Leren veren

faculteit gedrags- en pedagogische wetenschappen
maatschappijwetenschappen en onderwijskunde

Datum 9.05.2012 |

Leren leren, leren veren
Over leerkracht en veerkracht

Presentatie aan Odiom-Dies, 9 mei 2012
Ernst D. Thoutenhoofd & Marieke van Roy | Rijksuniversiteit Groningen


Datum 9.05.2012 |

Introductie
Deze bijdrage in drie delen betrekt op de allereerste bevindingen uit het denk-
en leervaardighedenproject dat pas vorig jaar mei is gestart.
Het project probeert leerkrachten en leerlingen in onderling gesprek te brengen
over leren, met als doel leren nog wat meer leerbaar te maken. Aan het project
nemen leerkrachten en leerlingen van zeer verschillende scholen deel,
waaronder een school voor zeer moeilijk lerende kinderen, MBO scholen, een
plusgroep voor begaafde leerlingen, een academische Pabo en natuurlijk ikzelf
en collega Marieke van Roy samen met studenten.
Nu valt het op dat zelfs studenten en leerkrachten soms niet weten hoe ze
kunnen leren; laat staan wat daarvoor nodig is (bijvoorbeeld denken, overleggen
of lezen).
Dus wat is nu eigenlijk leerkracht? Daar ga ik in mijn verhaal een antwoord op
proberen te vinden.


Datum 9.05.2012 |

Deel 1 | leren wat normaal is
‗Waarbij we eerst (n)iets leren; en daarna dat schrift en
boeken sinds jaar en dag het model vormen voor het leren dat
wij doen.‘


Datum 9.05.2012 |

Toen zonk normaal.
Uit Yann Martel | Het leven van Pi

—Hoe kunnen we deze zin lezen?

Illustration | www.worth1000.com


Datum 9.05.2012 |

Beeldspraak
Bijvoorbeeld: ‗Toen zonk normaal‘ is een
overnoeming in abstractum pro
concreto—een metonymische
beeldspraak waarbij een een abstract
geheel (‗normaal‘) een concrete actie
wordt toegekend (‗het zonk‘) in plaats
van slechts het deel dat bij het geheel
hoort (‗het schip‘ als onderdeel van alles
dat normaal is).
In beeldspraak wordt hiermee
aangegeven dat niet alleen het schip
zonk, maar met het schip alles wat
normaal was.


Datum 9.05.2012 |

Het schip zonk en meteen daarna was het een prachtige dag, dat
was toch wat u zei?
Ja.
Klinkt niet meer dan wat rukwind.
Het zonk het schip.
Dat vragen wij ons af.
Mijn hele familie kwam om.
Dat spijt ons.
Niet zoveel als het mij spijt.
Dus wat gebeurde er, meneer Patel? Alles was normaal en toen…?
Toen zonk normaal.
Waarom?
Dat weet ik niet. Dat zou u mij moeten vertellen. Jullie zijn de
experts. Doe uw wetenschap.

Yann Martel | Het leven van Pi


Datum 9.05.2012 |

Geletterdheid en letterlijkheid
The world on paper | David Olson

Volgens David Olson kon alleen door schrift onze taal niet alleen ‗in ons‘ maar
ook een vast object ‗buiten ons‘ worden, waarover we dan kunnen gaan denken.
Principe 1: schrift brengt taal in het bewustzijn als object van reflectie.
Principe 2: schrift representeert het object taal niet volledig.
Principe 3: wat het schrift niet verwoordt is moeilijk of onmogelijk om expliciet te kennen.
Principe 4: het blijkt uitzonderlijk lastig om buiten het schrift om taalanalytisch te denken.
Principe 5: de reflexieve vermogens van taal en schrift zijn complementair.
Principe 6: een voorname implicatie van geletterdheid is het zoeken naar wat verloren ging in schrijven.
Principe 7: een bepaalde lezing van tekst geeft een analoge lezing aan de aard der dingen.
Principe 8: wanneer de bewerkstelligende kracht van een tekst wordt erkend als uitdrukking van een eigen
intentie, dan blijken de concepten nodig voor de lezing van die tekst precies diezelfde als nodig voor een
theorie van denken. :258–270


Datum 9.05.2012 |

Onze boekige orde

Adriaan van der Weel voegt daaraan toe dat ook de structuur van het boek diep
verweven is in bijvoorbeeld cognitie, denken, argumentatie, onderwijs en
politiek: de vorm van het boek bepaalt de ―orde‖ van al wij denken te weten.

