1. ‫های‬ ‫سال‬(48‫تا‬52)‫خاطره‬ ‫از‬ ‫پر‬ .‫بود‬ ‫هائی‬ ‫سال‬ ‫خودش‬ ‫برای‬
.‫مخاطره‬ ‫و‬
‫سالگی‬ ‫شش‬ ‫و‬ ‫بیست‬ ‫در‬،‫از‬ِ‫د‬‫واح‬ ‫ترین‬ ‫کوچک‬‫یک‬‫جامعه‬‫سنتی‬‫و‬
‫صبور‬ ‫و‬ ‫ساکت‬،‫ش‬ ‫جدا‬‫دم‬‫و‬‫از‬ِ‫ر‬‫شه‬‫مشهد‬،‫می‬ ‫دوست‬ ‫که‬،‫دارمش‬
‫بیرون‬‫افتاد‬‫م‬‫و‬ ،‫سر‬ِ‫پایتخت‬ ‫از‬‫مملکت‬‫درآور‬‫د‬‫م‬.‫چهل‬ ‫دهه‬‫دهه‬
‫توسعه‬‫بود‬‫و‬‫ی‬ ‫به‬‫من‬‫درآمد‬‫نفتی‬ ‫های‬،‫تغییر‬ِ‫ات‬‫چشمگیر‬‫ی‬
‫درمملکت‬‫شد‬ ‫ایجاد‬‫بود‬ ‫ه‬.‫ترین‬ ‫موفق‬ ‫که‬ ‫عمرانی‬ ‫چهارم‬ ‫برنامه‬
‫حال‬ ‫در‬ ‫ها‬ ‫سال‬ ‫این‬ ‫در‬ ،‫بود‬ ‫توسعه‬ ‫برنامه‬‫اجرا‬.‫بود‬‫و‬‫در‬
،‫بزرگ‬ ‫شهرهای‬‫می‬ ‫فراهم‬ ‫پیشرفت‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫برای‬ ‫بیشتری‬ ‫امکانات‬
.‫شد‬.‫بودند‬ ‫کارشده‬ ‫مشغول‬ ‫صنعت‬ ‫بخش‬ ‫در‬ ‫نفر‬ ‫دومیلیون‬ ‫حدود‬
‫و‬ ‫اجتماعی‬ ‫جدید‬ ‫های‬ ‫خواست‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کرده‬ ‫تغییر‬ ‫مصرف‬ ‫الگوی‬
‫فرهنگی‬،‫شهری‬ ‫متوسط‬ ‫طبقه‬ ‫در‬،‫له‬ِ‫و‬‫ل‬ِ‫و‬‫ایجاد‬‫کرده‬.‫بود‬
‫نسبت‬ ‫به‬ ‫داشتم‬ ‫که‬ ‫شغلی‬،‫اداری‬ ‫مشاغل‬ ‫سایر‬.‫بود‬ ‫خوبی‬ ‫شغل‬
‫هواپیمائی‬ ‫در‬ ‫کار‬،‫و‬ ‫نو‬ ِ‫کار‬‫جدید‬‫ی‬‫کار‬ ‫و‬ ‫سر‬ .‫بود‬‫با‬ ‫ش‬
‫تکنولوژی‬‫وسرعت‬‫جهانی‬ ‫ارتباطات‬ ‫و‬‫؛‬‫تازه‬ ‫چیزهای‬ ‫روز‬ ‫هر‬
‫می‬ ‫یاد‬‫تنوع‬ ‫این‬ ‫و‬ ‫گرفتم‬‫شغلی‬،‫شادابی‬‫امید‬ ‫و‬‫همراه‬ ‫به‬
‫داشت‬‫بودم‬ ‫شده‬ ‫قبول‬ ‫درآن‬ ‫که‬ ‫دانشگاهی‬ ‫رشته‬ .‫داخلی‬ ‫معماری‬
‫بود‬.‫می‬ ‫بر‬ ‫اسمش‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫طور‬ ‫همان‬‫آید‬‫پر‬ ‫و‬ ‫جدی‬ ‫خیلی‬ ،
.‫نبود‬ ‫طمطراق‬«‫دانشکده‬‫وزارت‬ ‫به‬ ‫وابسته‬ ‫تزئینی‬ ‫هنرهای‬
‫هنر‬ ‫و‬ ‫فرهنگ‬.»‫یاد‬ ‫باید‬ ‫که‬ ‫جائی‬‫بگیری‬،‫اشیاء‬ ‫چگونه‬‫در‬ ‫را‬
‫محیط‬،‫این‬ ‫و‬ .‫کنی‬ ‫متناسب‬ ‫اشیاء‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫محیط‬ ‫و‬ ‫بنمائی‬ ‫زیبا‬
‫نبود‬ ‫سازگار‬ ‫خیلی‬ ‫من‬ ‫روحیه‬ ‫با‬‫رشته‬ ‫به‬ ‫من‬ ‫مندی‬ ‫عالقه‬ .
