Tâm lý người nghiện ma tuý và chúng ta đối xử với họ như thế nào.

1. 1
TAÂM LYÙ NGÖÔØI NGHIEÄN MA TUÙY
Th.S. Nguyeãn Ngoïc Laâm bieân soaïn
Tröôùc heát xin ñöôïc coù lôøi hoan ngheânh tinh thaàn tình nguyeän cuûa caùc baïn ñeán moät
nôi môùi raát ñaùng phaûi ñeán vaø nhöõng nôi naøy raát caàn caùc baïn ñeán. Coù theå noùi ñaây laø
moät moâi tröôøng heát söùc phöùc taïp vaø khoù khaên, theo toâi coøn khoù hôn nhieàu ñi giuùp
laøm ñöôøng Tröôøng Sôn vì noù khoâng ñoøi hoûi söùc löïc maø noù laïi caàn trí löïc, tình ngöôøi,
am hieåu taâm lyù con ngöôøi trong hoaøn caûnh ñaëc bieät khoù khaên, thaùi ñoä phuø hôïp, kyõ
naêng tieáp caän trong moät moái quan heä khoâng caân baèng ( moät beân töï ñaùnh giaù mình raát
thaáp vaø moät beân töï ñaùnh giaù mình raát tích cöïc). Vì theá maø caùc baïn phaûi tham döï moät
khoùa taäp huaán ñaëc bieät tröôùc khi leân ñöôøng. Toâi mong raèng ñeà taøi “Taâm lyù ngöôøi
nghieän” seõ giuùp ích cho caùc baïn phaàn naøo trong haønh trang cuûa caùc baïn.
Baøi naøy goàm 3 phaàn :
1. Tình hình chung veà ngöôøi nghieän ma tuùy
2. Taâm lyù ngöôøi nghieän ma tuùy
3. Chuùng ta phaûi ñoái xöû vôùi hoï nhö theá naøo ?
Chuù troïng ñeán giôùi thanh thieáu nieân.
I. TÌNH HÌNH CHUNG VEÀ NGÖÔØI NGHIEÄN MA TUÙY.
Theo UNDP, hieän VN coù khoaûng gaàn 200.000 ngöôøi nghieän ma tuùy(70% laø döôùi 30
tuoåi, hôn 30.000 laø SVHS). Theo Chi cuïc Phoøng Choáng TNXH, TP.HCM. coù khoaûng
20.000 ngöôøi nghieän. Tính ñeán cuoái thaùng 6 naêm 2002, thaønh phoá HCM ñaõ taäp trung
17.081 ñoái töôïng nghieän taïi caùc cô sôû chöõa beänh taäp trung.
Theo thoáng keâ rieâng cuûa Trung Taâm Nhò Xuaân thuoäc LLTNXP, döïa treân soá ngöôøi
nghieän taïi Trung taâm nay :
- Veà möùc ñoä nghieän : 40% nghieän nheï, 50% trung bình vaø 10% nghieän
naëng.
- Veà thôøi gian nghieän : 30% döôùi 01 naêm, 44% töø 1 – 3 naêm vaø 26% treân 3
naêm.
- Veà soá laàn söû duïng ma tuùy trong ngaøy : 70% 3 laàn/ngaøy, 26% 3 – 6
laàn/ngaøy vaø 4% treân 6 laàn/ngaøy.
- Veà tình traïng nghieän : 42% nghieän laàn 1, 32% taùi nghieän laàn moät laàn, 26%
taùi nghieän treân 2 laàn.
Nguyeân nhaân nghieän ma tuùy :
Coù nhieàu nguyeân nhaân, coù theå noùi laø chuøm nguyeân nhaân, töông taùc laãn nhau.
Ñoái vôùi TTN, ñoù laø tuoåi höôùng ngoaïi, taâm lyù chöa oån ñònh, thieáu töï tin, bò aûnh höôûng
raát nhieàu bôûi baïn beø cuøng löùa tuoåi, raát chuû quan, deã dao ñoäng, deã thuï ñoäng trong

2. 2
quan heä baïn beø, thöôøng nhìn cha meï nhö laø bieåu töôïng cuûa söï caám ñoaùn neân ñeán
baïn beø ñeå coù söï ñoàng caûm( cho raèng baïn beø hieåu mình hôn cha meï).
