1. “Veb 2.0” alətlərdən istifadə etməklə Azərbaycan tarixi fənnindən
açıq dərsin təşkili təcrübəsindən
Gültəkin Rüstəmova
S.Bəhlulzadə adına Xarici
Dillər Təmayüllü Gimnaziyanın
tarix
müəllimi
E-mail: gultekin_xdtg@box.az
Rəyçilər: Namiq Əliyev
tarix üzrə fəlsəfə doktoru
Ramil Süleymanov “Demokratik Gənclər”İctimai Birliyinin direktoru.
Sosial Servislər və Veb 2.0 Texnalogiyalar üzrə Beynəlxalq təlimçi/ekspert
Açar sözlər: fəaliyyət proqramı, "Veb-2.0" alətlərdən istifadə etmək, İnteraktiv
təlim çərçivəsində qurulmuş dərs, Photopeach proqramında hazırladığım testlər,
"ibtidai icma quruluşunun dağılması" adlı link, sosial servislərin mövcud resursları,
Ключевые слова: программа деятельности, использование "Veb-2.0"
cервиса,
урок, построенный в рамках интерактивного
приготовленные по программе Photopeach, линк под
обучения, тесты,
названием «Распад
первобытнообщинного строя», существующие ресурсы социальных сервисов.
Key words: program activities, the use of "Web-2.0" Service, lesson, built in an
interactive learning tests made on the program Photopeach, link titled "Disintegration
of primitive society," the existing resources of social services.
Təlim prosesinin planlaşdırılmasında
hər bir müəllim müəyyən
fəaliyyət
proqramı müəyyənləşdirir: təlim məqsədlərinin yerinə yetirlməsindən əldə edilən
1
2. nəticə və bu nəticələrə nail olmaq üçün həyata keçirəcəyi konkret iş planı.
Bu
fəaliyyət proqramı müəllimə imkan verir ki, bununla qurulan təlim prosesinin əsas
mahiyyətini tam dərk etsin və nəticədə bu prosesin planlaşdırılmasına daha səmərəli
yanaşsın. Təlim prosesinin səmərəliliyi ilk olaraq təlim metodunun məqsədyönlü
seçilməsindən aslıdır. Bununla əlaqədar olaraq fəal dərsin quruluşunda
əlverişli
metod və texnaloji yanaşmadan geniş stifadə edilməlidir. Dərs prosesində İKT-nin
istifadəsi yeni faktların yerindəcə öyrənilməsi, müzakirəsi və keçilən mövzuya aid
əlavə biliklərin əldə edilməsi baxımından praktik əhəmiyyətə malikdir.
Texnalogiyanın bugükü inkişaf sürətinə gənc nəsil bizdən daha tez yetişir. Onlar
daha sərbəst şəkildə bloqlar yaradır, sosial şəbəkələrin imkanları çərçivəsində
informasiya mübadiləsi edir, slaydlar hazırlayıb paylaşır, hər yeni nəsl mobil
telefonların imkanlarını bizdən daha tez aşkara çıxarırlar. Bu səbəbdən də onsuz da
onların maraq dairəsinin mərkəzində olan müasir texnalogiyalardan istifadə etməklə,
təlim prosesinə yaradıcı və rəqəmsal yanaşıb, öyrənmə prosesini cəlbedici formada
həyata keçirməklə şagirdlərin
diqqətlərini bu sahədə məşğul saxlamaq lazımdır.
Şagirdlərdə müəyyən olunmuş bacarıqların inkişaf etdirilməsində sosial şəbəkələrin
rolunu diqqətdən kənarda qoymaq olmaz."Sosial şəbəkə" yalnız əyləncə xarakteri
daşımır. Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, sosial servislərin mövcud
resurslarından tədris prosesində çox geniş istifadə olunur. Məsələn, facebook, tvitter
kimi saytlardan daha çox ali məktəb tədrisində müzakirələrin aparılmasında istifadə
olunur.
İnternetin imkanlarından biri də “Veb 2.0” texnologiyalarıdır. Şagirdlərin
yaradıcı
təfəkkürə
malik
şəxsiyyət
kimi
yetişdirilməsində
“Veb
2.0”
texnologiyalarının imkanlarından bəhrələnərək təhsilə tətbiq etməklə daha yüksək
nailiyyətlər əldə etmək olar.
