Sinopsis de la teología de Tanquerey

^THEOLOGIiE DOGMATICiE
AUCTORE
AD. TANQUEREY
COOPERANTIBUS
E.-M. QUEVASTRE ET L HEBERT.
EDITIO TERTIA
Typis Societatis Sancti Joannis Evangel
Desclee Sc Socii
ROM^ — TORNACl iBclg;.) — PARISIIS
1919

JUS PROPRIETATIS AUCTORES SIBI VINDICANT

ANGELICO DOCTORI
SCHOLARUM THEOLOGICARUM PATRONO
QUI AD ERUDITIONEM INCIPIENTIUM
THEOLOGI^ COMPENDIUM
SCRIBERE NON DUBITAVIT
BREVIOREM HANC SYNOPSIM
AUCTORES HUMILLIME DEDICABANT

Nova editio Brevioris Synopsis Dogmaticce et Moralis (19 19)
auctoribus Ad. Tanquerev,
E. M. QUEVASTRE et L. Hebert.
Nihil obstat.
A. Berrue.
iMPRIMATUR :
Parisiis, die 6^ Aprilis 191 9.
t LEO-ADOLPHUS CARD. AMETTE
Arch. Paris.
Nihil obstat.
V. Cantineau Can., Cens. libr.
Imprimatur.
Tornaci, die 14 Augusti 1919.
t A. M. Epiis Tornacen.

PROPOSITUM DECLARATUR
Breviori synopsi morali jam benigno favore
exceptse Breviorem synopsim dogmaticam adjun-
gimus ut morem geramus multorum exspeftationi.
Ad quod praestandum nobis sane animum addi-
derunt praeclarissima exempla SS. Augustini suum
Enchiridion^ Thoma^ Compendium theologice^ Bona-
venturae Breviloqnium conscribentium, quorum ves-
tigiis, a longe tamen, insistere tentavimus.
Nobis enim persuasum est hujusmodi compen-
dium alicujus emolumenti fore sive seminariorum
alumnis, sive sacerdotibus curam animarum agen-
tibus : his ad citius et exaftiiis in memoriam revo-
canda dogmata quibus informentur mentes pue-
rorum et fidelium, illis ad facilius discernenda
do6lrinae principah*ora capita eaque seduHus memo-
riae commendanda. Omnes vero, hac pra^hbatione
Theologiae inescati ac praeparati, promptos sese
sentient ad evolvenda et perlegenda egregia theo-
logorum volumina quae tantas afferunt delicias et
utiHtates.
Huic elaborandae Synopsi concordi animo stu-
duerunt L. Hebert pro parte apologetica^ E. M, Que-
vastre pro parte proprie dogmaticd, et Ad, Tanqiierey
pro utrdque, ah'orum etiam professorum consiHis
haud parum adjuti.
AUCTORES.
^^—

MONITUM IN TERTIAM EDITIONEM
Saeva hostium industria penitus destructis omni-
bus nostri operis exemplaribus, necesse fuit, non
obstantibus hodiernis angustiis, novam editionem
hujus Brevioiis Synopsis theologice dogmaticce statim
publici juris facere, iis tantum mutatis quse ex
Codice et recentioribus decretis reformanda erant.
Monemus autem benevolos lectores sex volu-
mina Synopsis theologice dogmaticce et moralis jam
sub pr^lo esse, ut redeuntes e bello clerici mox
eis uti valeant.
AUCTORES.

INDEX ANALYTICUS
INTRODUCTIO IN THEOLOGIAM ..... I
PARS PRIOR.
InttoDuctio in ypfteologiam.
Prolegomena in Apologeticam .... 3
Notio et historia Apologeticce «... 3
De certitudine morali in Ajiologetica ... 7
TRACTATUS I. DE VERA RELIGIONE.
CAPUT I. De Religione in genere.
Art. I. De CONCEPTU et necessitate religionis
De conceptu religionis
De necessitate alicujus religionis . . >
Art. II. De Religione revelata
De conceptu revelationis divinas .
De possibilitate hujus revelationis.
De ejus necessitate . . . . .
De morali obligatione in eam inquirendi
De methodo in hac investigatione sequenda.
SchoHon : Doctrina catholica de revelatione.
CAPUT II. De Religione christiana
ART. I. DlVINITAS CHRISTIAN/E religionis ex ejus
excellentia suadetur
ReUgio christiana hominis legitimis aspirationibus
optime respondet
Exinde ejus supernaturaHtas infertur .
ArT. II. DiVINITAS CHRISTIANiE RELIGIONIS HISTO
RICE DEMONSTRATUR
§ , De Credibilitate Evangelioriim
.
§ II. Divinitas religionis christiance ex Testimo?iio
Christi probatur
§ III. Eadem ex miraciilis Christi probattir .
De miraculis in genere
De miracuHs Christi in ordine physico .
9
10
J7
17
18
20
23
25
27
28
29
29
32
34
34
36
40
41
46

INDEX ANALYTICUS.
' §
De miraculis Christi in ordine intellectuali
De miraculo resurrectionis Christi
IV. Eadeni prohatiir ex jnird propagatlone chri
sfianisini .....Ex ipsa propagatione ....Ex heroica martyrum consiantia .
V. Conftrmatiir messianicis prophetiis .
Praedicatione prophetica
Praedictionibus prophetarum
ArT. III. DlVINITAS CHRISTIAN.E RELIGIONIS EX COM
PARATIONE CUM ALIIS
Cum Budhismo
Cum Mahumetismo ....ErGO RELIGIO CHRISTIANA AB OMNIBUS EST AMPLEC
TENDA . . . . . .
TRACTATUS II DE ECCLESIA CHRISTI.
CAPUT I. De inventione verae Ecclesise Christi
De christianis societatibus acathollcis .
De Ecclesia catholici . . . .
De natura et vi argumentorum hic adhibendorum
ArT. I. DlVINA ECCLESI^ INSTITUTIO RATIONE SUA-
DETUR
Moralis necessitas audloritatis infalhbilis
Moralis necessitas magisterii viri .
ArT. II. DlVINA ECCLESIvE INSTITUTIO HISTORICE PRO-
BATUR . . . . . .
§ I. Christus institidt societatem hierarchicam.
Triplex potestas ApostoHs collata
Eadem Episcoporum collegio transmittitur .
Potestas docendi coUegio Apostolorum et Episco
porum coUata inffiUibiUs est .
§ II. Christus instituit societatem monarchicam
Primatus Petro collatus .....Primatus successoribus Petri datus . .
Infalhbilitas primatui annexa. . .
CONCLUSlO : Sola Romana Ecclesia est Ecclesia Christi
ART. III. DlVINA ECCLESI/E INSTITUTIO NOTIS EXTER
NIS PROBATUR
Catholici unitate invictaque stabilitate.
Eximia sanctitate et fecunditate .
CONCLUSIO : Necessitas vera^n Ecclesiam amplectendi^
seu extra Ecclesiam nulla salus ..... 103

INDEX ANALYTIGUS. XI
CAPUT II. De Ecciesise constitutioae .... 104
ART. I. De ECCLESliE POTKSTATE IO4
ART. II. DE EXERCITIO HUJU3 POTESTATIS . . . 106
§ , De exercitio*potestatis pontificm . . .106
I II. De exercitio potestatis episcopalis . . .107
§ III. De membris EcclesicB . . . . .112
ArT. III. De RELATIONIBUS ECCLESIAM INTh.R ET STA-
TUM . .113
Principia generalia 114
Applicatio quoad catholicas regiones . . ..115
Quoad Statum non catliolicum . . . .116
De modo agendi quoad modernas liberlates . .116
CONCLUSIO Tractatus : ^r^/^.vvV? ^/^//;//V^ . . .118
TRACTATUS iil de fontibus revelationis.
Art
Art
I. De Traditione.
Ejus existentia ....Ejus organa
De solemni Ecclesice Magisterio .
De ordinario et universali Magisterio
II. De Scriptura sacra . .
De canonicitate et inspiratione Scripturse
De extensione inspiraiionis .
De modo utendi libris inspiratis .
CONCLUSIO : Comparatio inter Scripturam et Tradi
iionem .........
. 119
. 120
. 122
. 122
124
. 127
128
129
7Vv////-
134
PARS ALTERA.
TRACTATUS IV. DE FIDE
Definitio et divisio fidei.
Art. I. De fidei objecto
§ I. De objeflo formali seii motivo fidei
De signis seu motivis credibilitatis
§ II. De objeflo materialifidei .
De veritatibus formaliter revelatis.
De veritatibus virtualiter revelatis.
L3S
136
136
139
142
H3
144

xii, INDEX ANALYTIGUS.
De veritatibus fidei catholicas
De revelationibus privatis
Art. II. Df: actu fide[ .
§ I. De ipso^ adu fidei
De triplici caus^ subjecSliv^ atfbus fidei
De processu psychologico fidei
§ II. De proprietatibiis a^us fidei
De certitudine fidei
De obscuritate fidei
§ ll. De subje^o fidei
ArT. III. DE PORMULIS FIDEI SEU DOGMATIBUS
§ I . De naturd dogmatuvi
§ . De incremento dogmatu7n.
De stabilitate dogmatum
De profedlu dogmatum ....§ III. De habitu inter dogmata et theologiam
De fontibus theologicis ....De methodo theologica.
TRACTATUS V. DE DEO UNO.
CAPUT I. De Dei existentia ....I. De demonstrabiiitate et cognoscibilitate Dei
. De argumentis quibus existentia Dei demonstra-
tur
, De divinis nominibus
CAPUT II. De natura et attributis Dei
Art. I. De essentia Dei
Art. II. De attributis divinis .
% . De attributis Dei negaiivis
De simplicitate Dei
De immutabilitate.
De asternitate
De immensitate
De infinitate
§ II. De attributis Deipositivis
De sapientia Dei .
De potentia .
De san6litate.
De bonitate et misericordia
Dejustiti^
Art. III. De operationibus divinis
%, . De scientid divind

213
213
215
217
2l8
INDEX ANALTTIGUS. xiii.
De objecto scientiae divinae 208
De dotibus scientiae divinas . . . . .211
De speciebus et medio scientiae divinse. . .212
§ II. De voluntate divifid .
De objedlo divinae voluntatis.
De libertate divinae voluntatis
Divisiones divinae voluntatis .
§ lll. De Providentid Dei
§ IV. De prcedestinatione et reprobatio7ie . . .220
De voluntate salvifici Dei docflrina catholica . 221
Theologorum systemata de praedestinatione . . 224
TRACTATUS VI. DE DEO TRINO.
Notio mysterii SS. Trinitatis . . . .230
Art. I. De SS. Trinitatis mysterio quatenus ex
FONTIBUS REVELATIONIS EXPONITUR. . . . 232
^ l. De Trinitate personarum in ii^iitate essenticB .
233
§ II. De divinis processionibus 243
De processione Filii per generationem . . . 244
De processione Spiritus sancfli . . . . 246
De circumincessione divinarum personarum. . 250
§ . De missio7iibus divinis . . . . .251
De missionibus in genere 251
De missione invisibili . •. • . . .
253
De missione visibili 254
ArT. II. SCHOLASTICA EXPOLITIO MYSTERII SS. TrI-
NITATIS 254
§ I. Mysterium SS, Trinitatis est supra^ non contra
rationem. . . . . . . .255
§ II. Mysterium SS. Trinitatis suadetur analogiis
et appropriationibus . . . . .257
§ III. Mysterium SS. Trinitatis ope philosopkice
declaratur 258
Regulae ad recte loquendum de SS. Trinitate . 262
Corollaria pietatis 263
TRACTATUS VII. DE DEO CREANTE
ET ELEVANTE.
Art. I. De opificio mundi . . . . . .265
§ I. De Cosmogonid Mosaicd . . T . . 265
% W. De origine vitcB et transformismo . . .272
Art. II. De Angelis 276
g I. De Angelis in genere 276
A-ngelorum existentia 276

xiY. INDEX ANALYTIGUS.
De dotibus Angelorum naturalibus . . .281
De Angelorum grati^ et lapsu . . . .281
De ordinibus Angelorum . . . . . 283
§ W. De Angelis ctistodibtis . .
.- . . 284
Existentia Angelorum custodum .... 284
Angelorum custodum erga homines obsequia '
. 285
Officia nostra erga Angelum custodem . . . 286
§ III. De angelis malis ...... 286
De tentatione diabolica 286
De obsessione et possessione .... 287
De magia, magnetismo, spiritismo et hypnotismo 289
Art. III. De HOMiNE 294
§ I. De hominis origine 294
De protoparentum creatione 294
De unitate generis humani . . . . . 297
De natura hominis . . . . . . 298
De propagatione generis humani . . . . 300
§ 11. Da hominis elevatio7ie ad statum supernatura-
lem. 301
Prasviae notiones 302
Existentia grati^ in Adamo . . . . . 305
De dono integritatis 308
§ . De hominis lapsu . . . . . . 313
De protoparentum lapsu et existentia peccati ori-
nalis . . . . . . . . . 313
De effectibus peccati originalis . . . . 3^^
De naturi originalis peccati 323
TRACTATUS VIII. DE VERBO INCARNATO
ET REDEMPTORE.
CAPUT I. Mysterium Incarnationis seu Christologia .
329
ArT. I. DE UNIONE HYPOSTATICA 329
§ I. De genuino conceptu unionis hypostaticce
§ II. Thesis fundamentalis de unione hypostaticd
§111. Corollaria . . . . .
De duplici voluntate in Christo .
De unica fihatione . . . . .
De communicatione idiomatum . . .
§ IV. Concordia unionis hypostaticcs cum ratione
329
333
344
344
345
346
347
ART. II. CONSECTARIA UNIONIS HYPOSTATICiE QUOAD
PERSONAM ASSUMENTEM 352
Quaenam sit persona assumens . . . . 35^
Num persona assumens unione aliquid amiserit .
353
Dotes unionis hypostaticae ... .
354