Moät soá hoaøn caûnh ñöa TTN ñeán vôùi ma tuùy :
- Buoàn raàu, chaùn naûn, sôï seät vì thaát baïi trong hoïc taäp hay trong quan heä baïn
beø, vì cha meï baát hoøa, gia ñình xung ñoät, caùc em caûm thaáy bò boû rôi veà
tinh thaàn ngay trong chính gia ñình mình cho duø ñöôïc chu caáp vaät chaát ñaày
ñuû.
- Söï kích thích beân ngoaøi nhö hình aûnh, aâm thanh, muøi vò lieân quan ñeán ma
tuùy.
- Caùc chuyeán ñi chôi xa do caùc em töï toå chöùc.
- YÙ töôûng ñua ñoøi ngang baèng hay hôn baïn beø.
- Muoán thöû söùc mình, huùt thöû ma tuùy ñeå toû ra töøng traûi. Moät ngöôøi nghieän
treû tuoåi cho bieát :”Nhöõng laàn vui chôi vôùi baïn beø toâi thaáy chuùng baïn coù neùt
gì laø laï. Khi huùt xì ke laøm toâi khoâng keàm haõm ñöôïc söï toø moø, toâi huùt thöû,
luùc huùt toâi nghó mình chôi cho bieát chöù khoâng bao giôø ñeå ñam meâ. Vaõ
laïi,huùt moät hai laàn chaéc khoâng sao. Nhöng sao moät thôøi gian ngaén, toâi thöû
boû khoâng huùt thì thaáy ngöôøi khoù chòu, muoán beänh. Daàn daàn toâi khoâng bieát
mình nghieän töø luùc naøo.”
Theo Chi cuïc PCTNXH TP.HCM., coù 7 daïng gia ñình deã bò ma tuùy xaâm nhaäp :
1. Gia ñình coù tham voïng caù nhaân cao : quyeàn löïc, chöùc vuï, giaøu coù,.. neân
khoâng coù thôøi gian chaêm soùc con caùi.
2. Gia ñình bò tai hoïa baát ngôø : hoûa hoaïn, tai naïn, thieân tai, ngöôøi thaân maát,
bò cöôùp boùc..
3. Gia ñình baát hoøa, xung ñoät, cha meï ly thaân, ly dò..
4. Gia ñình khoâng toaøn veïn : moà coâi cha meï
5. Gia ñình quaù ngheøo
6. Gia ñình coù nghieän nghieän, hoaëc coù ngöôøi dính vaøo teä naïn xaõ hoäi
7. Gia ñình nuoâng chieàu con quaù möùc.
Caùc giai ñoaïn cuûa quaù trình cai nghieän : Coù 5 giai ñoaïn
Giai ñoaïn 1 : Phaân loaïi möùc ñoä nghieän ( trong ngaøy )
Giai ñoaïn 2 : Giai ñoaïn caét côn ( töø 10 ñeán 15 ngaøy ). Neân nhôù laø vieäc caét côn khoâng
phaûi laø chöõa khoûi nghieän ma tuùy. Ñaây laø giai ñoaïn ngöôøi nghieän vöôït qua côn ñau
ñôùn vaät vaõ do thieáu thuoác, cô theå phaûn öùng ñoøi thuoác. Ñaây laø söï bieåu hieän cuûa söï leä
thuoäc ma tuùy veà maët theå chaát : trong cô theå cuûa chuùng ta ñaõ coù moät chaát endorphine
coù taùc duïng giaûm ñau nhö ma tuùy do naõo tieát ra khi caàn, khi ngöôøi nghieän ñöa ma tuùy
vaøo thì chaát naøy trong cô theå khoâng tieát ra nöõa, vaø khi khoâng coù chaát ma tuùy vaøo cô
theå thì cô cheá sinh lyù cuûa cô theå bò maát caân baèng vaø gaây phaûn öùng. Ngöôøi nghieän

3. 3
ñöôïc chaêm soùc baèng thuoác taây y hoaëc y hoïc daân toäc, ñöôïc chaâm cöùu, xoa boùp. Ñaây
laø böôùc ñaàu cuûa quaù trình cai nghieän veà maët sinh lyù. Nhöng vaán ñeà quan troïng laø söï
leä thuoäc veà maët taâm lyù vì ngöôøi nghieän luoân nhôù ñeán ma tuùy vaø theøm khaùt noù(nhôù
caùi caûm giaùc khoaùi caûm khi söû duïng ma tuùy vaø noù naèm saâu trong tieàm thöùc – Naêm
1957 taïi Saøigon, moät thanh nieân 20 tuoåi do nghieän maø gaây troïng aùn neân bò chính
quyeàn Saøigon cuõ ñaøy ra Coân Ñaûo vaø taïi ñaây do khoâng coù ma tuùy neân y ñaõ queân haún
noù. Ñeán naêm 1975, sau 20 naêm, ñöôïc giaûi phoùng veà Saøigon, nôi ñaàu tieân maø y tìm
ñeán laø ñoäng ma tuùy).