Onze eeuwenlange gewenning aan de geheel eigen materialiteit van het boek heeft geleid tot hiërarchisch
georganiseerde, inzichtelijk gestandardiseerde en stabiel overdraagbare kennis met een conventionele
verhouding tussen schrijver en publiek, tekst en lezer; dit alles in tegenstelling tot de consequenties van
digitale materialiteit.

The order of the book | Adriaan van der Weel


Datum 9.05.2012 |

De mind ‘reading‘ machine
Vgl. The Matrix. The Construct is a virtual workspace (or
"loading program") created by the Resistance to run
simulations or upload virtual objects when they hack into the
Matrix.
The Construct initially appears as a completely
dimensionless, empty white area. Once a program is
loaded, however, the Construct's operation is generally
indistinguishable from that of the Matrix, and it follows the
same basic rules of physics. It comes with a decoder included
- unlike the Matrix itself, the activity in a simulation can be
watched on the Operator's monitors as though through a
security camera. People do not need to dress in the
Construct; their RSI is prepared or accessible before they
enter the work area.
Morpheus used the Construct to educate Neo on the truth
about the Matrix, showing him what the Earth actually looked
like in the present time. After that, Morpheus took Neo
through a series of training simulations to assess and explore
his combat abilities, as well as to teach him the powers of
mind over "body" while within a virtual world.
http://matrix.wikia.com/wiki/Construct


Datum 9.05.2012 |

Deel 2 | leren veren
‗Wat wij leren is dus vooral initiatie in de schriftige en boekige
orde van al wij denken te weten en hoe wij denken te doen?‘
‗Ja. Nu volgt deel 2, waarin leerkrachten niet leren en ook
studenten zich weinig zelfstandig weten in leren; maar
waaruit toch zal blijken welke leerkracht blijkbaar nodig is
voor leren; en waar ook veerkracht een plek krijgt.‘


Datum 9.05.2012 |

Leren leren | EU definitie

Leercompetentie is het vermogen om een leerproces te beginnen en vol te
houden, het eigen leerproces te organiseren, onder andere door efficiënt
tijd- en informatiebeheer, zowel individueel als in groepen.
De competentie omvat bewustzijn van het eigen leerproces en leerbehoeften, de
vaststelling van de beschikbare mogelijkheden en het vermogen om obstakels te
overwinnen teneinde met succes te leren. […]
Motivatie en zelfvertrouwen zijn van essentieel belang voor iemand‘s
competentie.
Europees Parlement, 2006 (2006/962/EG; paragraaf 5, annex)


Datum 9.05.2012 |

Leren leren | 3 hypothesen

Het lijkt er dus op dat competent leren volledig zelfgericht is; het veronderstelt
ook dat de leerkracht zich steeds meer uit instructiegericht lesgeven terugtrekt
en over tijd de regie over leren teruggeeft aan de lerende zelf.
Da‘s mooi, maar hoe kunnen we leren om zelf te leren? Drie hypothesen
passeren de revue…


Datum 9.05.2012 |

H1 | een filosofie voor het leren

Daily Mail
07 February 2008
Denken als basis van leren
www.sapere.org.uk


Datum 9.05.2012 |

Nooit te klein voor filosofie

Bijvoorbeeld: stelling | Als je denkt dat je te klein bent om invloed te hebben
dan heb je waarschijnlijk nog nooit de nacht doorgebracht met een mug in je
slaapkamer.
Denk na, en bespreek…


Datum 9.05.2012 |

Nooit te klein voor leren leren

Voorbeeld: filosofisch georienteerde doelstellingen voor geschiedenis (GB)

Niveau 1 | Leerlingen vertellen episodes uit het verleden.
Niveau 2 | Met eigen observaties beantwoorden ze vragen over het verleden.
Niveau 3 | Leerlingen geven redenen voor het resultaat van veranderingen.
Niveau 4 | Ze begrijpen dat het verleden verschillend wordt geïnterpreteerd.
Niveau x | Opgelegde leerdoelen zijn niet langer wenselijk voor leren (H).


