1. ХАНГАЙ ДЭЭД СУРГУУЛИЙН ÝÐÄÝÌ ØÈÍÆÈËÃÝÝÍÈÉ
БИЧИГТ ªÃ¯¯ËÝË ÁÈ×ÈÕ ÇÀÀÂÀÐ
Íèéòëýã ¿íäýñëýë
Оíîë, àðãàç¿éí ñóäàëãààã õºãæ¿¿ëýõ, ýðäýìòýä, ñóäëàà÷èä, ñóðàëöàæ áóé
ìàãèñòðàíò, äîêòîðàíòûí ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿íã нийтэд õ¿ðãýæ
ñóðòàë÷ëàõ çîðèëãîîð улирал òóòàìä íýã äóãààðûã ãàðãàíà.
Õî¸ð. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë áè÷èõýä òàâèãäàõ øààðäëàãà
1. Ýðäýì øèíæèëãýýíèé ºã¿¿ëýë (Ýت) íü äàðààõ õýñã¿¿äòýé áàéíà.
à. ªã¿¿ëëèéí íýð
á. Çîõèîã÷èéí îâîã íýð, eëåêòðîí áîëîí àëáàíû õàÿã
â. ªã¿¿ëëèéí õóðààíãóé
ã. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã
ä. ªã¿¿ëëèéí îðøèë
å. ªã¿¿ëëèéí ¿íäñýí õýñýã
æ. Ä¿ãíýëò
ç. Èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ
è. Çîõèîã÷èéí òóõàé
ê.Àííîòàöè
2. Ýت íü õóðààíãóé, ò¿ëõ¿¿ð ¿ã, îðøèë, òåêñò, çóðàã (ãðàôèê áîëîí ôîòî
çóðàã), õ¿ñíýãò, ä¿ãíýëò, èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñ, çîõèîã÷èéí òîâ÷
íàìòðûã îðîëöóóëàí 260Õ/õ 180ìì õóóäñàíä áàãòñàí áàéíà.
3. ªã¿¿ëëèéã çºâõºí Windows-èéí Microsoft 2003, 2007 ïðîãðàì äýýð *.doc áóþó
*.rtf ºðãºòãºëòýé ôîðìàòûã àøèãëàí Àrial Mon ôîíä äýýð ºã¿¿ëëèéí õýñýã òóñ
á¿ðýýñýý õàìààð÷, 10 pt ¿ñãèéí ºíäðèéã ñîíãîí áè÷íý.
4. ªã¿¿ëëèéã А4 õýìæýýòýé öààñàí äýýð õóóäàñíû äýýä 2,0, äîîä 2,0, áàðóóí
2,0, ç¿¿í òàëààñ 3,0 ñì çàéã ¿ëäýýæ áè÷íý. ªã¿¿ëëèéã áè÷èõäýý header,
footer, footnote êîììàíäûã àøèãëàõã¿é. ̺í õóóäàñíû äóãààð òàâèõã¿é.
5.Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà ìºð¿¿ä
õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí
áè÷èãäýíý.
6. Ýت -èéí õóðààíãóéã 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòààí áè÷íý.
7. ªã¿¿ëýëä 4-5 ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. ªã¿¿ëëèéí íýðýíä îðñîí ¿ã ò¿ëõ¿¿ð
¿ãýíä îðîõã¿é. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, íýðëýõèéí òèéí ÿëãàë, ãàíö òîîí äýýð
áàéíà.
8. Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä åðäèéí
ìàòåìàòèê áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä, äîîä òàëààñàà 10 pt
çàéòàé áàéõ áà ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý. Òîìú¸îíû äóãààðûã òóõàéí ìºðíèé
òºãñãºëä áàãà õààëòàíä áè÷íý.
9. Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíýãò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé áàéíà. Scanner
àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300 dpi-ààñ äîîøã¿é
íÿãòðàëòàéãààð çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð
áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýæ, òàéëáàð íü áàðóóí
äîîä õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé ¿ñãýýð áè÷èãäñýí áàéíà. Çóðãèéí õýìæýý
õóóäàñíû 1/4-ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ èõã¿é, õóóäàñíû çºâõºí äýýä, äîîä
õýñýãò áàéðëàñàí áàéíà. Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí
¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿ áàéíà.
1

2. 10. ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà ºã¿¿ëýëä
èø òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. ªã¿¿ëýëä èøëýë àâñàí íîìûí äóãààð,
õóóäñûã áè÷èõäýý äóíä õààëòàíä áè÷íý.
11. Íèéòýýð õýðýãëýæ çàíøààã¿é òîâ÷èëñîí ¿ãèé㠺㿿ëýëä õýðýãëýõã¿é
áàéâàë çîõèíî.
12. Ò¿¿íèé äàðàà Ýت-èéí ¿íäñýí àãóóëãûã îðîñ, àíãëè õýëíèé àëü íýãýýð
àëäààã¿é çºâ îð÷óóëàí 15 ìºðºíä áàãòààí áè÷èæ áàéðëóóëíà.
13. Ýت-èéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿íèé òîâ÷ íàìòðûã 8 ìºð, 80 ¿ãýíä
áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9 pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð áè÷íý. Ýíä çîõèîã÷èéí
îâîã íýð, òºãññºí ñóðãóóëü, óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí òóðøëàãà,
÷èãëýë, á¿òýýë çýðãèéã áè÷íý.
14. Ýت íü À4 õýìæýýíèé öààñíû çºâõºí íýã òàë äýýð ¿ã ¿ñãèéí áîëîí áè÷ãèéí
ä¿ðìèéí àëäààã¿éãýýð õýâëýãäñýí áàéíà.
15. Õýâëýãäñýí ýõ ìàòåðèàëûã ôàéëûí õàìò эрдмийн зөвлөлийн нарийн бичиг
Р.Энхбаярт ºãíº. Ôàéëûã hangaiinstitute@yahoo.com õàÿãààð цахим
øóóäàíãààð äàìæóóëíà.
16. Шààðäëàãà õàíãààã¿é ºã¿¿ëëèéã áóöààõ, çîõèõ õýìæýýíä õ¿ðòýë òîâ÷ëîõ
ýðõèéã эрхлэн хэвлүүлэгч, эрдмийн зөвлөлийн нарийн бичиг ýäëýíý. Ýت-ä
äýýðõ á¿õ øààðäëàãûã õàíãàæ ºãñºí õóãàöààã èð¿¿ëñýí õóãàöàà ãýæ
òîîöíî.
Гурав. Çààâàðò õýðýãëýñýí çàðèì ¿ã, õýëëýã, óõàãäàõóóíû òàëààðõ òàéëáàð
ºã¿¿ëëèéí õóðààíãóé – Ýíä òóõàéí ºã¿¿ëëèéí àãóóëãûã òîâ÷ëîí 15 ìºð, 200
¿ãýíä áàãòààí áè÷íý.
ºã¿¿ëëèéí îðøèë - ªã¿¿ëýëä àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàð, õýðýãöýý,
øààðäëàãà áîëîí óðüä ºìíºõ ñóäàëãààíû òºâøèí, ãîë îíöëîãóóäûã áè÷íý.
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã – òóõàéí ºã¿¿ëëèéí óòãà ñàíààã èëýðõèéëýõ áîëîìæòîé ¿ã
Microsoft Word 2003, 2007- áè÷èã áàðèìò áîëîâñðóóëàõ ïðîãðàì
Ç¿éë- íýãýí óòãà ñàíààã èëýðõèéëæ áàéãàà íýã áóþó õýä õýäýí
ºã¿¿ëáýðèéí öîãö ýñâýë íýã enter êîììàíäààñ íºãºº enter êîììàíä õ¿ðòýëõ õýñýã
(Paragraph)
Çýðýãö¿¿ëýõ – áàðèìò áè÷ãèéã ìºð¿¿äýä áàéðëóóëàõ ãîðèì
Áàðóóí òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align right)
Ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ ãîðèì (align left)
Áàðóóí áîëîí ç¿¿í òàëä çýðýãö¿¿ëýõ (justify)
̺ð ãîëëîõ – òóõàéí ìºðºíä ãîëëóóëàí áè÷èõ ãîðèì (center)
Arial Mon - ºã¿¿ëëèéã áè÷èõ ¿ñãèéí ôîíäûí íýð
ðt - ¿ñãèéí ºíäðèéã èëýðõèéëýõ íýãæ
header – äýýä õýñãèéí ìýäýýëýë
footer – äîîä õýñãèéí ìýäýýëýë
footnote- áàðèìò áè÷ãèéí õóóäàñíû äîîä õýñýãò õèéãäýõ ç¿¿ëò,
òàéëáàð
sp – ìºð õîîðîíäûí çàéã èëýðõèéëýõ íýãæ (1 sp, 1,5 line, double, at least,
exactly)
dpi – çóðãèéí ÷àíàðûã èëýðõèéëýõ íýãæ (íýã èí÷ çàéä àãóóëàãäàõ
öýãèéí òîî)
*.tif, *.jpeg, *.bmp, *.gif – çóðãèéí ôàéëûí ºðãºòãºë
2

3. (10 pt ºíäºðòýé 4 õîîñîí ìºð)
ªÃ¯¯ËËÈÉÍ ÍÝÐ
(Areal Mon, 12pt, Bold, ÒÎÌ ¯ÑÃÝÝÐ ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷äûí íýðñ (Arial Mon, regular, 12pt, ìºð ãîëëîí)
(10pt ºíäºðòýé õîîñîí ìºð)
Óëñûí íýð, Áàéãóóëëàãûí íýð(Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
Çîõèîã÷òàé õàðüöàõ e-mail õàÿã (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
(10 pt ºíäºðòýé 2 ìºð õîîñîí)
Õóðààíãóé (Areal Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ)
