1. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Oefening Ruimtelijke Ordening en GIS Een oefening gebaseerd op het simulatiespel van Leiedal, het intergemeentelijk samenwerkings-verband van twaalf gemeenten van het arrondissement Kortrijk. (http://www.leiedal.be) Dezelfde oefening werd toegepast op de gemeente Beveren.

2. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Inleiding Welkom op een reis door de wereld van de ruimtelijke planning. Het doel van deze lessen is dat jullie in de huid van een planoloog/stedenbouwkundige kruipen en zelf voor een studiegebied (Briel ten noordoosten van Beveren) een plan ontwerpen. In dit plan dien je de toekomstige ruimtelijke inrichting van dit gebied te schetsen. Zo’n inrichtingsplan is meer dan een grafische voorstelling, het bevat ook de (schriftelijke) verantwoording van de keuzes die gemaakt worden. Om dat mogelijk te maken, proberen we zo dicht mogelijk bij de realiteit te blijven, waardoor we de complexiteit van ruimtelijke planning een gezicht trachten te geven. Om jullie op weg te helpen is er eerst een inleiding over ruimtelijke planning en GIS. Via een simulatieoefening leren jullie daarna het studiegebied voldoende kennen om vervolgens een goed onderbouwd inrichtingsplan te kunnen maken. Een goede reis!

7. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Waarom Ruimtelijke Planning? 4 3.2 Ruimtelijke uitvoeringsplannen (RUP). RUP’s worden opgemaakt ter uitvoering van de structuurplannen, d.w.z. dat de keuzes en de principes uit de structuurplannen in de praktijk vertaald worden. In tegenstelling tot een BPA vervangen RUP’s wel het gewestplan. In tegenstelling tot een structuurplan wordt de bodem wel bestemd in een RUP. RUP’s bestaan uit een kaart en een tekstgedeelte waarbij concrete stedenbouwkundige voorschriften over het betrokken gebied vermeld zijn. Die voorschriften kunnen betrekking hebben op de bestemming, maar ook op de inrichting of het beheer van het gebied. De RUP’s zijn veel flexibeler dan de gewestplannen en de BPA’s: de stedenbouwkundige voorschriften van de RUP’s kunnen na verloop van tijd in werking treden of de inhoud van een RUP kan aangepast worden in de loop der jaren; m.a.w. een RUP is een instrument dat beter kan inspelen op de dynamiek van de samenleving. Het beschrijft bovendien beter hoe de functies of activiteiten zich tot elkaar verhouden. Belangrijke opmerking: zolang er voor een gebied geen RUP is opgesteld, blijven de voorschriften van de reeds bestaande gewestplannen of gemeentelijke BPA’s gelden. De gemeente kan en mag bovendien nog nieuwe BPA’s maken zolang ze nog niet beschikt over een goedgekeurd structuurplan.

8. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Wat is GIS? 1 De figuren en kaarten kan je vinden in de presentatie “Wat is GIS” (ppt) en de uitleg bij de presentatie vind je in het pdf-document “Wat is GIS”. Beide in de klasmap. 1 Definitie GIS is een acroniem en staat voor G eografisch I nformatie S ysteem Geografisch of aardrijkskundig duidt op het soort data dat gebruikt wordt. Het zijn namelijk gegevens waar een ruimtelijk onderdeel aan vast zit: een locatie, een plek op aarde. Postcodes, lengte- en breedtegraden zijn voorbeelden van deze ruimtelijke gegevens. Informatie : alles wat op het aardoppervlak geprikt kan worden (waterlopen, percelen, gebouwen, bossen,…) kan onderwerp zijn van een Geografisch Informatie Systeem. Elk van deze “objecten” heeft een aantal eigenschappen: een gebouw heeft een functie, een eigenaar, een adres. GIS behandelt dus niet alleen de locatie (zoals een kaart) maar ook de informatie die betrekking heeft op een ingetekend object. Ruimtelijke en niet-ruimtelijke gegevens worden aldus gecombineerd in één systeem. Systeem staat voor 5 componenten die ervoor zorgen dat GIS kan werken, namelijk de hardware (krachtige computers), de software (Google Earth, ArcExplorer, routeplanner,…), data (gegevens), (opgeleide) mensen en procedures, analyses en methodes. 2 Verschillende lagen Het belangrijkste concept in GIS is het denken in lagen. De werkelijkheid wordt weergegeven in lagen met punten, lijnen en vlakken. Afhankelijk van het doel dat je beoogt voeg je andere lagen bij elkaar. In GIS wordt met twee soorten lagen gewerkt. -Vectoriële lagen: GIS maakt gebruik van lijnen, punten en veelhoeken, bvb een gebouw wordt voorgesteld als een veelhoek, een rivier als een lijn en een boom als een punt. Aan deze symbolen kan informatie gekoppeld worden.

10. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Simulatieoefening 1 De bijhorende presentatie vind je in je klasmap onder de naam “Stappenplan” Het stappenplan voor de opmaak van een inrichtingsplan voor het studiegebied Briel De klas wordt ingedeeld in 4 groepen (of een veelvoud ervan), waarbij iedere groep overeenkomt met een specifieke ruimtegebruiker: de industrie, de bewoning, de landbouw, de natuur en recreatie. Elk van deze gebruikersgroepen hebben specifieke noden en verlangens, maar ook beperkingen. Om jullie beter te kunnen inleven bieden wij per ruimtegebruiker een greep uit hun noden en beperkingen. Het is aan jullie om dit alles zo goed mogelijk te integreren zodat jullie voorstel (een inrichtingsplan) een haalbaar en overtuigend plan is. De haalbaarheid van jullie voorstel zal ter evaluatie aan de andere ruimtegebruikers in de klas voorgelegd worden. Samengevat wordt dit het onderstaande stappenplan van de simulatieoefening. De structuur van het stappenplan is min of meer als de opbouw van documenten in verband met structuur en planning.

11. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Simulatieoefening 2 3. Bindend gedeelte 4. Het presenteren van jullie voorstel 2. Richtinggevend gedeelte A Visie B Basisdoelstellingen C Ontwikkelingsperspectieven voor de deelstructuren 2. De gewenste ruimtelijke structuur Met alle voorafgaande informatie zijn jullie nu in staat om een voorstel te formuleren met de groep. Jullie maken een inrichtingsplan. 3. Het uitwisselen van ideeën met andere ruimtegebruikers Iemand van jullie groep geeft uitleg bij een andere groep (=andere ruimtegebruiker). Jullie krijgen bezoek van één leerling van de andere groep. 1. Informatief gedeelte A Kennismaking (o.a. historische schets) B Bestaande ruimtelijke structuur C Planningscontext D Ruimtebehoeften van de maatschappelijke sectoren 1. Informatie verzamelen over het gebied A Algemene situering B Historische context C Planningscontext D Ruimtebehoefte van de specifieke ruimtegebruikers A tot C is individueel, 4 is samen met jouw groep Inhoud gemeentelijk structuurplan Stappenplan simulatieoefening

12. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen 1. Informatie over het gebied In de eerste stap van de simulatieoefening verzamelen we gegevens over het studiegebied. We leren het gebied situeren en analyseren het landschap, het bodemgebruik, het reliëf,… Ook met de geschiedenis van het gebied en de bestaande ruimtelijke plannen maken we kennis. Tenslotte bekijken we de 4 belangrijkste ruimtegebruikers en bestuderen hun noden en verlangens in functie van ons studiegebied. In dit laatste onderdeel werken jullie in groep. De overige items doorlopen jullie individueel.

13. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen A Algemene situering In deze rubriek maken we kennis met ons studiegebied Briel en zijn ruimere omgeving. Eerst zoeken we enkele algemene zaken van Beveren en daarna gaan we dieper in op het studiegebied Briel. Voor deze studie gaan we te werk met een eenvoudig GIS-programma, Google Earth. Je kan hiermee eenvoudig een aantal kaartlagen aanmaken. Om Google Earth correct te gebruiken raden we je aan om het pdf-bestand ‘beknopte handleiding google earth’ door te nemen. In de historische context vergelijken we drie kaarten van Beveren, met een focus op Briel. We kijken hoe deze streek is geëvolueerd.

15. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Beschrijving landschap 2 Hoe herken je soorten landschappen? ja nee Natuurlijke elementen, Groene ruimte > Landbouwgronden, bebouwing, Verkeerswegen ? natuurlandschap cultuurlandschap Recreatief en/of Toerischtisch landschap Landbouw- landschap Industrie- landschap Stedelijk landschap Landbouwgrond, landbouwbedrijven Fabrieken, Opslagplaatsen,… Veel verkeerswegen Vooral bebouwing, Dichte bebouwing, Veel functies Aantrekkingsfactoren, Voorzieningen voor Recreanten of toeristen Fabrieken, Opslagplaatsen,… Veel verkeerswegen

16. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Virtueel bezoek Hier kan je aan de hand van foto’s en filmpjes het studiegebied bekijken.

17. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Historische context De drie kaarten die je hiervoor nodig hebt kan je terugvinden in je klasmap, bij het bestand ‘bijlagen’ De Ferrariskaart De ferrariskaart of de zogeheten kabinetskaart werd opgesteld tussen 1771 en 1778 onder leiding van Graaf de Ferraris, een generaal bij de Oostenrijkse artillerie. Hij werkte in opdracht van keizerin Maria Theresia en keizer Jozef II die een kaart van de Oostenrijkse Nederlanden wilden. De kaarten op schaal 1:11 520 werden getekend aan de hand van opmetingen en waarnemingen ter plaatse. Dit leidde tot een werk van 275 met de hand getekende en ingekleurde kaarten en twaalf delen handgeschreven commentaar in het Frans over elementen die vooral economisch en militair nuttig konden zijn zoals informatie over waterlopen, bruggen, bossen en mogelijkheden voor inkwartiering. Krijgsdepot of dépôt de la guerre In de 19e en het begin van de 20e eeuw krijgt het dépôt de la guerre de opdracht om de officiële topografische kaart te maken. Naast kaarten met militair belang moesten ook kaarten met (inter)nationaal belang gemaakt worden. Topografische kaart Topografische kaarten onderscheiden zich van andere kaarten door hun rijke inhoud, een grote nauwkeurigheid en de aanwezigheid van hoogtelijnen. De recente topografische kaart op schaal 1:20000 is op een digitale manier aangemaakt. Meer informatie over de fortengordel rond Antwerpen kan je hier vinden en over de locatie hier . Meer informatie over de Waaslandhaven en over de E34 .

18. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Plannnigscontext In dit onderdeel bestuderen we de ruimtelijke planning die door de overheid ontwikkeld werd. De theoretische achtergrond kan je raadplegen bij het document ‘waarom ruimtelijke planning’. We willen immers nagaan of deze plannen al dan niet een uitspraak doen over ons studiegebied. Het bijhorende vragenblad kan je vinden in je klasmap onder de naam ‘planningscontext’.

19. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Specifieke ruimtebehoeftes We verdelen de klas in verschillende groepen. Elke groep verdedigt de belangen van 1 ruimtegebruiker: natuur en recreatie, industrie, landbouw, bewoning. Aan de hand van linken leer je specifieke noden, verlangens maar ook beperkingen kennen van jouw ruimtegebruiker. Bij ieder onderdeel staan er richtvragen. Het antwoord kan je voor jezelf noteren om zo argumenten te verzamelen die een bepaald ruimtegebruik helpen verantwoorden. Verdeel het werk binnen de groep. Je hoeft niet alles zelf te lezen. Organiseer nadien een overlegmoment binnen je groep waarin je alle gevonden informatie aan elkaar meedeelt. Met behulp van deze informatie kan je starten met het opstellen van je inrichtingsplan. Opmerking: gezien de privacy van de mensen die in dit gebied wonen, zijn de concrete gegevens i.v.m. de bewoners realistisch maar fictief.

20. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Visie structuur- plannen Huidige Bedrijven- terreinen Vestigings- factoren Aanleg A11 Industrie

21. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Landbouw- verbreding Landbouw- beleid Ruimte voor landbouw Evolutie Vlaamse landbouw Bodem- gebruik Aanleg A11 Landbouw

22. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Aanleg A11 Verbinden natuur- gebieden Over- stromings- gebied Nood aan bos Minder natuurlijke recreatie Vogel- atlas Natuur & Recreatie

23. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen Visie RSV Aanleg A11 Evolutie van de bewoning Woon- wensen Wonen

24. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen

25. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen

26. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen

27. Home Inleiding Waarom Ruimtelijke Planning ? Wat is GIS ? Simulatieoefening 1. Informatie over het gebied A Algemene situering Beschrijving landschap Virtueel bezoek B Historische context C Planningscontext D Specifieke ruimtebehoeftes Industrie Landbouw Natuur en recreatie Wonen 2. Gewenste ruimtelijke structuur 3. Uitwisselen van ideeën 4. Presenteren van voorstellen