‫دانشگا‬ ‫در‬ ‫نقاشی‬‫چاره‬ ‫؛‬ ‫شدم‬ ‫قبول‬ ‫اینجا‬ ‫اما‬ ،‫بود‬ ‫تهران‬ ‫ه‬
.‫نبود‬ ‫ای‬،‫روزی‬ ‫آن‬ ِ‫ی‬‫امروز‬ ‫های‬ ‫جوان‬ ‫از‬ ‫ربود‬‫پ‬ ‫دانشکده‬
.‫مذهب‬ ‫و‬ ‫دین‬ ‫و‬ ‫سنت‬ ‫از‬ ‫جدا‬ ،‫خندان‬ ‫و‬ ‫خوشحال‬
‫تلو‬ ،‫سینما‬‫ی‬،‫زیون‬‫محافل‬ِ‫مختلف‬‫روشنفکری‬،‫ت‬ّ‫ن‬‫س‬ ‫با‬ ‫تقابل‬‫را‬
‫زد‬ ‫می‬ ‫دامن‬‫و‬‫رژیم‬‫این‬‫مقابله‬‫را‬‫باد‬ ‫و‬ ‫میکرد‬ ‫تقویت‬
‫میداد‬.،‫شنیدم‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫نظرها‬ ‫وقتی‬ ،‫نظری‬ ‫کالس‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫اول‬ ‫روز‬
‫گفتم‬ ‫خودم‬ ‫با‬"‫کجا‬ ‫اینجا‬ ‫کجا‬ ‫ما‬".،‫بسته‬ ‫گوش‬ ‫و‬ ‫چشم‬ ِ‫من‬
‫را‬ ‫نقاشی‬‫مدرن‬ ‫نیمه‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫کالسیک‬ ‫کارهای‬ ‫همان‬‫و‬‫محافظه‬
‫موسیقی‬ .‫دانستم‬ ‫می‬ ‫کارانه‬‫فاخر‬‫ی‬‫از‬ ،‫کردم‬ ‫می‬ ‫گوش‬ ‫که‬

2. ‫برنامه‬‫گل‬ ‫ئ‬‫رادیو‬ ‫های‬‫رفت‬ ‫نمی‬ ‫جلوتر‬‫گرافیک‬ ‫از‬ .‫هیچ‬‫نش‬‫انه‬
‫نداشتم‬ ‫ذهن‬ ‫در‬ ‫ای‬‫با‬ ‫شهرستانی‬ ِ‫من‬ ‫فاصله‬ .‫ب‬ ‫این‬‫تهرونی‬ ‫چه‬
‫بود‬ ‫زیاد‬ ‫ها‬.‫بودم‬ ‫ننشسته‬ ‫مختلطی‬ ‫کالس‬ ‫درهیچ‬ ‫موقع‬ ‫آن‬ ‫تا‬ .
‫یک‬ ‫جز‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫مردانه‬ ،‫میکردم‬ ‫کار‬ ‫که‬ ‫قسمتی‬ ‫هم‬ ‫فرودگاه‬ ‫در‬
‫مسن‬ ‫خانم‬،‫جنس‬ ‫با‬ ،‫بود‬ ‫ای‬ ‫افتاده‬ ‫کار‬ ‫از‬ ِ‫ر‬‫میهماندا‬ ‫که‬
‫وضعیت‬ .‫نداشتم‬ ‫کار‬ ‫سرو‬ ‫مخالف‬‫م‬‫برای‬‫چ‬‫های‬ ‫کالسی‬ ‫هم‬ ‫از‬ ‫تا‬ ‫ند‬
‫دیگر‬‫بود؛‬ ‫مشابه‬ ‫م‬‫که‬ ‫این‬‫محیط‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خودت‬ ‫دفعه‬ ‫یک‬
‫ببینی‬ ‫غریبه‬‫پس‬ .‫شوی‬ ‫دار‬ ‫نشان‬ ‫بترسی‬ ‫و‬‫بیا‬ ‫آهسته‬ ِ‫روش‬
.‫گذشت‬ ‫سالی‬ ‫نیم‬ ‫که‬ ‫این‬ ‫تا‬ ،‫شد‬ ‫مشکل‬ ‫مداوای‬ ،‫برو‬ ‫آهسته‬
‫را‬ ‫اکثریت‬‫دخترها‬‫داشت‬ِ‫سن‬ ‫حدود‬ ‫که‬ ‫پسرها‬ ‫از‬ ‫نفر‬ ‫چند‬ .‫ند‬‫من‬
‫بودند‬،‫کالس‬ ‫وکنار‬ ‫گوشه‬ ‫در‬ ،‫بگوش‬‫بودند‬‫تا‬‫موقعیت‬‫خود‬‫را‬،
‫با‬‫تازه‬ ‫های‬ ‫کالسی‬ ‫هم‬،‫باشند‬ ‫سنجیده‬ ‫قبل‬ ‫از‬.‫که‬ ‫گروهی‬‫بعد‬
‫گرفتن‬ ‫و‬ ‫سربازی‬ ‫از‬،‫کار‬،‫من‬ ‫مثل‬‫افتاده‬ ‫تحصیل‬ ‫ادامه‬ ‫بفکر‬
.‫بودند‬«‫باستانی‬ ‫محمد‬»،«‫سالمی‬ ‫علی‬»،«‫منصوری‬»،«‫حسن‬
‫وزیری‬»‫و‬«‫اعتمادزاده‬ ‫عباس‬»‫و‬‫دیگر‬ِ‫نفر‬ ‫سه‬ ‫دو‬‫بقیه‬ .،‫به‬
،‫کنکور‬ ‫قبولی‬ ِ‫ل‬‫دنبا‬‫مستقیما‬‫از‬‫هنرستان‬ ‫و‬ ‫دبیرستان‬،‫آمده‬
.‫بودند‬‫با‬‫سنی‬ ‫نج‬ِ‫ر‬‫ساله‬ ‫بیست‬ ‫نوزده‬.
