SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 29
Baixar para ler offline
]
Ма г мын ч у л у у л а г

Т е к т о н и к х өд өл г өөн и й үе д х а л у у н х а й л ма г б о д и с у у д ц а р ц а н т о г т с о н о о с
ма г мын ч у л у у үүс д э г . Ма г мын ч у л у у л г и й н и х э н х н ь г а з р ын д а в х а р г ын д о о д
х э с э г т ма н т и й н д э э д х э с г э э р үүс д э г . Ма г мын ч у л у у л г и й г шу р г а ма л б а
б я л х ма л г э ж а н г и л д а г .

Шу р г а ма л ч у л у у л а г н ь т о м ши р х э г т э й т а л с жс а н б а й д а г . Дэ л х и й н г а д а р г ын
ч у л у у л г и й н 1/3 э з л э х ма г мын ч у д у у л г и й н и х э н х и й г шу р г а ма л ч у л у у э з э л д э г .
Эн э н ь д э л х и й н үүс л и й н х а л у у н х а й л ма г а а с а а жи м үүс э ж ц а р ц с а н г э д э г
о н о л о о р б о л а н х д а г ч ч у л у у юм . Шу р г а ма л ч у л у у л а г т з э с , х а р т у г а л г а , ц а й р ,
мөн г ө , а л т , т өмөр , н и к е л ь з э р г и й г и х э э р а г у у л д а г б а й н а .

Бя л х ма л ч у л у у л а г н ь г үн и й б о д и с у у д х а й л ма л б а й д л а а р г а з р ын г а д а р г а д э э р
и л г а р ч х а т у у р а н ц а р ц а ж үүс д э г . Жи шэ э н ь : г а л т у у л ын б а з а л ь т н ь т өмөр
ма г н и и х э э р а г у у л с а н н я г т , б а р а а н өн г өт э й г а л т у у л ын х өөс өн ч у л у у н ь х и й
и х а г у у л с а н т у л у с а н д э э р х өв д өг а р з г а р б үт э ц т э й , г а л т у у л ын ши л н ь
т а л с жа а г үй , г я л а л з с а н т о л ь б а й д а л т а й б а й д а г . Ма г мын б я л х ма л ч у л у у л а г
н ь х у у р а й г а з а р т у н т а р с а н г а л т у у л ын о р ч мо о р и л үү т а р х с а н н я г т б а г а т а й
ц а х и у р б а х өн г өн ц а г а а н и х э э р а г у у л с а н б а й д а г а жэ э .

Т у н а ма л ч у л у у л а г

Г а з р ын д а в х р а г ын х а мг и й н д э э д х э с г э э р о р ши н о . Т у н а ма л ч у л у у л а г н ь
д а р а а х үе ша т ыг д а мжи н үүс д э г . Эл с х а й р г а з э р э г с э в с г э р х у р д с ын
х у р и мт л а л үүс э ж з у з а а р а н н я г т а р ч ч у л у у л а г н ь жи жг э р с э э р н я ц а р ч ша в р ын
үе үүс д э г . Т у н а ма л ч у л у у л г и й н г а р а л үүс л и й г 3 а н г и л д а г .

1.       Хэ мх д э с т өр өл д мо р е н , х а й р г а , к о н г л о ме р а т , э л с э н ч у л у у ,ша в а р л а г
э р д с үүд о р д о г .

2.     Ор г а н и к б а б и о л о г и й н г а р а л т а й д н үүр с , х үл э р , г а з р ын т о с , а с фа л ь т ,
шүр и й н шо х о й жс о н я с мэ т

3.       Хи ми й н г а р а л т а й д шо х о й н ч у л у у , т р а в е р т и н , ч у л у у н д а в с , г и п с ,
к а л и й н д а в с г э х мэ т

Т у н а ма л ч у л у у л г и й н д о т о р э р т н и й а мь т а н , у р г а мл ын үл д э г д э л ч у л у у жс а н
б а й д л а а р х а д г а л а г д д а г . До р н о г о в ь а й мг и й н Ха т а н б у л а г с у мын Сүй х э н т э д
ч у л у у жс а н мо д о н о й б а й д а г .

Ху в и р ма л ч у л у у л а г

Дэ л х и й н д о т о о д д у л а а н б а и х д а р а л т ын н өл өөг өөр х у в и р ч ши н ж ч а н а р а а
өөр ч л өн үүс с э н ч у л у у л а г юм . Жи шэ э н ь :

„       Эл с э н ч у л у у л а г н ь н я г т и х т э й өг өр ши л д т э с в э р т э й , к в а р ц и т и й г

„       Шо х о й н ч у л у у х у в и р ч н я г т х а т у у г а н т и г

„       б о р жи н х у в и р ч г е н и с

„       Ша в а р л а г з а н а р х у в и р ч т а л с т з а н а р ыг т у с т у с үүс г э д э г .

Г а н т и г г н е й с т а л с т з а н а р з э р э г х у в и р ма л ч у л у у л а г н ь өг өр ши л , э р о з и д
т э с в э р т э й у ч и р х өшөө б а р и ма л , б а р и л г а д өр г өн а ши г л а г д д а г . Ху в и р ма л
ч у л у у л а г н ь т е к т о н и к х а в т а н г у у д ын х и л з а а г а а р ма г ма и х э э р т үр с э н
г а з р у у д а д и х э э р о р шд о г б а й жэ э . Т у н а ма л б а х у в и р ма л ч у л у у л а г н ь г а з р ын
г а д а р г а а с д о о шх и х э д х э н к и л о ме т р и й н г үн д о р шд о г а жэ э .

Чу л у у л г ын э р г э л т х өд өл г өөн

Дэ л х и й н г а д а р г у у д өөр ч л өл т х у в и р а л т ма ш у д а а н х у г а ц а а н д б а й н г а я в а г д а ж
б а й д а г . Ха р и н г а л т у у л д э л б э р э х , г а з а р х өд л өх з э р э г үз э г д э л н ь г а з р ын
г а д а р г ыг б о г и н о х у г а ц а а н д өөр ч и л д өг . Дэ л х и й н д о т о о д д у л а а н ы өн д өр
т е мп е р а т у р и х д а р а л т а а с ч у л у у л г у у д и х д а р а л т т а й б а й х б а ма г ма н ь г а з р ын
г а д а р г а р у у шу р г а х б у юу г а д а р г а д э э р б я л х а н г а р ч и р с н и й г л а а в г э н э . Ла а в
ц а р ц а ж ма г мын ч у л у у л а г үүс г э х б а и х д а р а л т өн д өр т е мп е р а т у р ын н өл өөг өөр
х у в и р ма л ч у л у у г үүс г э д э г . Эд г э э р н ь өг өр шл и й н п р о ц е с с т о р ж мөн т у н а ма л
ч у л у у л г и й г б и й б о л г о д о г . Т у н а ма л ч у л у у л а г н ь г а з р ын д а в х р а г ын г үн д о р ж
д а х и н ма г ма үүс г э х б а й д л а а р ч у л у у л г ын э р г э л т үр г э л жи л д э г . Чу л у у л г и й н
э р г э л т н ь н а р н ы б о л о н д э л х и й н д о т о о д э н е р г и й н а л ь а л и н а а р үүс г э г д д э г .
Чу л у у н ма н д а л б у юу л и т о с фе р и й г б и д мэ д д э г б и л э э . Дэ л х и й н г а д н а х ч у л у у н
б үр х үүл и й н з у з а а н н ь д а л а й н д о о р 5-10к м , э х г а з а р т 70-75к м з у з а а н т а й ,
д у н д а ж з у з а а н н ь 30-40к м б а й н а . Да л а й н д а в х а р г а д б о р жи н г и й н үе б а й д а г г үй
а жэ э .

Те к т о н и к х а в т а н

Чу л у у н ма н д а л о л о н т өр л и й н б а й н г ын х өд өл г өөн д о р шд о г         . Эд г э э р
х өд өл г өөн и й г е р өн х и й д н ь т е к т о н и к х өд өл г өөн г э д э г . 1912 о н д Г е р ма н ы
э р д э мт э н А.Ве г е н е р т и в ши л жи н н үүх т у х а й о н о л о о г а р г а с а н н ь т е к т о н и к и й н
х а в т а н г и й н о н о л о о р б а я жи г д с а н б а й н а . Эх г а з р у у д ын э р г и й н шу г а мын
х э л б э р үүд и й г а жи г л а х а д Афр и к и й н б а р у у н э р э г Өмн өд Аме р и к и й н з үүн э р г и й н
х э л б э р б а э р т н и й а в а р г а г үр в э л Ме з о з а в р ын ч у л у у жс а н я с з өв х өн э н э 2
г а з р а а с л о л д с о н н ь н э г д мэ л б а й с н ыг г э р ч и л ж б а й н а . www.mobot.org х а я г а а р
у н ша а р а й .

