xv

1. TIRANA
QYTETI IM

3. SHTRIRJA E
TIRANËS
 Tirana ndodhet 110 metra mbi nivelin e detit. Lartësia mesatare e
fushës së Tiranës është 521 m, kurse dy malet më të larta rrëz të
cilëve shtrihet janë Mali i Dajtit me 1612 m dhe Mali me Gropa me
1828 m.
 Qyteti gjendet rreth 34 kilometra larg detit Adriatik në perëndim.
Nga jugu dhe perëndimi rrethohet nga kodra relativisht të ulta,
kurse nga ana veriperëndimore Tirana shtrihet mbi një zonë të
rrafshët.
 Në periferinë veriore kalon lumi i Tiranës. Disa kilometra më tutje
nga ana jugore rrjedh lumi i Erzenit. Sipërfaqja e qytetit të Tiranës
është rreth 31 km², ndërsa sipërfaqja e gjithë rrethit është 1288
km² dhe përfshin katër qendra: Tiranën,Vorën dhe Kamzën si dhe
150 fshatra.
 Qendrën e Tiranës e përshkon përroi i Lanës i cili në grykëderdhje
bashkohet me lumin Ishëm.
 Tirana ndodhet në të njëjtin paralel
me Napolin, Madritin dhe Stambollin dhe në të njëjtin meridian

4. PAMJE E QYTETIT TË TIRANËS NGA MALI I DAJTIT

5. TRI HIPOTEZA MBI PREJARDHJEN E
EMRIT “TIRANË”
 “Tiranë” mendohet se vjen nga fjala “Theranda”, e
përmendur në burimet e lashta greke dhe latine, që
vendasit e quanin Te Ranat, meqë fusha ishte formuar si
rezultat i materialeve të ngurta që sillnin ujrat nga malet
përreth.
 “Tirana” vjen nga “Tirkan”. Tirkan ka qenë një kështjellë
në shpat të Malit të Dajtit. Edhe sot e kësaj dite
ekzistojnë rrënojat e kësaj kështjelle të lashtë që daton
në fillimin e shekullit I p.e.s. Kjo mendohet të ketë qenë
kështjella që historiani bizantin Prokop, (shek.VI), e quan
Kështjella e Tirkanit.
 “Tirana” vjen nga greqishtja e vjetër, “Tyros” që do të

6. TIRANA,KRYEQYTET
 Tirana u shpall
kryeqytet i
përkohshëm i
Shqipërisë
në 9.02.1920 nga
Kongresi i Lushnjës
dhe pjesëtarët e
Këshillit Kombëtar
hynë në qytet në 11
shkurt 1920.
Përfundimisht
Tirana u shpall
kryeqytet
i Shqipërisë në vitin
1925 nga Asambleja
kushtetuese .

8. ADMINISTRIMI I TIRANËS
 Deri në shekullin e XV
 Sundimtarët e Pellgut të Tiranës
 Familja e Topiajve deri në shekullin e XIV
 Familja e Kastriotëve deri në shekullin e
XV
 Me vdekjen e Skënderbeut, territoret e
sundimit të tij me qendër Krujën u
tkurrën u shpopulluan e deri u braktisën
duke rimarë format e niveleve të
fshatrave. Në këto rrethana fillon e i
hapet rrugë një qendre tjetër, pesha e së

9. POPULLSIA NË QYTETINE TIRANËS
NDËR VITE Për herë të parë regjistrimi i
tokave u bë nën pushtimin
otoman në vitet 1431-1432.
Tirana kishte 60 qendra të
banuara me rreth 1000
shtëpi dhe 7300 banorë.
 Në shekullin XV njihen, siç
përmendet nga Marin Barleti,
Tirana e Madhe dhe Tirana e
Vogël.
 Në regjistrimet e vitit 1583
treva e Tiranës rezulton me
110 qendra të banuara, 2900
shtëpi dhe 20, 000 banorë.
 Në vitin 1703, Tirana kishte
4000 banorë.
 Në vitin 1769 treva e
Tiranës eksportonte në
tregjet e Venedikut 2600
fuçi me vaj ulliri dhe 14.000
 Në vitin 1820, Tirana kishte
12.000 banorë.
 Në vitin 1901, Tirana kishte
15.000 banorë.
 Në fillim të shekullit XX,
Tirana kishte 140.000 rrënjë
ulliri, 400 mullinj vaji, ndësa
pazari i saj numëronte 700
dyqane.
 Në vitin 1838, Tirana kishte
38.000 banorë.
 Në vitin 1945 kishte 60.000
banorë.
 Në vitin 1990 Tirana kishte
250.000 banorë. Aktualisht,
dyndja masive e banorëve
nga gjithë pjesët e tjera të
vendit drejt kryeqytetit, e
ka çuar popullsinë e Tiranës
në mbi 700.000 banorë.