‫شاه‬ ‫خواهر‬ ‫پهلوی‬ ‫شمس‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫موسیقی‬ ‫معلم‬ ‫باشیان‬ ‫مین‬ ‫هللا‬ ‫عزت‬
‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫نام‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫ازدواج‬«‫مهرداد‬‫د‬‫هلب‬َ‫پ‬»‫و‬ ‫داد‬ ‫تغییر‬
‫منصور‬ ‫کابینه‬ ‫در‬،‫هنر‬ ‫و‬ ‫فرهنگ‬ ‫وزیر‬‫؛‬ ‫شد‬‫درسال‬3913‫هوشنگ‬
‫دانشکده‬ ‫این‬ ‫ایجاد‬ ‫مسئول‬ ‫را‬ ‫کاظمی‬.‫بود‬ ‫کرده‬ِ‫ر‬‫د‬،‫دانشکده‬
‫به‬‫پهلوی‬ ‫راه‬ ‫درچهار‬ ‫ای‬ ‫کوچه‬(‫ولیعصرکنونی‬ ‫چهارراه‬)‫باز‬
‫شد‬ ‫می‬.‫خانه‬ ‫دو‬ .‫جاست‬ ‫همان‬ ‫هنوز‬‫پهلو‬ ‫به‬ ‫پهلو‬ ‫اربابی‬ ‫بزرگ‬
.‫بودند‬ ‫برداشته‬ ‫را‬ ‫وسط‬ ‫دیوار‬ ‫و‬ ‫بودند‬ ‫کرده‬ ‫یکی‬ ،‫را‬
‫مثل‬ ‫دانشکده‬‫شد‬ ‫می‬ ‫اداره‬ ‫دبیرستان‬.‫جدی‬ ‫غیاب‬ ‫حضور‬‫را‬
‫نداشتند‬ ‫دوست‬ ‫دانشجویان‬‫با‬ ‫تفاوتی‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫این‬ ‫انتظار‬ ،
.‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫دبیرستان‬‫ریختن‬ ‫بهم‬ ‫برای‬ ‫ای‬ ‫بهانه‬ ‫منتظر‬‫این‬
‫روش‬‫بودند‬‫؛‬‫زبان‬ ‫امتحان‬ ‫در‬ ‫اش‬ ‫بهانه‬ ‫که‬‫آمد‬ ‫بدست‬‫همه‬ ‫و‬
،‫دونفر‬ ‫یکی‬ ‫جز‬‫به‬ ‫هم‬ ‫ها‬ ‫باالئی‬ ‫سال‬ ‫و‬ ‫کردند‬ ‫ترک‬ ‫را‬ ‫کالس‬‫ما‬
‫پیوستند‬‫مدیر‬ ‫باتغییر‬ ‫و‬ ‫داشت‬ ‫ادامه‬ ‫وضعیت‬ ‫این‬ ‫هفته‬ ‫چند‬ .
‫مربوطه‬‫دکتر‬ ،«‫مویدعهد‬ ‫پرویز‬»‫و‬ ‫معماری‬ ‫رشته‬ ‫دکترای‬ ‫که‬
‫از‬ ‫را‬ ‫شهرسازی‬«‫سوربن‬»‫دانشکده‬ ‫رئیس‬ ،‫داشت‬‫ش‬.‫د‬‫این‬
‫سال‬ ‫دانشکده‬58‫هنری‬ ‫موسسه‬ ‫پنج‬ ‫با‬‫و‬ ‫شد‬ ‫ادغام‬‫تشکیل‬
.‫داد‬ ‫را‬ ‫هنر‬ ‫دانشگاه‬

3. ‫دروس‬‫آتلیه‬‫شد؛‬ ‫می‬ ‫برگزار‬ ‫ها‬ ‫صبح‬ ‫ای‬‫طرا‬ ‫و‬ ‫نقاشی‬ ‫مثل‬،‫حی‬
،‫ها‬ ‫ظهر‬ ‫از‬ ‫بعد‬ .‫گرافیک‬ ‫و‬ ،‫سازی‬ ‫مجسمه‬‫از‬ .‫نظری‬ ‫های‬ ‫کالس‬
‫باشم‬ ‫کرده‬ ‫یادی‬ ‫اساتید‬‫؛‬‫خانم‬«‫لیلیت‬ِ‫ت‬‫ر‬‫یان‬»‫که‬‫مج‬‫س‬‫م‬‫سازی‬ ‫ه‬
‫میداد‬ ‫آموزش‬‫زیادی‬ ‫شاگردان‬ ‫کند‬ ‫حفظش‬ ‫خدا‬ ،‫زیردست‬‫او‬،‫این‬
‫را‬ ‫هنر‬‫ا‬ ‫سازی‬ ‫مجسمه‬ ‫مادر‬ ‫را‬ ‫او‬ .‫اند‬ ‫آموخته‬‫یران‬‫می‬
‫التحصیل‬ ‫فارغ‬ .‫شناسند‬«‫ب‬‫وز‬‫ار‬»‫چند‬ ‫و‬ ‫هشتاد‬ ‫اکنون‬ ‫و‬ ‫بود‬
.‫است‬ ‫مشغول‬ ‫سازی‬ ‫مجسمه‬ ‫به‬ ،‫عشق‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫سال‬‫استاد‬ ‫سه‬
.‫داشتیم‬ ‫هم‬ ‫فرانسوی‬‫مسیو‬«‫ژیرار‬»‫که‬ ،‫هم‬ ‫او‬‫آموخته‬ ‫دانش‬«
‫ب‬ ‫دانشگاه‬‫و‬‫ز‬ِ‫ر‬‫ا‬»‫پاریس‬‫بود‬.‫مسیو‬«‫بایاش‬»‫آبرنگ‬ ‫کارهای‬ ‫که‬
‫او‬‫مادام‬ ‫همچنین‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫معرکه‬«‫ژوبر‬»‫شاگرد‬ ‫میگفت‬ ‫که‬«
‫ل‬‫بوزیه‬ ‫وکور‬». ‫است‬‫از‬‫نظری‬ ‫دروس‬،‫ف‬ ‫بهار‬ ‫استاد‬‫ر‬‫ملک‬ ‫زند‬
‫بهار‬ ‫الشعرای‬،‫اساطیر‬ ‫که‬ ‫هست‬ ‫یادم‬ ‫در‬‫درس‬.‫میداد‬‫دکتر‬
‫پهلوی‬ ‫خط‬ ‫کیانی‬ ‫و‬ ،‫شناسی‬ ‫وعضله‬ ‫شناسی‬ ‫استخوان‬ ‫کیهانی‬.
‫در‬ ‫روزها‬ ‫تا‬ ،‫بودم‬ ‫داوطلب‬ ‫را‬ ‫شب‬ ‫های‬ ‫شیفت‬ ‫فرودگاه‬ ‫در‬
‫بود‬ ‫مشکل‬ .‫باشم‬ ‫دانشکده‬،‫اما‬‫نبود‬ ‫ای‬ ‫چاره‬.‫همه‬ ‫با‬ ‫کم‬ ‫کم‬
‫آشنا‬‫سفر‬ ‫مثل‬ ‫آتلیه‬ ‫محیط‬ .‫شدم‬‫را‬ ‫آشنائی‬ ،‫است‬ ‫گروهی‬ ِ‫رفتن‬
.‫میکند‬ ‫تسهیل‬ ‫را‬ ‫رفاقت‬ ‫و‬ ‫آورد‬ ‫می‬ ‫فراهم‬ ‫سرعت‬ ‫به‬‫پرده‬ ‫و‬
‫را‬ ‫خجالت‬ ‫های‬‫زند‬ ‫می‬ ‫کنار‬.