Галт у у л

Г а л т у у л у у д н ь и х э в ч л э н т е к н о н и к и й н х а в т а н г у у д ын о й р т о х б а х о л д о х з а а г
и х г а з р ын х а г а р л ын б үс үүд э д үүс н э . Дэ л х и й д э э р 660 г а р у й а жи л л а г а а т а й
г а л т у у л б а й г а а г а а с 600 о р ч и м н ь х у у р а й г а з а р д э э р б а й д а г .Ун т а р с а н г а л т
у у л н ь н и й т д э э 5000 о р ч и м б и й . Г а л т у у л ын д э л б э р э л т э э с д у н д жа а р 1000°C
о р ч и м т е мп е р а т у р т а й х а л у у н х а й л ма г л а а в , х и й у с н ы у у р , үн с б у с а д
б үт э э г д э х үүн я л г а р ч г а р д а г . Ор г и л с о н у с н ы у у р б о р о о б о л ж г а з а р т б у у х д а а
үн с л а а в т а й х о л и л д о н у р с а х б а х а т у у р ч н я г т р а н г а л т у у л ын т у ф ч у л у у г
үүс г э н э .

Г а л т у у л н ь г а з р ын г а д а р г ыг г үн т э й х л б о с о н б а й г а л и й н өв өр мөц т о г т о ц
б өг өөд д э л х и й н д о т о о д б үт ц и й г с у д л а х а д ч у х а л б а й р э з э л д э г . Г а л т у у л ын
д э л б э р э л т э э р х а л у у н л а а в а а с г а д н а у с н ы у у р , н үүр с т өр өг ч и й н д а в х а р э с э л
, х л о р т у с т өр өг ч , фт о р т у с т өр өг ч          , үн с и х х э мжэ э г э э р а г а а р ма н д а л р у у /
и х э в ч л э н с т р а т о с фе р и р үү / 16-32к м х үр т э л өн д өр ц а ц а г д а н а . Эд г э э р э э с
х а мг и й н му у н өл өөт э й н ь х үх р и й н д а в х а р и с э л б өг өөд у г и с э л а г а а р т х үх р и й н
х үч и л , у л ма а р ма ш жи жи г ши р х э г т э й с у л ь фа т т о о с о н ц о р б о л о н х у в и р а х б а и х
х э мжэ э н и й х үл э мжи й н х и й ‟ н үүр с т өр өг ч и й н д а в х а р и с э л я л г а р а н мөн
х үч и л л э г б о р о о о р д о г . Г а л т у у л ын д э л б э р э л т н ь а г а а р ма н д л ыг и х э э р
б о х и р д у у л а х б а х үн т өр өл х т өн д а с а р и х г а й г а мши г у ч р у у л д а г б а й г а л и й н
а юу л т а й үз э г д э л юм .

Г э в ч г а л т у у л а а с х үмүүс б а с х э р э г т э й з үй л и й г н ь а в ч а ши г л а д а г . Г а л т у у л ын
н э г у д а а г и й н д э л б э р э л т и й н үр д үн д үүс с э н с у в а г х о о л о й д х а т у у х э мх д э с
ма т е р и а л д үүр г э г д э ж д э э д т а л н ь х о н х о р б у юу т о г о о үүс д э г . Ий м х о о л о й д
а л ма з ын о р д үүс д э г . Жн ь : Өмн өд Афр и к т К и мб е р л е й , ОХУ ‟ын До р н о д Си б и р ь т
Як у т ын о р д б а й н а . Г а л т у у л ын т у ф н ь б а р и л г ын с а й н ч а н а р ын ма т е р и а л
болдог .

Г а з а р х өд л өл т

Г а з а р х өд л өл т и й г о л о н я н з а а р т а й л б а р л а д а г .Дэ л х и й н ч у л у у л а г д а в х а р г а д
т ек т оник       х өд өл г өөн өөр     х у р и мт л а г д с а н    х үч д э л ч өл өөл өг д өх өд я л г а р а х
э н е р г и й н т а р х а л т г а з р ын г а д а р г у у д үй л ч л э л үз үүл э х п р о ц е с с и й г г а з а р
х өд л өл т г э н э .

Г а з а р х өд л өл т и й н үн д с э н ша л т г а а н н ь : х а в т а н г у у д т а с р а л т г үй х өд өл ж / н үүж /
б а й д а г б өг өөд у г х өд өл г өөн д өөр ч л өл т о р о х х өд өл г өөн з о г с о х , у л ма а р д а р а а н ь
о г ц о м х өд л өх өд г а з а р х өд л өл т үүс н э .Өөр ша л т г а а н н ь э х г а з р ын ц а р ц д а с
ма н т и р у у жи в ж / с у б д у к ц / б а й д а г б өг өөд у г жи в ж б у й ц а р ц д а с н ь өн д өр
д а р а л т ын н өл өөн д о о р э в д р э х үе д г үн и й г а р а л т а й г а з а р х өд л өл т үүд үүс н э .
Жи жи г х э мжэ э н и й г а з а р х өд л өл т үүд г а л т у у л ын үй л а жи л л а г а а н ы и д э в х и жи л т ,
х өр с н и й г у л г а л т ц өми й н б өмб өг и й н т у р ши л т ын үр д үн д үүс д э г .

Дэ л х и й д э э р 5ми н у т т у т а мд х а а н э г т э э с у л б о л о н х үч т э й б а й д л а а р г а з а р
ч и ч и р х и й л ж б а й д а г . Т э д г э э р и й г у р ь д ч и л а н мэ д э х б о л о мжг үй б өг өөд т и й м
б а г а жи й г б үт э э г э э г үй б а й н а . Ха р и н с е й с мо г р а ф б а г а жа а р ч и ч и р х и й л л и й г
б үр т г э н а в д а г .

 Т е к т о н и й к и й н 30 г а р у й т о м жи жи г           х авт анг уу д     а с т е н о с фе р и й н    д э э г үүр
 а л г у у р ши л жи н х өд өл ж б а й д а г .

Т е к т о н и к х а в т а н н и й л ж б а й в а л я л г а р а х э н е р г и й н х э мжэ э и х , х үч т э й г а з а р
х өд л өл т б о л н о .

Хо л д о н с а л ж б а й в а л т э р з а а г а а р х а р ь ц а н г у й б а г а э н е р г и я л г а р ч х үч
б а г а т а й г а з а р х өд л өл т мэ д р э г д э н э . Г а з а р х өд л өл т н ь з а а в а л г а д а р г а д э э р ч
б и ш ма н т и б а г а з р ын д а в х а р г ын д о т о р ч үүс д э г б а й н а .

Дэ л х и й д э э р г а з а р х өд л өл т и й н г о л о мт н ь т е к т о н и к х а в т а н г у у д ын х и л
з а а г т а й е р өн х и й д өө д а в х ц а х б а х үч т э й г а з а р х өд л өл т и й н 3 б үс э д х у в а а г д д а г
.

1.      Но мх о н д а л а й н

2.      Г а з а р д у н д ын т э н г и с э э с Г и ма л а й

3.      Да л а й н г о л н у у р у у д ын б үс

Да л а й н ѐ р о о л д а х ь г а з а р х өд л өл т н ь ц у н а ми үүс э х г о л ша л т г а а н б о л д о г
.Цу н а ми н ь д а л а й н ѐ р о о л д г а з а р х өд өл с н өөс үүс э х д а л а й н д а в а л г а а юм . З а а н ,
д е л ь фи н з э р э г з а р и м а мь т а д г а з а р х өд л өл т и й г у р ь д ч и л а н мэ д э р д э г т а л а а р
жи шэ э г а р г а ж я р и л ц а а р а й . Г .Ме р к а л ь г а з а р х өд л өл т и й н х үч и й г х э мжи х а р г ыг
б о л о в с р у у л а н х үн б а й г а л ь д үз үүл э х н өл өөг өөр н ь 1-12 б а л л а а р т о д о р х о й л жэ э .
Эн э н ь г а з а р х өд л өл т и й н үе д г а з а р д э э р үүс с э н я н з б үр и й н ши н ж т э мд э г т
т у лг у у рлас ан байдаг .

1935 о н д А.Ри х т е р г а з а р х өд л өл т и й н х үч н и й э н е р г и й н х э мжэ э г т о о ц о о л ж
ма г н и т у д а а р б үл э г л э жэ э .Үүн и й г     дэ лх ий нийт э э р х э рэ г лэ ж байг аа ба
ма г н и т у д н ь с е й с мо г р а ф д э э р т э мд э г л э г д с э н             х а мг и й н и х д о л г и о н ы
х э л б э л з л э э р т о д о р х о й л о г д д о г . Хүч н и й я л г а а н ь н э г ж б үр т я л г а р а х
э н е р г и й н х э мжэ э н ь 30 д а х и н өс н ө . Жи шэ э н ь : 5,5 ма г н и т у д / М/ н ь 4,5 М-а а с 30
д а х и н и х , 6,5М н ь 900 д а х и н и х / 30*30=900/ .8,5М* н ь х үн д өн г өж мэ д р э х т өд и й х үч
б а г а т а й г а з а р х өд л өл т өөс с а я д а х и н и х э н е р г и г а р г а х а жэ э . я п о н у л с а д JMA**
1-9 б а л л а а р х э мжд э г .