INDEX ANALYTIGUS. XV.
§
ArT. III. CONSECTARIA UNIONIS HYPOSTATIC^ QUOAD
NATURAM ASSUMPTAM. 3^6
§ I. De doiibus intellectils seu de scientid htima?ui
Christi 356
II. De doiibus voluniaiis Chrisii .... 360
De sanctitate Christi 360
De libertate Christi 365
De potentii Christi 367
§ . De appetitu se7isiiivo Chrisii . . . .
367
§ IV. De corpore Christi ...... 368
369CAPUT II. De mysterio Redemptionis seu Soteriologia
Notis Redemptionis ....Hypothetica necessitas Redemptionis .
ART. I. EXISTENTIA ET DOTFS REDEMPTIONIS
§ I. Thesisfimdamentalis de Redemptione
•
§ I. Corollaria de dotibus Rede?nptionis .
De Redemptione per satisfactionem et meritum
De universalitate Redemptionis .
De perfectione Redemptionis
Art. II. De muneribus Christi Redemptoris
§ I. De Sacerdotio Christi
I , De munere Christi prophetico .
§ III. De Christo capite ....§ IV. De Christo rege ....Controversia de motivo finali Incarnationis
De consectariis Incarnationis et Redemptionis
Art. I. De cultu Christi ....§ , De cultu humanitati Christidebito .
§ , De culiu Sacratissimi Cordis Jesu .
Art. II. De cultu B. Mari;^ Virginis
% , De dignitate Mairis Dei .
§ II. De sanctitate B, Marice Virginis .
De Immaculato Conceptu
De perpetua virginitate Mariae
De gratia et sanctitate B. Virginis.
§ III. De officiis B. Marice erga homines.
§ IV. De cultu B. MaricB exhibendo.
Art. III. De cultu Sanctorum .
Art, IV. De cultu Reliquiarum et Imaginum
De cultu Reliquiarum ....De cultu Imaginum ....De cultu Crucis .....

xvi. INDEX ANAI.YTIGUS.
TRACTATUS IX. DE GRATIA.
PRyENOTANDA
CAPUT I. De Gratia actuali
Prcevice notiones ......ArT. I. DE GRATIiE NECESSITATE . . . .
%. De necessitate gratice actualis ad opera superna
turalia . . . . .
§ II. De necessitate graticE actualis ad actus bonos
ordinis naiuralis .
Art. II. De dispensatione grati^ actualis .
Art. III. De natura gratle actualis
§ ,ProtestantiUm et Jansenistarum errores co?ifu
tantur . . . . . . . .
§ II. Theologorum opl?iio?ies de esseniid graticE
actualis ........§ III. Theologortmi systemata de concordid libertatis
cum gratid
CAPUT II. De Gratia habituali seu justificante
ArT. I. De NATURA JUSTIFICATIONIS SEU DE EXISTEN
TIA GRATIvE HABITUALIS IN JUSTIS .
ART. II. DE ADEPTIONE GRATI^ JUSTIFICANTIS .
De dispositionibus ad justificationem .
De proprietatibus gratiae justificantis .
Art. III. Theologica expolitio doctrin^ de
GRATIiE ESSENTIA
§ I. Degratid increatd seu de i^thabitatione Spiritils
Saficti in animd justi ....§ II. De gratid creatd, virtutibus et do?iis
De gratii habituali .....De virtutibus infusis
De donis Spiritus Sancti ....De viti supernaturali
Scholion. De gratiis gratis datis . .
CAPUTIII. Demerito
§ I. De naturd et conditionibus^ meriti
§ , De existentid meriti , . . . ,
§ III. De objecto meriti . . . .
Quid pro se mereri possit homo .
Quid pro aliis mereri possit homo
De bonis temporahbus ...

INDEX ANALYTIGUS. xvu.
TRACTATUS X. DE SACRAMENTIS
CAPUT I. De Sacramentis in genere
Art. I. De existentia Sacramentorum
Art. II. De Sacramentorum effectibus
§ I. De Gratid
Quomodo producitur gratia .
Qualis producitur gratia.
De quantitate hujus gratiae .
De reviviscentia Sacramentorum .
§ II. De Charactere ....
Art. III. De ministro . ...
§ I. Defide et sanctitate in mi?iistro
§ II, De intentione in ministro.
Art. IV. De subjecto Sacramentorum
CAPUT II. De Baptismo
Art. I. De existentia et essentia Baptismi
Art. II. de effectibus Baptismi
De gratia
De charactere
Art. III. De ministro Baptismi
Art. IV. De subjecto Baptismi
§ I. De necessitate Baptismi
De necessitate Baptismi aquae
De mediis quibus suppletur Baptismus aqua^
§ W. De Baptismo infantium .
CAPUT III. De Confirmatione
Existentia sacramenti Confirmationis
Mate7'ia et forina Confirmatio7iis .
De efiectibus Confirmationis .
De ministro Confirmationis .
De subjecto Confirmationis .
CAPUT IV. De SS. Eucharistia .
ArT. I. DE MYSTERIO PRiESENTI^. REALIS
§ I. Veritas prcesentice realis .
Scriptura probatur.
Traditione probatur
§ W. De modo prcBsentix realis
De modo quo Christus fit praesens seu de transsub-
stautiatione 505

xviii. INDEX ANALYTIGUS.
De modo quo Christus existit sub speciebus
De permanenti praesenti^ Cbristi .
De cultu Eucharistise debito
III. Concordia hujtis ^nysterii cum ratione
Scholastica expositio mysterii
Dogma catholicum rationi non repugnat
Realis prsesentia suadetur
ArT. II. De SACRAMENTO EUCHARISTIiE
§ I. De existentid et naturd hujus Sacramenti
§ II. De materid etformd
§ III. De effectibus
De gratia
De efFecftibus Eucharistiie quoad peccata
De effectibus Eucharistias quoad corpus
Art. III. De sacrificio miss^.
Prcenotanda .....§ I. De existentid Sacrificii Missce .
§ II. De essentid Sacrificii Missce .
§ III. De effe^ibus Sacrificii Missce.
CAPUT V. De sacramento Paenitentue .
Praenotanda de paenitentia ut virtute
Art. I. De potestate clavium .
§ . De ipsa potestate clavium .
Ex Scriptura .....Ex Traditione . .
§ II. De ministro potestatis clavium
De potestate Ordinis in ministro .
De potestate jurisdi(ftionis
ART. II. DE PiENITENTIS ACTIBUS .
§ I. De confessione peccatoricm .
§ II. Dc contritione ....Natura et necessitas contritionis .
De efficacia contritionis.
§ . De satisfa6lione
Art. III. De ipso sacramento .
%. De ejus existentid
§ II. De elementis constitutivis hujus sacramenti
seu de materid et formd.
§ . De effe6libus sacramefiti .
De remissione peccatorum mortalium
De remissione poenae peccato debitae
De meritorum reviviscentia .

INDEX ANALYTIGUS. XlX.
Appendix de Indulgentiis
CAPUT VI. De Extrema Unctione
ArT. I. DlVINA INSTITUTIO .
Art. II. De materia et forma
Art. III. De effectibus
Art. IV. De ministro .
CAPUT VII. DeOrdine.
ART. I. DE EXISTENTIA SaCRAMENTI ORDINIS
Scholion. De materii et forma
Art. II. De effectibus
Art. III. De ministro
Art. IV. De subjecto
CAPUT VIII. De Matrimonio
Art. I. De matrimonio ut contractu
§ I. De malrimonii origine
§ W. De finibus 7natrimonii
§ III. De consensu matrimoniali
§ IV. De proprietatibus 7natrimonii.
De matrimonii unitate et de polygamia sive siaiul
tanea sive successivi ....De matrimonii indissolubilitate
De privilegio Paulino ....De dissolutione matrimonii rati fidelium
Art. II. De matrimonio ut sacramento .
§ I. De existentid Sacramenti matri?nonii
De honestate matrimonii
De prascellentia coelibat^s et virginitatis
§ II. De essentid Sacrame?tti matrifnonii
De inseparabilitate sacramenti a contracH^u
De ministro matrimonii
De materia et formci ....De effedl:ibus sacramenti matrimonii .
De potestate leges ferendi circa matrimonium
572
574
575
577
579
582
583
584
588
589
591
592
593
594
594
595
596
598
598
boi
608
610
612
612
615
616
617
617
619
620
622
623
TRACTATUS XI. DE DEO REMUNERATORE.
Prolegomena de morte et judicio particulari . . 627
ART. I. De CiELO 630
% . De existe?itid cceli 630

3tX. lNDE:5t ANALYTIGUS.
§ II. De naturd ccelestis beatitudinis
De beatitudine essentiali ... *
De beatitudine accidentali . .
De caelestis beatitudinis inamissibilitate
Art. II. De inferno
§ I. De existentid et ceternitate pcetiarum inferni.
§ II. De naturd et gradu poenaru?n inferni,
De pcena damni
De poeni sensus
Art. III. De purgatorio ....Existentia Purgatorii . . . .
JDe naturd poenaru^n Purgatorii .
CONCLUSIO : De consurmnatione universali ,
De resurretflione corporum .
De judicio universali ....Conclusio generalis . De Sanflorum coinjmmione
Index rerum alphabeticus
635
635
639
641
641
642
646
646
648
651
651
654
655
656
658
660
667

PROGEMIUM. -
1. Theologia supernaturalis definiri potest : Scientia
quce revelationis et rationis ope disserit de Deo et axaturis
quatenus ad Eum referuntur, ^ .
2. Ratione /netkodi, theologia potest esse : a) positiva,
quae singulas veritates credendas e fontibus revelationis
eruit, exponit, et demonstrat argumentis ex Scriptura et
Traditione desumptis; b) scholastica^ quae dogmata fidei
scientifice et philosophice scrutatur, eorum sensum cla-
rius definiendo, conclusiones aperiendo, nexum qui inter
veritates revelatas existit ostendendo, easdem cum ratione
conciliando et in unum corpus dcdlrinae coadunando;
c) mixta^ qu2e methodum tum positivam tum scholasti-
cam harmonice consociat. Haec a Pio X commendatur*
et nobis sequenda est in toto hujus operis decursu.
3. Dividitur theologia in dogmaticam et moralem.
Dogmatica circa veritates credendas versatur, et dicitur
regula credendorum^ — Moralis circa agenda, et dicitur
regula agendorum.
Theologia dogmatica dividitur in generalem, quae
tres Traftatus compledlitur, Tr. de Verd Religione, de
Ecclesid Christi, de Fontibus Revelationis, et specialem,
quae singula dogmata exponit.
rr., , . r De vera Reliejione.
^ ^ ^ ^
l De fontibus Revelationis.
Theologia^
speciahs
De Fide.
De Deo uno.
De Deo trino. *
De Deo Creante et Elevante.
De Verbo Incarnato.
De Deo SanaificantejP^''
^'^''^"^-
,
Iper sacramenta.
^De Deo Consummatore.
' Plenior dodlrinae explicatio, ac variorum audlorum consulendorum
recensio invenientur in Sy?i. maj., n. 1-12. In Breviori Synopsi ununi
tantum vel alterum librum de unaquaque quaestione indicabimus.
N° 672. --I

PARS PRIOR.
nrijeologta generalfe
SEU
IntroDuetio (n Tt)eologtam*
Ciim pars prior complectatur veritatis catholicse de-
monstrationem, quae dicitur Apologetica, de ea pauca
prsenotemus oportet.
PROLEGOMENA IN APOLOGETICAM.
I. NOTIO APOLOGETIC^i.
4. Theologia fundamentalis, seu Introdu6lio in theo-
Ipgiam duas habet partes, priorem apologeticam, poste-
riorem dog?natica7Ji,
5. Apologetica est scientia motivorum credibiiitatis,
Diftert ab apologiis quae sunt defensiones dogmatum sin-
gulatirn sumptorum, quia positive credibiHtatem totius
Revelationis demonstrat.
Ejus scopus est ostendere veritatem rehgiosam esse
credilniem fide divind quia de fadto revelata est a Deo, et
ita hominem ad fidem praeparare. Fides, de qua agitur,
non est scientia, aut opinio, aut sensus religiosus, sed
firma mentis adhaesio qua credimus ea qu^ a Deo revelata
sunt propter au61:oritatem ipsius Dei revelantis qui nec
falli, nec fallere potest^. Apologetica ex se non sufficit
ad gignendam fidem, nam fides est primario donum Dei,
^ Sy7t. maj.,w. 14, 30-42, Cf. Gakdkil, Zrt CrMibiliti et l Apologc-
tiqve.
2 Vaticaman, sess. III, cap. 3 de Fide, Denzingkr-Bannwart,
n. 1789.

4 PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM.
et supponit bonam voluntatem : ergo ut quis ad fidem
ducatur, praebenda sunt ei motiva credibilitatis, et simul
movendus est ut humiliter Deum deprecetur, ac toto
corde nitatur percipere valorem argumentorum quibus
constat doctrinam Christi posse et debere ut a Deo reve-
latam accipi.
Apologetica includit Tr, de Vera Religione^ et primam
partem Tr. de Ecclesia Christi.
IL HiSTORiA Apologetic^^
6. Apologetae varia adhibuerunt argumenta secundum
varias adversariorum impugnationes, diversamque mentem
eorum quorum conversio exoptabatur.
A) Methodus apologetica Patrurn.
7. Inter Patres nominandi sunt : II°saeculo, S. Justinus,
Min. Felix^ Tertullianus. Calumnias paganorum repellunt,
et veritatem christianas religionis demonstrant ex ejus antiqui-
tate, excellentia, prophetiis in Christo impietis, et miraculis
a Christo editis.
Tertio saeculo, in schola Alexandrina, CtemenSy qui habet
philosophiam velut paedagogum ad Christum, — Origenes
qui contra Celsum pugnavit.
Quarto sseculo La^antius^ — S. Augicstinus qui Provi-
dentiae divinae vias scrutatur in opere De Civitate Dei.
B) Methodtis apologetica Scholasticorum.
Contra iverroi[stas, S. Thomas veritates philosophicas et
theologicas lucide exponit, soHdeque probat; in Summd
Theotogicd^ concordiam dogmatum cum ratione praeclare
declarat.
C) A teinpore reformationis ad scec. XIX.
Bossuet^ in opere Discours sur t^ Histoi^e universellc^ osten-
dit interventum Dei in ortu, progressu, diffusione et duratione
christianismi. — Huet^ in Demonstratione Evafigeticd^ divi-
nitatem religionis christianae ex prophetiis diserte probat.
Pascal^ in opere quod complere nequivit Les Pensees^
ostendit religionem solam posse expHcationem afferre nobili-
Syn. 7naj., n. 42-90.

PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. 5
tatis simul et miseriae humange naturae, quin tamen praeter-
mittat argumenta externa divinae revelationis, scilicet pro-
phetias et miracula. Nimis indulget pessimismo et fideismo.
D) Methodus adhibita scec, XIX.
8. Chdteaubriand, divinitatem christianae religionis poetice
ostendit in Le Genie du Christia?tisme; F. de Lamennais^
indifferentismum impugnat in Essai sur Vlndifference, vim
humanae rationis nimis deprimendo; — Frayssinous^ in Con-
fe?'ences^ et Auo^. Nicotas^ in Etudes philosophiqties S7ir te
CJiristianisine., criteriis internis simul et externis veritatem
rehgionis christianas demonstrant; Balmes., in Le Protesta?i-
tistne compa?'e au Catholicis?ne dans ses rapports avec ta
civitisation europee?i?ie., probat cathoHcismum, sub respedtu
sociah, Protestantismo multum prêstare.
Lacordaire Ecclesiam contemplatur cujus au6loritatem
doctrinalem, et efficaciam eloquenter exponit; ascendit ad
ejus fundatorem Christum cujus divinitatem probat ipsius
testimonio. Denique cetera dogmata declarat horum con-
venientiam cum ratione patefaciens. — Sequitur methodum
socialem et psychologicam.
Ozana??i mirabiles effedlus rehgionis christianae in ordine
intehecftuah et morah evolvere coepit, in opere Histoire de
ta Civitisation au V^ siecte^ etc.
Brughê traditionalem methodum nostris temporibus ac-
commodavit.
Bougaud necessitatem rehgionis methodo quam vocat
intima probat.
Card. Decha?nps duphci fa6lo innititur, interno, scilicet
necessitate quam sentimus ahcujus aucftoritatis cui plane fidere
possimus in rebus rehgiosis, — et externo, i. e., existentia
Ecclesiae cathohcae quê aufloritatem infalhbilem sibi vin-
dicat.
New??ia?i ostendit rehgionem christianam esse conformem
rehgioni naturah quam veram esse conscientia testatur, addit
argumenta historica quibus seorsim sumptis non inest nisi
valor probabiiis. -— Non negat credibihtatem revelationis
sohdis argumentis niti, sed exponit qua via ad fidem ipse
pervenit.
E) De prcecipuis nicthodis hodieimce Apologeticce.
9. I" Alii methodum traditionalem sequuntur, v.g., de Bro-
glie^ qui criteriis internis et externis addit argumentum t?'ans-
cende?itice^ quo apparet Christianismum, ceteris rehgionibus
comparatum, has omnes ita superare excehentia do(?trinae,

6 PROLEGOMENA IN APOLOGETlGAM.
san(5litate fundatoris, realitate et numero miraculorum ut ejus
divinitatem agnoscere debeamus.
2° Alii novas methodos quas efficacioi-es existimant propo-
suerunt.
a) Olle-Laprime ostendit christianismum esse necessarium
ad vitae intelle6luahs et moralis recftam institutionem, simul>
que monet certitudinem in rebus religiosis non haberi absque
perfecfla sinceritate et redla voluntate.
b) Foftsegrive docet vitam integram et perfe61am non obti-
neri sine religione christiana quae sola potest implere deside-
ria multa nostrse naturse; adjungit hanc religionem signa
divinitatis haud incerta prae se ferre, nempe miracula.
c) Brunetiere putat fidem esse rationabilem quia homo,
conscius suae impotentiae ad inveniendam regulam morum,
percipit obligationem credendi tanquam conditionem vitse
re6le ordinand^, ordinisque sociaiis promovendi. — In hoc
systemate, plus aequo deprimitur humana ratio quas, teste
Vaticano, motiva credibilitatis certa praebet.
10. 3*^ Alii tandem methodiun inifnanenticE propugnant :
ita M, Blondel^ Laberthonniere^ Mano^ Tyrrell^ aliique non
pauci, aliter tamen et aliter.
Sic procedit Blondel. Non ab extrinseco imponi potest
religio, sed ostendendum est supernaturale, etsi humanae
naturae indebitum, aliquo modo tamen postulari ab intrinseco,
ad perfecflam evolutionem nostrarum facultatum, ita ut illud
amplecfti teneamur. Adtio hom.inis non potest perfectionem
suam adipisci absque cooperatione et auxilio Entis Infiniti,
et in ordine supernaturali : quibus positis, manet ut historice
fa(5um revelationis demonstretur.
Animadvertendum est hanc methodum non prohiberi,
modo debitis adhibeatur limitibus^ scilicet : a) haec methodus
ex se non sufficit ad probandum fadum Revelationis absque
argumentis historicis; — b) nec absoluta, sed moralis tantum
est necessitas revelationis alicujus; — c) nec supernaturale
proprie di(flum vere exigitur a natura humana.
His excessibus vitatis, methodus immanentias viam parare
potest historicae demonstrationi, ac opus utile perficere, sed
^ In Litt. Encyc. Pascendi, reprehenduntur catholici homines quj
" quamvis immanentice dodlrinani ut dodlrinam rejiciunt, ea tamen pro
apologesi utuntur; idque adeo incauti faciunt, ut in natura humana non
capacitalem soliim et convenientiam videantur admittere ad ordineni
supernaturalfcm, quod quidem apologetse catholici, opportunis adhibitis
temperalionibus demonstrarunt semper, SQd.,germana7n, verique7iomi7iis
exi^entiaviy — A fortiori damnantur " qui integrahstas appellari queunt : -
ii hotnini nondmn credenti ipsn^n germen in ipso latens demonstrari
volunt, quodin Christi x&7iscientici fuit atque ab eo hominibtis tra7tS7nis-
su77i'est.' 'Den7Inger-Bannvvart, n. 2103).

PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM. 7
non omnibus mentibus accommodatur : nam multi non expe
riuntur in se has nobiles aspirationes quas Blondel in suo
opere suggerit.
III. De Certitudine MORALI
iN Apologetica^
11. Notio. Certitudo in genere est fir?na mentis
adhcesio alicui cognoscibili sine errandifonnidine. In omni
certitudine vera excluditur dubium, et habetur positiva
ac firma mentis adhsesio.
In rebus quss ad mores pertinent certitudo non acqui
ritur absque concursu redlae voluntatis, ex quo dicitur
certitudo proprie fnoralis.
Certitudo proprie moralis definiri potest :
" Firma
metitis adhcesio veritatibus (historicis aut metaphysicis) in
vitam moralem injluentibus^ quse datur sub iîfluxu dispo-
sitionum ?noraliu?n et cu?n voluritatis concursu : non tamen
eo sensu quod hse dispositiones et voluntatis concursus
vicem supplent motivorum, quippe quae sint per se suffi-
cientia ^ In ea inveniuntur duo elementa certitudinis
verae, nempe exclusio dubii et firma mentis adhsesio, ac
proinde accurate distinguenda est a certitudine practica
de qua agitur in 7V. de Conscie?itia.
12. Objectum. MoraU certitudine tenentui in pri
mis i) veritates ordinis moralis quibus assentimur propter
testimonium divinum aut humanum; 2) veritates meta-
physicae quae ad mores re6le instituendos conferunt, qua-
les sunt existentia legis moralis, Dei existentia ejusque
circa homines Providentia, animae humanse spiritualitas,
et immortahtas".
13. Causae. Multa^ sunt causê quae, praeter motiva
intelle6luaha, ssepe intelle6lum juvant ad assentiendum,
scihcet : i) innata propensio ad credendum ea quse nobis
proponuntur, 2) imaginatio, quae, similitudinum ope,
veritatem lucidiorem efficit, 3) varii motus passionum,
quatenus veritatem delectabiliorem reddunt, 4)experientia
intima, 5) voluntas ipsa quê studium promovet, necnon
consensum totius mentis praebet veritati ab intelledlu
^ Syti. maj., n. 17-29.
' Cf. Olli^-Lapkune, I a ("efHtude vtorak.

8 PROLEGOMENA IN APOLOGETIGAM.
cognitae, et quandoque etiam juvat assensum intelle6tus
veritati jam apprehensae ut verae, removendo videlicet
obstacula quae ex inordinatis propensionibus oriuntur.
His causis determinatus intelle6lus saepe adhaeret veri-
tati quam percipit imperfefte, et ita explicari possunt fides
(les croyances) multorum tum in rebus metaphysicis, tum
in rebus moralibus et religiosis^
Ne sub influxu harum causarum intelle6tus ad falsum
inclinetur, requiruntur: i) viotiva ordi7iis i7itelle6lualis quo-
rum vis percipiatur, et 2) dispositiones ^norales^ videlicet
a) mens sana, neque scepticismo debilitata, neque praeju-
diciis deformata, b) passionum mortificatio, praesertim
voluptatis et superbiae, c) veritatis amor sincerus.
14. Legitimitas. Praefatae dispositiones obje6livo
valori certitudinis moralis minime nocent, quia eo solum
tendunt ut a77iovea?itur obstacula quae veritatem obnubila-
rent, et habeatur illa facultatu7n re^itudo qua aptae fiunt
ad veritatem tuto perspiciendam^. Nec imperio volunta-
tis vis infertur intelle6lui, cum assensus non detur nisi
adsint motiva intelle61;ualia quae veritatem obje6livam
demonstrent.
15. Convenientia. IUa certitudo, quae est certitudo
vere et proprie di6la, sola qucerenda est in Apologetica :
obje6l;um enim hujus scientiae maxime ad mores attinet
cum versetur circa religionem, et argumenta sumuntur vel
ex aspirationibus mentis quas experiri potest nemo non
bene morigeratus, vel ex fa6lis historicis quae sine probi-
tate accipi nequeunt.
Sed omnino convenit hanc evidentiam solam requiri
in rebus religiosis quse omnibus obviae esse d^bent et in
primis iis qui bona voluntate gaudent. Praeterea, fides
libera esse debet, et ideo religio niti debet argumentis
quidem in se validis^, sed non necessario cogentibus
assensum intelle6lus statim ac proponuntur.
^
Cf. Harent, in DtCi. de Thiol. Cath. (
Vacant-Mangenot) voce
Croyance.
« Cf. Olle-Laprune, 1. c, p. 413-414-
3 Danmata est in Decreto Lamentabih prop. 25. " Assensus ftdei
ultim6 innititur in congerie probabilitatum ". (Denzinger-Bannwakt,
n. 2025).

TRACTATUS I.
DE VERA RELIGIONE
l6. Scopus. Existentiam fa6lorum religiosorum
nemo est hodie qui negare possit. — Sed putant multi
religiones omnes ex instin6lu caeco quem vocant *'
sensum
religiosum " ortas esse, variasque formas induisse juxta
gradum evolutionis uniuscujusque populi, ac mox abo-
lendas esse.
Quaerendum ergo manet num revera Religio aliqua sit
homini necessaria^ quibusnam signis dignosci possit vera
Religio, et qucB7iam sit illa vera Religio ab omnibus
amplecSlenda.
Nemo non videt momentum hujus quaestionis : agitur
enim de fine nostro ultimo, et de re6la ordinatione totius
vitae nostrse : quod valde nostra mterest.
Divisio. In primo capite, de religione in genere
agemus, nempe de ejus notione et necessitate^ necnon de
religionis revelatcB conceptu, necessitate et discernibili-
tate; in secundo, de religione christiana, cujus divinita-
tem demonstrabimus intrinsece^ ex ejus dodlrinae super-
eminentia, extrinsece seu historice^ et comparative ex eo
quod ceteras religiones transcendit.
CAPUT I.
De Religione in genere.
Art. I. De Conceptu et Necessitate
Religionis.
§ I. De ConceptuTleligionis^
17. Definitio. De etymologia vocis " Religio ' non
concordant au6lores : — alii a relegendo, alii a reeligendo,
vel religando, eam venire autumant.
^ Brugere, De Verd Relioiofie; MzzKi.., T>q Religioncet Ecclesid;
WlLMERS, De Religione Revelatd; Pesch, De Christo legato divino;
Ottiger, Theologia fiinda??ienfalis I, aliique quos in Syn. maj. recen-
semus.
- Syn. ma]., n. 95 T07. Cf. Abr^ de Rroglie, Religion et Critique,
P- 3-T05.

10 CAPUT I.
Quidquid est de origine vocis, Religio, si a priori spec-
tatur vX oxCio hominis ad Deum, tria comple6ti debet :
a) dog?nata^ seu do6lrinam de Ente Supremo i. e. de Deo,
ejusque perfe6tionibus, necnon de homine qui ab eo
procedit et ad eum reverti tenetur; b) regulam morum^
seu viam qua homo libere ad finem sibi a Deo impositum
graditur; c) cultum quo homo supremum Dei dominium
propriamque dependentiam sponte profitetur.
Si a posteriori, nempe ex diligenti observatione fa6lo-
rum religiosorum infertur notio religionis, eadem elementa
in ejus conceptu reperimus.
Si sumitur obje^ive, potest ergo definiri : Complexus
veritatum et officiorum quibus vita nostra in Deum ordi-
natur,
Si sumitur subje^live^ est voluntaria mentis dispositio qua
homo^ sciens aliquod esse Nu?nen Supremum^ inclinatur
ad exhibendum ei cultum propter ejus excellentiam et domi-
nium. — Supponit quidem a6lum intelle6lus, sed prima-
rio consistit in voluntatis dispositione imperante a6lus
diversos quibus officia erga Deum implemus, v. g., adora-
tionem, gratiarum a6lionem, petitionem, paenitentiam, imo
et amorem.
18. Divisio. Duplex concipi potest religio : a) natu-
ralis^ quae in ipsa rerum natura fundatur, solius rationis
ope sine revelationis lumine comparari potest, et ad finem
naturalem tendit; b) supernaturalis^ quae revelatione posi-
tiva manifestatur, continet dogmata et praecepta expressa
Dei voluntate manifestata, et ad finem supernaturalem
ducit.
§ II. Religionis,alicujus necessitas^
19. Status qusestionis. Necessitatem alicujus Re-
ligionis negant Athei, Materialistae, Positivistae, Agnostici,
Pantheistae^ et se6latores Indifferentismi absoluti. — Con-
tra quos sequentem thesim statuemus.
Thesis : Singulis hominibus inest obligatio moralis
religione?n profitendi^ i. e., Deum agnoscendi tanquam
principium a quo pendemus eique cultum exhibendi.
' Syn, maj,f n. 109-149.