«‫محمدباستانی‬»‫ک‬ ،‫اهل‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کشاورزی‬ ‫اداره‬ ‫در‬ ‫پنبه‬ ‫ارشناس‬
.‫گرگان‬«‫سالمی‬ ‫علی‬».‫کرمانشاه‬ ‫اهل‬ ‫و‬ ‫مخابرات‬ ‫کارمند‬ ،«‫حسن‬
‫وزیری‬»‫اهواز‬ ‫اهل‬ ‫و‬ ‫پرورش‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ‫دبیر‬ ،‫کنونی‬ ‫استاد‬ ‫و‬
‫دانشگاه‬ ‫معماری‬.ِ‫معرف‬ ‫که‬ ‫هم‬ ‫من‬ ‫و‬‫حضور‬‫هست‬‫تیم‬ .‫م‬‫ما‬‫هم‬ ‫با‬
‫مشترک‬ ‫های‬ ‫حرف‬‫داشتیم‬ِ‫استعارات‬ ‫و‬ِ‫ظریف‬‫مشترک‬‫حسرت‬ ‫باعث‬ ‫که‬
‫دیگران‬‫بود‬.‫بودند‬ ‫باهم‬ ‫هم‬ ‫ها‬ ‫هنرستانی‬ .‫جمع‬ ‫این‬ ‫از‬
‫نقاشان‬‫خوبی‬‫دیدند‬ ‫آموزش‬ ‫هم‬‫برادران‬ ،‫اش‬ ‫نمونه‬ ‫؛‬
«‫امدادیان‬.»‫استاد‬ ،‫تابان‬ ‫محبی‬ ‫طاهره‬ ،‫پهلوان‬ ‫فهیمه‬
‫تالیفاتی‬ ‫و‬ ‫شدند‬ ‫هنر‬ ‫های‬ ‫دانشگاه‬‫دارند‬.
ِ‫ی‬‫سالها‬‫اولیه‬‫رونق‬‫درس‬ ‫های‬ ‫جزوه‬ .‫بود‬ ‫شریعتی‬ ‫افکار‬‫ی‬
‫دانشک‬ِ‫ادبیات‬ ‫ده‬ِ‫د‬‫مشه‬‫را‬ ‫او‬‫حسینیه‬ ‫در‬ .‫فرستادند‬ ‫می‬ ‫برایم‬
‫حضور‬ ،‫داشت‬ ‫سخنرانی‬ ‫که‬ ‫جا‬ ‫هر‬ ‫و‬ ‫تهران‬ ‫دانشگاه‬ ‫و‬ ‫ارشاد‬
‫جده‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫کوچکی‬ ‫سونی‬ ‫صوت‬ ‫ضبط‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫هایش‬ ‫حرف‬ ‫و‬ ‫داشتم‬
.‫میکردم‬ ‫ضبط‬ ،‫بودم‬ ‫خریده‬‫مشهد‬ ‫از‬ ‫شریعتی‬ ‫با‬ ‫من‬ ‫آشنائی‬
‫جلسات‬ ‫در‬ ‫وقتی‬ .‫بود‬ ‫شده‬ ‫شروع‬«‫اسال‬ ‫حقایق‬ ‫نشر‬ ‫کانون‬‫می‬»‫در‬
ِ‫ر‬‫پد‬ ،‫شریعتی‬ ‫محمدتقی‬ ‫مرحوم‬ ،‫چهارباغ‬ ‫نزدیک‬ ‫خانه‬ ‫تلفن‬ ‫کوچه‬

4. ‫دکتر‬‫؛‬‫وچهارم‬ ‫سوم‬ ‫کالس‬ .‫میکرد‬ ‫تفسیر‬ ‫قرآن‬ ‫و‬ ‫البالغه‬ ‫نهج‬
.‫بودم‬ ‫فیوضات‬ ‫دبیرستان‬‫فعال‬ ‫اعضاء‬ ‫از‬‫کانون‬"‫آقا‬ ‫طاهر‬
‫احمدزاده‬"،‫سیاهکل‬ ‫واقعه‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫مجید‬ ‫و‬ ‫مسعود‬ ‫پدر‬
.‫شدند‬ ‫اعدام‬‫او‬.‫شد‬ ‫خراسان‬ ‫انقالب‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫استاندار‬ ‫اولین‬
،‫حقایق‬ ‫نشر‬ ‫کانون‬‫در‬ ‫دینی‬ ‫روشنفکری‬ ‫مکاتب‬ ‫نخستین‬ ‫از‬ ‫یکی‬
.‫بود‬ ‫معاصر‬ ‫ایران‬‫در‬‫عاشورا‬ ‫روز‬،ِ‫هیات‬ ‫تنها‬‫عزاداری‬‫بودکه‬
"‫پارچه‬ ‫روی‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫شعار‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫نمی‬ ‫زنی‬ ‫زنجیر‬ ‫و‬ ‫زنی‬ ‫سینه‬
‫خیابان‬ ‫بزیر‬ ‫سر‬ ‫و‬ ‫آرام‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫نوشته‬‫نادری‬ ‫و‬ ‫خسروی‬‫را‬‫طی‬
‫میکرد‬".‫محرم‬ ‫اول‬ ‫دهه‬ ‫در‬،،‫ها‬ ‫شب‬‫و‬ ‫مفهومی‬ ‫های‬ ‫بحث‬
‫که‬ ‫میرفت‬ ‫پیش‬ ‫چنان‬ ،‫حسین‬ ‫امام‬ ‫قیام‬ ‫موضوع‬ ‫در‬ ‫استعاری‬‫ذهن‬
‫ها‬‫را‬ ‫شاه‬ ،‫درست‬‫یزید‬ ‫جای‬‫نشاند‬ ‫می‬.