Өг өр ши л т , т үүн и й у ч и р ша л т г а а н

Г а з р ын г а д а р г ын у у л ын ч у л у у л а г э р д с үүд э в д р э н б у т р а х п р о ц е с с у у д ыг
өг өр ши л т г э д э г .Өг өр ши л т н ь т е мп е р а т у р ын х э л б э л з э л , с а л х и , у с б о л о н
у р г а ма л а мь т н ы а мь д р а л ын п р о ц е с с ын үе д я л г а р а х о р г а н и к б о д и с у у д ын
үй л ч и л г э э г э э р т өр өл б үр и й н ч у л у у л г и й н э в д э р ч б у т р а х үз э г д л и й г х э л д э г .
Эн э п р о ц е с с у у д ын н өл өөг өөр өг өр ши л я в а г д д а г .Г а з р ын г а д а р г ын өн г өн
х э с г и й г өг өр шл и й н б үс г э н э .Өг өр ши л н ь б а й г а л и й н б үс үүд э д өөр өөр б а й н а
.Өг өр шл и й н п р о ц е с с ыг үй л ч и л ж б у й х үч и н з үй л э э р н ь 3 а н г и л д а г

1.      Т е мп е р а т у р ын х э л б э л з э л и х б а й с н а а с          э р д с үүд и й н х   нь       э з э л х үүн
өөр ч л өг д өн ч у л у у л а г жи жг э р ч б у т р а х үй л я в ц .
2.      Фи з и к өг өр шл өөс үүс с э н х э мх д э с үүд б у т а р ч жи жг э р с э э р у с , х үч и л т өр өг ч ,
н үүр с х үч л и й н х и й , о р г а н и к х үч л и й н үй л ч л э л э э р х и ми й н өг өр ши л я в а г д а ж х о ѐ р
д а х ь ши н э э р д э с үүс д э г . Хи ми й н өг өр шл и й н үе д

a.      Ис э л д э л т

b.      Ус жи л т

c.      Уу с а л т

d.      Ус а а а л д а х г э с э н үн д с э н у р в а л я в а г д а н а .

3.      Мо д н ы үн д э с н и й үй л ч л э л т э й . Ур г а ма л ын үн д э с ч у л у у л г и й н а н ц а в , н үх
с үв э э р шу р г а н о р ж б у т а р г а х үй л я в ц .

Өг өр шл и й н б үр х үүл х у р д с ыг с у д а л ж үүс с э н ц а г үе и й н х н ь у у р а мь с г а л ,
г е о л о г и й н н өх ц өл и й г с э р г э э н т о г т о о х , т үүн ч л э н х өн г өн ц а н а а н ы г о л х үд э р
б о л о х б о к с и т б а к а о л и н и т , п л а т и н , а л т , а л ма з з э р э г а ши г т ма л т ма л у у д ыг
э р ж х а й х а д а ши г л а х з э р э г п р а к т и к а ч х о л б о г д о л т о й б а й д а г .



Ãàçðûí ãàäàðãûã ººð÷ëºõ ãàäààä, äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñ

Äýëõèéí ãàäàðãà íü ò¿¿íä íºëººëºõ ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí ¿ð ä¿íä
á¿ðýëäýí òîãòäîã:

Äîòîîä áóþó ýíäîãåí õ¿÷èí ç¿éëñò äýýð ¿çñýí äýëõèéí äîòîîä ýíåðãèéí íºëººãººð ÿâàãäàõ

1. Òåêòîíèê õºäºë㺺í

2. Ãàçàð õºäëºë

3. Ãàëò óóøèë çýðýã îðíî.



Ãàäààä áóþó ýêçîãåí ÿâö íü íàðíû ýíåðãè áà õ¿íäèéí õ¿÷íèé íºëººí äîð ÿâàãääàã.Ýêçîãåí ÿâöàä óóë
íóðóóä ºíäºðëºã¿¿ä ýâäðýõ, ýëýãäýí áóòàð÷ ñóëàðñàí ÷óóëóóëàã õîíõîð õîòãîðëóó 纺ãäºõ òýíä òóíàõ
çàìààð ãàçðûí ãàäàðãà òýãøèðäýã. ßíç á¿ðèéí òºðëèéí ãàäààä õ¿÷íèé ãàäàðãûã ººð÷ëºõ ÿâö
õàðèëöàí àäèëã¿é. Õàìãèéí èäýâõòýé ýãçîãèé ÿâöàä óóëûí ÷óëóóëãèéí ºãºðøèë ãàäàðãûí óðñãàë óñ,
ã¿íèé óñ áîëîí ìºñ, ìºñºí ãîëûí èäýëò ñàëõèíû ¿ëýýëò, äàëàé òýíãèñèéí óñíû èâäýõ ¿éë àæèëëàãàà
îðíî. Ýíäîãåí ÿâö ýð÷èìòýé áàéâàë óóë íóðóóä ã¿í õîíõîðóóä áîëîí áóñàä õîòãîð ã¿äãýð ¿¿ñýæ
ãàäàãûí ºíäºð íàìûí çºð¿¿ óëàì èõñýíý.

Ýêçîãåí ÿâö çîõèëîõîä ãàçðûí ãàäàãûí òîìîîõîí ã¿äãýð õýëáýð¿¿ä ýâäýð÷ ýëýãäýí òýãøèð÷ õîòãîð
ã¿äãýðèéí çºð¿¿ áàãàñ ÷ ãàäàðãóó æèãäýðäýã áàéíà.

Óóëûí ÷óëóóëãèéí ºãºðøèëò

Äýëõèéí ãàäàðãûí óóëûí ÷óëóóëàã, ýäýñ¿¿ä ýâäýðýí áóòðàõ, õèìèéí óðâàä îðæ ººð íàéðëàãàòàé
áîëæ áàéäàã ¿çýãäýëèéã ºãºðøèëò ãýíý.ºãºðøèëò íü íàðíààñ äýëõèéí ãàäàðãààñ èðæ áóé ýíåðãèéí
øóóä íºëººíèé äîð ÿâàãäàíà.ºãºðøèëòèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîë òåìïðàòóðûí õýëáýëçýë, óñ, ñàëõè,
àìüä îðãîíèçìûí ¿éë àæèëëàãàà þì. Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèëòèéí ýð÷èì íü òýäãýýðèéí õèìèéí
íàéðëàãûí á¿òýö, àí öàâûí áàéäàë, ãàäàãûí õîòãîð ã¿äãýð óóð àìüñãàëààñ õàìààðíà. Çîõèëæ áóé
õ¿÷èí ç¿éëñýýñ íü õàìààð÷ ºãºðøèëèéã ôèçèêèéí, õèìèéí, îðãàíèê ãýæ ãóðâàí òºðºëä àíãèëíà.

Ôèçèê ºãºðøèë
Óóëûí ÷óëóóëàã ýðäñèéí õèìèéí íàéðëàãà ººð÷ëºãºäõã¿é áîëîâ÷ òîì æèæèã ÿíç á¿ðèéí õýñã¿¿äýä
áóòðàõûã ôèçèê ºãºðøèëò ãýíý.

Óóëûí ÷óëóóëãèéí õýëòýðõèéí¿¿ä õîîðîíäîî ¿ðýëäýõ íóðæ óíàí áóòðàõ, ãîëûí óðñãàëààð 纺ãäºí
óðñàõ äàëàé òýíãèñèéí äîëãèîíä èäýãäýõ ìºñºí ãîëîîð 纺ãäºõ çàìààð ýâäýð÷ õýìõðýõ íü ôèçèê
ºãºðøèëò þì.

Òåìïåðàòóðûí ºãºðøèëò

Ãîâü öºë íóòàãò ñàëõèàð 纺ãäºæ áóé ýëñ õàéðãàíöàð ÷óëóóëãèéã ¿ðæ ýâäýõ íü èõ áàéäàã.Õîíîãèéí
õ¿éòýí, äóëààíû ººð÷ëºëòèéí çºð¿¿ ýðñ èõòýé ãàçàðò ÿâàãäàõ ôèçèê ºãºðøëèéí îíöëîã õýëáýðèéã
òåìïåðàòóðûí ºãºðøèëò ãýíý.Äóëààí óëèðàëä ºäðèéí öàãò ÷óëóóëàã ãàäàðãààñàà 500C-800C õ¿ðòýë
õàëæ òýëýõ áîëîâ÷ äîòðîî áàãà òåìïåðàòóðòàé áàéäàã.Èéìä ãàäàðãà äàõü òýëñýí áîëîí äîòîîä íàì
òåìïåðàòóðòàé õýñãèéí õîîðîíä ¿¿ññýí õ¿÷äýëýýñ ÷óëóóëàãò àí öàâ ãàðíà.غíèéí öàãò ãàäàðãà íü
õºð÷ 0 áà ò¿¿íýýñ äîîø òåìïåðàòóðòàé áîëîõîä ÷óëóóëàã àãøèíà.Ãýòýë äîòîîä õýñýã á¿ëýýí õýâýýð
áàéíà.¯¿íèé ¿ð ä¿íä ÷óëóó íü àí öàâàà äàãàí öóóð÷ áóòàðíà.

