This article written in Sinhala. This is about brief history about FOSS.

1. නදහස මෘදකාංග වකාශනේය ඉතහාසේයන බඳක
වවෘත ේකත සංකලපය හා තාකනක ේතාරතර හවමාර කරම පරගණනය බහවමටත ේපර ඈත
අතතේය සට පැවත ආ සංකලපයන ය. යේමක වසන නව ේසායා ගැනමක ේහාෝ තාකනක අතහදා
බැලමක කල කලහ එය ේලාවට ේහළ කලහ. එය භාවතා කරේම හා වැඩදයණ කරේම අයතය මළ
ේලාවටම සම ේස වවෘත කලහ. එේස ේනාවනනට තව වන තර අපේග වද්ාව හා තාකණය
ේමතරම දයණවක කරා පය නැඟම සද ේනාවන ඇත. සතනන ! වසරය එනනත ේලාවට හඳනවා
දන එඩවඩ ේජනර එම සංකලපය හා සංයතය ේලාවට වවෘත ේනාකරා නම කමක වනනට ඉඩ
තබණ ද? තවද අප රේට ද, සමහර ශාෂතයන අපට නැතවමට ේහතව ගර මෂඨය තබා ගැනමත
එම සංකලප ජනතාව හමේව වවෘත ේනාවමත ය. උදාහරණ වශේයන ඉපැරණ ේවද ේහද කම හා
අංගම සටන කලාව ගත හැක.
නමත මනසා වසන ේසායා ගනනා ේද අයතය මළ ේලාෝකයා සතය යනන තරේය වශවාස කල හා
සංවෘත සංකලප වලට වරදධ ව පරසක අතතේය සටය හ. සංවෘත භාවයට වඩා වවෘත භාවයට ඈත
ඉතහාසයක ඇත. මෘදකාංග සදහා ද එම සංකලපය එේසම ය.
50 හා 60 දශක වලද මෘදකාංග නරමාණය සදකරන ලැබේව ඒවා ගැන අධ්නය කරන ලබන හා
ඒකාබදධ පරේයෂකයනේග සාමහකතවේයන. එකල මෘදකාංග ේවළඳ භාණ‍ඩ ේනාවය. මදලට
අේලව වේය නැත. පධාන වශේයන ේමේහයම පදධත පවතවාේගන යාම ේබදා හැරම සදකරන
ලදේද ද ඒවා භාවතා කරනනනේගන සැදම ලත පජාව වසන. ඒවා ේමකල අප නදහස මෘදකාංග
ේලස හඳනවන ේදයට 100% ම සමාන වය. ඒවාේය පභව ේකතය ද මෘදකාංගය සමඟ ලබා දන.
එේහයන මෘදකාංග භාවතා කරනනන වසන ේදාෝෂ නරාකරණය හා නව අංග එකත කරම සද වය.
එය මෘදකාංග වල දයණවට ේහත වය. 60 දශකේය IBM ආයතනය ඇතළ අේනකත ආයතන තම
පරගණන අේලවේය ද ලබා ද ඇතේත නදහස මෘදකාංග ේව. එබැවන ේපන යන කරණක නම
එකල මෘදකාංග යන නදහස හා ේනාමේල යනතය සමඟ ලබා ේදනනක ව බවය එේස නැතේහාත
තමන වසනම තමනේග යනතය සඳහා නපදවාගත වැඩසටහනක බවය. පරගණන යනත
නශපාදකයනේග මලකම අරමණ වේය ඔවනේග දෘඩාංග අේලවයම පමණක වය. නමත 60
දශකේය අග භාගය වන වට එම තතවය ේවනස වය. හමකම සහත මෘදකාංග කරළයට පැමණම
ඇරඹන. තවද 70 දශකේය මැද භාගය වන වට හමකම සහත මෘදකාංඟ ඉතා සලභ වය. හවමාරව,
නවකරණය හා නැවත ේබදා දම තහනමට ලක වය. පභව ේකතය සමාගම සත රහසක වය.
සංවෘත මෘදකාංග නරමාණය සඳහා පධාන වශේයනම ේහත වේය මෘදකාංග අේලව කර ආරථක
ලාබ ලබා ගත හැක බව ඒතත ගය කලහ මෘදකාංග පරේයශණය හා ඒවාේය සංවරධනය සඳහා
වශාල මදලක සමාගම වසන ේයදවමය. ඉන වටනාකේමන ඉහල ේහාඳ තතවේය වානජ් මෘදකාංග
බහවය. ඇමරකාේව මැසචේසට තාකණ ඇකඩමේය MIT Artificial Intelligent Lab හා ඒ
ආනබදධව බහ ව Symbolics සමාගම මඟන එහ එකල තබ නදහස ේකතයන සංවෘත කරන ලද.
