13. PHAÂN LOAÏI U DO RAÊNG THEO NGUOÀN GOÁC *
I. U coù nguoàn goác töø bieåu moâ taïo raêng
A. U nguyeân baøo men (Ameloblastoma)
1. Ameloblastoma aùc.
2. Ameloblastic carcinoma
B. Carcinoâm do R teá baøo saùng (Clear cell odontogenic carcinoma)
C. U do R daïng u tuyeán (Adenomatoid odontogenic tumor)
D. U BM do raêng canxi hoùa (Calcifying epithelial odontogenic tumor)
E. U do R teá baøo laùt (Squamous odontogenic tumor)
II. U do raêng hoån hôïp
A. Ameloblastic fibroma
B. Ameloblastic fibro-odontoma
C. Ameloblastic fibrosarcoma
D. Odontoameloblastoma
E. U raêng keát hôïp (Compound odontoma)
F. U raêng phöùc hôïp (Complex odontoma)
III. U coù nguoàn goác töø ngoaïi trung moâ taïo raêng
A. U sôïi do raêng (Odontogenic fibroma)
B. U do raêng teá baøo haït (Granular cell odontogenic tumor)
C. U nhaày do raêng (Odontogenic myxoma)
D. U nguyeân baøo xeâ maêng (Cementoblastoma) * Neville vaø cs.
48. Ñieàu trò vaø tieân löôïng:
Daïng oáng vaø trong oáng: coù theå khoeùt u.
Daïng vaùch: caét boû taïi choã laø toát nhaát -> coøn
tranh caõi giöõa caùc PTV.
Taùi phaùt 10-20% sau khoeùt u vaø naïo.
Ameloblastoma daïng ñôn nang
49. Ameloblastoma daïng ngoaïi vi
(Peripheral Ameloblastoma)
Caùc u naøy laø naèm ngoaøi xöông do
ñoù naèm trong moâ lieân keát beân döôùi
bieåu moâ beà maët.
Vi theå, coù ñaëc ñieåm gioáng vôùi caùc
daïng u men trong xöông.
Tuoåi: khoaûng tuoåi roäng nhöng
nhieàu nhaát laø tuoåi trung nieân.
Giôùi tính: chöa roõ.
Vò trí: thöôøng gaëp nhaát laø nieâm
maïc xöông oå/ nieâm maïc nöôùu ôû
vuøng R sau. Hôi öu theá ôû haøm
döôùi. Vaøi tröôøng hôïp baùo caùo u ôû
nieâm maïc maù.
50. X quang: maëc duø khoâng ôû trong xöông, vaøi
tröôøng hôïp coù söï aên moøn noâng xöông oå.
Giaûi phaãu beänh: caùc ñaûo bieåu moâ taïo men
ñöôïc tìm thaáy trong lamina propria; daïng ñaùm
roái (plexiform) vaø daïng nang (follicular) laø
thöôøng gaëp nhaát; 50% tröôøng hôïp u coù lieân heä
vôùi lôùp ñaùy cuûa bieåu moâ treân beà maët.
Ameloblastoma daïng ngoaïi vi
51.
52. Ñieàu trò vaø tieân löôïng:
Khoâng gioáng vôùi daïng u men trong xöông, u
naøy khoâng gaây toån haïi treân laâm saøng.
BN ñaùp öùng toát vôùi phaãu thuaät caét u taïi choå.
1 soá baùo caùo cho thaáy TL taùi phaùt laø 25%
nhöng caùc ca naøy ñeàu ñöôïc chöõa khoûi trong
PT laàn 2.
Hieám bieán ñoåi aùc tính.
Ameloblastoma daïng ngoaïi vi
53. Ameloblastoma aùc tính vaø
Ameloblastic Carcinoma
< 1% ameloblastoma coù bieåu hieän aùc tính vaø coù di caên.
Ameloblastoma aùc tính coù ñaëc ñieåm moâ hoïc cuûa u
men ñieån hình (laønh tính) trong u nguyeân phaùt laãn u di
caên.
Ameloblastic carcinoma coù bieåu hieän aùc tính veà maët
teá baøo hoïc trong u nguyeân phaùt, u taùi phaùt vaø baát cöù di
caên naøo.
54. Laâm saøng:
Ñoä tuoåi töø 4-75, trung bình 30 tuoåi.
Di caên thöôøng xaûy ra töø 1-30 naêm sau ñieàu trò
laàn ñaàu.
Di caên thöôøng xaûy ra nhaát ôû phoåi vaø trong
tröôøng hôïp u men aùc => ñaët ra caâu hoûi coù
phaûi do hít phaûi trong luùc PT. Cuõng coù theå di
caên haïch coå , coät soáng vaø noäi taïng.
Ameloblastoma aùc tính vaø
Ameloblastic Carcinoma
55. X quang:
Ameloblastoma aùc tính: töông töï u men ñaëc
ñieån hình.
Ameloblastic carcinoma thöôøng xaâm laán
nhieàu hôn, toån thöông thaáu quang ranh giôùi
khoâng roõ, phaù huûy voû xöông.