ªã¿¿ëýëä õóðààíã¿é áè÷íý. Õóðààíãóéã Arial Mon ôîíä äýýð 10 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð Italiic õýëáýðýýð áè÷íý. Õóðààíãóé íü 15 ìºð, 200 ¿ãýíä áàãòñàí áàéõ
¸ñòîé.
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà
ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1 sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí
áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëä çýðýãöýõ): ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü Arial Mon
ôîíä äýýð 12pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð Regular õýëáýðýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëýëä 4-5
ò¿ëõ¿¿ð ¿ã õýðýãëýíý. Ò¿ëõ¿¿ð ¿ã íü íýð ¿ã, ãàíö òîîí äýýð áè÷èãäýíý. ªã¿¿ëëèéí
íýðýíä îðñîí ¿ã ò¿ëõ¿¿ð ¿ãýíä îðîõã¿é.
10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Îðøèë (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéí îðøèë õýñýãò àâ÷ ¿çýæ áàéãàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàð, óðüä ºìíºõ
ñóäàëãààí òºâøèí, ãîë îíöëîãóóäûã áè÷íý. 3
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1. Á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà

4. 1.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéã áè÷èõäýý header, footer, footnote êîìàíäûã àøèãëàõã¿é. ̺í õóóäàñíû
äóãààðûã òàâèõã¿é.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ç¿éë íü äîãîë ìºðíººñ ( Format-Paragragh-Special-First line-1ñì ) ýõëýõ áà
ìºð¿¿ä õîîðîíäîî 1sp çàéòàé áàéíà. ̺ð¿¿ä íü áàðóóí, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýí
áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
2. Á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò íü ºã¿¿ëýëä îðñîí äàðààëëààðàà äóãààðëàãäàíà. Õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã
íü Arial Mon ôîíä äýýð Italic õýëáýðýýð 9pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð ìºð ãîëëîí
áè÷èãäýíý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãò 1.1
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ñíýãòèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîí)
Õ¿ñíýãò
1
2
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
Õ¿ðýý øóãàì íü 0,5pt ºðãºíòýé äàí øóëóóíààð áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1õîîñîí ìºð)
2.1 Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
Á¿õ ìàòåìàòèê áè÷ëýã¿¿ä Equition ïðîãðàìààð áè÷èãäýõ áºãººä åðäèéí
ìàòåìàòèê áè÷èãëýë 10 pt ºíäºðòýé áàéíà. Òîìú¸î íü äýýä, äîîä òàëààñàà 10pt
çàéòàé áàéõ ìºð ãîëëîí áè÷èãäýíý.
z(t+ t)=z(t)+0.5[w(t+ t)+w(t)] (1)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Äýä á¿ëãèéí ãàð÷èã (Arial Mon, 10pt, Ýõíèé ¿ñýã òîìîîð, Bold, ç¿¿í òàëäàà
çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ôîòî çóðàã, çóðàã, õ¿ñíãýò íü çºâõºí õàð, öàãààí ºíãºòýé áàéíà. Scanner
4

5. àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300 dpi-ààñ äîîøã¿é
íÿãòðàëòàéãààð çóðãèéí *.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð
áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýæ, òàéëáàð íü áàðóóí äîîä
õýñýãò 9 pt ºíäºðòýé ¿ñãýýð áè÷èãäñýí áàéíà. Çóðãèéí õýìæýý õóóäàñíû 1/4-
ýýñ áàãàã¿é,3/4-ààñ èõã¿é, õóóäàñíû çºâõºí äýýä, äîîä õýñýãò áàéðëàñàí
áàéíà. Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé
òýíö¿¿ áàéíà.