Datum 9.05.2012 |

H2 | Zelforganiserend leren
Hole in the wall experiments | Prof. Sugata Mitra

Prof. Mitra experimenteerde met het leren van ongeschoolde kinderen door ze
onbeperkt toegang te geven tot networked computers, zonder instructie.
Self-organisation describes a system or process enabled entirely by internal conditions so that its
phenomena take place in relative autonomy: a central or external authority is absent. In light of the many
references to autonomy in learning to learn discourse, the question arises whether learning is perhaps to be
seen as a self-organising process at heart. But if so, then only two options are logically available for the
place of teaching, which is typically considered as authoritative action in some form. Teaching must either
be considered an external imposition on learning, an intervening variable that acts on a process that would
anyhow take place, if perhaps in a form deemed less desirable. Or alternatively, teaching must be
considered an internal condition of learning as self-organising process, which implies that learning does not
self-organise without it.
Thoutenhoofd & van Roy (werkdocument)


Datum 9.05.2012 |

H3 | Denk- en leervaardigheden

Onze hypothese is dat leerkrachten lerenden misschien kunnen leren leren door
dat samen met hen te doen: dus zelf (en samen met lerenden) expliciet en
nadrukkelijk denken, doen en leren van leren, met het onderwijs als
leerpraktijk.
Dat vergt wel dat leerkrachten zelf vaardig zijn in leren.

Een RUG project over de pedagogiek van leren leren
www.rug.nl/pedok/onderzoek/denken_leren
http://pamaok003.wordpress.com/


Datum 9.05.2012 |

Doelstelling

Doelstelling
De professionalisering van leerkrachten en onderwijsinnovatie via experimenten
door leerkrachten in de pedagogiek van leerkracht: het samen
denken over leren en het samen doen van leren.

2 voorbeelden
Driekoningen workshop aan een academische pabo (informeel)
Assessment for Learning in de master onderwijskunde (masterthese)


Datum 9.05.2012 |

Driekoningen workshop | jan 2012

Doelstellingen
De deelnemers oefenen in deze workshop de eigen leerkracht.
De deelnemers ervaren hoe denken leervaardigheden kunnen worden
toegepast om samen te leren.
Opdracht (half uur)
(1) presenteer in 5 minuten gezamenlijk leren op een onderwerp, zoals
Driekoningen en Technologie / Politiek / Cultuur; (2) evalueer het leren.
Resultaten
Slechts één van de 8 groepen (x5 deelnemers) liet leeropbrengst zien;
Geen enkele van de 8 groepen kon de vorm van het leren benoemen of het
leerdoel evalueren.


Datum 9.05.2012 |

Assessment for learning | dec 2011

Doelstelling PAMAOK003 (Professionalisering van leerkrachten)
Leren van professionele zorg voor leren.
Een onderbouwd antwoord op de vraag, (hoe) kan leren worden onderwezen?
Opdracht
Studenten ondernemen een geheel eigen leerweg naar eigen leerdoelen.
Resultaten (masterthese Jorien Vugteveen 2012)
Meer gebruik van zelfsturing (autonoom leren) door studenten.
Minder gebruik van externe sturing, maar ook meer certificaatgerichtheid.
Minder beroepsgericht studiemotief.
Meer ongericht leren naast verhoogde samenwerking en vraag naar sturing.