Õýðâýý óóëûí ÷óëóóëàã íü îëîí ýðäñýýñ òîãòñîí áºãººä òýäíèé õàëæ òýëýõ õ¿÷ íò õàðèëöàí àäèëã¿é
áîë á¿ð ÷ àìàðõàí áóòàðíà .æèøýý íü : êâàðö , õýýðèéí æîíø , ãÿëòãàíóóðààñ á¿ðäýõ áîðæèí ÷óëóó
îëîí äàõèí õàëæ õºðñíººñ áîëîîä ýðäñèéíõýý òàëñòûí õàíûã äàãàæ çàäàðäàã . ýíý ÷ ó÷ðààñ
ºãºðøñºí áîðæèí ãàðàà àâààä ÷àíãà àòãàâàë áóòàð÷ óíàíà. Ôèçèê ºãºðøëèéí ººð íýã õýëáýð íü
õ¿éòíèé ºãºðøèëò þì. Чóëóóëàã ýðäñèéí àí öàâä îðøèõ óñ õºëäºæ ìºñ áîëîõîä ýçýëõ¿¿íýý òýëýí
äàðàëò ¿¿ñãýæ ÷óëóóã çàäàëäàã . õ¿éòíèé ºãºðøèëò òóéëûí á¿ñë¿¿ðò èõ áºãººä çóíû öàãò ºíäºð
óóëñààð , ìºí ñýð¿¿í á¿ñýä õàâàð íàìðûí óëèðàëä ÿâàãääàã áàéíà. Ôèçèê ºãºð¿èëò õóóðàé óóð
àìüñãàëòàé íóòãóóäàä äàâàìãàéëíà.

Õèìèéí ºãºðøèëò

Óóëûí ÷óëóóëàã ýðäýñò õóâèðàí íàéðëàãà íü ººð÷ëºãäºõèéã õèìèéí ºãºðøèëò ãýíý. Æèøýý íü :
áîðæèí ºãºðøèõºä ÿâøèð õýìýýõ øààçàíãèéí íàðèéí øàâàð áîëîí õóâèð÷ ººð ÷óëóóëàã ¿¿ñíý.
Ìàãìèéí èñýëëýã ÷óëóóëàã õóâèð÷ ººð÷ëºãäâºë áîêñèò áîëæ õóâèðíà .õèìèéí ºãºðøëèéí ãîë õ¿÷èí
ç¿éë áîë óñ , õ¿÷èëòºðºã÷ , í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé , àìüä îðãàíèçìóóä þì . õèìèéí ºãºðøèë íü ÷èéãëýã
äóëààí óóð àìüñãàëòàé ãàçàð íóòàãò ìàø ýð÷èìòýé ÿâàãääàã .

Îðãàíèê ºãºðøèëò

Àìüòàí óðãàìàë ýëäýâ áàêòåðèéí àìüäðàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä óóëûí ÷óëóóëàã çàäàð÷ áóòðàõ
ò¿¿íèé õèìèéí íàéðëàãà ººð÷ëºãäºõèéã îðãàíèê ºãºðøèëò ãýíý. Æèøýý íü : õàäíû çàâñàð óðãàñàí
ìîäíû ¿íäýñ òîìîðñíîîñ áîëæ õàä áîëîí óóëûí ÷óëóóëãûã íóðààæ áóòðààäàã . óðãàìàë àìüòíû
ÿëãàðóóëæ áóé áîäèñóóä áàñ óóëûí ÷óëóóëàã õºðø øîðîîòîé õèìèéí óðâàëä îðæ òýäãýýðèéí
íàéðëàãûã ººð÷èëäºã .Óóëûí ÷óëóóëàã ¿¿ñýõ ò¿¿íèé ºãºðøèëò õóâèðøèëò áîë ÷óëóóí ìàíäàë äàõü
áîäèñûí ýðãýëòèéí ¿å øàòóóä áîëíî . ÷óëóóëóóä øèíýýð ¿¿ñýí áóé áîëæ õóâèð÷ ººð÷ëºãäºí áàéíãûí
ýðãýëòýíä îðøèæ áàéäàã .¿¿íèéã ýðäýñ ÷óëóóëãûí ýðãýëò ãýæ íýðëýíý. ÷óëóóëãûí ýðãýëòèéã ¿¿ñãýæ
áóé ýíåðãè íü íàðíû áîëîí äýëõèéí äîòîîä ýíåðãè þì .

Äýëõèéí ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷

Äýëõèéí ãàäàðãà íü ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí ¿ð ä¿íä òîãòîíî . Ýíäîãåí
ÿâö ýð÷èìòýé áàéâàë óóë íóðóóä , ãøí õîíõðóóä áîëîí áóñàä õîòãîð , ã¿äãýð ¿¿ñýæ ãàäàðãûí ºíäºð
íàìûí çºð¿¿ óëàì èõñýíý . Ýêçîãåí ÿâö çîíõèëîõîä óóë íóðóóä , ºíäºðëºã¿¿ä ýâäðýõ , ýëýãäýí áóòàð÷
ñóëàðñàí ÷óëóóëàã õîíõîð õîòãîð ëóó 纺ãäºõ òýíä òóíàõ çàìààð ãàçðûí ãàäàðãà òýãøèðäýã . Æèøýý
íü : Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèë , ãàäàðãûí óðñãàë , ã¿íèé óñíû èäýëò , ìºñ ìºñí ãîëûí èäýëò ,
ñàëõèíû ¿ëýýëò , äàëàé òýíãèñèéí óñíû èäýëò çýðýã íü õýìãèéí ýð÷èìòýé ÿâàãäàíà .

Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèëò
Ýíý íü ÷óëóóëàã , ýðäýñ ýâäðýí áóòðàõ , õèìèéí óðâàëä îðæ ººíàéðëàãàòàé áîëîõ ¿çýãäëèéí íýãäýë
þì . ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü òåìïåðàòóðûí õýëáýëçýë , óñ , ìºñ , ñàëõè àìüä îðãàíèçìûí ¿éë àæèëëàãàà
áîëíî . ºãºðøèëò õýð ýð÷èìòýé áàéõ íü ÷óëóóëãûí õèìèéí íàéðëàãà , á¿òýö , àí öàâ , õîòãîð , ã¿äãýð
óóð àìüñãàëààñ õàìààðíà . ªãºðøëèéã ôèçèêèéí áóþó ìåõàíèê , õèìèéí , îðãàíèê ãýæ àíãèëíà .

Ôèçèê ºãºðøèëò

÷óëóóëàã ýðäýñ õàãàð÷ áóòðàõ ¿éë ÿâö áºãººä / õèìéèí íàéðëàãà ººð÷ëºãäºõã¿é / íóðàõ áóòðàõ ãîëûí
óñ ñàëõèàð 纺ãäºõ äàëàé òýíãèñèéí äàëàéä èäýãäýõ, ìºñºí ãîëîîð 纺ãäºõ çýðãýýð èëýðíý. Ôèçèê
ºãºãäºëèéí íýã õýëáýð òåìïðàòóðûí ºãäºë þì.Õîíîãèéíõ òåìïðàòóðûí ººð÷ëºëò èõ ãàçàð ýëáýã
òîõèîëäíî.Îëîí ýðäýñýýñ á¿ð ÷ èõ õàëæ òýëýõ õ¿÷ íü õàðèëöàí àäèëã¿é òóë àìàðõàí
áóòàðäàã.Áîðæèíãîîð æèøýýëýëí ¿¿íèéã òàéëáàðëààðàé.Òóéë îð÷èí áîëîí ºíäºð óóëñàä õ¿éòíèé
ºãºðøèë ºíäºð, ÷óëóóëàã ýðäýñèéí àí öàâä áóé óñ õºëäºæ òýëñíýýñ ¿¿ñíý.Ôèçèê ºãºðøèëò õóéðàé
óóð àìüñãàëòàé ãàçàð äàâàìãàéëíà.

Õèìèéí ºãºðøèëò

Óóëèéí ÷óëóóëàã ýðäýñ õóâèðàí õèìèéí íàéðëàãà íü ººð÷èëºãäºõ ¿éë ÿâöèéã õýëíý. Æèøýý íü:
áîðæèí ºãºðøèõºä ÿâøèð õýìýýõ øààçàíãèéí íàðèéí øàâàð áîëîí õóâèðíà. Ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü óñ,
õ¿÷èëòºðºã÷, í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé àìüä îðãàíèçì áºãººä ÷èéãëýã äóëààí óóð àìüñãàëä ýð÷èìòýé
ÿâàãääàã.