11. KULLA E
SAHATIT
Kulla e Sahatit u fillua nga
Haxhi Et'hem Beu rreth vitit
1821-1822 dhe u përfundua
me ndihmat e familjeve të
pasura të Tiranës. Montimi i
sahatit u bë nga familja
Tufina. Më 1928 u ble në
Gjermani nga shteti shqiptar
një sahat modern dhe kulla u
ngrit në lartësine 35 metra.
Gjatë Luftës së Dytë
Botërore, Sahati u dëmtua,
por u rivu në punë në korrik

12. XHAMI
A
Xhamia në qendër të
Tiranës, e quajtur
Xhamia e Et'hem Beut,
filloi të ndërtohej më
1789 nga Molla Beu, i
ardhur nga Petrela.
Xhamia u përfundua më
1821 nga i biri i Molla
Beut, Haxhi Et'hem
Beu, stërnipi i Sulejman
Pashës. Për të punuan
mjeshtrit më të mirë të
Shqipërisë.

13. Biblioteka u themelua
në vitin 1922 dhe
kishte 5000 vëllime.
Kalaja e Petrelës
ndodhet 12 km nga
Tirana dhe daton në
shekullin IV, para
Krishtit. Formën e saj
aktuale e mori në
shekullin e XIII nën
sundimin e Topiajve
dhe më vonë kaloi
pronë e familjes së

14.  Godina ekzistuese
e Parlamentit u ngrit
më 1924 dhe
fillimisht ka
shërbyer si Klubi i
Oficerëve. Atje, më
1 shtator 1928,
Ahmet Zogu shpalli
monarkinë.
 Qendra e
Tiranës është
projektuar nga
arkitektët e njohur
italianë të periudhës
musoliniane

15.  Pallati i Kulturës, ku
ndodhet Teatri i Operas
dhe Baletit dhe Bibloteka
Kombëtare, u përfundua
më 1963. Ai u ndërtua mbi
ish-Pazarin e Vjetër të
Tiranës dhe tulla e parë u
vendos nga ish-presidenti
sovjetik Nikita Hrushov
më 1959.
 Monumenti i Skënderbeut,
i ngritur më 1968, është
vepër e Odhise Paskalit,
në bashkëpunim me
Andrea Manon dhe Janaq
Paçon. Ai u vendos me
rastin e 500-vjetorit të
vdekjes së heroit tonë
kombëtar.
 Monumenti “Nënë

16.  Galeria e Arteve
Figurative u krijua më
1976 dhe në të
përfshihen rreth
3200 vepra të
autorëve shqiptarë
dhe të huaj.
 Muzeu Historik
Kombëtar u ndërtua
më 1981 dhe afresku
në pjesën ballore të
tij titullohet
“Shqipëria”.
 Piramida u

17. TIRANA E SË ARDHMES

21. GASTRONOMIA E TIRANËS
Tava e dheut

22. GASTONOMIA
Speca të mbushur

23. GASTRONOMIA
Byrek me kumgull

24. GASTRONOMIA
Gliko shalqiri

25. GOJEDHENA
Djali dhe e bukura e dheut
Qerosi
Tre shoket dhe e bukura e dheut
Tri motrat dhe tre vellezerit
Vajza qe u be djale
Legjenda e djaloshit qe kuptonte gjuhen e kafsheve
Ariu dhe dervishi
Gjarperi dhe vajza e mbretit
Gjysmagjeli

26. FJALË TË URTA FJALË TË URTA
Ku ka tym,ka edhe zjarr.
- Hekuri lakohet sa është i nxehtë.
- Gur gur behet mur.
- Shkaut nuk i besohet as kur është i
vdekur.
- Fshati qe duket nuk do kallauz.
- Këmbët e shpejta faqja e bardhë.
- Moti i mirë duket që në mëngjes.
- Kush nuk ka kokë ka këmbë.
- I duruari i fituari.
- Punën e sotme mos e lër për nesër.
- Mendja e madhe e keqja e të zott.
- Mos i shih gunën po punën.
- Shqiptari kur jep fjalën ther djalën.
- Pika pika mbushet pusi.
- M'ka djeg tamli e i fryej Kosit.
- Dita e mirë shihet në mëngjes.
- Korbi korbit sytë s'ja nxjerr.
- Ma mirë një zog n'grusht se njiqind
n'hava.
- Gjarprin godite në kokë.
- Mos e nguc grajzin me krane se gjen
t'zezën tande.
- Muri ka vesh e gardhi ka sy.
- Nata s'ka ispat (dëshmitar).
- Lira e vogël por me vlerë.
- Goja kapak ,trupi rahat.
- Qeni dhe shkau nuk kan besë.
- Qejf për njeri e tym për shpije.
- Sa pata qura e qurana ,pata miq pata
jarana.
- Ara e zezë por buka e bardhë.
- Bira e minit treqind grosh.
- Pa hangër hudër nuk t'vie era.
- Ku ka zë s'është pa as gjë.