Giai ñoaïn 3 : Sau khi caét côn, ngöôøi nghieän raát yeáu veà theå xaùc vaø tinh thaàn neân phaûi
ñöôïc phuïc hoài chöùc naêng cô theå, ñöôïc tham vaán vaø giaùo duïc veà loái soáng, ñöôïc tham
gia caùc hoaït ñoäng vaên ngheä, theå thao, lao ñoäng nheï. Giai ñoaïn naøy keùo daøi 3 thaùng.
Giai ñoaïn 4 : Hoïc ngheà, hoïc vaên hoùa, taïo vieäc laøm ( tham gia coâng taùc tình nguyeän)
Thôøi gian laø 18 thaùng ñeán 2 naêm.
Giai ñoaïn 5 : Hoäi nhaäp xaõ hoäi, quaûn lyù taïi coäng ñoàng.
II. TAÂM LYÙ NGÖÔØI NGHIEÄN MA TUÙY
1. Ngöôøi nghieän laø ngöôøi coù taâm sinh lyù bò roái loaïn trong moät thôøi gian daøi. Hoï
mang taâm traïng hai chieàu, maâu thuaån, vöøa theøm muoán ma tuùy vöøa muoán
choáng laïi haønh vi aáy vaø söï bieåu hieän cuûa noù laø hay phuû nhaän, khoâng chuù yù
hay toû ra ít hieåu bieát veà ma tuùy. Chuùng ta caàn löu yù laø khoâng coù ngöôøi nghieän
naøo maø khoâng yù thöùc ñöôïc haønh vi cuûa mình. Hoï raát bieát vieäc laøm sai traùi cuûa
hoï, ñieàu khoå taâm voâ cuøng laø hoï khoâng theå cöôõng laïi ñöôïc neân hoï raát ñau khoå
vaø nhôù roõ tröôùc khi hoï nghieän hoï laø ngöôøi ñaøng hoaøng, laø ngöôøi toát ( naêm
1992, coù moät thanh nieân nghieän ma tuyù, coù vôï ñeïp vaø moät ñöùa con thô, vôï
khuyeân can choàng maõi khoâng ñöôïc, vaø baùo tröôùc cho anh laø neáu laàn naøy anh
tieáp tuïc nghieän thì vôï vaø con seõ cheát. Anh khoâng boû ñöôïc, neân ngöôøi vôï ñaõ boùp
muõi ñöùa con ñeán cheát vaø töï saùt cheát theo). Vì theá maø chuùng ta khoâng neân nghó
ngöôøi nghieän laø keû voâ löông taâm, chuyeân quaäy phaù, thaät ra vaán ñeà quaäy cuûa hoï
chì laø “beà ngoaøi” coøn caùi quaäy beân trong cuûa hoï coøn khoác lieät hôn nhieàu. Hoï
yù thöùc raát roõ veà söï taùc haïi cuûa ma tuùy, hoï khoâng muoán nhôù ñeán noù nhöng noù
cöù hieän ra, muoán chaïy troán, nhöng hoï khoâng thoaùt ñöôïc.