Ameloblastoma aùc tính vaø
Ameloblastic Carcinoma
56. Giaûi phaãu beänh:
Ameloblastoma aùc tính, caû u nguyeân phaùt vaø
u di caên ñeàu khoâng coù ñaëc ñieåm moâ hoïc khaùc
vôùi u men ñaëc ñieån hình.
Ameloblastic carcinoma coù caùc ñaëc ñieåm aùc
tính ngoaøi caáu truùc cuûa moät u men.
Ameloblastoma aùc tính vaø
Ameloblastic Carcinoma
57.
58.
59. Ñieàu trò vaø tieân löôïng
Theo doõi thôøi gian daøi khoâng cho pheùp hình
thaønh nhöõng giaû ñònh chính xaùc veà beänh
nhöng tieân löôïng xaáu.
Khoaûng 50% BN ñöôïc chöùng minh laø coù di
caên, khi theo doõi trong thôøi gian daøi ñaõ töû
vong do haäu quaû cuûa beänh.
Ameloblastoma aùc tính vaø
Ameloblastic Carcinoma
67. U do raêng daïng u tuyeán
Adenomatoid Odontogenic Tumor
(AOT)
Tröôùc ñaây goïi laø adenoameloblastoma, caùch
goïi nhaàm laãn khoâng neân duøng nöõa, u chieám
khoaûng 3-7% taát caû u do raêng.
U bieåu moâ naøy coù taùc ñoäng caûm öùng treân
ngoaïi trung moâ taïo raêng vaø chaát daïng ngaø
thöôøng xuyeân ñöôïc saûn xuaát.
68. U do raêng daïng u tuyeán
Laâm saøng:
Tuoåi: cao nhaát laø ôû thaäp kyû thöù 2, trung bình
quanh tuoåi 17.
Giôùi: nöõ gaáp 2x.
Vò trí: 65% ôû XHT vaø 65% ôû vuøng raêng nanh.
65% tröôøng hôïp lieân quan ñeán thaân raêng
ngaàm. Hieám coù toån thöông daïng ngoaøi
xöông.
69.
70. X quang:
Toån thöông thaáu quang quanh thaân raêng, coù theå
coù caûn quang beân trong khoái thaáu quang
(“boâng tuyeát”).
Thöôøng khoâng coù trieäu chöùng vaø phaùt hieän
khi chuïp X quang. U coù theå caûn trôû raêng vónh
vieãn moïc vaø ñöôïc phaùt hieän khi chuïp X
quang “tìm” raêng ngaàm.
U do raêng daïng u tuyeán
71.
72.
73. Giaûi phaãu beänh:
Ñöôïc bao bôûi 1 bao sôïi daøy.
U goàm caùc teá baøo bieåu moâ hình thoi taïo
thaønh caùc laù (sheets), caùc daûi (strands) hoaëc
caùc khoái xoaén vôùi moät ít moâ lieân keát.
Caùc teá baøo bieåu moâ coù theå taïo thaønh caáu truùc
gioáng hoa thò, caáu truùc gioáng oáng coù theå
chieám öu theá hoaëc khoâng coù.
Trong khoái u coù söï voâi hoùa .
U do raêng daïng u tuyeán
74.
75.
76.
77.
78.
79. Ñieàu trò vaø tieân löôïng:
Khoeùt u laø moät löïa choïn do u deã taùch khoûi
xöông.
Hieám khi taùi phaùt.
U do raêng daïng u tuyeán
80. U bieåu moâ do raêng voâi hoùa
Calcifying Epithelial Odontogenic Tumor
(CEOT; U Pindborg)
< 1% caùc u do raêng.
Nguoàn goác do raêng nhöng quaù trình taïo moâ u thì
khoâng haún nhö vaäy.
Caùc teá baøo u gioáng caùc teá baøo taàng trung gian cuûa
cô quan men.
Laâm saøng:
Tuoåi: 20-50, trung bình 40.
Giôùi: khoâng phaân bieät.
Vò trí: 75% ôû XHD ña soá ôû vuøng R sau. Daïng ngoaïi
vi hieám xaûy ra.
81.
82. U bieåu moâ do raêng voâi hoùa
X quang:
Toån thöông thaáu quang, +/- caùc oå caûn quang.
Moät hoác hay nhieàu hoác, ranh giôùi roõ.
> 50% keát hôïp vôùi raêng ngaàm.
92. U do raêng hoån hôïp
(Mixed Odontogenic Tumors)
Nhoùm u coù söï taêng sinh cuûa bieåu moâ
taïo raêng naèm trong thaønh phaàn ngoaïi
trung moâ gioáng nhuù raêng.
93. U sôïi men (Ameloblastic Fibroma)
Laâm saøng:
U do raêng hoãn hôïp
thöïc söï thöôøng gaëp ôû
ñoä tuoåi 10-20, trung
bình 14.
Nam > nöõ.
Gaàn 70% vuøng R sau
HD.