiko oreka gisa
harturik, Osasunaren heziketarainoko bidea
(ohb), Informazioaren garrantzia, Osasuna eta
bizimoduak, Bizi-itxaropen osasuntsua, Bizi-itxaropena
Hirugarren Munduko herrietan, Osasuna bidegabeko
munduan
16. 15. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK EUSKARAZ
Ohitura osasungarriak: elikadura eta nutrizioa: Dieta
osasungarria. Dieta orekatua, Elikadura-arazo nagusiak
Ohitura osasuntsuak: ariketa fisikoa: Zein dira ariketarik
onenak?
Norbere bizimoduari lotutako gaixotasunak: Bihotzeko
gaixotasunak , Bihotzeko gaixotasunak (2), Gizentasuna
Bizigarrien kontsumoari lotutako gaixotasunak: Zer dira
drogak, Prebentzioa, Droga-motak, Droga legalak: edari
alkoholikoak, Droga legalak: tabakoa, Menpekotasuna:
lehenengo seinaleak
Medikamentuen erabilera zuzena: Medikamentuen
erabilera, Auto-medikaziotik auto-
preskripziora , Gaixoaren heziketa
17. 16. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK EUSKARAZ
Berria.info
Kutsadurak 310.000 heriotza goiztiar eragiten ditu
Europan
18. 17. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
PRENSA:
Elpais.com | Sociedad| Salud
Elmundo.es | Salud Suplemento de El Mundo sobre
salud y Elmundo.es | Salud | videos con noticias de
salud en formato vídeo.
19. 18. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
SITIOS O PORTALES ESPECÍFICOS:
OncoLink en español. OncoLink es un sitio web estadounidense dirigido a pacientes
oncológicos. Un grupo de especialistas de la Universidad de Pensilvania (EEUU)
lanzó esta web en 1994 para ofrecer a pacientes y familias información sobre
cáncer. Estos mismos médicos decidieron preparar en 2005 una versión en
castellano
Vacunas. Página sobre vacunas de la Fundación para el Estudio de la Infección.Muy
útil la Sección 1 - Conceptos generales del Libro de padres. Las vacunas en los
niños: Guía para padres
Perspectivas de salud Es una revista de la organización Panamericana de la salud
Organización Mundial de la Salud OMS en español. Temas de salud. Brotes
epidémicos.
Gripe A
Ministerio de sanidad y consumo
ONT. Web de la La Organización Nacional de Trasplantes.
Salud y enfermedad De estudiantes.info portal dirigido a estudiantes de
secundaria. Habla de enfermedades, clasificación, prevención, transmisión de
enfermedades infecciosas, transplantes,...
20. 19. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
GRÁFICOS y VIDEOS
ELMUNDO.es
Fichas de enfermedades Divide las afecciones en seis grupos: Cabeza, piel, tórax, abdomen, enfermedades infecciosas y
extremidades y esqueleto.
Gráficos multimedia de salud
Enciclopedia de Tecnología médica. Recopilación de los procedimientos tecnológicos presentes en los centros
hospitalarios. Para conocer en qué consisten, qué cuidados debe tener antes de someterse a ellos o los riesgos que conllevan.
Además de información escrita, también tiene enlaces a vídeos y gráficos interactivos.
"Epidemia de infecciones" 2 minutos de video sobre cómo prevenir algunas infecciones. 17-10-2007
La influencia del entorno en la salud 13/09/2007
Todo sobre la gripe aviar
Todo sobre el corazón
Todo sobre el cáncer Informe que pretende aclarar los conceptos básicos para entender en qué consiste este grupo de
enfermedades y explicar, de manera más extendida, aquellos tipos de cáncer más frecuentes en nuestra sociedad.