Scanner àøèãëàæ îðóóëñàí á¿ä¿¿â÷ çóðàã áîëîí ôîòî çóðàã íü 300dpi
íÿãòðàëøèëòàéãààð çóðãèéí -.TIF, *.JPEG, *.BMP, *.GIF ºðãºòãºëòýéãýýð
áóóëãàãäàæ òåêñòýí äîòîð ìºð ãîëëîæ áàéðëàñàí áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1 ä¿ãýýð çóðàã. Ãàíãèéí ñóíãàëòûí äèàãðàìì (Arial Mon, 10pt, Italic, ìºð ãîëëîõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çóðàã äýýðõ ¿ñýã, òîîíû ºíäºð íü åðºíõèé òåêñòèéí ¿ñýãíèé ºíäºðòýé òýíö¿¿
áàéíà.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Ä¿ãíýëò (Arial Mon, 10pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Òóõàéí ºã¿¿ëëèéã ä¿ãíýæ Arial Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð Regular
ãîðèìä áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Àøèãëàñàí íîì, õýâëýë (Arial Mon, 9pt, Bold, ç¿¿í òàëäàà çýðýãöýõ)
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
ªã¿¿ëëèéí òºãñãºëä èøëýë òàòñàí íîì, çîõèîëûí íýðñèéã òàâèõ áà ºã¿¿ëýëä èø
òàòñàí äàðààëëààð íü äóãààðëàíà. Íýðñèéã Arial Mon ôîíä äýýð 10pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð äàðààõ õýëáýðýýð áè÷íý. Õýðýâ 3-ààñ äýýø õ¿íèé õàìòûí
á¿òýýëýýñ èøëýë òàòñàí áîë ýõíèé ãóðâàí õ¿íèé íýðñèéã áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
1. Âàí÷èãñ¿ðýí Ä.,Øàâü òºâòýé ñóðãàëòûí îíîë, àðãàç¿é. ÓÁ.:1996. – 295õ
2. Áýãç Í., Íÿìäàâàà ¨.. Ìîíãîëûí áîëîâñðîëûí ò¿¿õèéí óíøèõ áè÷èã. ÓÁ.:1995.77õ
3. Àâåðüÿíîâ À.Í. Ñèñòåìíîå ïîçíàíèå ìèðà. Ì.,1985, 263ñ
( 10ðt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð )
Àííîòàöèéã áýëòãýõäýý 15 ìºðºíä áàãòààí Arial Mon ôîíäîîð 9 pt ¿ñãèéí
ºíäºðòýéãýýð àíãëè, îðîñ õýëíèé àëü íýãýýð ºã¿¿ëëèéí ¿íäñýí àãóóëãûã ãàðãàæ
áè÷íý.
(10pt ºíäºðòýé 1 õîîñîí ìºð)
Çîõèîã÷èéí òóõàé: ªã¿¿ëëèéí ýöýñò òóõàéí ºã¿¿ëëèéã áè÷ñýí õ¿í á¿ðèéí òîâ÷
íàìòðûã 8 ìºð, 80 ¿ãýíä áàãòààæ Arial Mon ôîíä äýýð 9pt ¿ñãèéí ºíäºðòýéãýýð
áè÷íý. Ýíä çîõèîã÷èéí îâîã íýð, òºãññºí áîëîí ýðäìèéí çýðýã, öîë õàìãààëñàí
ñóðãóóëü, óäèðäàã÷, ñóäàëãààíû àæëûí ÷èãëýë, òóðøëàãà, á¿òýýë
çýðãèéã áè÷íý.
5

6. Хангай дээд сургуулийн эрдмийн зºâëºë
hangaiinstitute@yahoo.com
6