‫جریان‬ ‫در‬ ‫من‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫تا‬ ،‫دانشکده‬ ِ‫کالس‬ ‫های‬ ‫بچه‬ ‫میان‬ ‫در‬
‫من‬ ‫از‬ ‫غیر‬ ،‫بودم‬‫یک‬.‫بود‬ ‫شریعتی‬ ‫دکتر‬ ‫سمپات‬ ،‫دیگر‬ ‫نفر‬
‫محبوبه‬‫متحدین‬،.‫آزادی‬ ‫نهضت‬ ‫اعضاء‬ ‫از‬ ‫متحدین‬ ‫کاظم‬ ‫فرزند‬
ّ‫ر‬‫شو‬ ‫و‬ّ‫ر‬‫ش‬ ‫بسیار‬ ‫دختر‬ ‫محبوبه‬‫پوشید‬ ‫نمی‬ ‫دخترانه‬ ‫لباس‬ .‫بود‬ ‫ی‬
.‫میکرد‬ ‫رفتار‬ ‫پسرها‬ ‫مثل‬ ‫و‬‫های‬ ‫شوخی‬ ‫و‬ ‫میداد‬ ‫دست‬ ‫پسرها‬ ‫با‬
‫مادرش‬ ‫و‬ ‫پدر‬ .‫میکرد‬ ‫یدی‬‫مشهد‬ ‫شده‬ ‫بزرگ‬.‫بودند‬‫شدن‬ ‫آشنا‬ ‫با‬
،‫دکتر‬ ‫نظرات‬ ‫با‬‫فکری‬ ‫های‬ ‫زمینه‬ ‫و‬‫کم‬ ‫کم‬ ،‫داشت‬ ‫پدرش‬ ‫از‬ ‫که‬
ِ‫منش‬ ‫و‬ ‫روش‬ ‫و‬ ‫راه‬‫او‬.‫شد‬ ‫عوض‬‫دلش‬ ‫به‬ ‫شریعتی‬ ‫بینی‬ ‫جهان‬
‫مرور‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫های‬ ‫حرف‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫نشسته‬.‫میکرد‬‫بعد‬ ‫سال‬‫سالهای‬ ‫و‬
،‫آن‬ ‫از‬ ‫بعد‬‫ها‬ ‫پسر‬ ‫با‬ ،‫ورفتارش‬ ‫پوشاند‬ ‫روسری‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫موهایش‬
‫سال‬ ‫در‬ ‫من‬ ‫ازدواج‬ ‫مراسم‬ ‫برای‬ .‫داد‬ ‫تغییر‬ ‫را‬50‫آمد‬ ‫مشهد‬ ‫به‬
‫عک‬ ‫و‬‫ا‬‫س‬‫مراسم‬ ‫ی‬‫را‬،‫گرفت‬ ‫عهده‬ ‫به‬.‫عیال‬‫دختر‬ ،‫دید‬ ‫وقتی‬‫ک‬
‫ازتهران‬ ‫من‬ ‫همکالس‬،‫عکاسی‬ ‫و‬ ‫رسانده‬ ‫مراسم‬ ‫این‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خودش‬
‫نشد‬ ‫باز‬ ‫اخمش‬ ‫و‬ ‫رفت‬ ‫دیگر‬ ‫جای‬ ‫حواسش‬ ،‫میکند‬‫نشد‬ ‫که‬.‫او‬ ‫آخر‬
‫این‬ ‫با‬‫معاشرت‬ ‫از‬ ‫شکل‬،ِ‫اس‬ّ‫ک‬‫ع‬ ‫انتظار‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫نشده‬ ‫آشنا‬‫این‬
.‫نداشت‬ ‫را‬ ‫رمی‬‫ف‬
‫بعد‬،‫دانشکده‬ ‫از‬‫دیگر‬‫را‬ ‫او‬‫ندیدم‬‫فهمیدم‬ ‫ها‬ ‫بعد‬ .‫با‬
‫با‬ ،‫شریعتی‬ ‫دکتر‬ ‫توصیه‬ ‫و‬ ‫واسطه‬«‫حسن‬‫آالدپوش‬»‫شد‬ ‫آشنا‬‫ه‬‫و‬
‫کرد‬ ‫ازدواج‬ ‫او‬ ‫با‬‫ه‬‫پیوست‬ ‫خلق‬ ‫مجاهدین‬ ‫سازمان‬ ‫به‬ ‫و‬.‫است‬ ‫ه‬
‫قصه‬«‫محبوبه‬ ‫و‬ ‫حسن‬»‫دو‬ ‫این‬ ‫یاد‬ ‫به‬ ‫شریعتی‬ ،‫را‬‫فداکار‬ ‫یار‬
‫رزم‬ ‫هم‬ ‫و‬‫در‬ ‫در‬ ‫نیز‬ ‫او‬ ،‫حسن‬ ‫شدن‬ ‫کشته‬ ‫از‬ ‫بعد‬ .‫است‬ ‫نوشته‬

5. ‫شهریور‬ ‫در‬ ‫ساواک‬ ‫عوامل‬ ‫با‬ ‫گیری‬55‫کشته‬ ‫شمیران‬ ‫دروازه‬ ‫در‬ ،
.‫شد‬«‫ماندگار‬ ‫یادش‬.»