එය එම වද්ාගාරේය තබ මෘදකාංග හවමාර කර ගැනේම සංසකෘතය මලන උපටා දමන ලද. එහ
පතඵලයක ේලස මෘදකාංග හවමාරව හා නදහස අගය කල පරස එයට එේරහව නැඟ සටයහ. එම
නැඟ සටම වරථමානේය අප භාවතා කරන නදහස හා වවෘත ේකත මෘදකාංග නරමාණේය
ඇරඹමය.
70 දශකේය අග භාගේය සට නදහස හා වවෘත ේකත මෘදකාංග වකාශනේය වේශෂ අවසථා කපයක
ේමේස දකවම.
1978 ස‍ටෑනඩේෆාෝරඩ වශවවද්ාලේය මහාචාරය වරේයක ව Donald E. Knuth වසන TeX නමන
පද සැකැසම පදධතයක (typesetting system) නරමාණය ආරමභ කරන ලද. එය නදහස
මෘදකාංගයක ේලස ේබදා හරන ලද.

2. 1983 රචඩ සේටාෝලමන මහතා වසන 1983 සැපතැමබර මස 27 GNU ව්ාපෘතය පළබඳ පකාශයට
පත කරන ලද. GNU යනේනහ අරථය වනේන GNU is Not Unix යනනය.
1984 ජනවාර මාසේය GNU ව්ාපෘතේය මෘදකාංග නරමාණය ආරමභ කරන ලද. Emacs (Text
Editor), GCC (C Compiler) වැන ඉතා වැදගත යනකස වැන (Unix-like) මෘදකාංග නරමාණය
ආරමභ කරන ලද. එවැන මෘදකාංග නරමාණේය අවසන අරමණ වේය සමපරණ ේමේහයම
පදධතයක නරමාණයය.
MIT ආයතනය තල X Window system ආරමභ වය. GUI හ පදනම වේය එයය. එය නදහස
මෘදකාංගයක ේලස සංවරධනය අරඹන ලද.
1985 ඔකේතාබර මස 4 වන දන රචඩ සේටාෝලමන මහතාේග සභාපත දරය යටේත නදහස
මෘදකාංග පදනම [ Free Software Foundation (FSF) ] ආරමභ වය.
1990 නදහස මෘදකාංග පදනම මඟන GNU Hurd නමන යනකස වැන කරනල එකක නරමාණය
කරම පකාශයට පත කරන ලද.
1991 වවෘත මෘදකාං යටේත FreeBSD, NetBSD and OpenBSD යන ේමේහයම පදධත වල ආරමභය
සද වය.
පනලනත ජාතක වශව වද්ාල සසේවක ව ලනස ේටාෝවාලඩ වසන යනකස වැන වවෘත
මෘදකාංග යටේත ගැේනන කරනල එකක නරමාණය කරම ආරමභ කරන ලද. එහ පභව
ේකතයන ඔහ වසන පජාව ේවනේවන පසදධ කරන ලද. ඔහ වසන එය ලනකස නමන
හැඳනවය. ේමම කරනලේය මලම නකතව 1991 ේදසැමබර මාසේය එළ දකවන ලද.
1993 ඉයන මරේඩාක වසන නව ලනකස ේබදා හැරමක ේලස. Debian GNU/Linux නපදවන ලද.
1994 මාරක එවන වසේන RedHat GNU/Linux පදධතය ආරමබ කරන ලද.
1995 ඇපාච ේවබ සරවරේය මලම නළ නකතව එළදකවන ලද.
1996 නදහේස ේබදාහැරය හැක මෘදකාංග පළබඳ පළම සමේමලණය පවතවන ලද. ේමහ
අනගාහක ධායකතවය නදහස මෘදකාංග පදනම වසන දරන ලද.
ඔකේතාබර මාසේයද KDE (Komplete Desktop Environment) ව්ාපෘතය ආරමභ කරන ලද
1997 ජනවාර මස Eric S. Raymond මහතා වසන "Cathedral and the Bazaar” රචනය කරන ලද.
එහ නදහස මෘදකාංග වල සංවරධන සැලසේම පළබඳව සඳහන ේව.