2. Khoâng coù ngöôøi nghieän naøo khoâng muoán boû nghieän : Hoï ñaõ coá gaéng boû vaø
cuõng coù laàn boû ñöôïc, nhöng roài laïi taùi nghieän. Söï thaát baïi nhieàu laàn cuûa baûn
thaân, cuõng nhö cuûa baïn beø, ñaõ laøm cho hoï maát nieàm tin nôi baûn thaân, buoâng
troâi roài töï cho laø soá phaän. Hoï töï tìm an uûi töø caûm höùng cuûa ma tuùy, ñoù laø caùi
voøng luaån quaån nguy hieåm cuûa ma tuùy. Vì theá söï hoã trôï giuùp hoï ñoøi hoûi söï
kieân trì, caàn coù thôøi gian laâu daøi, caàn coù söï hieåu bieát veà hoï.
3. Ña soá ngöôøi nghieän ñeàu coù hoaøn caûnh ñaëc bieät do taùc ñoäng cuûa gia ñình, baïn
beø, kinh nghieäm baûn thaân vaø cuûa moâi tröôøng xaõ hoäi. Hoï thöôøng traàm caûm,
mang hình aûnh xaáu veà chính mình, buoàn chaùn, caûm giaùc bò boû rôi, bò moïi

4. 4
ngöôøi xa laùnh, hoï thieáu loøng tin nôi chính hoï vaø nôi ngöôøi khaùc, hoï töï taïo
moät voû boïc bao quanh mình, soáng co ruùt, coâ ñôn, ít giao tieáp, luoân phoøng veä
neân khaû naêng dieãn ñaït vaán ñeà cuûa hoï keùm, hoï thieáu thaønh thaät, thöôøng noùi
doái quanh co vaø thieáu loøng töï troïng. Vì theá hoï raát caàn ñöôïc chaáp nhaän ( chaáp
nhaän hoï laø moät con ngöôøi vaø coù quyeàn ñöôïc giuùp ñôõ)
4. Traïng thaùi taâm lyù cuûa ngöôøi nghieän raát phöùc taïp, thay ñoåi theo nhieàu giai
ñoaïn. Moãi giai ñoaïn ñeàu töôûng öùng vôùi moät caùch thöùc tieáp caän khaùc nhau.
Neáu tieáp caän khoâng ñuùng caùch thöùc, khoâng phuø hôïp thì deã thaát baïi. Chuùng ta
caøn tìm hieåu hoï ñang ôû giai ñoaïn naøo vaø chuùng ta khoâng ngaàn ngaïi trao ñoåi
thöôøng xuyeân vôùi caùc giaùo duïc vieân cuûa trung taâm cai nghieän vì hoï laø ngöôøi
coù nhieàu kinh nghieäm veà ngöôøi nghieän.
5. Hieän nay, caùc cô sôû chöõa beänh taäp trung ñang bò quaù taûi. Vôùi nhaân söï vaø ñieàu
kieän phöông tieän hoã trôï coøn giôùi haïn, duø coù heát söùc taän taâm caùch maáy cuõng
khoâng theå chu ñaùo ñöôïc trong khi ngöôøi nghieän thì raát ña daïng : hieàn coù, döõ
coù, daân giang hoà anh chò ñeàu coù, thöôøng haêm doïa, thoùa maï caùn boä nhaân vieân
phuïc vuï khi khoâng ñöôïc vui. Nhöõng ngöôøi nghieän quen ñöôïc nuoâng chieàu,
chôi bôøi leâu loûng vì gia ñình baét buoäc vaøo ñoù neân taâm lyù hoï khoâng nhieät tình
chöõa trò. Nhöõng ngöôøi bò nhieãm HIV/AIDS thì chæ muoán “pheâ” thuoác trong
nhöõng ngaøy cuoái ñôøi, soáng buoâng thaû, coù luùc huø doïa buoäc y taù phaûi chích cho
hoï thuoác Valium(loaïi thuoác gaây nghieän).