Îðãàíèê ºãºðøèëò

Àìüòàí óðãàìàë áè÷èë áèåòíèé íºëººãººð ¿¿ñýõ ºãºðøèë áîëíî.÷óëóóëàã áóòàð÷ ¿¿ðõýýñ ãàäíà
óðãàìàë àìüòíààñ ÿëãàðàõ áîäèñèéí íºëººãººð õèìèéí íàéðëàíà íü ÷ ººð÷ëºãäºíº.ºãºðøè뺺ñ
¿¿ññýí õóäñûã ýëþâèé (áàéðàí õóëäàñ) ýíý íü ñóóðü ÷óëóóëãèéã õó÷èí ºãºðøèëèéí çóçààí ¿å
¿¿ñýãíý.ºíäºðëºãººñ òóóãàäàæ õîðìîé áýë ãàçàð õóðàí òîãòñîí õóðäñûã äåëþâèé (õîðìîéí õóðäàñ)
ãýíý.

Ãàçàð õºäëºëò

Äýëõèéí äîòîîä ýíåðãèéí íºëººãººð ãàçðûí äàâõàðãàä òýëýõ, àãøèõ ¿çýãäýë ÿâàãäàæ, óóëûí
÷óëóóëàã àñàð èõ õ¿÷äýëä àâòàíà.Òýðõ¿¿ õ¿÷äýëèéí õ¿÷ óóëûí ÷óëóóëãèéí áàò áýõýýñ äàâàõ ¿åä
÷óëóóëàã õàãàð÷ öóóðíà.Áîäèñ õàëæ òýëýõ, õºð÷ àãøèõ, õàðàã÷ öóóðàõ ¿åä ÿëãàðñàí ýíåðãè íü ãàçðûí
äàâõàðãûã ÷è÷ð¿¿ëýõ, øèëæ¿¿ëýí í¿¿ëãýõ, ÷è÷èðõèéëëèéã çàéä äàìæóóëàõ ¿éëäýëä
çàðöóóëàãäàíà.Èíãýõýä ãàçðûí ãàäàãóóä èðñýí ÷è÷èðõèéëýë íü ãàçàð õºäëºëò þì.Ãàçàð õºäëºëèéí
ãîëîìòûí òàðõàëò íü òåêòîíèêèéí õàâòàíãèéí õèë çààãèéí äàãóó îðøèíî.

Ãàëò óóëøèë

Ýíý íü ãàçðûí äàâõàðãà ðóó ìàãìà íýâ÷èõ, ãàçðûí ãàäàðãà äýýð áÿëõàí ãàðàõòàé õîëáîî á¿õèé
¿çýãäë¿¿äèéí íýãäýë þì. Ãàëò óóëøèë íü äýëäõèéí äîòîîä õ¿÷íèé óëìààñ ÿâàãäàõ ¿éë ÿâö áºãººä
øóðãàìàë áà áÿëõàìàë ãýæ àíãèëäàã.Ìàãìà ãàçðûí ãàäàðãà äýýð èë ãàð÷ èðâýë áàÿëõìàë, ãàçðûí
äàâõàðãûí àí öàâààð íýâ÷èí öàðöàæ, ÿíç á¿ðèéí áèåò ¿¿ñýõèéã øóðãàìàë ãàëò óóëøèë ãýíý.Áÿëõìàë
ãàëò óóëøèë íü ëààâ áÿëõàõ, ÷óëóóëàã äýëáýðýí áóòàð÷ öàöàãäàõ, óñíû óóð, õèéí¿¿ä äýãäýõ çàìààð
èëýðíý. Áÿëõìàë ãàëò óóëøëûí óëìààñ òºðºë á¿ðèéí ãàëò óóëñ ¿¿ñäýã. Øóðãàìàë ãàëò óóëøëûí ¿åä
¿¿ññýí áèåò¿¿ä ýëýãäëèéí óëìààñ ÿâààíäàà ãàäàðãà äýýð èë ãàð÷ èðýõ íü ÷ áèé. Æèøýý íü: äýë õàä.
Õàëóóí õàéëìàë ÷óëóóëàã áîëîõ ìàãìûí ãîëîìò 5-6 êì-ýýñ 50-70êì õ¿ðòýë ã¿í, òåìïðàòóð íü 1500Ñ
õ¿ðíý.Îëîí òºðëèéí õèìèéí ýëåìåíò àãóóëàõ áîëîâ÷ öàõèóðûí èñýë çîíõèëíî.Óñíû óóð, ÿíç á¿ðèéí
õèé, äýãäýìòãèé áîäèñ ÷ èõòýé.Íàéðëàãààð íü ñóóðèëàã áóþó õ¿ðìýí ÷óëóóí, èñýëëýã áóþó
áîðæèíãèéí ìàãìà ãýæ àíãèëíà.Ñóóðèëàã ìàãìûí 55%-èéã öàõèóðûí èñýë (SiO) ýçëýõ áà
çóóðýëäàìòãàé áóñ ó÷èð àí öàâààð ò¿ðãýí íýâ÷èæ, óñíû óóð, õèéí¿¿ä äýãä¿¿ëýí ãàçðûí ãàäàðãàä ëààâ
áîëîí áÿëõàíà.Ëààâûí óðñãàë íü õóðäàí, 30 êì/öàã õ¿ðäýã.600°Ñ õ¿ðòýë “õºðñºí” ¿åäýý ÷ õàéëìàë
õýâýýð áàéõ òóë èõ òàëáàéä òàðõàíà.Èñýëëýã ìàãìûí 78%-èéã SiO ýçëýõ áà ø¿ëòëýã ìåòàëóóäûí
õîëüöòîé. Èõ çóóðàëäàìòãàé ó÷èð õºäºë㺺í àëãóóð, àìðõàí öàðöàíà. Îäîî ìàíàé äýëõèé äýýð
áÿëõàæ áàéãàà ãàëò óóë õóóðàé ãàçàðò 600 îð÷èì, äàëàéä 60 ãàðóé, óíòàðñàí ãàëò óóë 5000 îð÷èì
áàéíà. Äàëàéí ¸ðîîëä ãàçàð õºäëºõ áîëîí ãàëò óóëûí äýëáýðýëòýýñ ¿¿ñýõ óñíû õ¿÷òýé äîëãèîíûã
öóíàìè ãýäýã.

1991 îíû IX.21-íä äýëáýðñýí Ïèíàòóáî ãàëò óóëûí äýëáýðýëòýýð ñàÿ ñàÿ òí ¿íñ, ÷óëóóëãèéí
õýëòýðõèé, õèé öàöàãäàí ãàðñíû óëìààñ àãààðò õ¿õðèéí èñýë (SO) á¿õèé ¿¿ë ¿¿ñýí 12 õîíîãèéí
äàðàà ýíýòõýãýýñ ÷ áàðóóí ç¿ã õ¿ðòýë òàðõæýý. Àãààð ìàíäëûí ääýýä äàâõàðãûí ñóäàëãààíû õèéìýë
äàãóóë ‟ûí òîãòîîñíîîð 3 ñàðûí äàðàà ãýõýä ýíýõ¿¿ ¿¿ë äýëõèéã áàðàã á¿õýëä íü “îðîîñîí” ‟ûã
òîãòîîñîí áàéíà.

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

1.2. Эволюция предмета экономической теории
1.2. Эволюция предмета экономической теории1.2. Эволюция предмета экономической теории
1.2. Эволюция предмета экономической теории
Dr. Jury Belonozhkin
 
уран зохиол
уран зохиолуран зохиол
уран зохиол
seegiii
 
презентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-prпрезентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-pr
Sveta Kochetkova
 
презентация звездочка
презентация звездочкапрезентация звездочка
презентация звездочка
virtualtaganrog
 
Erstmedia Presentation
Erstmedia PresentationErstmedia Presentation
Erstmedia Presentation
denis
 

Mais procurados (19)

ОБНАРУЖЕНИЕ СКРЫТЫХ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА БИРЖЕВУЮ КАПИТАЛИЗАЦИЮ АКЦИОНЕРНЫХ ...
ОБНАРУЖЕНИЕ СКРЫТЫХ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА БИРЖЕВУЮ КАПИТАЛИЗАЦИЮ АКЦИОНЕРНЫХ ...ОБНАРУЖЕНИЕ СКРЫТЫХ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА БИРЖЕВУЮ КАПИТАЛИЗАЦИЮ АКЦИОНЕРНЫХ ...
ОБНАРУЖЕНИЕ СКРЫТЫХ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА БИРЖЕВУЮ КАПИТАЛИЗАЦИЮ АКЦИОНЕРНЫХ ...
 