අේගාෝසත මස GNOME ේඩසකේටාප ව්ාපෘතය ආරමභ වය. ේමය ආරමභ වමට ේහතව
වනේන එකල KDE සංවරධනය සඳහා පදනම කරගත Qt libraries වවෘත හා නදහස
මෘදකාංගයක ේනාවමය.
1998 ජනවාර මස Netscape සමාගම ඉතා පසදධ ඉනටරේනට බවසරයක ව Netscape Navigator හ
පභව ේකත වවෘත කරමට තරණය කල අතර අේපල මසේය එම ේකත නකත ේකරන.
ේපබරවාර මාසේය වවෘත මෘදකාංග පවරධනය සඳහා Open Source Initiative නමන

3. සංවධානයක බහවය.
ජල මාසේයද KDE 1.0 නකත කරන ලද.
ඔකේතාබර මාසේයද IBM සමාගම වසන ඔවනේග AS/400 සරවර පරගණනය තල ඇපාච
ේවබ සරවරය භාවතා කර නදහස මෘදකාංග පළබඳ පරේයෂණ ඇරඹන.
එම මාසේයම ඉනේටල හා ේනටසේකප සමාගම RedHat සමාගම තල තම ආේයාෝජන සද
කරන ලද.
1999 ඔේකේතාබර මාසේයද සථාය මටටේම GNOME නකතව එළ දකවන ලද.
මෑත ඉතහාසේය ද ේමේම ේකතේය වශාල ේවනසකම සදවය. වවෘත මෘදකාංග භාවතා කරන නව
සමාගම ඇතවය. උදාහරණයක ේලස 1998 වරෂේය ගගල සමාගම ආරමභ කරන ලද. ඔවනේග
සරවර සඳහා භාවතා කරනේන ලනකස ේමේහයම පදධතයය. එේමනම මෑත යගේය සමාගම
තමනේග පරගණන පදධත ලනකස ඇතළ නදහස හා වවෘත මෘදකාංග බවට මාර කලහ. නපැයම
වවෘත මෘදකාංග ේලස එල දැකවය. 2007 මැය මස Sun Microsystem ආයතනය ඔවනේග සපසදධ
java Development Kit, GNU General Public License යටේත නදහස මෘදකාංගයක බවට පත කරන
ලද.
එදා සට අද දකවා වකාශනය ව නදහස හා වවෘත මෘදකාංග අද වන වට පරගණන ේකතේය මහා
ේපරළයක සද කර ඇත. අනතරජාලේය භාවතා වන මෘදකාංග අතරන 60% කට වඩා භාවතා
වනේන වවෘත මෘදකාංග ේව. තවද මෑත ඉතහාසේය කයබාව, රසයාව, බසලය ඇතළ රටවල
කපයක තම පධාන ේමේහයම පදධතය ේලස ලනකස ේතාෝරාේගන ඇත. ඒ එම ේමේහයේම
පදධතේය ඇත ආරකක හා සථාය භාවය නසාේවන ය. ේමය දයණ ේවමන පවතන අේප රටටත
ඉතා ේහාඳ ආදරශයක. මදල පටරට ේනා පටවා අේප රේට මෘදකාංඟ සංවරධකයන හා
කමේලඛකයනේග උදවේවන ේමය ඉතා පහසේවන කල හැක ේදයක. නමත ේකාමස ේවනේවන
අප රේට මෘදකාංග නරමාණ කරවනේග හැකයාවන හෑලලවට ලකකර ේකාෝට ගණන මදල ේගවා
පටරටන මෘදකාංග ලබා ගනම අේප ේලාකකනේග සරත ව ඇත. එේහත ලංකාේවන බහ ව
සපසදධයට පත මෘදකාංග පළබඳ ඉතා ේහාඳ උදාහරණ අප සතව ඇත. "සහන ආපදා
කළමණාකරන පදධතය" යන අේප රේට නශපාදත ේලාෝකේය ඉතා පසදධයට පාත ව සමමාන
පවා ලබා ගත මෘදකාංගයක. එය ේලාෝකේය ේනාේයක රටවල ආපදා කළමණාකරනය සඳහා භාවතා
කරන සලභතම මෘදකාංගයය.
කංචන මාේතාට ආරචච
ලංකා ලනකස පරශලකයනේග සංඟමය (LKLUG)
ශ ලංකා නදහස හා වවෘත මෘදකාංග පජාව (FOSS.LK)