1. Тогтвортой хөгжил, бүх нийтийн экологийн боловсрол Бэлтгэсэн: Б. Балдан-Осор ЭТҮГЭН ДЭЭД СУРГУУЛЬ ЛЕКЦ №8 Улаанбаатар 2011

2. Хичээлийн төлөвлөгөө Тогтвортой хөгжлийн тухай Бүх нийтийн экологийн боловсрол Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах нь

3. Тогтвортой хөгжлийн тодорхойлолт Тогтвортой хөгжил гэдэг нь Эдийн засгийн байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бүрэн тооцсон, дахин хэрэглэж, нөхөн сэргээж болох, бүрэн шавхагддагүй байгалийн нөөцийн ашиглалт дээр үндэсэлсэн, хүрээлэн буй орчинд халгүй эдийн засгийн үзэл баримтлал юм.

4. Тодорхойлолтыг энгийнээр Сүүлийн хэдэн жилүүдэд улс төржсөн хүн бүр тогтвортой хөгжил гэж ярих боллоо. Энэ юу юм бэ? Энгийнээр хэлбэл Байгаль орчноо сүйтгэхгүйгээр эдийн засгаа хөгжүүлэхийг тогтвортой хөгжил гэж ойлгож болно. Гэтэл манай улс уул уурхайг хөгжлийн гарцаа гэж үзэн, байгалийн баялгаа шавхаж, байгалийн тэнцвэрт байдлыг маш ихээр алдагдуулж байна.

5. Манайхны нэрлэдэг алтны нинжа нар байгаль эхийг маань сүтгэж байгаа байдал Хичнээн сайхан байгаль байлаа ч хүний шунал эх дэлхийг маань мөхөөсөөр л Монгол орны говийн хуурай нөхцөлд эдгээр машинууд тохирно гэж үү? Үнэхээр хамаг баялгаа шавхуулж, дээрээс нь говийн эмзэг хөрсийг

6. Хүний түүхээс Хүн төрөлхтөн бий болсноосоо хойш байгалийн баялагт түшиглэн амьдарсаар ирсэн. Анхны хүн үүссэн цаг мөч тодруулбал ухаант хүн бий болохоос ч өмнө байгалийн баялгийг ашиглаж өнөөг хүртэл амьдарсаар ирсэн. Гэхдээ аж үйлдвэр бий болох хүртэл хүн төрөлхтөн байгальтай зохицон амьдарч байса. Гэтэл аж үйлдвэр бий болсон явдал байгалийн нөөцийг шавхан, тэнцвэрт байдлын алдагдуулах асар их сөрөг үр дагаврыг авчирсан юм.

7. Үргэлжлэл Одоогоор дэлхийн байгаль орчин (Биосфер) доройтож (өөрөөр хэлбэл мөхөж) байгаатай холбоотой байгалийг хамгаалах арга хэмжээ идэвхжиж байна. Хүн төрөлхтөн хөгжлийнхөө түүхэнд Манай гарагийн 2/3 ойг огтолж 200гаруй зүйлийн амьтан ургамал устгаж Агаар мандал дахь хүчилтөрөгчийн нөөцийг 10 тэрбум тонноор багасгаж 200 гаруй сая гектор эдэлбэр газрыг үгүй болгосон байна. Үүнээс гадна бусад байгалийн нөөц баялгийг хэдий хэмжээгээр багасгасныг хэлэхэд хэцүү байна.

8. НҮБ-ын хурал 1992 онд Бразилийн нийслэл Рио-Де-Жанеро хотноо болсон НҮБ-ын хуралд дэлхийн 180 гаруй орон оролцсон бөгөөд үүн дотроос 100 гаруй орны төр засгийн тэргүүнүүд ирсэн байна. Энэ бол дэлхийн дээд хэмжээний чуулга уулзалт болсон юм. Уг хурлаар тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалыг анх удаа тодорхойлж дэлхий даяар дагаж мөрдөх болжээ. Энэхүү хуралд Монгол Улсын анхны ерөнхийлөгч П.Очирбат оролцож үүрэг, амлалт авч ирсэн. Монгол орны нийт газар нутгийн 30% ийг тусгай хамгаалалтанд авч, бүх ард түмнээ экологийн боловсролтой болгох үүрэг, амлалт авсан юм.

9. РИО-ДЕ-ЖАНЕРО-гийн томъёолол Эдийн засгийн хөгжлийг байгалиас салангид авч үзэх нь дэлхий ертөнцийг цөлжих болон бусад тэнцвэрт байдлыг алдагдуулахад хүргэнэ. Эдийн засгийн хөгжилгүйгээр дан ганц экологийг түших нь ядуурал, шударга бус явдлыг нэмэгдүүлнэ. Энэхүү 2 ойлголтыг томъёолж цугт нь авч явах ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖИЛ хэмээх ойлголт гаргасан. Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалаар монгол улс явж байгаа боловч бодит байдал дээр байгаль хамгаалах асуудал хаягдан, зөвхөн эдийн засгаа хөгжүүлж байна.

10. Конвенци РИО-ДЕ-ЖАНЕРО-гийн хурлаас хүн төрөлхтний ирээдүйн баталгааг хангасан 5 чухал конвенци гаргасан байна. Үүнд: Рио-Де-Жанерогийн тунхаглал Уур амьсгалын конвенци Биологийн олон янзын конвенци Ойн тухай конвенци XXI-р зууны мөрийн хөтөлбөр зэрэг баримт бичгүүд юм. Эдгээр тунхагуудыг дагаж мөрдвөөс дэлхийн экологийн тулгамдсан асуудлуудыг багасгах ач холбогдолтой юм.