DE RELIGIONE IN GENERE. 11
Thesis duplici argumento probatur, historico-psycholo-
gico^ et metaphysico. Prius viam parat demonstrationi,
ostendendo direHe hominem indigere religione, — et indi-
refie obligari ad cultum Deo reddendum; — posterius
dire^le ipsam ohligatioriem demonstrat,
I. Argumento historico-psychologico probatur
necessitas Religionis.
Argumenta ex historid et psychologid petita ad unum
reducuntur, quia uno eodemque fa6lo nituntur, scilicet
inclinatione religiosa riaturse humanae, considerata tum
in genere humano colle^live sumpto, tum in singulis homi-
nibuSj et ad eamdem ducunt conclusionem.
1° Facta religiosa exponuntur'.
20. Fa6tum religiosum esse universale nemo inter
eruditos hodie negat aut negare potest. Tum apud
populos quorum historia cognoscitur, tum apud incultas
tribus quae dicuntur Frimitivi^ invenitur ahquis cultus
rehgiosus : ubique reperiuntur dogmata, saltem fides in
existentiam alicujus Numinis, homini superioris, de ho-
mine curantis, eique nocere aut prodesse valentis, quod
proinde debet placari, adorari, ac propitium reddi, —
ubique dantur praecepta moralia quae, licet in multis
diversa, prohibent semper impietatem erga Deos et paren-
tes, necnon injustitiam erga ceteros homines, — ubique
dii coluntur ritibus minutim determinatis qui scrupulose
observandi sunt.
21. Ouo melius intelligatur natura hujus fadli reiigiosi
pauca breviter referemus de religione i° primitivorum,
2° Gentium Extremi Orientis, 3° Orientis, 4° Occidentis.
a) Primitivi admittunt dependentiam hominis ab Ente
supremo quod omnia fecit; existentiam spirituum et animas
humanse immortaUs; distindlionem boni et maH moraiis;
habent ritus, sacrificia, ceremonjas, quse ut obligatoria
agnoscunt.
'^ HUBY, Christus, Manuel d! histoire des Religions, Paris, Beauchesne.
1912; BricouT, Oit en est Vhistoire des Religions, Paris, Letouzey,
1912. Alia opera nuper conscripta de historia Religionum tum apud
Catholicos, tum apud Liberales et Rationahstas indicantur in Maj.
Synopsi, p. 68 et seq.

12 CAPUT I.
b) Inter Gentes Ext^^emi Orieittis : i) Siiienses triplicem
habebant cultum, leste Confucio, scilicet Entis supremi,
geniorum qui per orbem mira operantur, et majorum qui post
mortem geniis annumerantur. 2) Indi antiqui Brahmanis-
mum profitebantur qui continetur in vetustissimis libris diclis
Vedas : divinitatem concipiebat, obscure tamen, ut Ens supe-
rius cui sacrificia offerebantur. — In Neo- BraJunanismopop7i-
lari QXQwii deorum numerus pluribus- capitibus et brachiis
ornatorum; ethica ascetismum rigidum docet, simul et baccha-
naha impura promovet. — Sceculo VI ante Christum, ortus
est Buddhismus^ de quo postea. 3) Pef^see et Medi religionem
Zoroastri sequebantur quae duplex agnoscit principium, boni
sciHcet et lucis, mali et tenebrarum, utrumque leternum et
independens. Deus purus colendus est, ideoque non solum
a6liones, sed verba ^t cogitationes pura esse debent.
c) In Oriente : 1) Semitce^ id est, Assyrii et Babylonii, Cana-
naei, Aramsei, Arabes, Edomitj^, Moabitae, Ammonitas (de
Isra<Jlitis infra dicetur), Ens aliquod Supremum admitte-
bant quod vocabant Et^ seu //ypostea tamen Baalim, Moloch
et Astaroth muUipllcati sunt quibus diversa sacrificia offere-
bantur. 2) jEgyptii antiqui notionem habebant unius
Supremi Numinis, invisibiHs, cui additi sunt dii varii, Ra,
Thot, Osiris. Animalia ipsa adorata sunt. Floruit etiam
apud ^gyptios cultus mortuorum.
22. d) In Occidente .• i) a Grcecis colebantur Zeus^ divum
pater atque hominum rex, providus, ad quem alii dii recursum
habere debebant, —et simul vires natur^ et viri eminentissimi
seu heroes. Cultus f^milialis et nationalis erat. 2) Romani
antiquitus Janum venerabantur quem principium omnium
rerum habebant; postea, Grsecia capta, Graecorum deos
adoraverunt. Religiosissimi erant Romani, tum in familia
cui prneerant Lares et Penates, tum in gente quae cultum
gentilicium celebrabat, tum in civitate quae suos habebat lares,
Romulum et Remum, suum Numen Vestam cui speciale
templum dedicabatur in quo ignis sacer perpetuo a virginibus
accensus servabatur. 3) Galti^ tempore Caesaris, erant poly-
theist^; cultus a Druidis perficiebatur. 4) Scandinavi tres
pr^ecipuos habebant deos, quibus adjungebantur deae, et
multi dii secundarii, quibus sacrificia etiam humana a sacer-
dotibus pfferebantur. 5) Germani Numen supremum in
sylvis colebant quod neque pi6luris neque statuis 'repraesen-
tabant, et praeterea eosdem ffere deos ac Scandinavi. Mult^
superstitiones atque magicae artes necnon impuri atque cru-
deles ritus cultum religiosum deturpabant.
2° FaCTA RELIGIOSA BREVITER EXPLICANTUR.
23. Dicimus : Ex historia religionum merito infertur
reliYionem ita esse naturce hu7nanoe connaturalem ut neces-

saria dicenda sii^ scilicet necessaria est homini in eo
sensu quod homo tota sua natura rationali movetur ad
reddendum cultum Enti Supremo cujus existentiam quasi
sponte cognoscit.
Quod duplici modo probabimus : i) confutando hypo-
theses adversariorum, 2) veram solutionem statuendo.
24. A) Rejiciuntur hypotheses falsce aut incompletce.
Tres praecipuae hypotheses proponuntur ab adversariis :
a) Fositivistce docent ignorantiam legum naturae esse
causam conceptiis Entis Supremi cui redditur cultus.
Religio scihcet progressiva evolutione varias formas induit,
naturismum, animismum, fetichismum, idololatriam, poly-
theismum, et ultimo loco monotheismum, qui et ipse mox
praelucente Scientia evanescet.
Quae hypothesis : i) historice nonnulHs fadlis contraria
apparet, v. g., permanentiae fa6li rehgiosi praesertim apud
do6lissimos homines; 2) impar est exphcandis fru6libus
morahbus ideae rehgiosae, — imo et notionibus cuique
rehgioni essentiahbus, v.g., notionibus juris, officii, obHga-
tionis morahs.
25. b) Fsychologistce putant reh*giosum sensum e sub-
conscientid oriri in quibusdam circumstantiis, et primiim
esse quamdam emotionem rehgiosam; ex hac autem emo-
tione inteUedlus paulatim quoedam conceptus eruit secun-
dum ideas jam acquisitas; ita modo immanenti obtinetur
conceptus divinitatis, qui postea, pro variis experientiis
rehgiosis subjedli, legibus evohitionis subjacet. Cui hypo-
thesi favent Modernistce,
Haec hypothesis non exphcat ea quae sunt sensus reh-
giosi distinftiva : nam incertum remanet quid sit subcons-
cientia, quomodo emotio proprie rehgiosa surgat e sub-
conscientia hominis, et quidem in omnibus temporibus et
locis, ac semper sit occasio creandi conceptum Entis
Supremi cui debeatur cuUus ^
26. c) Sociologistce dicunt religionem oriri e quo-
dam sensu dependentice a colle^ivitate quae concipitur
a rudibus tanquam Ens quoddam Superius reHgiose
colendum.
Haec expHcatio insufficiens est, nam societas dat notio-
* Cf. MlCHELET, Dieu ei l' agnosticisme contemporain, p. 154-182.

14 CAPUT I.
nem vis coercitivae, non autem obligationis moralis^
Praeterea tote?ms?nus^ cui innititur h^c explicatio, non est
fadlum universale nec penitus exploratum, et jam a mul-
tis non habetur ut prima forma socialis Religionis.
27. Coficludendum esi ergo has hypotheses non suffi-
cere ad explicandam originem ipsius Religionis. Conce-
dimus tamen adversarios fa6la multa collegisse quibus
ostenditur quam multum conferant ad conservandam
Religionem phaenomena extraordinaria naturse, sensus
rehgiosus et societas humana.
28. B) Causa fadi religiosi vera in homine toto^ quce-
renda est : in intellehu,^ qui sponte assurgit ad causam sui
ipsius et totius mundi prirnariam, cujus conceptum postea
ratiocinatio explicita perficit; in voluntate^ quae quaerit
bonum quod nonnisi in Ente Infinito invenit; in sensibi-
litaie, quae variis affe^tibus ad Ens Supremum intellecTtu
cognitum et voluntate quaesitum fertur. — Ita homo, totus
quantus est, in Deum enititur, ideoque religione seu
divino cultu eget. Quod paulo fusius declarare oportet
e psychologica analysi aspirationum animae humanse.^
29. a) Inteilenus humani aspirationes intimce non
satiantur nisi Reiigione. Sunt enim quaestiones maximi
momenti quas necessario ponit, quibus non soiutis inquie-
tus manet, quas solvere potest scientia positiva nulla, sed
religio sola. Quaerimus enim utrum finis noster ultimus
in nobismetipsis sit, an extra nos? utrum in vita prsesenti,
an in futura? quibusnam mediis, utrum propriis viribus,
an Deo juvante obtineatur?
30. b) Voluntatis humance aspirationes intimce non
satiantur nisi Reiigione. Nam in perficiendo bono volun-
tas duo postulat quae inveniri nequeunt absque Religione,
scilicet : i) reguiain morum institutam a Legislatore prae-
dito au6loritate ad imponendam obligationem, et potestate
ad afferendam san6lionem efficacem; 2) auxiiium cujus
ope bonum cognitum homo indesinenter operetur, quia,
ob innatam infirmitatem experientia comprobatam, etiam
bonum quod cognoscimus, propriis viribus perfe6te implere
non valemus.
^ Cf. MicHELET, 1. c, p. 1-46.
2 Cf. MiCHELET, 1. c, p. 313-350. — 3 Syn, piaj,, n. 149-166.

31. c) Cordis hiunani aspirationes intimce non satian-
tur nisi Religione, Tendimus enim ad felicitatem stahi-
lem et perfeâm^ quam consequi nequimus in bonis crea-
tis, sed in solo bono infinito quod in aeternitate perfe6lam
beatitudinem largietur fidelibus suis, imperfecStam, sed
jam realem, in praesenti vita iis qui religionem profitentiir.
32. Sic igitur ratiocinari licet :
Ex di6lis, homo non potest implere aspirationes legiti-
mas, imo et altissimas, suarum facultatum nisi Religione.
Porro quae requiruntur ad implendas aspirationes legi-
timas et altissimas facultatum hominis, ipsa naturahumana
postulantur.
Rrgo ipsa natura humana religione indiget, et ita expli-
catur quomodo religio in spatio et tempore sit universalis.
33. Sed inde concludendum est : genus humanum
non potest motu spontaneo, constanti et universali suae
naturê trahi ad concipiendum Ens Infinitum quo mens
quietatur, ad prosequendum Bonum quo quisque melior
efticitur et in quo exoptat ultimo beatificari, si non existit
Deus : secus enim homo esset ens contradi6lorium, inintel-
h'gibile, miserum, et quidem eo magis quo nobiliores et
puriores experiretur aspirationes : quod repugnat^
Ergo, quia homo natura sua ducitur ad colendum
Deum religione, dicendum est Deum revera existere ^.^
Si Deus est, homo tenetur ei cultum exhibere, ut infra
dicetur n. 35. Hoc argumentum direfle ostendit hominem
indigere religione, indireê autem obHgari ad cultum Deo
reddendum.
34. Ex hoc argumento apparetnon ipsam Religionem esse
homini innatam^ sed propejtsioneni ad Religionem, Haec
praedispositio potest vohmtate Hbera impugnari, vel e contra
ampliari. Ita facile inteHigitur quod multi reHgionem nullam
profitentur, et quam utile sit educationem puerorum esse
reHgiosam.
^ Quam eamdem conclusionem infert G. Huby, Christus, p. loii :
" A qui voudra considerer de sang-froid rensemble des faits d^crits dans
ce Mamiel, il apparaitra sans doute clairement, que la religion ^tant
une part essentielle, permanente et la plus haute de la vie superieure de
rhumanite, il faut en admettre la legitimit^ ou douter express^ment que
Tadîvit^ humaine ait un sens et un but ".
"^
Quod argumentum simile est ei quod in Institutionibus philosophicis
(
Theodirea) ex dcsideriis mentis humanae et ex consensu populorum
desumitur.