Info tel presentation_2012
Info tel presentation_2012Info tel presentation_2012
Info tel presentation_2012
 
1.2. Эволюция предмета экономической теории
1.2. Эволюция предмета экономической теории1.2. Эволюция предмета экономической теории
1.2. Эволюция предмета экономической теории
 
Pingbox presentation
Pingbox presentationPingbox presentation
Pingbox presentation
 
InfoTel presentation 2013
InfoTel presentation 2013 InfoTel presentation 2013
InfoTel presentation 2013
 
уран зохиол
уран зохиолуран зохиол
уран зохиол
 
mg.ru tour
mg.ru tourmg.ru tour
mg.ru tour
 
Конгру. Архитектор интернет-маркетинговых решений
Конгру. Архитектор интернет-маркетинговых решенийКонгру. Архитектор интернет-маркетинговых решений
Конгру. Архитектор интернет-маркетинговых решений
 
Medved buryy (1)
Medved buryy (1)Medved buryy (1)
Medved buryy (1)
 
Ху Цзиньтао
Ху ЦзиньтаоХу Цзиньтао
Ху Цзиньтао
 
презентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-prпрезентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-pr
 
в чем счастье
в чем счастьев чем счастье
в чем счастье
 
презентация 4
презентация 4презентация 4
презентация 4
 
день матери 5к
день матери 5кдень матери 5к
день матери 5к
 
презентация звездочка
презентация звездочкапрезентация звездочка
презентация звездочка
 
Erstmedia Presentation
Erstmedia PresentationErstmedia Presentation
Erstmedia Presentation
 
Presentation premium cards for banking and fitness club
Presentation premium cards for banking and fitness clubPresentation premium cards for banking and fitness club
Presentation premium cards for banking and fitness club
 
Инструкция
ИнструкцияИнструкция
Инструкция
 
моя семья
моя семьямоя семья
моя семья
 

Semelhante a Chuluulag mandliin uurchlult,_ugurshilt,_x

иобдю лайк хоум
иобдю лайк хоумиобдю лайк хоум
иобдю лайк хоум
Olesya Volkova
 
презентация Web
презентация Webпрезентация Web
презентация Web
Intelsib
 
JagaJam - краткая презентация
JagaJam - краткая презентацияJagaJam - краткая презентация
JagaJam - краткая презентация
JagaJam
 
21 презентация ермак
21 презентация ермак21 презентация ермак
21 презентация ермак
kolesikmixer
 
Erst Media Presentation
Erst Media PresentationErst Media Presentation
Erst Media Presentation
gueste88e89
 
Презентация
ПрезентацияПрезентация
Презентация
yzpm-cetera
 
презентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-prпрезентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-pr
LabPR_Digital Agency
 
Alex Ltd Presentation
Alex Ltd PresentationAlex Ltd Presentation
Alex Ltd Presentation
alexlimited
 
презентация мчс
презентация мчспрезентация мчс
презентация мчс
virtualtaganrog
 

Semelhante a Chuluulag mandliin uurchlult,_ugurshilt,_x (20)

иобдю лайк хоум
иобдю лайк хоумиобдю лайк хоум
иобдю лайк хоум
 
Magna web
Magna webMagna web
Magna web
 
презентация Web
презентация Webпрезентация Web
презентация Web
 
JagaJam - краткая презентация
JagaJam - краткая презентацияJagaJam - краткая презентация
JagaJam - краткая презентация
 
21 презентация ермак
21 презентация ермак21 презентация ермак
21 презентация ермак
 
Plug&Play Dagestan: 2013
Plug&Play Dagestan: 2013Plug&Play Dagestan: 2013
Plug&Play Dagestan: 2013
 
Plug&Play Dagestan: year 2013
Plug&Play Dagestan: year 2013Plug&Play Dagestan: year 2013
Plug&Play Dagestan: year 2013
 
ММЭФ-2011
ММЭФ-2011ММЭФ-2011
ММЭФ-2011
 
Erst Media Presentation
Erst Media PresentationErst Media Presentation
Erst Media Presentation
 
Презентация
ПрезентацияПрезентация
Презентация
 
SocialTools
SocialToolsSocialTools
SocialTools
 
Jitlogistic
JitlogisticJitlogistic
Jitlogistic
 
презентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-prпрезентация Smm услуг lab-pr
презентация Smm услуг lab-pr
 
архи тамхи таны эрүүл мэндэд
архи тамхи  таны эрүүл мэндэдархи тамхи  таны эрүүл мэндэд
архи тамхи таны эрүүл мэндэд
 
Alex Ltd Presentation
Alex Ltd PresentationAlex Ltd Presentation
Alex Ltd Presentation
 
Рекламное агентство Ashwood Creative
 Рекламное агентство Ashwood Creative Рекламное агентство Ashwood Creative
Рекламное агентство Ashwood Creative
 
презентация мчс
презентация мчспрезентация мчс
презентация мчс
 
Телеком разработка от Artsofte
Телеком разработка от ArtsofteТелеком разработка от Artsofte
Телеком разработка от Artsofte
 
Киберпонедельник - тяжелый день для онлайн-ритейлеров!
Киберпонедельник - тяжелый день для онлайн-ритейлеров!Киберпонедельник - тяжелый день для онлайн-ритейлеров!
Киберпонедельник - тяжелый день для онлайн-ритейлеров!
 
Телеком разработка Broadworks от Artsofte
Телеком разработка Broadworks от ArtsofteТелеком разработка Broadworks от Artsofte
Телеком разработка Broadworks от Artsofte
 

Mais de Eb Ganaa

Mais de Eb Ganaa (20)

Mat9 1
Mat9 1Mat9 1
Mat9 1
 
Mat9
Mat9Mat9
Mat9
 
Mon9 1
Mon9 1Mon9 1
Mon9 1
 
Mon9
Mon9Mon9
Mon9
 
Ntm9 1
Ntm9 1Ntm9 1
Ntm9 1
 
Ntm9
Ntm9Ntm9
Ntm9
 
Baigali9
Baigali9Baigali9
Baigali9
 
Mat9
Mat9Mat9
Mat9
 
Baigali9 1
Baigali9 1Baigali9 1
Baigali9 1
 
1000 дугаарлал
1000 дугаарлал1000 дугаарлал
1000 дугаарлал
 
8 р анги
8 р анги8 р анги
8 р анги
 
Bio
BioBio
Bio
 
Hicheel 4 angi
 Hicheel 4 angi  Hicheel 4 angi
Hicheel 4 angi
 
Zurag
ZuragZurag
Zurag
 
Sudalgaa
SudalgaaSudalgaa
Sudalgaa
 
судалгаа
судалгаасудалгаа
судалгаа
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgee
 