11. Монгол улс 1997 онд Монгол Улсын засгийн газраас Бүх нийтийн экологийн боловсрол үндэсний хөтөлбөрийг батлан гаргасан юм. Үүний дагуу бүх их, дээд, сургууль, дамжаа, заавал экологийн хичээл үзэх шаардлага гарсан. Одоогоор монгол улс нийт газар нутгийн 14%ийг тусгай хамгаалалтанд авсан байгаа. Энэ нь 30%-ийг тусгай хамгаалалтанд авах амлалтын 46,7% нь биелэгдсэн байгаа юм.

12. Хүн төвт ухамсар Антропоцентризм –Хүн төвт ухамсар Энэ нь хүн байгаль дэлхийг удирдан залах хэрэгтэй, байгаль бол хүний өмч учир түүнийг зөв зүйтэй хэрэглэх учиртай гэсэн утгатай үзэл баримтлал юм. Энэ бол барууны орнуудын хувьд гол болгож барьдаг үзэл юм. Үүний уршгаар барууны орнуудын ихэнх газар нутаг нь унаган төрхөөрөө үлдээгүй байна. Цөөн тооны тусгай хамгаалалттай газар нутаг унаган төрхөө хадгалдаг боловч мөн л хүний гар ямар нэг хэмжээгээр хүрсэн байдаг.

13. Байгаль төвт ухамсар Экоцентризм – байгаль төвт ухамсар Энэ нь хүн бол байгалийн бүтээл учир байгаль эхийг шүтэн биширч, хайрлан хамгаалж, түүнд зохицон амьдарч байх учиртай гэсэн үзэл юм. Энэ нь дорнын ард түмний үзэл бөгөөд ялангуяа монголчуудын нүүдлийн соёл, иргэншилд энэ үзэл нэвт шингэсэн байдаг.

14. Байгаль бол бидний эх

15. Ургаж буй нэг модны экологийн үйлчилгээ 20 - 70м өндөртэй модны экологийн үйлчилгээ Навчны талбай 1000 м кв Органик бодисын хуримтлал 4000 кг/жил Ялгаруулах хүчилтөрөгчийн хэмжээ 3 сая л/ жил Навчны шингээх шингээх чадвар 7000 кг/жил Ус хөөрөгдөх чадвар 30.000 л/жил Үндэсний хэмжээ 300-500 кг Үндсрээр тогтоогдох усны хэмжээ 70.000 л/ жил Хүчилтөрөгч гаргахын тулд хэрэглэх ус 2500 л/жил

16. Ургаж буй мод

17. Бүх нийтийн экологийн боловсрол Монгол улсын засгийн газар 1997 онд “бүх нийтийн экологийн боловсрол” үндэсний хөтөлбөрийг батлан гаргасан. Хөтөлбөрийн үйл ажиллагааны зорилго нь төрөөс экологийн боловсролын талаар баримтлах үзэл санаа, хүн амын сонирхол, эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан бүх нийтэд экологийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын агуулга, хэлбэр, арга зүйг шинэчлэн боловсруулж, энэ төрлийн боловсролын эрэлт хэрэгцээг хангах бүтэц, удирдлагын зохион байгуулалтыг бий болгож үйлчилгээний хүрээ, чанар үр ашигийг дээшлүүлэхэд чиглэнэ гэж заасан байдаг.

18. Бүх нийтийн экологийн боловсрол Экологийн боловсрол бол бүх нийтийг (бүх насны хүмүүс болон суралцагчдыг) хамран тэдэнд экологийн мэдлэг олгох, нийгэм ба байгаль хоорондын харилцан үйлчлэлийн зохих ухагдахуун, шим мандал, хүрээлэн буй орчинтой зөв зохистой харьцах мэдлэг, хүмүүжил олгох, экологийн янз бүрийн бэрхшээлтэй үйл ажиллагааг шийдэж чаддаг дадал, чадварт сургах, үйл ажиллагааны төлөвшил олгодог бүх нийтийн боловсролын бүрэлдэхүүн хэсэг юм.

19. Шаардлага Бүх нийтийн экологийн боловсрол үндэсний хөтөлбөр маш сайн хэрэгжсэн тохиолдолд дэлхийн олон олон тулгамдсан асуудлуудын аюулыг багасгах боломжтой юм. Голын эрэг дээр машинаа угаах, хог хаягдлаа хаях бол энгийн үзэгдэл болжээ. Ийм үед экологийн боловсрол бүх нийтэд хэрэгтэй юм. Хэрэв хүн болгон байгаль дэлхийгээ гэсэн ухамсартай болбол (экологийн боловсролтой) бид урт, удаан, сайхан амьдрах болно.

20. Элсний нүүдэл болж буй Замын-Үүд, Эрээн хотууд 5 км зайтай боловч өдөр шөнө шиг ялгаатай. Энэ нь нийгмийн хөгжлийн ялгаа биш сэтгэлгээний хөгжлийн ялгаа байх. Эрээн хот дахь Экологийн хичээл

21. Анхаарал тавьсан та бүхэнд баярлалаа