‫راحتی‬ ‫و‬ ‫صمیمانه‬ ‫ارتباطات‬‫دوره‬ ‫این‬ ‫در‬ ،‫ها‬ ‫بچه‬ ‫بین‬ ‫که‬
‫چهار‬ِ‫ه‬‫سال‬‫لیسانس‬‫برقرار‬،‫بود‬‫که‬ ‫شد‬ ‫این‬ ،‫اش‬ ‫نتیجه‬‫زوج‬ ‫شش‬
‫رسی‬ ‫مشترک‬ ‫زندگی‬ ‫به‬ ‫همکالس‬‫دند‬‫که‬‫میشود‬،.‫مجموعه‬ ‫درصد‬ ‫چهل‬
‫با‬ ‫نزدیک‬ ‫از‬ ‫ها‬ ‫بچه‬ ‫ها‬ ‫پروژه‬ ‫در‬ .‫بود‬ ‫کمتر‬ ‫دوروئی‬ ‫و‬ ‫تظاهر‬
‫عده‬ ‫یک‬ ‫البته‬ .‫شد‬ ‫می‬ ‫حاصل‬ ‫بهتری‬ ‫شناخت‬ .‫میکردند‬ ‫کار‬ ‫هم‬
‫که‬ ،‫نبودند‬ ‫هم‬ ‫بیکاره‬،‫پشت‬ ‫آن‬ ‫از‬‫پرونده‬ ‫و‬ ‫کنند‬ ‫فضولی‬
‫سازی‬.
ِ‫ل‬‫سا‬‫آخر‬‫ها‬ ‫،گرایش‬‫معماری‬ ‫های‬ ‫پروژه‬ .‫بود‬ ‫شده‬ ‫اختصاصی‬
‫را‬ ‫داخلی‬،‫میدادیم‬ ‫تحویل‬ ‫بایستی‬ ‫پنجشنبه‬،‫تا‬«‫ژوژمان‬»
‫ها‬ ‫شاسی‬ ‫روی‬ ‫یکسره‬ ‫صبح‬ ‫تا‬ ،‫شب‬ ‫چهارشنبه‬ ‫لذا‬ .‫شود‬ )‫(قضاوت‬
‫مشغ‬‫ول‬‫و‬ ‫گذاشتن‬ ‫رنگ‬ ‫و‬ ‫راندو‬ ‫و‬ ‫کردن‬ ‫ن‬َ‫ِس‬‫د‬«‫زیپ‬‫اتون‬»
‫ماندن‬ .‫نبود‬ ‫کار‬ ‫در‬ ‫شاپی‬ ‫فتو‬ ‫و‬ ‫کامپیوتر‬ .‫بودیم‬ ‫چسباندن‬
‫مجوز‬ ،‫آتلیه‬ ‫های‬ ‫اطاق‬ ‫در‬ ‫شبها‬«‫عابدزاده‬»‫می‬ ‫را‬ ‫سرایدار‬
‫میداد‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫سهم‬ ‫هرکس‬ .‫خواست‬‫و‬‫و‬ ‫شد‬ ‫می‬ ‫آوری‬ ‫جمع‬ ‫پولی‬«
‫پورپزشک‬ ‫پیران‬»‫نرم‬ ‫ارتباط‬ ‫قراری‬ ‫بر‬ ‫هنر‬ ‫که‬‫را‬،‫داشت‬
‫خواب‬ ‫بی‬ ‫این‬ ‫با‬ .‫گرفت‬ ‫می‬ ‫همه‬ ‫برای‬ ‫را‬ ‫مجوز‬‫از‬ ‫بعد‬ ،‫ها‬ ‫ی‬
‫دکتر‬ ‫با‬ ،‫نظری‬ ‫کالس‬ ‫پنجشنبه‬ ‫ظهر‬«‫محمدی‬»‫برای‬ .‫داشتیم‬ ،
‫ها‬ ‫پرده‬ .‫میکرد‬ ‫استفاده‬ ‫ک‬َ‫پ‬‫ا‬ ‫دستگاه‬ ‫از‬ ،‫موضوع‬ ‫بهتر‬ ‫تفهیم‬
.‫شد‬ ‫می‬ ‫تاریک‬ ‫اطاق‬ ‫و‬ ‫انداختند‬ ‫می‬ ‫را‬«‫اعتمادزاده‬ ‫عباس‬»(
)‫داخلی‬ ‫معماری‬ ‫فصلنامه‬ ِ‫سردبیر‬ ‫و‬ ‫مسئول‬ ‫مدیر‬ ‫و‬ ‫امتیاز‬ ‫صاحب‬
‫عکس‬ ‫کردن‬ ‫عوض‬ ‫مسئول‬‫شنبه‬ ‫چهار‬ ‫خستگی‬ .‫بود‬ ‫اسالیدها‬ ‫و‬ ‫ها‬
.‫خواب‬ ‫در‬ ‫اکثریت‬ ‫و‬ ‫بود‬ ‫کرده‬ ‫را‬ ‫خودش‬ ‫کار‬ ،‫شب‬«‫عباس‬»‫هم‬
‫بار‬ ‫چند‬ ‫استاد‬ .‫بود‬ ‫برده‬ ‫خوابش‬‫گفت‬"‫بعدی‬ ،‫بعدی‬."‫بی‬
‫بود‬ ‫نتیجه‬‫فریاد‬ .‫ی‬‫زد‬‫؛‬‫بیداد‬ ‫و‬ ‫داد‬ ‫این‬ ‫از‬،‫خواب‬ ‫از‬ ‫همه‬
‫پریدند‬.‫ریخت‬ ‫بهم‬ ‫حسابی‬ ‫اوضاع‬ ‫و‬
‫طرا‬ ،‫بودم‬ ‫شده‬ ‫پخته‬ ‫دیگر‬ ‫حاال‬‫قبول‬ ‫مورد‬ ‫هایم‬ ‫نقاشی‬ ‫و‬ ‫ها‬ ‫حی‬
.‫بود‬‫با‬ ‫گفتگو‬ ‫از‬ ‫ترسی‬ ‫و‬ ‫بودم‬ ‫شناخته‬ ‫را‬ ‫کالس‬ ‫هم‬ ‫دخترکان‬
.‫نداشتم‬ ‫آنها‬‫طرف‬ ‫به‬ ‫مرا‬ ‫اش‬ ‫زدگی‬ ‫غرب‬ ‫و‬ ‫احمد‬ ‫آل‬ ‫جالل‬‫سنت‬
‫کشید‬ ‫می‬‫نگاهم‬ .‫میکرد‬ ‫سازی‬ ‫باز‬ ‫مرا‬ ‫مذهب‬ ،‫شریعتی‬ ‫دکتر‬ ‫و‬
‫و‬ ‫کرد‬ ‫پیدا‬ ‫اصالت‬ ،‫هنر‬ ‫به‬‫باز‬‫تمرین‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خویش‬ ‫به‬ ‫گشت‬

6. ‫خرداد‬ ‫در‬ ،‫جدید‬ ‫بازیافته‬ ‫بلوغ‬ ‫این‬ ‫با‬ .‫نشستم‬49‫زادگاهم‬ ‫به‬
‫کنم‬ ‫دوباره‬ ‫قضاوتی‬ ‫تا‬ ‫برگشتم‬،‫این‬‫ا‬.‫را‬ ‫رفته‬ ‫زدست‬