16 GAPUT I.
II. ArgiLinento inetaphysico demonstjâtur
dire£le singulis hominibus inesse obligationeni
moralem Religionem profitendi^,
35. Fundamentum obligationis cujuscumque estordi-
natiocujuslibetentis adsuum finem ultimum, seu ordoquem
reâ ratio sequi prcecipit^ sive in exercitio propriarum
facultatum, sive in relationibtis cum aliis entibus. — Ubi-
cumque ergo est relatio quam servandam jubet natura
rationalis, ibi exurgit obligatio moralis^.
36. Atqui re6la ratio eas relationes inter Deum et
homines praescribit quae nomine religionis comprehendun-
tur. Siquidem homo : a) utpote a Deo creatus, in suo
esse conservatus^ divinoque concursu adjutus, totus ab
Eo pendet, ideoque debet, ad servandum ordinem mora-
lem, supremum Dei dominium adoratione agnoscere;
b) cum ab Eo gratuito acceperit existentiam, vitam ratio-
nalem, innumeraque beneficia, gratiarum aîones Ei per-
solvere debet; c) quia insuper, plerumque saltem, conscius
est se peccatis Deum offendisse, re6ta ratio exigit ut offen-
sam irrogatam sAncerkpcenitentid compenset; d)et ciim per-
petuo novis auxihis et beneficiis indigeat, ratio omnino
suadet ut ad omnium bonorum Audlorem oratione recur-
rat; Deus enim precibus nostris acquiescere potest quin
consilium mutet, cum eas prseviderit, et vidt^ quia summe
bonus est et benefa(5lor eximius.
Ergo homini cuique gravis incumbit obh*gatio rehgio-
nem profitendi, i. e., Deum agnoscendi tanquam princi-
pium a quo pendet, eique cultum exhibendi. Proinde non
solum utihssima homini dicenda est Rehgio ut impleantur
aspirationes suae naturae, sed obligatoria sensu stri6lo ita
ut Deus jus habeat ut ab unoquoque homine colatur.
37- Corollarium. Deo debetur cultus non solum
internus^ sed etiam externus et publicus seu socialis.
1° Cultus externus Deo debetur : a) ratione sui, Corpus
sicut et anima a Deo venit et ideo Deus glorificandus est
quatenus audlor corporis, quod fit maxime in cultu externo.
^ Syn. maj.^ n. 166-174.
2 Quod philosophi exponunt ubi de fundamento obligationis moralis.

b) ratione cultus internt — quia cultus internus, si sin-
cerus sit, necessario exprimendus est gestu, verbis, variis-
que adlibus externis, — ac multum augetur exterioribus
signis et ceremoniis, ut constat experientia.
38. 2^ Deo debetur cultus socialis, a) Deus enim est
conditor et benefa6tor societatis humanae sicut et cujusvis
individui : societas ergo, qua talis, Deum ut supremum
Dominum agnoscere debet eique cultum praebere.
b) Societas ipsa religionem publice promovere debet,
quia hoc est optimum medium quo apud populum com-
mendetur religio, sine qua tollitur Dei metus, despicitur
principum au6toritas, moxque omnia evertuntur.
39. Conclusio hujus primi Articuli. Hinc homo
non potest indifferenter religionem profiteri aut non, prput
ei placuerit, sed tenetur^ et quidem sub gravi, religionem
aliquam ample6li. Qucgnam vero inter varias Religiones
sit vera et ab omnibus ample6lenda ? Id sane investigare
maximi est momenti.
Jamvero multae religiones profitentur se a Deo revelatas
esse. Si una sit re ipsa revelata, est certe vera. Itaque
nobis inquirendum est de religione revelata.
Art. II. De Religione revelata.
De Religione revelata quaerimus : 1° quid sit; 2° num
sit possibilis ; 3° num necessaria; 4° num obligatoria
5*^ quibusnam c^nteriis dignoscenda.
§ I. De Gonceptu Revelationis divinae^
40. 1° Notio. a) Revelatio (amotio veh) est mani-
festatio rei ignotie. Hic agitur tantum de Revelatione a
Deo fa6ta, modoque supernaturali, i. e., de Revelatione
divina proprie di6ta. — Definiri ^ potest : Mariifestatio
aiicujus veritatis a Deo nobis faBa per supernaturalevi
?ne?itis nostrce illuminationein,
b) Veritas quae manifestatur a Deo in Revelatione est
eonveniefitia inter duos coficeptus jam naturaliter cognitos.
_ * Syn maj., 11. 191-198.
* CT. Gardeil, Le donni revdd et la tlUologie, p. 41.

18 GAPUT I.
Hujus autem convenientise cognitio vel ex se superat
rationem humanam; vel, si ratione percipitur, nobis mani-
festatur praeter naturales sciendi modos, quatenus nempe
Deus ipse eam nobis testatur illuminatione positiva mentis
concursum ordinarium longe superante. — Hinc apparet
Revelationem supernaturalem esse donum omnino gratui-
tum quod, sive ex se, sive ex parte modi, transcendit exi-
gentias et vires naturae humanae.
c) Accurate servanda est haec notio Revelationis, ut
detegantur errores Protestantium Liberalium et Modernis-
tarum qui vocem retinent, sed cum sensu prorsus alieno.
— Ita Loisy dicit revelationem esse acquisitam ab homine
suae ad Deum relationis conscientiam ^
41. 2° Species. Revelatio supernaturalis est iin^ne-
diata quando Deus veritatem manifestat per se vel per
Angelum sine interventu hominis, — secus est mediata,
Revelatio immediata fit externe vel interne^ prout veri-
tas manifestatur adlione praeternaturali Dei in sensibus
externis, vel in imaginatione et intelledlu tantuna.
Revelatio supernaturalis est publica^ si primario et per
se ob utihtatem generis humani editur, aut magnae socie-
tatis, — secus privata dicitur.
§ II. De possibilitate divinae Revelationis^.
Hanc possibiHtatem triphci modo impugnatam in tri-
plici thesi demonstramus.
42. Thesis P: Revelatio supernaturalis in se fiullam
involvit repugnantiam, sed plane convenit. — Philosophice
certum, theologice de fide^.
I» pars. Non repugnat : A) ex parte Dei, — qui revelare
potest (a) potentid absolutd^ cum sit omnipotens, et con-
^ Cf. Decretum Lameiitahili, prop. 20 : Revelatio nihil esse potuit
quam acquisita ab homine suse ad Deum relationis conscientia. —
Prop. 22 : Dogmata quae Ecclesia perhibet tanquam revelata, non
sunt veritates e caelo delapsse, sed sunt interpretatio quoedam fadlorura
reiigiosorum quam humana mens laborioso conatu sibi comparavit. —
Prop. 26 : Dogmata fidei retinenda sunt tantummodo juxta sensum
pradlicum, 1. e., tanquam norma praeceptiva agendi, non vero tanquam
norma credendi. — Denzinger-Bannwart, n. 2020, 2022, 2026. —
Cf, Encyc, Pascendi, Denzinger-Bannwart, n. 2075.
^ Syn. inaj., n. 199-210.
3 CONC. Vatic, sess. III, can. 2. de Revelat.

ceptiis Revelationis supernaturalis non sit contradi6lo-
rius; (b) potefitia relativd, quia Revelatio supernaturalis
nec majestati, nec sapientiae, nec alicui attributo divino
opponitur.
B) ex parte komims, — qui potest percipere convenien-
tiam inter conceptus jam naturaliter acquisitos, cum hsec
aclione illuminativa Dei extrinsece evidens appareat non
niinus clare quam humana locutione, — simulque cer-
tior fieri hanc convenientiam a Deo doceri.
Immerito objicitur antonomia rationis humanae, quae ideas
ab extrinseco immissas accipere nequit : nam si hasc autono-
mia non impedit quin homo ab homine aHquid discat, ut
experientia constat, a fortiori prohibere nequit ne homo ali-
quid a Deo sive immediate sive mediate recipiat ^
2^ pars. Convenit^ quia in Revelatione attributa
divina amplius manifestantur, et homo, multis obnoxius
erroribus, securius docetur.
43. Thesis ^ Rtvelatio mediata, nedum repugnet^
plane convenit.
Convenit Deo, qui, nedum miracula multipHcet sine
necessitate, solet mundum gubernare juxta leges unitatis
et simplicitatis : voluit enim in ordine naturali vitam,
scientiam et virtutem a parentibus filiis communicari, et
ita cun6los in societate multiplici vinculo inter se con-
ne6li. Decet pariter ut in ordine supernaturaH doctrina
revelata paucis manifestetur qui eam ceteris tuto trans-
mittant. — Convenit homini, cui naturale est ab alio
doceri, quin pereat certitudo, aut aequaHtas inter homi-
nes servanda.
44. Thesis IIP : Revelatio mysteriorum^ nedum
repugnet^ valde expedit. Philosophice certum, theologice
de fide^
Mysterium hic theologicum proprie didlum intehigen-
dum est, — sciHcet veritas quam ratio per se invenire
nequit^ nec revelatam intelligere aut intrinsece demonstrare,
V. g., Mysterium SS. Trinitatis, quod ratione inveniri
nequit, nec divinitus revelatum ratione intelHgi.
^ Cf. PORTALI^, Le dogme et VHistolre, in Bulletin eccUs. de Tou-
louse, 1904, p. 70-80.
2 CONC. Vatican, sess. III, can. i, de Fide et Ratione.

20 CAPUT I,
i^ pars. Non repug?tat^ ex parte Dei, qui multa novit
rationi humanae impervia, et potest ea. sicut alia nobis
manifestare, — ex parte hominis^ qui inteliigere potest
convenientiam inter duos conceptus jam habitos sibi a
Deo affirmari, h'cet hanc convenientiam nec detegere, nec
demonstrare intrinsece, nec videre possit. Credere qui-
dem possumus reni sic esse, quamvis non percipiamus
quomodo ita sit.
2^ pars. Expedit, quia mysterium est veritas quas intel-
le6lum ditat, nobisque occasionem praebet plures exercendi
virtutes, scilicet humilitatem, fidem, et religionem : v. g.,
Incarnatio est objedtum fidei et exemplar humiHtatis. ,
45. Coroltariuin, Deus potest revelare prcecepta posi-
tiva; nam :
1° cum sit supremus hominum Dorninus, jus habet
multa eis praecipiendi quibus dirigantur in vita praesenti quin
opprimatur eorum libertas; 2° voluntatem suam iisdem modis
manifestare potest ac veritates speculativas.
§ III. De Necessitate divinae Revelationis^
46. I'' Status quaestionis. Quaestio haec duplici
sensu inteUigi potest :
i) de necessitate divinae revelationis quoad mysteria
supernaturalia et prcBcepta positiva : tunc necessitas Reve-
lationis est absoluta^ nam nemo potest medio naturali
ahquid supernaturale invenire. — Ita omnes.
2) de necessitate divinae Revelationis quoad veritates et
prcecepta legis naturalis : hic errant : a) Traditionalistce et
Fideistce qui docent revelationem esse absolute necessa-
riam etiam quoad has veritates, quia ratio humana eas
attingere nullo modo valet; b) Rationalistce^ qui negant
necessitatem revelationis, quia ratio humana potest phy-
sice et moraHter cognoscere certo quae ad rehgionem
naturalem pertinent.
Inter hos excessus, stat thesis nostra :
47. 2° Thesis : Genus hwnanum^ in prcesenti condi-
tione nonpotest ?noralitcr propriis viribus {seu absque speciali
auxiiio Dei^ qualis est reveiatio)^ cognoscere expedite, firma
certitudine et nullo admixto errore^ summam veritatum re-
ligiosarum quce ad re^am vitce institutionem desideratur^.
' Syii. maj., n. 211-228.
2 Cf. CoNCiL. Vatican,, sess. III, cap. 2.

Thesis explicatur : a) agitur de genere humano col-
leftive sumpto, quale nunc existit in prsesenti rerum
ordine.
b) agitur de impoteniia morali^ quae supponit physicam
potentiam a6lum ponendi, sed tot obstaculis impeditam
ut, attentis moribus hominum, difficile in a6tum transire
possit. — Minime negamus homini inesse potentiam phy-
sicam cognoscendi veritates et praecepta Religionis natu-
ralis, et sic a Fideistis et TraditionaHstis dissentimur.
c) ... absque speciali Dei auxilio^ seu interventu inde-
bitOy quahscumque sit ille interventus. Alius concipi
potest ac revelatio, sed si de fa6lo Deus ehgit revelatio-
nem ut medium quo homini succurrat, haec fit neces-
saria.
d) ... cognoscere expedite... nam genus humanum indi-
get hac cognitione facih, certa, et tuta Religionis naturahs
qua finemi suum prosequatur.
e) ... summam veritatum... quae sunt : cognitio Dei
unius et providi, creatoris et remuneratoris, immortahtatis
animae, praecipuorumque officiorum legis naturalis.
48. Thesis probatur dupUci argumento, uno historico,
altero psychologico.
A) Historice^. Genus humanum vere in impotentia
moraU jacet cognoscendi expedite, certo, et tuto veritates
Rehgionis naturaUs si popuU omnes, extra revelationem
positi, in pessimos errores circa reUgionem et mores
lapsi sunt quibus ratio sola mederi nequivit. — Siquidem
potentia quae numquam aftum eUcit merito dicitur impo-
tens moraUter ad hunc a6lum eUciendum.
'
Atqui constat historia populos omnes, extra revela-
tionem positos, in pessimos errores circa reUgionem et
mores lapsos esse, quibus ratio sola mederi nequivit. —
Ergo stat thesis.
49. Minor probatur expositione factorum, a) Historia
constat populos omnes extra revelationem positos in pessi-
mos errores lapsos esse :
i) circa retigionem. Notio divinitatis aduUerata fuit poly-
theismo, duaUsmo, idololatrla, — dii fato subjiciebantur, vitiis
et cupiditatibus indulgebant, cultus saepius Ucentiam fovebat.
^ Cf. Abbi^ de Broglie, Les fondements intelle6tuels de la foi chri-
tienne, p. 83-96

22 GAPUT I.
— immortalitas animae aut negabatur aut dubitanter afrirma-
batur, — vita futura etiam bonis satis injucunda putabatur.
2) circa inores. Multa prava, nedum vetarentur, potius ut
iicita permittebantur: ita, fornicatio, peccata contra naturam,
expositio infantium...
b) His erroribus ratio sola mederi non potuit. l^sipktloso-
phi illustrissimi non coilegerunt summam veritatem necessa-
riam ad recflam vitae institutionem, pessimos errores professi
sunt : no7t potiierunt ergo alios veritatem integram docere, —
imo noluerunt quia plerique profanum vulgus despiciebant,
— et si voluisse?it^ numquam auctoritatem necessaria^n
habuissent,
Nec dicatur philosophos niodernos majori gaudere auclori-
tate quam antiquos : scepticismum, subje6livismum, pantheis-
mum, — positivismum, materialismum, agnosticismum docue-
runt, ipsam Ethic^m naturalem everterunt, imo sensum
religiosum ut infirmitatem habuerunt.
Nec disciplincE naturales veritatem religiosam nobis prse-
bere possunt, ut constat ex peritorum affirmationibus.
Ergo merito conckiditur aliquod auxilium divinum esse
morahter necessarium. Confirmatur conclusio ex eo quod
omnes fere religiones tanquam divinitus revelatas sese exhi-
buerunt.
50. B) Psychologice, idem constat ex debilitate huma-
fice naturoi in prsesenti ordine.
Ut genus humanum possit moraliter cognoscere facile,
certo et tuto veritates ad redlam vitae institutionem neces-
sarias, requiritur : a) uLsmt omnium etiam rudium captui
accommodatae; b) ui sine mord^ et c) sine errore gravi ab
omnibus acquirantur.
Atqui desunt conditiones requisitae. Siquidem : a) ne-
dum sint omnium captui accommodatae, a multis ignoran-
tur defedlu ingenii, vel temporis, vel industriae; b) tam
altae sunt ut nonnisi post longum tempus, et . praesertim
post juventutem, a viris maturae aetatis attingantur;c) deni-
que propter debilitatem intelle6lus nostri, necnon phan-
tasmatum permixtionem scepe non percipiuntur et ideo
multi in errorem labuntur aut in dubio remanent^ — Nec
dicatur indo6los a docftioribus praefatas veritates discere
posse. Docti enim et ipsi, experienta teste, in pessimos
errores lapsi sunt et hodie etiam labuntur, et insuper
audloritate carent ad plebem docendam.
' Cf. S. Thomas, C. Gent, 1. I, c. 4.