2
3. “Veb 2.0” texnologiyası nədir? “Veb 2.0” internetdə fəaliyyət göstərən ikinci
nəsl şəbəkə xidmətidir. Birinci nəsl- Veb 1.0 xidmətlərindən fərqli olaraq burada daha
geniş imkanlar var. Pedaqoji imkanlara nəzər salaq:
•sərbəst şəkildə təhsilə aid səhifələr yaratmaq (məs. şagirdlərdə yaradıcı
yanaşma aşılayaraq fərdi xüsusiyyətlərini inkişaf etdirmə baxımından
diqqətinin təhsilə yönəldilməsi );
•açıq ,pulsuz , sərbəst və məqsədli şəkildə təhsilə aid elektron resursladan
istifadə (əlavə materialların əldə edilməsi);
•qruplarda fəaliyyət göstərərək müzakirə-diskusiyalar təşkil etmək (qrup
tapşırıqlarının həll edilməsi, mövzuların daha da dərindən qavranması
məqsədilə geniş müzakirə və fikir mübadiləsi);
•şagirdin bilik və bacarıqlarının qısa vaxt ərzində müəyyən edilməsi
(onlayn testlər, təqdimatlar, sxem və cədvəllərin qurulması);
•şagirdlərə internet resurslarından düzgün istifadənin aşılanması ilə
onların gələcəkdə üzləşə biləcəyi təhlükələrin qarşısının alınması.
Şagirdin əldə etdikləri:
•yeni mövzunun müasir üsullarla öyrənilməsi;
•biliyin daha optimal şəkildə yoxlanılması;
•layihələrin yaradılması və üzərində işlələmək;
•virtual kitabxanalar və muzeylər təcrübəsinin qazanılması;
•tədrisyönümlü informasiyaların əldə edilməsi;
•bilik və bacarıqları nümayiş etdirmək məqsədilə
mövzuya fərdi
yanaşma tərzinidən istifadə edilməsi;
•əməkdaşlıq etmək bacarığının əldə edilməsi.
Artıq bir çox ölkələrdə kompüter texnologiyalarından və internet resurslarından
tədris prosesində müəllim və şagirdlərin səmərəli istifadə imkanları öyrənilib tətbiq
3
4. edilməkdədir. Mütəxəssislər belə təlim prosesindəki dəyişiklikləri xüsusi qeyd edərək
nəticələrin qənaətbəxş olduğunu vurğulayırlar. Bu dəyişikliklər təlimdə yenilik
olmaqla yanaşı həm də dərsin canlı keçməsinə optimal şərait yaradır.
Öz təcrübəmdə mən interaktiv təlim çərçivəsində qurulmuş dərs prosesində
keçilmiş dərsin təkrarlanması məqsədi ilə oyun yarışlar keçirərək, dərsin ilk
mərhələsindən şagirdlərdə xoş əhvali-ruhiyyənin yaranmasına çalışıram. Açıq
dərslərin təşkilində "Veb-2.0" alətlərdən istifadə edilməsi şagirdlər tərəfindən kifayyət
qədər maraqla qarşılanır, bu cür hazırlanmış tapşırıqları yerinə yetirərkən yorulmurlar.
Açıq dərsin ilk mərhələsini keçmiş dərsin təkrarı ilə başladım. Bugünkü mövzu
həm də b ölmənin son mövzusu olduğu üçün testlərin hazırlanmasında bütün b
ölməni əhatə edən testlərdən istifadə etməyi məsləhət bildim. Bunun üçün "Veb-2.0"
alətlərdən istifadə etməklə Photopeach proqramında hazırladığım testlərdən istifadə
etdim (http://photopeach.com/album/ehuh8d). Proyektor vasitəsi ilə lövhədə göstərilən testlər
müvafiq olaraq ibtidai icma dövrünü əks etdirən şəkillərin üstündə yerləşdirilmişdi,
şagirdə 5 saniyə vaxt ərzində sualın cavabını tapmaq tapşırılır, vaxt bitəndə avtomatik
olaraq sualın düzgün cavabı görüntülənir. Beləliklə də, qısa vaxt ərzində şagirdin
cavabının səviyyəsi müəyyən olunur. Dərsin bu mərhələsinə təxminən 5 dəqiqə sərf
olunur, oyun xarakteri daşıdıgından şagirdlərdə elə dərsin ilk mərhələsindən yüksək
əhvali-ruhiyyə yaranır.
Açıq dərsdə istifadə edilən testlərdən nümunələri təqdim edirəm:
4
6. Testlərin bu şəkildə cavablandırılması başa çatdıqdan və şagirdlərin keçən dərsi
tam mənimsədiklərinə əmin olandan sonra isə dərsin yeni mərhələsinə keçid alırıq.