6. Haàu heát nhöõng ngöôøi nghieän laø nhöõng ngöôøi coù giôùi haïn veà kyõ naêng soáng :
Hoïc hoûi kyõ naêng soáng laø hoïc hoûi nhaän bieát veà maët maïnh vaø maët giôùi haïn cuûa
mình, töùc laø kyõ naêng suy nghó vaø kyõ naêng haønh ñoäng, keá ñoù laø kyõ naêng ngoân
ngöõ, khaû naêng phaân tích haønh vi cuûa mình. Neáu chuùng ta coù kyõ naêng soáng,
chuùng ta seõ soáng khoûe vaø laønh maïnh. Theo Toå chöùc Y teá Theá giôùi, coù 10 kyõ
naêng soáng :
1. Kyõ naêng töï quyeát ñònh
2. Kyõ naêng töï giaûi quyeát khoù khaên
3. Kyõ naêng suy nghó saùng taïo
4. Kyõ naêng suy nghó coù pheâ phaùn, nhaän bieát caùi gì sai, caùi gì ñuùng
5. Kyõ naêng truyeàn thoâng coù hieäu quaû
6. Kyõ naêng taïo moái quan heä caù nhaân
7. Kyõ naêng töï yù thöïc veà mình
8. Kyõ naêng ñoàng caûm vôùi ngöôøi khaùc
9. Kyõ naêng ñöông ñaàu vôùi caûm xuùc
10. Kyõ naêng ñöông ñaàu vôùi caêng thaúng(stress).
Hoï raát caàn ñöôïc giuùp taêng cöôøng caùc kyõ naêng naøy trong tieán trình thay ñoåi
haønh vi, nhöng söï giuùp ñôõ naøy ñoøi hoûi phaûi coù kieán thöùc vaø kyõ naêng chuyeân
moân veà taâm lyù vaø coâng taùc xaõ hoäi.

5. 5
III. CHUÙNG TA ÑOÁI XÖÛ VÔÙI HOÏ NHÖ THEÁ NAØO ?
1. Chuùng ta ñeán vôùi hoï baèng caû taám loøng yeâu thöông, chaân thaät, khoâng goø boù,
khoâng giaû doái, chaáp nhaän hoï, tin töôûng ôû khaû naêng thay ñoåi loái soáng cuûa hoï.
Chuùng ta phaûi laø ngöôøi laïc quan, yeâu ñôøi, yeâu cuoäc soáng thì nieàm tin naøy cuûa
chuùng ta môùi truyeàn ñöôïc qua cho hoï.
2. Chuùng ta luoân luoân laéng nghe hoï, quan taâm ñeán vui buoàn cuûa hoï, quan taâm
ñeán caùc ñieåm maïnh, sôû tröôøng cuûa hoï ñeå coù theå khen ngôi, coã vuõ khích leä
ñuùng luùc, giuùp hoï thay ñoåi daàn hình aûnh baûn thaân tích cöïc hôn vaø luoân nhaéc
nhôû hoï : “Baïn laø con ngöôøi, moät ngöôøi coù ñaày ñuû khaû naêng soáng vaø laøm vieäc
nhö ngöôøi bình thöôøng maø khoâng coù ma tuùy”.
3. Chuùng ta giuùp hoï thöû thaùch töø vieäc nhoû ñeán vieäc lôùn, töø ñôn giaûn ñeán phöùc
taïp ñeå hoï daàn daàn caûi thieän loøng tin nôi chính baûn thaân hoï vì tieán trình thay
ñoåi cuûa hoï laø moät tieán trình ñaày cam go vaø thöû thaùch, ñöùng leân roài vaáp ngaõ,
chuùng ta phaûi bieát dìu hoï ñöùng leân moãi khi hoï vaáp ngaõ.
4. Chuùng ta caàn ñoái thoaïi vôùi hoï baèng nhöõng caâu hoûi môû, nhaán maïnh vai troø cuûa
hoï, kích thích hoï suy nghó, kích thích ñoäng cô thay ñoåi haønh vi, khoâng ñoái
thoaïi daøi doøng khieán hoï meät moûi vaø chaùn ngaùn, khoâng tranh caûi vì tranh caûi
laøm taêng söï khaùng cöï nôi ngöôøi nghieän.