Ergo longe abest quin possit moraliter genus humanum
in statu praesenti reiigionem naturalem propriis viribus
sufficienter cognoscere. — Necesse est ergo necessitate
morali ut Deus humanitati succurrat nliquo inedio^ qualis
est Revelatio supernaturalis.
Hsec est methodus traditionalis qua demonstratur necessi-
tas Revelationis. — Quidam Moderni ahter procedunt : v. g.,
Card. Dechamps arguit ex duplici facflo, fa6lo interno, cons-
cientia quam habemus indigentias nostrae, et fa6lo externo
Ecclesiae; Blojtdel necessitatem auxihi supernaturaHs pro
quovis homine demonstrare conatus est methodo immanen-
tias, ut supra di(flum est, n. lo.
51. Conclusio. Ex di6lis, conckidere licet Deum
generi humano auxilium aliquod valde prohabiliier prcEs-
tiiisse quo ReHgio naturahs possit cognosci ab omnibus
expedite, certo, et tuto : Deus enim summe sapiens et
bonus in necessariis non deficit. — Nunc igitur nobis
agendum est de obligatione inquirendi quale sit illud auxi-
lium^ num Revelatio proprie di6la, et quae ?nethodus
sequenda sit in investigatione Revelationis,
§ lY. De morali obligatione inquirendi quale
sit auxilium humano generi praestitum ad
cognoscendam Religionem naturalem^
52. 1° Contra Rationalistas qui negant obligationem^
inquirendi et ample6lendi Revelationem, primam thesim
statuimus.
Thesis : Posita morali necessitate alicujus auxilii
ad cognoscendam Religionem naturalem^ gravis cuique obli-
gatio incumbit inquirendi num illud auxilium sit reapse
revelatio proprie di^a.
Etenim ex didtis in thesi praecedenti, ahquod auxilium-
speciale ex parte Dei est medium necessarium ad acqui-
rendam cognitionem expeditam, certam et tutam veritatum
quae ad Rehgionem naturalem pertinent.
Atqui, sicut gravis cuique incumbit oWigatio ReHgio-
nem profitendi, ita et mediis utendi necessariis ad acqui-
rendam cognitionem veritatum verae Rehgionis, nam finis-
* Syn. maj., n. 229-234.

24 GAPUT I.
imponi nequit quin simul et media ad linem necessaria
imperentur.
Ergo gravis cuique incumbit obligatio utendi auxilio
speciali a Deo dato, et proinde inquirendi quodnam
sit, nam eo uti nequimus nisi prius illud cognoscamus.
Hominibus autem semper persuasum fuit hujusmodi
auxilium esse Revelationem proprie di6lam, nec desunt
argumenta ad faftum Revelationis stabiliendum allata..
— Ergo homo inquirere debet num illud auxilium sit
reapse Revelatio, cum hsec sit hypothesis a priori mi-
nime spernenda.
Nec dicatur Revelationem esse doniim Dei gratuitmn^ et
ideo respui posse. — Hasc enim est gratuita quidem eo sensu
quod Deus non tenetur aliquid nobis revelare, — sed obliga-
toria tamen, si Deus velit, quippe qui jus habeat prascepta
positiva homini imponendi. — Porro, de faclo voluit, ut val-
de probabiliter constat ex eo quod genus humanum hac Reve-
latione indiget ad redlam vitas suae ordinationeni. — Insuper,
posila elevatione hominis ad statum supernaturalem, absolute
necessaria est revelatio ad finem cognoscendum '.
53. 2*^ Contra Indifferentistas qui putant omnes reH-
giones esse aequaUter bonas, et cuique Hcere ei adhaerere
in qua natus est^ vel aliam sibi magis accommodatam
ample6li, sit secunda thesis :
Thesis : Homo nvn potest indifferenter quamlibet reli-
gionein quce se dicit 7'evelatam projiteri^ sed veram Religio-
nem inquirere et ampie^i tenetur ^.
Probatur : ^'^''ex unita-te religiosce veritatis, — Si Deus
aHquam ReHgiQnem hominibus revelavit, haec reHgio certo
una est, sicut veritas. — Ergo una, et quidem sola est ab
omnibus inquirenda et ampledlenda.
20 ex ipsa Dei naturd. — Deus non potest aequaHter
coH veritate et errore. Porro ReH"giones inter se discre-
pantes, non possunt esse simul verae, ergo non sunt aequa-
liter bonae, ac proinde non Hcet quamHbet ampledti.
» Cf. Mgr Pie, lnsU'u6tion Synodale du j J uillet iSj^.
« Cf. Lamennats, Essai sur Vindiffifence.

§ V. De Methodo in investigatione
Revelationis sequenda'.
54. 1° Status quaestionis. A) Revelatio debet
rationabiliter recipi, i. e., propter motiva credibilitatis quae
evidenter probent Deum revera locutum fuisse. — Sunt
ergo notae, seu criteria quibus divina Revelatio a falsis
revelationibus secerni possit.
55- B) Quae criteria sumuntur ex do6lrin| revelata, et
dicuntur interna^ — vel ex fadis quae Revelationem comi-
tantur, et dicuntur externa.
a) Criteria iiiterna sunt negativa vei posiiiva. i) Ex
negativis nihil concludi potest nisi possibilitas Revelatio-
nis divinae : liis enim ostenditur nihil obstare quominus
illa Revelatio sit divina. Hujusmodi sunt inwmnitas ab
errore^ ab onini contradifliojie., a fraude. Si simul adsunt
hae noiae negativ^, exurgit praesumptio de divinitate hujus
Revelationis. 2) Fositivce notce cum majori vel minori
certitudine ostendunt religionem, in cujus gratiam dantur,
esse a Deo revelatam. Hujusmodi sunt perfeHa confornii-
tas do^rince cuni ratione.^ ejusque excetlentia tum in se, tum
in suis effe6libus, quae tanta sit ut humanae naturae aptissi-
me conveniat, nihilque omittat quod ad vitas lionestatem sit
necessarium. Argumentum validius erit si, comparatione
instituta inter praecipuas religiones, una ex eis omnino
transcendens appareat, praesertim si haec praestantia tanta
sit ut sine speciali divino interventu explicari nequeat.
b) Externa criteria sunt negativa, v. g., honestas et sanc-
titas pr(EC07iis; — vel positiva^ qualia sunt miracula et
vaticinia^ de quibus infra, n. 98.
56. 2° Errores. De naturd criteriorum Revelationis
duplex error vitandus est :
a) Rationalistarum qui docent unicum Revelationis
criterium esse ejus conformitatem cum pri?icipiis rationis,
— Hoc criterium probare quidem potest dodrinam esse
veram, non autem revelatam; nam fa6lum historicum reve-
lationis diligenti historica inquisitione investigari debet,
non sola consideratione speculativa.
^ Syn. viaj., n. 235-2^14.

26 GAPUT I.
b) Modernistarum^ qui, rejeflis miraculis et prophetiis,
docent experientiam intimam esse solam notam Revela-
tionis, ac proinde Apologeticam eo tendere ut umisquisque
experiatur in se veritatem Christianismi. — Experientia
religiosa cujusque credentis merito respuitur a Pio X, nam
ad subjecftivismum ducit, et, si accipitur^ omnes religiones
erunt aequaliter bonae ac revelatae quia quisque experiri
credit veritatem religionis quam profitetur ^
57. s"" Vera methodus. Omnes catholici agnoscunt
veritatem revelationis ex notis tum intrinsecis, tum extrin-
secis investigandam esse, — dissentiunt vero de niethodo
anteponenda : alii methodum historicam quae notis extrinse-
cis innititur fere exclusive adhibendam volunt, aUi metho-
dum philosophica?n quae intrinsecis fundatur argumentis^.
Dicendum videtur methodum historicam esse brevio-
rem, faciliorem ac tutiorem, — methodum philosophicam
ex se insufficientem, utilem tamen ad removenda praeju-
dicia. Cavendum est ne methodus philosophica nimis
extollatur utpcte aetati nostrse magis accommodata, et
despiciatur methodus historica et traditionalis : experientia
enim constat non paucos, nostris etiam diebus, ad fidem
catholicam duci studiis historicis.
58. 4^ Conclusiones practicse. A) Si agitur de
aliquo incredulo ad fidem convertendo^ sapiens apologeta
ejus mentem detegere sataget ut inter motiva credibiUta-
tis ea prpponat quse aptiora videntur ad eum movendum.
Nec unum tantum argumentum exponat, sed, si necesse
sit, plura, quae vim cumulativam prae se ferent et mutuam
vim sibi invicem praestabunt.
B) Si autem quaeritur methodus i?itegra ex se sufficiens
ad suadendos hodiernorum animos, putamus argumenta
intrinseca et extrinseca socianda esse. a) Via paratur
argumento intrinseco quo apparet rehgionem naturae
humanae apprime consonare; b) demonstratio efficitur
argumentis historicis quibus interventus divinus in luce
ponitur; c) confirmatur tandem argumentatio compara-
tione instituta inter varias rehgiones.
^ Cf. Encyc. Pascendi, denzinger-Bannwart, n. 2101.
2 Le Bachelet, De L' Apologitique traditionnelle et de VApologdtique
moderne; De Poulpiquet, L' Objet intdgral de l' Apologdtlque, p. 425-465.

Quam methodum sequemur ia secunda parte Trac-
tatas.
SCHOLION. DOCTRINA CATHOLICA DE REVELATIONE.
Docet Ecclesia i) Revelationem supernaturalem non
esse etiam in statupraesenti generis humani absohite 7ieces~
sariam ad cognoscendas veritates religionis naturalis^ sed
valde utilem^,
2) Revelationem niysterioricm esse utilem^ licet sint supra
intelle(5tum humanum^.
De fide est ex Vatica?to : i) Revelationem supernatura-
lem quoad modum esse possibilem^ — imo expedire^ licet
Deus ratione humana certo cognosci possit; 2) Revela-
tionem supernaturale^n quoad substantiam esse possibilem;
3) in Revelatione de fa6lo contineri vera et propria Myste-
ria; 4) Revelationem divinam externis signis credibitem
fieri posse 3.
' " Huic divinae revelationi tribuendum quidem est utea quae in rebus
divinis humanae rationi per se impervia non sunt, in prsesenti quoque
generis humani conditione, ab omnibus expedite, firma certitudine et
nuUo admixto errore cognosci possint. Non hac tamen de caus^ reve-
latio absolute.»necessana dicenda est, sed quia Deus ex infinita bonitate
sua ordinavit hominem ad finem supernaturalem..." Denzingek-Bann-
WART, 1786. CONC. Vatic, sess. III, cap. 2.
2 " Ac ratio quidem fide illustrata, cum sedulo, pie et sobrie quoerit,
ahquam Deo dante mysteriorum inteUigentiam eamque frucluosissimam
assequitur, tum ex eorum quae naturaliter cognoscit anaiogia, tum e
mysteriorum ipsorum nexu inter se et cum fine hominis uliimo; num-
quam tamen redditur idonea ad ea perspicienda instar veritatum quse
proprium ipsius objecum constituunt. Divina enim mysteria su^pte
natur^ inteUe(5lum creatum sic excedunt ut etiam revelatione tradita et
fide suscepta, ipsius tamen fidei velamine contecSla, et quadam quasi
caligine obvoluta maneant, quamdiu in hac vitamortaU peregrinamur..."
CONC. Vatic, sess. TII, cap. 4. — Denzinger-Bannwakt, 1796.
3 " Si quis dixerit Deum unum et verum, creatorem et Dominum
nostrum per ea quae facla sunt naturali rationis humange lumine certo
cognosci non posse, anathema sit.
Si quis dixerit, fieri non posse aut non expedire, ut per revelationem
divinam homo de Deo cultuque ei exhibendo doceatur, anathema sit.
Si quis dixeril hominem ad cognitionem et perfedlionem quae natura-
lem superet divinitus evehi non posse..., anathema sit.
Si quis dixerit revelationem divinam externis signis credibilem neri
non posse..., anathema sit.
Si quis dixerit in revelatione divin^ nuUa vera et proprie diila myste-
ria contineri, sed universa fidei dogmata posse per rationem rite excul-
tam e naturahbus principiis inteUigi et demonstrari, anathema sit."
(CoNciL. Vatic, sess. III. — Denzinger-Bannwak r, 1806, 1807,
1S08. 1812, 1816).

28 CAPUT II,
CAPUT II.
I
De Religione Christiana.
Praenotanda^
59. Status qu^stionis. Ex didis in priori parte,
gravis cuique incumbit obligatio inquirendi num et quae-
nam sit vera religio divinitus revelata. Porro tres prse-
cipuae sunt in mundo religiones de quibus investigatio fieri
possit, Chfistianismus^ Islamisinus et Brahmanismus.
60. A religione christiand incipimus tum quia nobis
magis nota est, tum quia inter ceteras ita eminet, ut, si
qu^ sit Revelatio, primum in Christianismo inquiri
debeat.
61. Christianismus tria veluti stadia historice com-
ple6litur :
i) Religionem primcevam^ protoparentibus et patriar-
chis revelatam, ad totum genus humanum destinatam,
qu?e mox corrupta est. Docebat Deum esse unum, creato-
rem, providum et remuneratorem; hominem esse immor-
talem; continebat prsecepta naturalia, paucis additis prie-
ceptis positivis.
2) Religionem mosaicam^ divinitus per Moysen soii
populo IsraeUtico impositam, quae instauravit religionem
primaevam, et christianam revelationem praeparavit. Mo-
notheismum praedicabat, cuftumque minutissime deter-
minabat. IUa religio complenda et abroganda erat per
Christum seu Messiam.
3) Religionem christianam proprie diBam^ per Christum
Jesum praedicatam, ad omnes populos dire6lam, et usque
ad consummationem s^cuii duraturam. De hac sola hic
agemus.
62. Divisio. In triplici articulo ostendemus eam
esse divinitus revelatam, et ideo ab omnibus ample6ten-
dam :
1° argumento philosophico exponemus Religionem
christianam legitimis aspirationibus animae humanae optime
respondere; 2^ argumentis historicis probabimus eam esse
» Syn. 7naj,, n. 245-253.