Yeni mövzunu elan etdikdən sonra qısa mühazirə şəklində dərsin məğzini
şagirdlərə çatdırıram. Poverpoint proqramında əvvəlcədən hazırlanmış təqdimat
şagirdlərin diqqətinə çatdırılaraq orada ibtidai icma quruluşuna aid şəkillər barəsində
fikirləri soruşulur. Bunun üçün müəllim öz bloqundakı resursa keçid edirhttp://gulyarustamova.blogspot.com/ -buradan
" ibtidai icma quruluşunun dağılması " adlı
http://ru.calameo.com/read/0029476763f007d014677
linkə daxil olur. Səhifələr ekrana gəldikcə
şagirdlərin dərsə marağınin getdikcə artdığını müşahidə edirəm .
Nəhayət belə bir sualla şagirdlərə müraciət olunur:
6
7. Şagirdlər
lövhədə nümayiş edilən illüstrasiyalar barədə öz fikirlərini
söyləyirlər: ibtidai icma quruluşuna aid əmək alətləri, ibtidai icma quruluşuna aid
yaşayış məskənləri, əmək alərlərinin sadədən mürəkkəbə döğru inkişafı və s. Bundan
sonra lövhədə tədqiqat sualı nümayiş olunur.
Şagirdlər tədqiqat sualını işləmək üçün qruplara bölünür, bunun üçün onlar 1, 2,
3, 4, 5,6 sayaraq (sinifdə 30 şagird var) 5 qrupa bölünürlər. Sonra hər say əvvəlcədən
müəyyən edilmiş yerdə keçib əyləşir. Dərs başlamazdan əvvəl rəqəmlər yazılıb və
parta üzərində yerləşdirilmişdir. Şagirdlər yerlərinə keçdikdən sonra, hər qrup üçün
hazırlanmış iş vərəqləri onlara paylanılır. Tədqiqat aparmaq üçün onlara 10 dəqiqə
vaxt ayrılır, vaxta dəqiq əməl edə bilmələri üçün proyektorla lövhədə saat nümayiş
etdirilir. Şagirdlərin tədqiqat sualını işlədikləri vaxt ərzində, müəllim onları müşahidə
edir, sualı necə müzakirə etməklərinə, əməkdaşlıq etməklərinə nəzarət edir. Vaxt bitir,
qruplar işlərini təqdim edirlər. Yenidən tədqiqat sualı oxunur, bu suala cavab tapa
7
8. bilmək üçün qruplara verilmiş tapşırıqlar dinlənilir. Qruplara aşağıdakı tapşırıqlar
verilib:
Bundan sonra qrupların işi dinlənilir, məlumat mübadiləsi edilir bə ümumi nəticəyə
gəlinir.
8
9. Məlumatların mübadiləsi üçün 7 dəqiqə vaxt ayrılır. Dərsin növbəti
mərhəəsində qruplara əlavə tapşırıqlar verilir, bu tapşırıqların yerinə yetirilməsinə 5
dəqiqə vaxt ayrılır.
Sualların dinlənilməsinə də 5 dəqiqə vaxt ayrılır, suallar dinlənilir, cavablara
əlavələr edilir. Qruplar növbəti tapşırığı da yerinə yetirib əyləşirlər. Dərsin sonunda
keçən vaxt ərzində mövzular necə mənimsənildiyini müəyyən etmək üçün test-sorgu
aparılır.
Bunun
üçün
növbə
ilə
hər
qrupun
bir
nümayəndəsi
http://www.banktestov.ru/test/?id=21578 linkinə daxil olub bu sualları cavablandırır.
9
10. Dərsin sonunda ekranda şagirdlərin səviyyəsini göstərən tablo açılır. Testlər
düzgün qiymətləndirildiyində maksimum bal 25 olaraq müəyyənləşdirilmişdir. 25 bal
toplayan qrupun işi "əla", 20 bal toplayanın qrupun işi " yaxşı", 15 bal toplayan
qrupun işi isə "kafi" qiymətləndirilir. Bu proses üçün 10 dəqiqə vaxt ayrılır. Dərsin
sonunda (3 dəqiqə) qiymətləndirmə və refleksiya aparılır.