5. Chuùng ta khoâng quy keát hoï baèng nhöõng töø khoâng thieän caûm maø xaõ hoäi ñang
leân aùn (nhö nhöõng töø yeáu ñuoái, aên chôi, aên caép, thieáu traùch nhieäm, thieáu coá
gaéng, bieáng nhaùt…), quan taâm nhieàu nhöõng maët maïnh, nhöõng khoù khaên cuûa ho
(“Toâi bieát baïn ñau khoå laém”)ï vaø gia ñình hoï.
6. Chuùng ta caàn taïo ñieàu kieän cho hoï sinh hoaït theo nhoùm nhoû vaø giuùp töøng
ngöôøi phaùt bieåu tröôùc taäp theå nhoùm, giuùp hoï phaân tích nhöõng haønh vi, tình
huoáng naøo laø bình thöôøng vaø haønh vi naøo laø khoâng bình thöôøng. Hoï seõ bieát
haønh vi cuûa chính hoï thoâng qua söï phaûn hoài cuûa caùc thaønh vieân khaùc trong
nhoùm ( hoï khaùm phaù veà ho vaø ñoù laø cô sôû cuûa söï thay ñoåi haønh vi) vaø qua ñoù
hoï ñöôïc hoïc ñeå hieåu raèng hoï khoâng phaûi laø ngöôøi xaáu, hoï coù theå coù nhöõng
suy nghó, nhöõng tình caûm ñuùng ñaén cuûa mình ñeå nhaän xeùt giuùp ñôõ ngöôøi khaùc
trong cuøng nhoùm hoaëc ngoaøi nhoùm.
7. Chuùng ta phaûi laø nhöõng taám göông saùng, laø nhöõng moài löûa nieàm tin vaø yeâu
thöông vaø ñöôïc hoï neå troïng, ñeå hoï tin raèng vaãn coøn coù ngöôøi yeâu thöông hoï.
Baát kyø moät thaùi ñoä bieåu hieän khoâng toát naøo cuõng gaây caûn trôû cho quaù trình trò
lieäu. Caàn giöõ moät khoaûng caùch nhaát ñònh trong moái quan heä, nhaát laø moái quan
heä khaùc giôùi.

6. 6
8. Chuùng ta neân tuaân thuû toát caùc quy ñònh cuûa nôi maø chuùng ta ñeán phuïc vuï ñeå
phoøng ngöøa söï laây lan caùc beänh truyeàn nhieåm vaø cuõng ñeå co söï hôïp taùc toát
trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu chung.
KEÁT LUAÄN :
Moâi tröôøng taäp trung ngöôøi nghieän laø moâi tröôøng phöùc taïp vaø khoù khaên, ngöôøi
nghieän coù nhieàu maëc caûm, sinh hoaït raát phöùc taïp vaø luoân bieán ñoäng veà maët taâm sinh
lyù. Coâng taùc hoã trôï ngöôøi nghieän ñoøi hoûi raát nhieàu veà kieán thöùc vaø kyõ naêng chuyeân
moân ñeå coù theå chuyeån ñoåi töøng con ngöôøi ra khoûi ma löïc cuûa ma tuùy. Nhieäm vuï cuûa
caùc cô sôû naøy laø cöùu giuùp töøng ngöôøi moät, töøng soá phaän coù hoaøn caûnh khaùc nhau,
giuùp hoï phuïc hoài giaù trò cuûa chính hoï. Raát mong nhöõng hieåu bieát ngaén goïn treân ñaây
seõ giuùp caùc baïn hoaøn thaønh nhieäm vuï trong thaùng tình nguyeän tôùi ñaây. Nhöõng ngaøy
maø caùc baïn ôû beân caïnh hoï, baïn seõ thaáy hoï ñaùng thöông hôn laø ñaùng gheùt. Nhöõng
ngaøy ñoù seõù laø nhöõng ngaøy maø caùc baïn seõ traèn troïc suy nghó maõi veà soá phaän con
ngöôøi vaø toâi tin raèng caùc baïn seõ töï ñaët caâu hoûi :”Taïi sao hoï laïi nhö theá?” vaø “taïi sao
toâi laïi ôû ñaây?” vaø sau ñoù caùc baïn seõ töï caûm thaáy mình haïnh phuùc.