‫مردم‬ ‫بطرف‬ ‫زدنی‬ ‫قدم‬،‫تازه‬ ‫چیزی‬ ‫هر‬ ‫انگار‬ ‫راه‬ ‫ودر‬‫که‬ ‫چرا‬ ،
‫عینک‬‫ی‬،‫گفتم‬ ‫می‬ ‫خودم‬ ‫با‬ .‫داشتم‬ ‫چشم‬ ‫به‬ ‫تازه‬‫نیستی‬ ‫تو‬ ‫این‬
‫د‬ ‫یکسال‬ ‫و‬ ‫بیست‬ ‫که‬‫کردی‬ ‫زندگی‬ ‫شهر‬ ‫این‬ ‫ر‬،‫کنم‬ ‫عرض‬ ‫چه‬ ‫زندگی‬
.‫اینها‬ ‫همه‬ ‫مثل‬ ‫بودن‬ ‫و‬ ‫داشتن‬ ‫وجود‬ ‫یکنوع‬ ،
‫از‬‫چهارشنبه‬‫صحن‬ ‫طرف‬ ‫به‬ ‫بازار‬‫مارگیری‬ ‫معرکه‬ ‫کنار‬ ‫ساعتی‬ ،،
‫ماند‬ ‫بتماشا‬‫چندطرح‬ ‫مخفیانه‬ ‫و‬ ‫م‬‫برداشتم‬ِ‫اکثر‬ ،‫تماشا‬‫چی‬‫ها‬
‫ایستاده‬ ‫و‬ ‫خیز‬ ‫نیم‬ ‫و‬ ‫نشسته‬ ‫های‬ ‫ردیف‬ ‫به‬ ‫که‬ ،‫بچه‬،‫وبع‬‫د‬
‫بزرگ‬ ‫پسرهای‬‫؛‬ ‫مردها‬ ‫و‬ ‫زنها‬ ‫وبعد‬‫شبیه‬ ‫داشتند‬ ‫که‬ ‫مارها‬
‫مارهایش‬ ‫شبیه‬ ‫او‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫میشدند‬ ‫مارگیر‬.‫از‬ ‫سوغات‬ ‫کدام‬ ‫هر‬ ‫و‬
‫شهری‬‫؛‬‫معرکه‬ ‫وسط‬ ‫از‬ ‫کسی‬ ‫نباید‬ ‫اینکه‬ ‫و‬ ‫پیاپی‬ ‫صلواتهای‬ ‫و‬
‫بگذرد‬،‫شد‬ ‫بارش‬ ‫که‬ ‫فحشی‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫گذشت‬ ‫که‬ ‫کودکی‬ ‫و‬‫؛‬‫بی‬ ‫وچه‬
‫نظاره‬ ‫مردم‬ ‫خیال‬‫گر‬،‫شناسی‬ ‫جانور‬ ‫آزاد‬ ‫کالس‬ ‫در‬ ‫انگار‬ ‫که‬
‫اند‬ ‫نشسته‬‫؛‬. ‫دارد‬ ‫یکجا‬ ‫را‬ ‫آموزی‬ ‫بد‬ ‫و‬ ‫بصری‬ ‫صمعی‬ ‫که‬
‫دیدم‬ ‫را‬ ‫دینی‬ ‫علوم‬ ‫مدارس‬ ‫از‬ ‫تا‬ ‫چند‬،‫و‬ ‫ویرانی‬ ‫به‬ ‫رو‬ ‫همگی‬
‫مدرس‬ ‫آنها‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ،‫نزار‬ ‫سخت‬‫پائین‬ ‫بست‬ ‫در‬ ‫خان‬ ‫خیرات‬ ‫ه‬
‫خیابان‬‫میشد‬ ‫شروع‬ ‫تاریکی‬ ‫هشتی‬ ‫با‬ ‫ابتدایش‬ ،،‫و‬‫یک‬‫قهوه‬
‫ک‬ ‫کوچکی‬ ‫خانه‬‫طالب‬ ‫برای‬ ‫حتما‬ ‫و‬ ‫داشت‬ ‫ببار‬ ‫فراوان‬ ‫دیزی‬ ‫ه‬.‫و‬
‫در‬ ‫شکاری‬ ‫تفنگ‬ ‫آنهم‬ ‫و‬ ‫تعجب‬ ‫بسی‬ ‫که‬ ‫فروشی‬ ‫تفنگ‬ ‫مغازه‬ ‫بعد‬
.!‫آهو‬ ‫ضامن‬ ‫هشتم‬ ‫امام‬ ‫قبر‬ ‫آستانه‬
‫فرنگی‬ ‫تا‬ ‫سه‬ ‫اینکه‬ ‫دیگر‬،‫بازارچه‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خودشان‬،‫صحن‬ ‫به‬
‫مطهر‬‫؛‬ ‫بودند‬ ‫رسانده‬َ‫ب‬ ‫پسرکی‬ ‫که‬ِ‫ر‬‫گردان‬ ‫شان‬‫ی‬‫که‬ ‫شنیدم‬ ‫و‬ ‫د‬
‫میگفت‬(‫ایز‬ ‫دیس‬‫ما‬‫کلیسا‬ ‫ی‬)‫وفرنگی‬ ،‫چقدر‬. ‫خندید‬
‫سال‬ ‫بهار‬50‫تفریحی‬ ‫سفری‬ ،‫نفری‬ ‫پنج‬ ،،‫را‬ ‫غرب‬ ‫طرف‬ ‫به‬‫با‬
‫ای‬ ‫قورباغه‬ ‫فولکس‬«‫باستانی‬ ‫محمد‬»‫کردیم‬ ‫شروع‬ ، ،.‫در‬ ‫شب‬
‫صبح‬ ‫تا‬ .‫نخوابیدیم‬ ‫ولی‬ ،‫ماندیم‬ ‫مسافرخانه‬ ‫یک‬ ‫در‬ ‫همدان‬
.‫خندیدیم‬ ‫و‬ ‫گفتیم‬«‫شیبانی‬ ‫داوود‬»(‫ساز‬ ‫مجسمه‬‫نقاش‬ ،‫و‬،‫شاعر‬
‫که‬‫میکند‬ ‫کارهایش‬ ‫مایه‬ ‫دست‬ ‫را‬ ‫چوب‬‫؛‬‫سازهای‬ ‫و‬ِ‫تار‬‫با‬ ‫او‬
‫نامهای‬«ِ‫بارفتن‬1‫و‬2‫و‬3»،‫است‬ ‫شده‬ ‫ملی‬ ‫کتابخانه‬ ‫ثبت‬)‫را‬
،‫کرمانشاهی‬ ‫ئ‬ ‫لهجه‬ .‫انداختیم‬ ‫می‬ ‫دست‬«‫سالمی‬ ‫علی‬»‫که‬ ‫را‬

7. ‫س‬ ‫سرگرد‬ ‫مثل‬‫شاهگوش‬ ‫سریال‬ ‫در‬ ‫رخی‬،‫است‬ ‫داشتنی‬ ‫دوست‬‫باعث‬
‫جمع‬ ِ‫نشاط‬‫شد‬ ‫می‬.