10
11. Ev tapşırığı olaraq şagirdələrə qrup tapşırıqlarında yerləşdirilmiş linklərdən
istifadə etməklə esse hazırlamaq tapşırılır: http://az.wikipedia.org/wiki/Sar
%C4%B1%C3%A7oban_kurqan%C4%B1
və
http://www.gomap.az/info/Description.aspx?pID=1501730
Dərsin əvvəlində şagirdlərin diqqətini qrup tapşırıqları olan səhifələrdəki
kodlaşdırılmış yazı cəlb edir, orada yazılanlar şagird üçün maraqlıdır. Müəllim
şagirdlərin marağını dərsə yönəltmək məqsədi ilə, onlarla belə bir razılığa gəlir: orda
yazılanları dərsin sonunda açıqlayacağam, amma onu necə düzəltməyi qalib qrupun
üzvlərinə öyrədəcəyəm. Şagirdlər dərs prosesi boyu qalib gəlməyə və müəllimdən
nəinki orda nə yazıldığını öyrənməyə, hətta o kodlaşdırmanı necə edəcəklərini
öyrənməyə çaışırlar. Təcrübə göstərdi ki, bu, şagirdlər üçün əla stimul oldu. Bu kod
http://qrcoder.ru/
hazırlanıb, yalnız nəzərə almaq lazımdır ki, bizim əlifbadakı
bəzi
hərfləri burda yazmaq olmur .
http://qrcoder.ru/?d=hamiya+basharilar%21%21%21&s=4
11
12. Beləliklə "Veb-2.0"alətlərdən istifadə etməklə qurduğum dərs prosesi yüksək
əhvali-ruhuyyədə və əla mənimsənilmə göstəriciləri ilə başa çatdı.
Məqalənin elmi yeniliyi ondan ibarətdir ki, müəllif ilk dəfə olaraq "VEB-2"
alətlərdən istifadə etməklə Azərbaycan tarixi fənnindən VI sinifdə “İbtidai icma
quruluşunun dağılması” mövzusunda keçirdiyi dərsin gedişini şərh edərək aldığı
nəticələrdən bəhs edir və "VEB-2" alətlərdən istifadə təcrübəsini bölüşür.
Məqalənin praktik əhəmiyyəri və tətbiqi. Müəllifin bu iş təcrübəsi yalnız tarix
müəllimləri üçün deyil, həm də digər fənn müəllimləri üçün də örnək ola bilər.
Nəticə etibarilə deməliyik ki,
yeni təlim texnologiyalarından, o cümlədən,
"VEB-2" alətlərdən istifadə dərsləri müasir
tələblər səviyyəsinlə qurmaq, və
onunların səmərəliliyini artırmaq olar.
İstifadə edilmiş ədəbiyyat
1.Veysova Z. "Fəal/ interaktiv təlim: müəllimlər üçün vəsait". UNİCEF, 2007
2.A. Məmmədova, Ümumi tarix -6-cı sinif, Müəllim üçün metodik vəsait,
ASPOLİQRAF, Bakı-2013,
3.A Məmmədova, Ümumi tarix, 6-cı sinif üçün iş dəftəri,ASPOLİQRAF, Bakı2013,
4. V.Əliyev,İ.Babayev,A.Məmmədova, Ümumi tarix 6-cı sinif üçün dərslik,
ASPOLİQRAF, Bakı-2013,
5. R. Süleymanov, A. Abuşov, BOOK- Ve and Sosila Servises (1).docx-Biz və
sosial servislər http://ru.calameo.com/books/00255405046d756b5dd2f
12
13. Гюльтекин Рустамова
Из опыта организации открытого урока по истории Азербайджана с
использованием «Veb 2.0» сервиса
Резюме
Автор статьи освещает открытый урок, проведенный ею в 6-ом классе по
истории Азербайджана на тему «Распад первобытнообщинного строя». На
уроке
были использованы новые интерактивные методы обучения, как
мозговая атака и метод обсуждения. На уроке также были применены ИКТ.
Автор впервые использует компьютерную программу
Photopeach для
составления тестов и «Veb 2.0» сервиса.
В статье разъясняется принцип работы программы Photopeach и
«Veb
2.0» сервиса.
Автор отмечает, что применение
ИКТ
и интерактивных методов
обучения повышает интерес учащихся к уроку, активизирует их, и тем самым
способствует повышению эффективности урока.
Rustamova Gultakin
From the experience of organizing an open lesson on the history of Azerbaijan,
using the «Web 2.0» service
Summary
The author highlights the open lesson conducted by it in second class on the
history of Azerbaijan on " The collapse of primitive society ." At the lesson used new
interactive teaching methods like brainstorming and discussion method . At the lesson
were also applied ICT . The author first uses a computer program to compile
Photopeach tests and «Web 2.0 " service.
The article explains how the program works and Photopeach «Web 2.0 " service.
13
14. The author notes that the use of ICT and interactive methods of teaching
increases students' interest in the lesson , activates them , and thereby enhances the
effectiveness of the lesson.
14