DE RELIGIONE GHRISTIANA. 29
certo revelatam; 3° quod confirmabimus comparatmie
instituta inter hanc praecipuasque alias religiones.
Art. I. DiviNiTAS Christian/e religionis
EX EJUS EXCELLENTIA SUADETUR.^
63. Hoc argumentum primum exponimus, licet ?nag?ia?n
tantum prQbabilitaton afferat, quia viam parat historiox
de??ionstrationi : remotis enim praejudiciis qu^ in mentibus
multorum existunt de ipso Christianismo, melius appre-
hendetLir vis argumentorum quae ex historia desumuntur.
Doftrinam christianam exponimus qualis in Ecclesia
catholica proponitur, quia ibi invenimus christianismum
completum, methodice et -authentice a magisterio vivo
propositum.
Sic argume?ttu??i^ enuntiari potest :
Reb*gio Christiano-catholica in se spe6lata, apprime
respondet legitimis aspirationibus facultatum nostrarum.
Atqui rehgio quse tam apprime respondet legitimis
aspirationibus facultatum nostrarum merito supernaturahs
dicitur.
Ergo religio Christiano-cathohca merito dicitur superna-
turalis.
64. 1° Religio Christiano-catholica in se spe^ata ap-
prime respondet aspirationibus legitimis facultatu??i nostra-
rimi, 3
Explicatur, Jam diximus homini inesse nobihssimas
aspirationes, sciHcet ad verum detegendum, ad bonum
honestum faciendum, ad beatitudinem obtinendam : quae
quidem omnino legiti^me sunt quia ex ipsa natura rationah
hominis oriuntur, et eo vividius percipiuntur quo quisque
magis secundum rationem vivere nititur. De his sohs
hic agitur, non de inordinatis aspirationibus mentis nostra^
qr.ae nonnisi perversam naturam denuntiant.
Affirmamus has legitimas aspirationes naturse humanae
apprime satiari rehgione christiana, non negatis tamen
difficultatibus qu^e ex mysteriis et praeceptis oriuntur.
^ Syn. 7?taj., n. 254-286.
2 Syllogismo utimur in exponendis argumentis quo facilius percipiatur
vis ratiocinii apologetici.
3 Cf. Lacordaike, Confirences, 14-37.

30 GAPUT II.
65. Probatur^ per partes :
A) Religio Christiano-catholica legitimis intellectus
hiwiani aspirationibus optinie' respondet^ — non exigitur
quidem, nec stricle postulatur ab intelledtu nostro, sed
intelledtum mirabiliter quietat.
a) Eteniin intelleûs humanus anxius qucerit do^rinam :
i) completam^ de origine mundi, de existentia et natura
Entis Supremi, de hominis origine et natura, de fine ultimo
et mediis ad illum attingendum necessariis. Quae cupit mens
humana cognoscere saltem tam clare ut vita modo rationabili
ordinari possit.
2) nulli certce. veritati adversam^ etiam in ordine scienti-
fico, quia veritas veritati contradicere nequit;
3) harmopAce unmn^ i. e., do6lrinam cujus part^s inter se
coadunantur.
4) omnium iîgenio accommodatam^ auia omnes rationis
usum habentes religionem profiteri debent.
66.' b) Atqui religio Christiaito-catholica his aspirationi-
bus intelleSltls humani respondet. Nam praebet doftrinam :
i) completam : mundum esse ex nihilo creatum docet, — de
natura Entis Supremi mira exponit, — naturam hominis, exis-
tentiam mali physici expiicat, — finem nostrum ultimum dicit
esse visionem beatificam; — quibus cognitis non mysteria om-
nia toUuntur, sed sufficienter edocemur quanti sit vita pras-
sens, et qusenam sint nobis facienda ut ad Deum perducamur.
2) nulli cerice veritati adversam : nam multis abhinc sasculis
nuUus error inveniri unquam potuit in doclrina christiana.
Inanis autem hujus contradicflionis (inter scientiam et docftri-
nam catholicam) j-^^^/î" inde potissimum oritur quod vel fidei
dogmata ad mentem Ecclesia^ intelledla et exposita non fue-
rint, vel opinionum commenta pro rationis effatis habeantur.
3) harmonice unam : nam omnia dogmata ita inter se
connecfluntur ut unum ex altero fluat, nec unum negari possit
quin alia labefa6lentur. Prseterea ethica christiana absque
dogmatibus stare nequit.
4) 07n?iium ingenio accommodatam : quia, ut constat expe-
rientia, sua profunditate mâteriam subministrat investigatio-
nibus dodlorum, et sua simphcitate tam paucis verbis exponi
potest, ut pueri et rudes sciant de necessariis ad saiutem ea
omnia qua^ requiruntur.
67. B) Religio Christiano-catholica legitimis volun-
tatis aspirationibus respondet.
a) Etenim voluntas requirit et quidem tegiti?ne :
) regulam age?tdi tutam et coinpielam^ quia homo bonum
non potest adimplere nisi prius iUud cognoscat : singuia sua

DE RELIGIONE GIIRISTIANA. 31
officia quisque cognoscere desiderat, simul et tutam obli-
gationis normam.
2) sanBionem siifficieîtem qua ad bonum trahatur, et a
malo dimoveatur.
3) stimiilos efflcaces ad legem servandam et eo efficaciores
quo lex difficilior est.
68. b) Atqui reliîo Christiano-catholica has legitimas
voltmtatis aspirationes adimplet. — Nam praebet :
i) regulam ageiuii tutayn, cujus nonestatem simul et nobi-
litatem omnes confitentur, — completam, quag compledlitur
omnia officia hominis erga seipsum, proximum et Deum,
simulque rationem dat obligationis, scilicet volunlatem Dei
creantis et ad ordinem supernaturalem elevantis.
Haec regula morum licet praxi difficilis, dici nequjt naturae
humanae destrudiva, nec vitae praesenti nociva, quia omnes
virtutes naturales et supernaturales quibus perfedlionem divi-
nam imitemur praedicat, mortificationem non ut finem sed ut
medium ad vitam moralem augendam praecipit, et vitam
aeternam nonnisi omnibus officiis in praesenti impletis obti-
nendam nionet.-
2) sanîione7?i sufficie7item : vitam aeternam in caslis justis
promittit, supplicia aeterna in inferno malis minatur.
Nec dicatur christianas virtutes exinde esse opus merce-
narium; nam propter honestatem simul et praemium colun-
tur, — et praemium ipsum nihil ahud est quam amor Dei quo
nihil honestius excogitari potest.
3) stimulos efficaces ad legem servandam, nempe exempla
Christi et san(florum omnium, — necnon gratias actuales qui-
bus Deus adjuvat nos ut semper officium explere valeamus.
69. C) Religio C/irlstia?io-catholica legitimis aliarum
facultatum aspirationibus respondet.
a) Siquide^n indiget homo :
i) ut e rebus sensibiHbus et exterioribus ad divina manu-
ducatur, nam anima et corpore constat;
2) ut solatium in aerumnis vitae praesentis ei praestetur;
3) ut exercitium suse a6livitatis excitetur et sandlificetur.
70. b) Atqui 7'eligio Christiano-catholica his propensioni'
bus saiisfacit.
i) exteriori cultHs exercitio^ sacrificio Missae, et tota Litur-
gia qua^ cantibus, precibus, caeremoniis, concionibus absolvi-
tur, hominem ad divina ducit, ut patet experientia.
'
2) soiatium praebet, docendo miserias hujus vitae poenam
esse peccati, utilem probationem, virtutis et praemii incre-
mentum, viamque tutissimam ad aeternam beatitudinem.
3) aîvitatem humanam excitat, inculcando laboris legem
omnibus impositam, et ita direcfle fovet scientias et artes,

32 GAPUT II.
commercium et industriam tuetur, — indirecfle etiam progres-
sum materialem promovet studio progressus spiritualis.
Ergo stat major, scilicet Religio Christiano-catholica in se
spedlata apprime respondet aspirationibus facultatum nostra-
rum. Hoc argumentum confirmari posset effe6ibus religionis
christianas, de quibus infra, n. 146.
71. 2° Religio^ quce tam apprime respondet aspira-
tionibus facultatum nostrarum ^ merito supernaturalis
dicitur.
Haec propositio, licet non omnino certa, valde proba-
bilis dici debet. — Nam, ex di6lis supra n. 47, homines
non possunt moraliter propriis viribus, absque auxilio
divino indebito, summam veritatum invenire quae ad
re(5lam vitae institutionem sufficiant : ergo, afortiori^ non
possunt, sine Dei interventu, invenire do6lrinam religio-
sam qu9e omnibus legitimis aspirationibus naturse rationa-
lis tam perfe6le satislaciat.
Nec dicatur merum hominem praeclaro ingenio praedi-
tum potuisse forsan talem do6lrinam invenire. Nam,
experientia teste, praeclarum ingenium, nisi circumstantise
loci, temporis et educationis faveant, vix ultra mediocri-
tatem assurgit; porro Jesus Nazarenus qui rehgionem
Christiano-cathoUcam praedicavit, numquam in schoHs
scientiae studio vacavit. — Ergo stat thesis.
Confrmari polest duplici fa6lo :
72. A) Solus Christianismus aspirationibus animce
humance tali gradu satisfacit ^ Transcendit ergo cetera
systemata philosophica et religiosa : quomodo explicari
possit illa transcendentia? — Admissa hypothesi revela-
tionis divinae, illud singulare fa6lum intelligitur : nam idem
Deus qui mentem humanam condidit do6lrinam hurnanae
naturae accommodatam revelavit; —-hac hypothesi remota,
habemus inscrutabile mysterium : do6lrina, cui invenien-
dfe impares fuerunt philosophi omnes etiam maximi, prae-
dicata est in Judaea ab opifice scientiarum ignaro et a
piscatoribus et publicanis turbas alloquentibus.
73. B) Do^rina christiana non fuit mutuata ab aliis
reiigionibus, aut a philosophis,
^ De Broglie, Problhnes et conclusions de Vhistoire des Religions,
ch. IX et X.

a) Noti ftiit mutuata a Judaeis doHoribus,
Licet multa sint communia in utraque do6lrina, et
Christianismus sit complementum mosaismi, — tamen tot
sunt discriviina ut ille non potuerit ex hoc naturahter
evolvi sine speciali et novo interventu Dei.
Ita, mosaismus est religio uni populo propria, Christianis-
mus est universalis; — Messias a Judaeis exspedlatus, erat
Rex temporalis, Jesus fuit iMessias spiritualis. — Quoad dog-
mata, Trinitas, Incarnatio, Redemptio per crucem,justificatio
per fidem et bona opera, ignota erant Judseis ; — quoad ethi-
cam, valde differunt praecepta Christi a traditionibus Seniorum
et Pharisawum.
74. b) Nonfuit viutuata a Grsecis aut Latinis.
Fatemur multa apud paganos reperiri quse dodrinae
christianae consonant, nam ratio humana quasdam verita-
tes in re morah aut religiosa adipisci potest. — Sed tot et
tanta sunt discriniina inter religionem Christi et philoso-
phorum placita, ut moraUter impossibile sit illam ab his
evolutam fuisse sine speciali Dei intervefitu.
Nam,quoad doomata,pagani ignorantTrinitatem,Redemp-
tionem, sandlificationem per gratiam, imo multi inter prae-
stantiores dubitant de immortalitate anima^, de Providentia.
Quoad ethicam, nonnulla sunt praecepta fere identica quoad
verba, sed motiva quibus innituntur longe diversa apparent.
75. c) Non fuit mutuata a religionibus orienta-
libus.
Non a mithriacismo^ nam licet sint ritus forsan similes,
dogmata et praecepta valde diversa sunt; nec a buddhisnio^
— de quo infra dicemus.
76. d) Nec est sy?iihesis {sy?icretismus^) cultuum orientalium
simul et hellenicae sapieniiie. Nam i) Christianismus jam
ab initio apparet omnino unus, et transcendens omnia syste-
niata philosophica. Si syncretismus et ipse religionem uni-
versalem simul et itidividualem promovit, non sane eodem
sensu, nec eodem spiritu ac christianismus. 2) Aliunde
Ecclesia, jam a tempore S.. Pauli, iis semper obstitit qui, ut
Gnostici, christiana dogmata cum extraneis religionibus mis-
cere tentarunt, eosque, quando pertinaces, e sinu suo expulit.
77. Conclusio. Ergo concludere licet Religionem
Christianam esse do6lrinam vere novam, non ab aliis
mutuatam, sed a Jesu Nazareno conceptam. Quod
* Allo, LPlvangile en face du syucrdtisme paien.
N° 672. — 2

34 GAPUT II.
explicandum manet. Si Jesus a Deo missus est ad
docendos homines veram religianem, omnia intelliguntur :
Christiana religio sola^ licet vere originalis, iiaturce huma-
nc& apprime consonat^ quia ejus au6tor suprahumano
Imnine adjutus est; secus autem, incomprehensibile habe-
tur mysterium, nempe effeilus sine causa sufficienti.
Ratio igitur vehementer suadet^ rehgionem Christianam
esse divinam. Nobis proinde incumbit obHgatio historice
investigandi, cum sincero veritatis amore, num defaHo sit
divinitus revelata.
ArT. II. DlVlNITAS CllRISTIANyE RELIGIONIS
HISTORICE DEMONSTRATUR2.
78. Fa6lum Divinse Revelationis historicis argumentis
probatur quae quatuor numerantur : i) ipsum testimonium
/esu Nazare?zi de ^^&i^^^o^ 2) miracula ab ipso patrata, et
prascipue ejus resurreflio, 3) mirabilis Christianismi pro~
pagatio^ 4) vaticinia messianica in Christo adimpleta.
Fontes e quibus praecipua testimonia depromuntur
sunt Hbri Novi Testamenti, praesertim Evangelia^ A^us
Apostolorum et Epistolce S. Pauli, — Genuinitas et histo-
rica auftoritas praecipuarum Epistolarum, et A(5luum
Apostolorum ab ipsis acathoUcis criticis agnoscuntur 3; —
de EvangeHis soHs pauca dicemus.
§ I. De Gredibilitate Evangeliorum^.
79.' Credibilitas EvangeUorum est eorum aufloritas
humana : quaeritur num referant fa6la quibus plena fides
humana dari possit. Ut plena (ides iis Ubris dari possil
^ Dicimus *'
suadet" , nam hoc argumentum nonnisi probabilitatem
magnam Revelationis adstruere potesi. — Nec nimis exaggerendse sunt
convenientiae christianismi cum natura humana, quia si mulii his con-
venientiis trahuntur, non desunt ahi qui christianihmi mysteriis ct auisteria
praeceptis repellantur.
2 Syn. 7naj., n. 287.
3 Cf. Pkat, La TMologie de St Paul, I, p. 9-16; Brassac, Manuel
bibliqiie, N. Testamenti; Cotnmissio de Re biblicd, i2Jun. 1913.
^ Syn. niaj., n. 288-340. De audlore, tempore compositionis et histo-
ric^ veritate Evangeliorum secundum Matthasum, secundum Marcum
et secundum Lucam, necnon de relationibus mutuis inter tria priora
Evangeha, responsa dedit CommissiQ de Re biblicd, 19 junii 191 1 e^
26 junii 1912.