‫زار‬ ‫الله‬ ‫دشت‬ ‫از‬ ‫گذر‬ ‫در‬«‫اسدآباد‬»‫به‬ ،‫تماشای‬ِ‫نمایش‬‫الله‬
‫با‬ ‫که‬ ،‫سرخ‬ ‫های‬‫مالیم‬ ‫نسیم‬ ‫یک‬‫میزدند‬ ‫موج‬ ،‫می‬ ‫وراست‬ ‫خم‬ ‫و‬
‫شدند‬ِ‫ماندگار‬ ‫های‬ ‫کتیبه‬ ‫و‬ ‫؛‬ ‫ایستادیم‬ ،‫زمین‬ ‫سبزی‬ ‫روی‬،‫سنگی‬
‫تاریخ‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫ما‬‫می‬‫و‬ ‫؛‬ ‫سپرد‬‫ئ‬ ‫نظاره‬‫های‬ ‫شیوه‬ ‫ترین‬ ‫کهن‬
‫معاصر‬ ‫زمان‬ ‫در‬ ،‫بشر‬ ‫زیستی‬-‫ایران‬ ‫کرد‬ ‫عشایر‬ ‫و‬ ‫ایالت‬ ‫کوچ‬-
‫چ‬.‫بود‬ ‫رنگین‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫زیبا‬ ‫ه‬
‫بود‬ ‫نشده‬ ‫تمام‬ ‫دانشکده‬‫که‬،«‫باستانی‬»‫و‬«‫سالمی‬»‫هردو‬‫ازدواج‬
‫کرد‬‫ند‬‫دیگر‬ ‫هم‬ ‫دیر‬ ‫به‬ ‫دیر‬ .‫کرد‬ ‫زیاد‬ ‫را‬ ‫ها‬ ‫فاصله‬ ‫انقالب‬ .
.‫میدیدیم‬ ‫را‬‫آمدم؛‬ ‫می‬ ‫تهران‬ ‫به‬ ‫مشهد‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫بودم‬ ‫هواپیما‬ ‫در‬
‫عکس‬ ،‫کردم‬ ‫باز‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫روزنامه‬«‫باستانی‬ ‫محمد‬»‫ای‬ ‫صفحه‬ ‫در‬
.‫ناگهانی‬ ‫فوتی‬ .‫بود‬ ‫شده‬ ‫چاپ‬ ،‫نویسند‬ ‫نمی‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫راست‬ ‫جز‬ ‫که‬
‫اما‬«‫سالمی‬ ‫علی‬»‫امیدواری‬ ‫و‬ ‫زدیم‬ ‫گپ‬ ‫و‬ ‫نشستم‬ ‫بالینش‬ ‫به‬ ‫را‬
‫داشتیم‬ ‫ها‬‫؛‬‫اما‬.‫نشد‬‫یار‬ ‫دو‬ ‫این‬ ،‫نبود‬ ‫بنا‬ ‫و‬ ‫نبود‬ ‫روا‬
‫بعد‬ ‫های‬ ‫سال‬ ‫در‬ ، ) ‫علی‬ ‫و‬ ‫محمد‬ ( ،‫ما‬ ‫داشتنی‬ ‫دوست‬ ‫و‬ ‫والیتی‬
‫میا‬ ‫به‬ ‫هنوز‬ ،‫دانشکده‬ ‫از‬‫ما‬ ‫میان‬ ‫از‬ ،‫نرسیده‬ ‫سالی‬ ‫ن‬
.‫برخیزند‬
‫سحر‬ ،‫سوگند‬ ،‫سیاووش‬،‫خاک‬ ِ‫خاطرات‬ ‫این‬ ‫اگر‬ : ‫بامداد‬ ،‫گل‬ ‫ماه‬
‫شما‬ ‫به‬ ‫روزی‬ ،‫گرفته‬‫رسید‬،‫از‬ ‫پدرهایتان‬ ‫که‬ ‫بدانید‬ِ‫مردان‬
‫سرزمین‬ ‫این‬ ِ‫خوب‬.‫بودند‬
‫خسته‬ ‫آن‬ ‫خوش‬ ‫ای‬،‫که‬‫از‬‫دوست‬،‫یادشان‬ .‫دارد‬ ‫جوابی‬‫همیشه‬
‫باد‬ ‫ما‬ ‫با‬.