A presentation (in Dutch) by Ernst Thoutenhoofd & Marieke van Roy about thinking and learning skills to Iselinge Hogeschool. Doetinchem, 11 January 2012.

1. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 1
Denk- en leervaardighedenpedagogiek
Ernst D. Thoutenhoofd & Marieke van Roy
Rijksuniversiteit Groningen
11 januari 2012
Presentatie aan de academische pabo van Iselinge Hogeschool
Download via www.slideshare.net/ernstt

2. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 2
Inhoud
Vertrekpunten: wat is onze claim?
‘Schoolse’ ervaringen met leren volgens RUG studenten
‘Niet-schoolse’ ervaringen met leren (minimally invasive teaching)
Doelstellingen: wat willen we bereiken?
De vraagstelling: wat maakt leren leerbaar?...
Wat is ‘leren leren’ volgens ons niet?
Het sociaal denken achter ‘leren leren’
De hypothese: professionaliseren van lesgeven = leren leren
Korte beschrijving van het onderzoek

3. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 3
Uit het onderzoek: ‘schoolse’ ervaringen
‘Het was niet plezierig om te realiseren dat ik mijzelf doorlopend afvroeg hoe
ik Ernst, de docent, zou kunnen behagen. Wat ik deed, was dat genoeg voor
hem? Wat ik wilde, zou hij het daar mee eens zijn?
[…]
Ik realiseerde me dat gedurende mijn vele schooljaren ik blijkbaar vooral had
geleerd om leerkrachten te plezieren. Waarom is het zo moeilijk voor me om
op mijn eigen ervaringen en kennis te vertrouwen?’
• Studente (Master onderwijskunde 2011, vertaald uit het Engels)

4. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 4
Schoolse ervaringen
‘Hoewel de gewaarwording [van afhankelijkheid] niet prettig is, is het aan de
andere kant wel mooi: ik realiseer me nu terdege wat we in onderwijs doen
door alle verantwoordelijkheid voor leren van lerenden af te pakken.
Dit moet veranderen!’
[…]
Ik word ook zeer enthousiast in het ontdekken wat ik zelf denk nodig te
hebben, in plaats van talloze werkstukken te schrijven over vaak niet-
relevante onderwerpen. Ik voel een golf van betrokkenheid en enthousiasme
die lang weg waren.’
• Studente (Master onderwijskunde 2011, vertaald uit het Engels)

5. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 5
Minimally invasive teaching (Prof. Sugata Mitra)

6. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 6
De vraagstelling: wat maakt leren leerbaar?
‘Leren is beginnen te doen wat je nog niet kunt begrijpen’ (Schön’s paradox)
• Donald Schön, The reflective practitioner (1984)
‘Lesgeven is, voor mij, een relatief onbelangrijke en zeer overgewaardeerde
activiteit.’
• Carl Rogers, Freedom to learn (1969)
Leren is een sociale bezigheid, geen cognitief proces.
• Ernst Thoutenhoofd
—Deelvraag: hoe kan leerbaarheid het best worden onderwezen?

7. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 7
Leren leren als ‘efficiënt’ en ‘effectief’
‘Tijdens de training leer je hoe je ervoor kunt zorgen dat je veel meer
onthoudt. We behandelen dan onder meer hoe je een studieplan maakt, aan
welke eisen je werkplek moet voldoen en hoe je je concentratie en motivatie
kunt verbeteren. Tenslotte zul je leren hoe je sneller en beter (met meer
begrip) kunt lezen.’
[…]
‘Scholier en coach leren aan de hand van oefeningen efficiënter en effectiever
omgaan met het huiswerk en de lesstof.’
• Purple Monkey website

8. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 8
Leren leren als ‘positieve houding’
‘Leren Leren is leren hoe je het Leren zo goed mogelijk organiseert en
aanpakt en welke houding nodig is. Wetenschappelijk is aangetoond dat een
positieve houding tegenover leren een factor is, die de prestaties en
ontwikkeling gunstig beïnvloedt.’
• www.lerenleren.nu /leren is een makkie (VU expertise-centrum)

9. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 9
Het sociaal denken achter leren leren
‘De meest sociaal nuttige vorm van leren in de moderne wereld is het leren
van het proces van leren, een doorlopende openheid voor ervaringen en
het bewust bij jezelf binnenhalen van het veranderingsproces.’
• Carl Rogers Freedom to learn p.163
• Uitdagingen vormen de oriëntatie voor echt leren
• Leren is per definitie interactie met een sociale omgeving
• De nadruk moet liggen bij vertrouwen in samen leren
• Het ontwikkelen van flexibele denk- en leervaardigheden vormt in
toenemende mate het bestaansrecht van onderwijs
• Waar motivatie een probleem is, is leren niet een zelf-geïnitieerd proces

10. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 10
Tweede-orde leren en evaluerend leren
Leren hoe te leren is een niveau verwijderd van directe leerinhoud. Het kan
daarom redelijkerwijs ‘tweede-orde leren’ worden genoemd.
Er zijn overigens verschillende van dergelijke tweede-orde activiteiten
denkbaar, zoals afwegen hoe een afweging te maken, onderzoeken hoe te
onderzoeken, bedenken hoe iets te bedenken, enzovoort.
• Dearden (1976:70) cited in Black et al. (2006:121)
Lerenden zouden daarom ook regelmatig zelf de kwaliteiten van hun eigen
leren moeten evalueren, om het mogelijk te maken nieuwe doelen te stellen:
daarom ook de centraliteit van evalueren voor leren (en niet van leren).
• Black et al. (2006)

11. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 11
De doelstellingen van leren leren
Leven lang lerenden—
• Klaar zijn om te leren, ongeacht situatie of leeftijd
• Hun leerstijl aanpassen aan verschillende uitdagingen
• Met zelfvertrouwen nieuwe dingen leren
• In zelfstandigheid kunnen leren (lerende persoon)
• In samenwerking kunnen leren (lerende organisatie)
• Lucas & Greany (2000:5)

12. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 12
De hypothese: professionalisering = leren leren
4
3
2
1
klimaat organisatie instructie activatie aanpassingen strategieën betrokkenheid
© Data courtesy of Wim van de Grift & Michelle Hems-Lorenz (UOCG 2011)

13. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 13
De vijf kernwaarden van leren leren (The ‘five Rs’)
Readiness, Resourcefulness, Resilience, Responsibility, Reflection
Oftewel, leren leren lukt vooral als deelnemers gezamenlijk—
ontvankelijk
vindingrijk
vasthoudend
verantwoordelijk, en vooral
Nadenkend (!) zijn
Deze kernwaarden zijn misschien wel bepalend voor leerkracht.

14. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 14
Korte beschrijving van het onderzoek
Leerkrachten—
• hebben de regie (!)
• gaan proactief experimenteren met leren in hun eigen klas
• optimaliseren de betrouwbaarheid en validiteit van hun data
• evalueren opbrengsten gezamenlijk
• delen hun bevindingen publiekelijk
Onderzoekers—
• geven vorm aan de regulatieve cyclus van praktijkonderzoek (van Strien)
• bieden praktische ondersteuning
• leren samen met leerkrachten en lerenden
• delen hun bevindingen publiekelijk

15. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 15
Model van leren leren in het onderwijs
HO
lerenden leerkrachten
VO
PO
VVE
onderzoekers

16. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 16
1
6
Dank u voor uw aandacht.

17. faculty of behavioural pedagogy and educational
and social sciences sciences
Date 11.01.2012 | 17
References
Baumfield, V., Hall, E. and Wall, K. (2008) Action research in the classroom. Sage.
Black, P., McCormick, R., James, M. and Pedder, D. (2006) Learning how to learn and assessment for learning: A
theoretical inquiry. Research papers in education 21(2):119–132.
Dearden, R.F. (1976) Problems in primary education. Routledge.
Dreyfus, H.L. and Dreyfus, S.E. (1986) Mind over machine: The power of human intuition and expertise in the era
of the computer. Free press/Macmillan.
James, M. and McCormick, R. (2009) Teachers learning how to learn. Teaching and teacher education 25(7):973–
982.
Lucas, B. and Greany, T. (2000) Learning to learn: Setting the agenda for schools in the 21st Century. Network
Education Press.
Rogers, C. (1986) Freedom to learn. Charles E. Merrill.
Schön, D.A. (1987) Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and learning in the
professions. Jossey-Bass/Wiley.
Stenhouse, L. (1981) What counts as research? British journal of educational studies 29(2):103–114.
Wall, K., Hall, E., Higgins, S., Leat, D., Thomas, U., Tiplady, L., Towler, C. and Woolner, P (2009) Learning to Learn
in Schools Phase 4 Year One Report, London: Campaign for Learning. Available at www.campaign-for-
learning.org.uk.