Buteelch setgelgee
Buteelch setgelgeeButeelch setgelgee
Buteelch setgelgee
 
Tsahim test
Tsahim testTsahim test
Tsahim test
 
Bio 1
Bio 1Bio 1
Bio 1
 

Chuluulag mandliin uurchlult,_ugurshilt,_x

  • 1.
  • 2.
  • 3.
  • 4.
  • 5. ]
  • 6.
  • 7.
  • 8.
  • 9.
  • 10.
  • 11.
  • 12.
  • 13.
  • 14.
  • 15.
  • 16.
  • 17.
  • 18.
  • 19.
  • 20.
  • 21.
  • 22. Ма г мын ч у л у у л а г Т е к т о н и к х өд өл г өөн и й үе д х а л у у н х а й л ма г б о д и с у у д ц а р ц а н т о г т с о н о о с ма г мын ч у л у у үүс д э г . Ма г мын ч у л у у л г и й н и х э н х н ь г а з р ын д а в х а р г ын д о о д х э с э г т ма н т и й н д э э д х э с г э э р үүс д э г . Ма г мын ч у л у у л г и й г шу р г а ма л б а б я л х ма л г э ж а н г и л д а г . Шу р г а ма л ч у л у у л а г н ь т о м ши р х э г т э й т а л с жс а н б а й д а г . Дэ л х и й н г а д а р г ын ч у л у у л г и й н 1/3 э з л э х ма г мын ч у д у у л г и й н и х э н х и й г шу р г а ма л ч у л у у э з э л д э г . Эн э н ь д э л х и й н үүс л и й н х а л у у н х а й л ма г а а с а а жи м үүс э ж ц а р ц с а н г э д э г о н о л о о р б о л а н х д а г ч ч у л у у юм . Шу р г а ма л ч у л у у л а г т з э с , х а р т у г а л г а , ц а й р , мөн г ө , а л т , т өмөр , н и к е л ь з э р г и й г и х э э р а г у у л д а г б а й н а . Бя л х ма л ч у л у у л а г н ь г үн и й б о д и с у у д х а й л ма л б а й д л а а р г а з р ын г а д а р г а д э э р и л г а р ч х а т у у р а н ц а р ц а ж үүс д э г . Жи шэ э н ь : г а л т у у л ын б а з а л ь т н ь т өмөр ма г н и и х э э р а г у у л с а н н я г т , б а р а а н өн г өт э й г а л т у у л ын х өөс өн ч у л у у н ь х и й и х а г у у л с а н т у л у с а н д э э р х өв д өг а р з г а р б үт э ц т э й , г а л т у у л ын ши л н ь т а л с жа а г үй , г я л а л з с а н т о л ь б а й д а л т а й б а й д а г . Ма г мын б я л х ма л ч у л у у л а г н ь х у у р а й г а з а р т у н т а р с а н г а л т у у л ын о р ч мо о р и л үү т а р х с а н н я г т б а г а т а й ц а х и у р б а х өн г өн ц а г а а н и х э э р а г у у л с а н б а й д а г а жэ э . Т у н а ма л ч у л у у л а г Г а з р ын д а в х р а г ын х а мг и й н д э э д х э с г э э р о р ши н о . Т у н а ма л ч у л у у л а г н ь д а р а а х үе ша т ыг д а мжи н үүс д э г . Эл с х а й р г а з э р э г с э в с г э р х у р д с ын
  • 23. х у р и мт л а л үүс э ж з у з а а р а н н я г т а р ч ч у л у у л а г н ь жи жг э р с э э р н я ц а р ч ша в р ын үе үүс д э г . Т у н а ма л ч у л у у л г и й н г а р а л үүс л и й г 3 а н г и л д а г . 1. Хэ мх д э с т өр өл д мо р е н , х а й р г а , к о н г л о ме р а т , э л с э н ч у л у у ,ша в а р л а г э р д с үүд о р д о г . 2. Ор г а н и к б а б и о л о г и й н г а р а л т а й д н үүр с , х үл э р , г а з р ын т о с , а с фа л ь т , шүр и й н шо х о й жс о н я с мэ т 3. Хи ми й н г а р а л т а й д шо х о й н ч у л у у , т р а в е р т и н , ч у л у у н д а в с , г и п с , к а л и й н д а в с г э х мэ т Т у н а ма л ч у л у у л г и й н д о т о р э р т н и й а мь т а н , у р г а мл ын үл д э г д э л ч у л у у жс а н б а й д л а а р х а д г а л а г д д а г . До р н о г о в ь а й мг и й н Ха т а н б у л а г с у мын Сүй х э н т э д ч у л у у жс а н мо д о н о й б а й д а г . Ху в и р ма л ч у л у у л а г Дэ л х и й н д о т о о д д у л а а н б а и х д а р а л т ын н өл өөг өөр х у в и р ч ши н ж ч а н а р а а өөр ч л өн үүс с э н ч у л у у л а г юм . Жи шэ э н ь : „ Эл с э н ч у л у у л а г н ь н я г т и х т э й өг өр ши л д т э с в э р т э й , к в а р ц и т и й г „ Шо х о й н ч у л у у х у в и р ч н я г т х а т у у г а н т и г „ б о р жи н х у в и р ч г е н и с „ Ша в а р л а г з а н а р х у в и р ч т а л с т з а н а р ыг т у с т у с үүс г э д э г . Г а н т и г г н е й с т а л с т з а н а р з э р э г х у в и р ма л ч у л у у л а г н ь өг өр ши л , э р о з и д т э с в э р т э й у ч и р х өшөө б а р и ма л , б а р и л г а д өр г өн а ши г л а г д д а г . Ху в и р ма л ч у л у у л а г н ь т е к т о н и к х а в т а н г у у д ын х и л з а а г а а р ма г ма и х э э р т үр с э н г а з р у у д а д и х э э р о р шд о г б а й жэ э . Т у н а ма л б а х у в и р ма л ч у л у у л а г н ь г а з р ын г а д а р г а а с д о о шх и х э д х э н к и л о ме т р и й н г үн д о р шд о г а жэ э . Чу л у у л г ын э р г э л т х өд өл г өөн Дэ л х и й н г а д а р г у у д өөр ч л өл т х у в и р а л т ма ш у д а а н х у г а ц а а н д б а й н г а я в а г д а ж б а й д а г . Ха р и н г а л т у у л д э л б э р э х , г а з а р х өд л өх з э р э г үз э г д э л н ь г а з р ын г а д а р г ыг б о г и н о х у г а ц а а н д өөр ч и л д өг . Дэ л х и й н д о т о о д д у л а а н ы өн д өр т е мп е р а т у р и х д а р а л т а а с ч у л у у л г у у д и х д а р а л т т а й б а й х б а ма г ма н ь г а з р ын г а д а р г а р у у шу р г а х б у юу г а д а р г а д э э р б я л х а н г а р ч и р с н и й г л а а в г э н э . Ла а в ц а р ц а ж ма г мын ч у л у у л а г үүс г э х б а и х д а р а л т өн д өр т е мп е р а т у р ын н өл өөг өөр х у в и р ма л ч у л у у г үүс г э д э г . Эд г э э р н ь өг өр шл и й н п р о ц е с с т о р ж мөн т у н а ма л ч у л у у л г и й г б и й б о л г о д о г . Т у н а ма л ч у л у у л а г н ь г а з р ын д а в х р а г ын г үн д о р ж д а х и н ма г ма үүс г э х б а й д л а а р ч у л у у л г ын э р г э л т үр г э л жи л д э г . Чу л у у л г и й н э р г э л т н ь н а р н ы б о л о н д э л х и й н д о т о о д э н е р г и й н а л ь а л и н а а р үүс г э г д д э г . Чу л у у н ма н д а л б у юу л и т о с фе р и й г б и д мэ д д э г б и л э э . Дэ л х и й н г а д н а х ч у л у у н б үр х үүл и й н з у з а а н н ь д а л а й н д о о р 5-10к м , э х г а з а р т 70-75к м з у з а а н т а й , д у н д а ж з у з а а н н ь 30-40к м б а й н а . Да л а й н д а в х а р г а д б о р жи н г и й н үе б а й д а г г үй а жэ э . Те к т о н и к х а в т а н Чу л у у н ма н д а л о л о н т өр л и й н б а й н г ын х өд өл г өөн д о р шд о г . Эд г э э р х өд өл г өөн и й г е р өн х и й д н ь т е к т о н и к х өд өл г өөн г э д э г . 1912 о н д Г е р ма н ы
  • 24. э р д э мт э н А.Ве г е н е р т и в ши л жи н н үүх т у х а й о н о л о о г а р г а с а н н ь т е к т о н и к и й н х а в т а н г и й н о н о л о о р б а я жи г д с а н б а й н а . Эх г а з р у у д ын э р г и й н шу г а мын х э л б э р үүд и й г а жи г л а х а д Афр и к и й н б а р у у н э р э г Өмн өд Аме р и к и й н з үүн э р г и й н х э л б э р б а э р т н и й а в а р г а г үр в э л Ме з о з а в р ын ч у л у у жс а н я с з өв х өн э н э 2 г а з р а а с л о л д с о н н ь н э г д мэ л б а й с н ыг г э р ч и л ж б а й н а . www.mobot.org х а я г а а р у н ша а р а й . Галт у у л Г а л т у у л у у д н ь и х э в ч л э н т е к н о н и к и й н х а в т а н г у у д ын о й р т о х б а х о л д о х з а а г и х г а з р ын х а г а р л ын б үс үүд э д үүс н э . Дэ л х и й д э э р 660 г а р у й а жи л л а г а а т а й г а л т у у л б а й г а а г а а с 600 о р ч и м н ь х у у р а й г а з а р д э э р б а й д а г .