La amenaza de la gripe porcina. 28/04/2009
ELPAIS.com
Sustancias nocivas en el tabaco. Gráfico 19/10/2007
Enfermedades provocadas por el tabaco. Gráfico 02/02/2007
Alimentación gráfico sobre cómo influye la alimentación en la aparición de diabetes de tipo II, trastornos cardiacos y el
índice de masa corporal. 12/11/2002
21. 20. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
ARTÍCULOS:
EL MUNDO.ES
La esperanza de vida alcanza los 80 años. 29/10/2007
'Tú puedes hacer algo contra el cáncer' Campaña de prevención 30/06/2008
El código europeo contra el cáncer. Tercera revisión (2003): Insistiendo y
avanzando en la prevención del cáncer
Menos riesgo cardiovascular El efecto del ejercicio depende de la cantidad de
actividad realizada22/05/2007
El primer mapa mundial de las nuevas enfermedades infecciosas. Un estudio
publicado en Nature demuestra que las nuevas infecciones han aumentado en las
últimas décadas y que los males que 'saltan' de los animales y las
superbacterias, son las principales amenazas. 21/02/2008
Menos años de vida por la alimentación de hoy. Un informe analiza la alimentación
de los españoles y los problemas asociados. Las nuevas generaciones podrían vivir
menos por enfermedades asociadas a sus hábitos. 28/02/2008
22. 21. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
BBC Mundo.com
Cura para la vejez prematura 30/06/2008
Las pandemias se globalizan. La Organización Mundial de la Salud (OMS) advirtió que las enfermedades
infecciosas se están esparciendo geográficamente al ritmo más acelerado en toda la historia
humana. 23/08/2007
Mapa de enfermedades infecciosas. Refleja la aparición y reaparición de enfermedades infecciosas en el
periodo 1996-2004 a nivel mundial.
Las asesinas del siglo XXI. Según la Organización Mundial de la Salud (OMS) nuevas enfermedades letales
están emergiendo con una velocidad nunca antes vista en el mundo. Advierten sobre cuáles son las
principales amenazas para la humanidad en el siglo XXI, caracterizado por el hecho ineludible de que las
epidemias también se globalizan. 23/08/2007
Superbacterias al ataque 28-11-2007
Cáncer: "gran carga de salud" En 2007, 20.000 personas murieron cada día de cáncer y ese mal se
cobrará la vida de 7,6 millones de personas en todo el mundo durante este año, según un nuevo
informe. 17/12/2007
Contra el cáncer, manténgase flaco Un estudio internacional sobre el estilo de vida y el cáncer descubre
diez factores clave para reducir el riesgo de desarrollar cáncer. 31/10/2007
Cómo agregar 14 años a su vida 8/1/2008
Las enfermedades más mortales. 18/01/2007
¿El secreto de la longevidad? 8/05/2008
23. 22. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
ELPAIS.com
Cinco reglas de oro para cuidar el corazón. Reportaje 20-11-2007
El tabaco mata a 3.000 no fumadores cada año. 09/01/2008
¡Que cumplas doscientos años más! La ciencia trabaja en dianas contra el
envejecimiento - Pero una prolongación sustancial de la vida está todavía
lejos. Reportaje 24/02/2008
Gen P53, asesino y policía. Reportaje 27/01/2008
La gripe aviar. A gripearen inguruko berriak biltzen ditu
Kalipedia. Del grupo Santillana
Salud y enfermedad: Con enlaces a La salud, una cuestión de todos, Las
enfermedades. Tipos, El sistema inmunitario, Enfermedades de los aparatos
digestivo y respiratorio, Enfermedades de los aparatos circulatorio y
excretor, Enfermedades de la función de relación, Salud sexual.
Enfermedades. Reproducción asistida, Las enfermedades infecciosas, Armas
de la medicina
24. 23. GEHIAGO BIZI, HOBEKI BIZI:
BALIABIDEAK GAZTELANIAZ
OTRAS
Prevención de enfermedades cardio y cerebrovasculares. Ministerio de Sanidad y Consumo
Campaña de 2007
Comer adecuadamente mantiene el cuerpo sano. De La flecha, diario de ciencia y
tecnología.15/04/2008
Un estudio revela el preocupante estado de salud de los adolescentes europeos. Más de una
quinta parte de los adolescentes europeos padecen sobrepeso u obesidad, y pocos son los
que siguen las recomendaciones de alimentación sobre el consumo de fruta y verduras. Estas
son sólo dos de las conclusiones del proyecto HELENA ('Healthy lifestyle in Europe by nutrition
in adolescente'), financiado con fondos comunitarios. 28 Abr 2008
Genes, calorías y longevidad Revista CONSUMER EROSKI 20/06/2004
Adolfo Díez Pérez: Los genes son importantes, pero no decisivos, en la longevidad Entrevista
publicada en madri+d , red que agrupa a instituciones públicas y privadas de investigación y
a las asociaciones empresariales regionales. .2/05/2008
En 2010 habrá en España más de 7.700 centenarios de Saludalia.com 06/06/2008
Asocian a la longevidad 2 supresores tumorales De "Gaceta médica digital". 08/06/2008
Identifican posibles dianas farmacológicas para enfermedades asociadas al
envejecimiento De Biotecnologia.com, blog de información sobre Biotecnología y Biomedicina.
21/09/2007