AJmkoMii (MidlhMilTval^ct^^xtu^^
OWUwiA- ^UOMWL dUAjjjtJVU^ ViO^ IfXVuMijL
TviotHb CuAM aA^JfYijMicMtihrum) ^ciufm,5c_

A
Bfi FtELlGlONiS GHRISTIAKA 35
requiritur ut sint i) genuitii, 2) integri ^2.^x substantia-
liter, 3) et revera historici^.
1° De Genuinitate Evangeliorum.
80. Argumejiiis extrinsecis probatur quatuor Evangelia :
a) circa finem II' sasculi communiter tribui au(^toribus quorum
nomine vulgata sunt, ut constat ex testimoniis Irejicei f 202,
Tertulliani^ Tatiani, et ^y. fragmento Muratoriano; — b) jam
nota fuisse inter Christianos in priori parte secundi sasculi :
allegantur enim 2,Justino^ Papia, Herma^ in epistold Poiy-
carpi^ in epistoiis Ignatii^ Clementis Roma?tiy et BarnadcE; —
c) ab hsereticis ipsis et paganis genuina haberi. — Quomodo
h^c Evangelia sola, exclusis apocryphis, ab Ecclesiis diversis
et dissitis ut genuina recipi, in coetibus liturgicis legi potue-
rint, nisi tempore Apostolorum fuerint conscripta?
Confirmatur genuitas Evangeliorum criteriis internis^ nam
minutissimas referunt circumstantias (ea fulgentes veritate
quam coasvi soli obtinere possunt in descriptione locorum,
morum, rerum et personarum) quas brevi, Jerusalem captd
dirutoque templo, omnino mutatas sunt.
2° De Integritate Evangeliorum.
81. Agitur de sola integritate substantiali quoad do(flri-
nam praecipuaque facfta vit^ Christi, cum haec tantum requi-
ratur ad demonstrandam divinitatem ejus missionis.
Porro fatentur ipsi Acatholici nos hodie invenire in quatuor
Evangeliis, pr^sertim in Synopticis, quae Christiani circa
finem primi saeculi de vita et do(ftrina Christi credebant. —
Utrum necne ea qu^ ibi narrantur sint historice vera expen-
dere sufficit : pauca siquidem loca, de quorum genuinitate
dubitatur, ad demonstrandam veritatem Christianismi neces-
saria non sunt.
3° De Historicitate Evangeliorum.
82. A) Evangelistarwn sinceritate?n critici plerique
agnoscunt, sed putant gesta et verba Jesu Nazareni pau-
latim t^-ansfigurata fuisse fide discipulorum inter tempus
quo Magister obiit et tempus quo Evangelia scripta sunt^
Contendimus hanc idealisationem : a) verisimiie?n no7i esse,^
quia Synoptici veram historiam narrare intendunt, et historice
vera narrant de statu politico, morali et religioso Judaeorum;
— b) moraiiter impossibilem^ nam quomodo docH^rina chris-
^ Rrassac, Manuel biblique; Lepin, Di£lionnaire Apoiogdtiqiit
A. d' Alh), voce Rvangiles, t. I, c. 1598. ~ ^ Cf. Lepin, 1. c, c. 1684.

36 GAPUT II.
tiana qualis a Synopticisexponitur inveniri potuerit aut subs-
tantialiter immutari? et quinam. adulterare potuerint facfla
quorum testes multi supererant? — c) faftis contrariam : si
gesta et didla Christi paulatim transfigurata fuissent eo fine
ut Magister primum purus homo, dein Messias a Deo dele-
gatus, verusque Deus incarnatus successive crederetur, Evan-
gelia non infirmitates, dolores, tristitiam et anxietates Jesu
narrassent, sed clare et explicite divinitatem ejus et vim
satisfa6oriam mortis exposuissent, cum haec dogmata jam
fide reciperentur tempore quo libri nostri scripti sunt.
Ergo Synopticis tanqtuim documentis historicis^ uti possu-
mus, pra^sertim si non unum aut alterum textum tantummodo
allegamus, sed pkira testimonia ad unum et idem probandum
concordantia.
83. B) Dicunt critici liberales fa(51;a narrata i7t Qiiarto
Evangelio esse confi6la, allegorias vel symbola ad aliquam
do6lrinam inculcandam, sermones ibi Christo ascriptos non
esse ipsius Domini sermones, sed compositiones theologicas
scriptoris^ — Non diffitemur quartum EvangeHum esse dog-
maticum simul ac historicum : ex quo inferri potest au^lorem
selegisse ea fa6la et didla quae divinitatem Christi efficacius
demonstrarent, negamus autem eventus relatos meras esse
allegorias et sermones Christo adscriptos non esse sahem
quoad substantiam a Domino prolatos^.
Nihil igitur prohibet quin fidem adhibeamus quarto Evan-
geho sicut et ceteris. Attamen in Apologetica, Synopticis
frequentius utemur ut argumenta majorem vim habeant apud
incredulos.
§ 11. Divinitas Religionis Christianae
ex testimonio Ghristi de seipso probatur^.
84. Argumentum generale. Primum argumen-
tuni historicum quo probatur Jesum Nazarenum a Deo
missum esse ad docendos homines veram religionem,
ex ejus testimonio de seipso desumitur, quippe qui ipse
optime noverit quis esset.
Sic enuntiari potest :
Jesus Nazarenus testatus est se esse a Deo missum ad
docendos homines veram reiigionem.
^ R. I.EVESQUE, Nos Quatre Evangiles, Paris, 1917.
» Cf. 1 -EPIN, Vahvr historique du 4^ Evangile.
3 Commissio de Re biblicd docet retinendam esse veritatem historicam
quarti Kvangelii in decisione die 29 maii 1907 data.
* Syn. maj., n. 340-363.

Atqui testimonium Jesu Nazareni de seipso est omni
fidc dignum.
Ergo Jesus Nazarenus vere fuit a Deo missus ad
docendos homines veram religionem, — et ideo religio
quam Jesus praedicavit est vere divina et ab omnibus
ample6lenda.
I. Testivioiiinin Jesu Nazareni de seipso exponitur,
85. 1° Status quaestionis. CathoHci affirmant
Jesum Nazarenum suam missionem divinam toto decursu
vitae publicae docuisse, sed gradatim explicasse^ ut mentes
Judaeorum sensim disponeret ad suum regnum spirituale
recipiendum.
RationalistcE vero negaiit Jesum dixisse se esse Mes-
siam, affirmant declarationes messianicas in Evangeliis
relatas ex idealisatione primge generationis christianse
provenire. — Quidam Liberales et Modernistce putant
Jesum dixisse se fore tantum Messiam regni eschatologici
proxime futuri, quod reapse non advenit. Erravit ipse,
et discipuh, frustra parousia exspe6lata, Ecclesiam cons-
tituerunt.
86. 2*^ ThesiS : Jesus Nazarenus scepissime testatus
est se esse Messiam a Deo specialiter missuni ad docendos
homines veram religionem'^,
Messias (i. e., unftus, vocabulum idem sonat ac Chris-
tus) a prophetis nuntiatus, triplicem missionem habere
debebat regis, sacerdotis et prophetae. Jesus hunc titu-
lum usurpavit, et speciahter missionem do6lrinalem Mes-
siae adimplevit. Probatur historice^ ex Evangeliis, Quo
melius appareat testimonium Jesu de seipso, quatuor sta-
dia chronologice distinguemus in publica ipsius vita.
87. A) Initio vitcB publiccE, Christus missionem suam mes-
sianicam et do6rinalem declaravit :
a) aorendi raiione, nam vices egit Messiae, et docuit religio-
nem tanquam a Deo missus. — Praedicavit regnum messia-
nicum a prophetis annuntiatum appropinquasse^ — et dodlri-
nam suam^in vicis, plateis et synagogis tanquam potestatem
habens sparsit^. — Discipulos elegit et instruxit quos misit ad
prasdicandum adventum regni messianici, cum potestate dae-
» Cf. Lepin, Jhns, Messie et Fils de Dieu.
' Marc, I, 15. — 3 Marc, I, 22.

38 GAPUT II.
mones ejiciendi et morbos curandi^ — Legem mosaicam a
traditionibus expurgavit, ac proprio nomine complevit, dicens
'*
Dicflum est antiquis... Ego autem dico vobis. .^" Simul-
que miracula patravit ad suam divinam missionem confir-
mandam.
b) cequivalentibiis verbis^ — quando asseruit se esse Domi-
num sabbati^, majorem David, Jona et Salomone^ ~ Eum
qui venturus est^, — et super quem requiescit Spiritus
Domini^. Tunc enim prophetias messianicas in se adimpletas
esse affirmavit.
c) apertis verbis^ —jam, quando locutus est cum Nicodemo^,
— cum muliere Samaritana^, — post curationem paralytici
ad probaticam piscinam in Jerusalem^
88. B) Ultimo a?ino vitce suce explicite locutus est :
a) Discipulis. Caesareae Philippi, ab eis quaesivit '*
Quem
me esse dicitis?'' Respondit Simon Petrus *' Tu es Chris-
tus '^, et Jesus hanc declarationem approbavit^^
b) Populo. Legantur capita Joannis VII, VIII, X et appa-
rebit Jesum non potuisse suam missionem messianicam et
religiosam disertius affirmare.
Item, Jesus ingressus est sicut Rex Messias in Jerusalem,
clamantibus pueris *' Hosanna filio David", et Pharisaeis
minantibus respondit ita impleri Prophetias. Diebus sequen-
tibus docebat in templo sicut Messias, ut aperte dixit magis-
tratibus interrogantibus in qua potestate hoc faceret".
89. C) Tempore passionis sucf^ quando surgens Princeps
Sacerdotum ait illi :
'*
Adjuro te per Deum vivum ut dicas
nobis si tu es Christus filius Dei vivi.^" — respondit illi Jesus
" Tu dixisti"'^. Sciebat Jesus hanc declarationem condem-
nationis causam fore, sed tamen expHcite locutus est, et
postea libenter mortem accipiendo testimonium proprio san-
guine sigillavit.
90. D) Tandem,/^^/ ^êsurreîone^n suani^ discipulis de
divina ipsius missione dubitantibus apparuit, ut eos in fide
confirmaret. '*
Nonne oportuit itapati Christum et ita intrare
in gloriam suam'"^.
Ergo constat historice Jesum Nazarenum affirmasse se
esse Messiam a Deo specialiter missum ad dorendos
homines veram religionem '1
' Matth., IV, 18-22. — 2 Matth., V, 21-22. — 3 Matfh., XII, 8. —
^ Marc, XII, 35-37. —^Matt., XI, 4-5. —^Luc, IV, 21-25. —7 Joan.,
III, 13-18. - 8 Joan., IV, 26. —9 Joa?t., V, 19.46. --- ô Matth. XVI,
13.19. _ II
Matth., XXI, 23. — ^2 Matth., XXVI, 62-66. — ^3 [ûc,
XXIV, 13-53.
^^ Damnata est propositio sequens :
" Jesus cum ministerium suum
exercebat, non in eum finem loquebatur ut doceret se esse Messiani,

91. Conclusiones. A) Admitti nequit has declarationes
non esse verba genuina Jesu. sed primse Christianorum gene-
rationis inventa, nam : a) ita cum integri narratione connec-
tuntur ut illis sublatis tota Evangelii tela descissa maneret,
— et pauca quae superessent fragmenta inintelligibilia omnino
forent : ita mors Jesu non posset historice explicari; b) insu-
per, certum est Apostolos jam a die Pentecostes docuisse
Jesum esse vere Messiam ^, et ita deficit tempus ad ideaiisa-
tionem vitae Jesu necessarium. Paulus etiain praedicat in
synagogis Judaeorum Jesum esse Messiam a prophetis prse-
nuntiatum^
92. B) Neque dici potest, cum Loisy^ Jesum affirmasse se
fofe timtiiin Messiam sensu eschatologico. — Messianicum
regnum quasi duplex stadium habere debebat, prius in terra,
])osterius in cselis post ultimum adventum Messiae. Jesus
dixit se jam esse Messiam in primo sensu, jam vices agere
Messiae, ut constat ex superius di(5lis; et fore Messiam in
secundo sensu quando omnia consummabuntur^.
II. Testiinonium Jesu Nazareni de seipso
fide dignuin est.
93. Thesis : SpeHatis fesu Nazareni ingenio et indole^
testimo?uum quod de sua divina missione messianicd et doc-
trinali reddidit est omni fide dignum ^.
Ut testimonium Jesu Nazareni de seipso sit fide
dignum, duo requiruntur et sufficiunt, scilicet ut Jesus
neque deceptor, neque deceptus fuerit.
Atqui haec duo constant. — Ergo...
94. Prob. mi7tor : — A) Jesus non fuit deceptor. —
Omnes hoc concedunt. Jesus ergo vere persuasus fuit sese
a Deo missum esse tanquam Messiani ad docendos
homines veram religionem.
B) Jesus non fuit deceptus. — Quidam Rationalistae
cum Renan contendunt Jesum fuisse aliquatenus decep-
tum, et hanc persuasionem nihil aliud esse nisi vividam
suas cum Deo unionis conscientiam.
Id prorsus rejiciendum est. Nam Jesus ab initio su?e
vitiJi publicae affirmavit se a Deo missum esse ad docendos
neque ejus miracula eo spedlabant utiddemonstrarent." Decret. Lainen-
iabili, prop. 28. Denzingl:r-Bannvvakt, 2028.
^ C/. Ad., 11,36. - 2 Aa., XIII, 27.
3 Cf. DE LA Briere, lu Didio7i. Apologitique (A. cCAlds), voce E^lise,
X. I. 0. 1230. — 4 Cf. PlCARD, La Transce?uiance de J.-C, I.

Sinopsis de la teología de Tanquerey

Sinopsis de la teología de Tanquerey

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais de Leonardo Rodriguez

Mais de Leonardo Rodriguez (6)

Sinopsis de la teología de Tanquerey