Datum 9.05.2012 |

Assessment for learning | dec 2011

Opmerkingen van een student
—Het was niet plezierig om te realiseren dat ik mijzelf doorlopend afvroeg hoe ik
Ernst, de docent, zou kunnen behagen. Wat ik deed, was dat genoeg voor hem?
Wat ik wilde, zou hij het daar mee eens zijn?
—Ik realiseerde me dat gedurende mijn vele schooljaren ik blijkbaar vooral had
geleerd om leerkrachten te plezieren. Waarom is het zo moeilijk voor me om op
mijn eigen ervaringen en kennis te vertrouwen?
—Ik word ook zeer enthousiast in het ontdekken wat ik zelf denk nodig te
hebben, in plaats van talloze werkstukken te schrijven over vaak niet-relevante
onderwerpen. Ik voel een golf van betrokkenheid en enthousiasme die lang weg
waren.


Datum 9.05.2012 |

Competent leren

De eerste resultaten in leren leren hebben overeenkomsten met vijf
kernwaarden (de ‗5Rs‘) van een ‗lerende houding‘ die nodig is voor competent
leren die elders zijn genoemd:
1 ontvankelijk | Receptive
2 vindingrijk |Resourceful

3 veerkrachtig | Resilient
4 verantwoordelijk | Responsible
5 nadenkend |Reflective


Datum 9.05.2012 |

Deel 3 | leerkracht
‗Aha. Er zijn dus minstens drie hypothesen over hoe wij
kunnen leren om ons zelf die schriftige en boekige
sociale orde van denken, weten en doen te verwerven;
om te komen tot leerkracht.‘
‗Klopt. Daarmee zijn we toe aan deel 3, waarin de delen
1 (over geletterdheid) en 2 (over leren veren)
uiteindelijk worden verenigd in die leerkracht; maar
waarbij er zeker nog te denken en doen overblijft.‘


Datum 9.05.2012 |

Leerkracht: een eerste aanzet

1. Jonge kinderen ervaren dat lezen wat er staat vaak niet hetzelfde is als wat
wordt bedoeld. Dit in tegenstelling tot wat een volwassene van je vraagt!
2. Kinderen ervaren dat zoals iets is bedoeld niet eindig is, maar open-eindig;
en daarom onderhavig aan interpersoonlijk begrip (‗begrijpend‘ lezen).
3. Jongeren ervaren dat hetzelfde geldt voor alle feiten; dat het geen pure
waarheden zijn maar algemeen aanvaarde conclusies; en dat feiten
verweven zijn met tijd en context.
4. VWO-ers ervaren dat feiten relateren aan theorieën, dwz een patroon aan
geloofwaardigheden; en dat theorieën per definitie een veronderstelling over
de wereld zijn die differentiatie toelaten: sommige theorieën hebben meer
grip op sociale orde dan andere theorieën.


Datum 9.05.2012 |

Leerkracht: een eerste aanzet

5. Bachelor studenten ervaren dat academische disciplines worden gekenschetst
door algemeen gangbare epistemen (verklaring van vakkunde); en dat
epistemen dienen als grensbepalende denkobjecten—anders denken wordt
getolereerd totdat het de discipline in gevaar brengt of overstijgt.
6. Master studenten ervaren praktisch en ethisch verantwoordelijkheid te
nemen voor vakinhoudelijke verplichtingen, voor het uitdragen van op ‗feiten‘
gebaseerde kennis, de eigen [inter]disciplinaire overtuiging en de
uitwerking van dit alles in de praktijk.


Datum 9.05.2012 |

Laatste stellingen | einde
Leren is ten eerste een sociale
bezigheid, niet ten eerste een
individueel cognitief proces.
Vandaar dat hier een 4e hypothese over
zelfsturend leren is vermeden.

De meest sociaal nuttige vorm
van leren in de moderne wereld
is het leren van het proces van
leren, een doorlopende openheid
voor ervaringen en het bewust
bij jezelf binnenhalen van het
veranderingsproces.
Carl Rogers | Freedom to learn 1969:163


Datum 9.05.2012 |

Dank voor jullie aandacht

Leren veren

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a Leren veren

Semelhante a Leren veren (20)

Mais de Ernst Thoutenhoofd

Mais de Ernst Thoutenhoofd (20)

Leren veren

Notas do Editor