Ун т а р с а н г а л т у у л н ь н и й т д э э 5000 о р ч и м б и й . Г а л т у у л ын д э л б э р э л т э э с д у н д жа а р 1000°C о р ч и м т е мп е р а т у р т а й х а л у у н х а й л ма г л а а в , х и й у с н ы у у р , үн с б у с а д б үт э э г д э х үүн я л г а р ч г а р д а г . Ор г и л с о н у с н ы у у р б о р о о б о л ж г а з а р т б у у х д а а үн с л а а в т а й х о л и л д о н у р с а х б а х а т у у р ч н я г т р а н г а л т у у л ын т у ф ч у л у у г үүс г э н э . Г а л т у у л н ь г а з р ын г а д а р г ыг г үн т э й х л б о с о н б а й г а л и й н өв өр мөц т о г т о ц б өг өөд д э л х и й н д о т о о д б үт ц и й г с у д л а х а д ч у х а л б а й р э з э л д э г . Г а л т у у л ын д э л б э р э л т э э р х а л у у н л а а в а а с г а д н а у с н ы у у р , н үүр с т өр өг ч и й н д а в х а р э с э л , х л о р т у с т өр өг ч , фт о р т у с т өр өг ч , үн с и х х э мжэ э г э э р а г а а р ма н д а л р у у / и х э в ч л э н с т р а т о с фе р и р үү / 16-32к м х үр т э л өн д өр ц а ц а г д а н а . Эд г э э р э э с х а мг и й н му у н өл өөт э й н ь х үх р и й н д а в х а р и с э л б өг өөд у г и с э л а г а а р т х үх р и й н х үч и л , у л ма а р ма ш жи жи г ши р х э г т э й с у л ь фа т т о о с о н ц о р б о л о н х у в и р а х б а и х х э мжэ э н и й х үл э мжи й н х и й ‟ н үүр с т өр өг ч и й н д а в х а р и с э л я л г а р а н мөн х үч и л л э г б о р о о о р д о г . Г а л т у у л ын д э л б э р э л т н ь а г а а р ма н д л ыг и х э э р б о х и р д у у л а х б а х үн т өр өл х т өн д а с а р и х г а й г а мши г у ч р у у л д а г б а й г а л и й н а юу л т а й үз э г д э л юм . Г э в ч г а л т у у л а а с х үмүүс б а с х э р э г т э й з үй л и й г н ь а в ч а ши г л а д а г . Г а л т у у л ын н э г у д а а г и й н д э л б э р э л т и й н үр д үн д үүс с э н с у в а г х о о л о й д х а т у у х э мх д э с ма т е р и а л д үүр г э г д э ж д э э д т а л н ь х о н х о р б у юу т о г о о үүс д э г . Ий м х о о л о й д а л ма з ын о р д үүс д э г . Жн ь : Өмн өд Афр и к т К и мб е р л е й , ОХУ ‟ын До р н о д Си б и р ь т Як у т ын о р д б а й н а . Г а л т у у л ын т у ф н ь б а р и л г ын с а й н ч а н а р ын ма т е р и а л болдог . Г а з а р х өд л өл т Г а з а р х өд л өл т и й г о л о н я н з а а р т а й л б а р л а д а г .Дэ л х и й н ч у л у у л а г д а в х а р г а д т ек т оник х өд өл г өөн өөр х у р и мт л а г д с а н х үч д э л ч өл өөл өг д өх өд я л г а р а х э н е р г и й н т а р х а л т г а з р ын г а д а р г у у д үй л ч л э л үз үүл э х п р о ц е с с и й г г а з а р х өд л өл т г э н э . Г а з а р х өд л өл т и й н үн д с э н ша л т г а а н н ь : х а в т а н г у у д т а с р а л т г үй х өд өл ж / н үүж / б а й д а г б өг өөд у г х өд өл г өөн д өөр ч л өл т о р о х х өд өл г өөн з о г с о х , у л ма а р д а р а а н ь о г ц о м х өд л өх өд г а з а р х өд л өл т үүс н э .Өөр ша л т г а а н н ь э х г а з р ын ц а р ц д а с ма н т и р у у жи в ж / с у б д у к ц / б а й д а г б өг өөд у г жи в ж б у й ц а р ц д а с н ь өн д өр д а р а л т ын н өл өөн д о о р э в д р э х үе д г үн и й г а р а л т а й г а з а р х өд л өл т үүд үүс н э . Жи жи г х э мжэ э н и й г а з а р х өд л өл т үүд г а л т у у л ын үй л а жи л л а г а а н ы и д э в х и жи л т , х өр с н и й г у л г а л т ц өми й н б өмб өг и й н т у р ши л т ын үр д үн д үүс д э г . Дэ л х и й д э э р 5ми н у т т у т а мд х а а н э г т э э с у л б о л о н х үч т э й б а й д л а а р г а з а р ч и ч и р х и й л ж б а й д а г . Т э д г э э р и й г у р ь д ч и л а н мэ д э х б о л о мжг үй б өг өөд т и й м
  • 25. б а г а жи й г б үт э э г э э г үй б а й н а . Ха р и н с е й с мо г р а ф б а г а жа а р ч и ч и р х и й л л и й г б үр т г э н а в д а г . Т е к т о н и й к и й н 30 г а р у й т о м жи жи г х авт анг уу д а с т е н о с фе р и й н д э э г үүр а л г у у р ши л жи н х өд өл ж б а й д а г . Т е к т о н и к х а в т а н н и й л ж б а й в а л я л г а р а х э н е р г и й н х э мжэ э и х , х үч т э й г а з а р х өд л өл т б о л н о . Хо л д о н с а л ж б а й в а л т э р з а а г а а р х а р ь ц а н г у й б а г а э н е р г и я л г а р ч х үч б а г а т а й г а з а р х өд л өл т мэ д р э г д э н э . Г а з а р х өд л өл т н ь з а а в а л г а д а р г а д э э р ч б и ш ма н т и б а г а з р ын д а в х а р г ын д о т о р ч үүс д э г б а й н а . Дэ л х и й д э э р г а з а р х өд л өл т и й н г о л о мт н ь т е к т о н и к х а в т а н г у у д ын х и л з а а г т а й е р өн х и й д өө д а в х ц а х б а х үч т э й г а з а р х өд л өл т и й н 3 б үс э д х у в а а г д д а г . 1. Но мх о н д а л а й н 2. Г а з а р д у н д ын т э н г и с э э с Г и ма л а й 3. Да л а й н г о л н у у р у у д ын б үс Да л а й н ѐ р о о л д а х ь г а з а р х өд л өл т н ь ц у н а ми үүс э х г о л ша л т г а а н б о л д о г .Цу н а ми н ь д а л а й н ѐ р о о л д г а з а р х өд өл с н өөс үүс э х д а л а й н д а в а л г а а юм . З а а н , д е л ь фи н з э р э г з а р и м а мь т а д г а з а р х өд л өл т и й г у р ь д ч и л а н мэ д э р д э г т а л а а р жи шэ э г а р г а ж я р и л ц а а р а й . Г .Ме р к а л ь г а з а р х өд л өл т и й н х үч и й г х э мжи х а р г ыг б о л о в с р у у л а н х үн б а й г а л ь д үз үүл э х н өл өөг өөр н ь 1-12 б а л л а а р т о д о р х о й л жэ э . Эн э н ь г а з а р х өд л өл т и й н үе д г а з а р д э э р үүс с э н я н з б үр и й н ши н ж т э мд э г т т у лг у у рлас ан байдаг . 1935 о н д А.Ри х т е р г а з а р х өд л өл т и й н х үч н и й э н е р г и й н х э мжэ э г т о о ц о о л ж ма г н и т у д а а р б үл э г л э жэ э .Үүн и й г дэ лх ий нийт э э р х э рэ г лэ ж байг аа ба ма г н и т у д н ь с е й с мо г р а ф д э э р т э мд э г л э г д с э н х а мг и й н и х д о л г и о н ы х э л б э л з л э э р т о д о р х о й л о г д д о г . Хүч н и й я л г а а н ь н э г ж б үр т я л г а р а х э н е р г и й н х э мжэ э н ь 30 д а х и н өс н ө . Жи шэ э н ь : 5,5 ма г н и т у д / М/ н ь 4,5 М-а а с 30 д а х и н и х , 6,5М н ь 900 д а х и н и х / 30*30=900/ .8,5М* н ь х үн д өн г өж мэ д р э х т өд и й х үч б а г а т а й г а з а р х өд л өл т өөс с а я д а х и н и х э н е р г и г а р г а х а жэ э . я п о н у л с а д JMA** 1-9 б а л л а а р х э мжд э г . Өг өр ши л т , т үүн и й у ч и р ша л т г а а н Г а з р ын г а д а р г ын у у л ын ч у л у у л а г э р д с үүд э в д р э н б у т р а х п р о ц е с с у у д ыг өг өр ши л т г э д э г .Өг өр ши л т н ь т е мп е р а т у р ын х э л б э л з э л , с а л х и , у с б о л о н у р г а ма л а мь т н ы а мь д р а л ын п р о ц е с с ын үе д я л г а р а х о р г а н и к б о д и с у у д ын үй л ч и л г э э г э э р т өр өл б үр и й н ч у л у у л г и й н э в д э р ч б у т р а х үз э г д л и й г х э л д э г . Эн э п р о ц е с с у у д ын н өл өөг өөр өг өр ши л я в а г д д а г .Г а з р ын г а д а р г ын өн г өн х э с г и й г өг өр шл и й н б үс г э н э .Өг өр ши л н ь б а й г а л и й н б үс үүд э д өөр өөр б а й н а .Өг өр шл и й н п р о ц е с с ыг үй л ч и л ж б у й х үч и н з үй л э э р н ь 3 а н г и л д а г 1. Т е мп е р а т у р ын х э л б э л з э л и х б а й с н а а с э р д с үүд и й н х нь э з э л х үүн өөр ч л өг д өн ч у л у у л а г жи жг э р ч б у т р а х үй л я в ц .
  • 26. 2. Фи з и к өг өр шл өөс үүс с э н х э мх д э с үүд б у т а р ч жи жг э р с э э р у с , х үч и л т өр өг ч , н үүр с х үч л и й н х и й , о р г а н и к х үч л и й н үй л ч л э л э э р х и ми й н өг өр ши л я в а г д а ж х о ѐ р д а х ь ши н э э р д э с үүс д э г . Хи ми й н өг өр шл и й н үе д a. Ис э л д э л т b. Ус жи л т c. Уу с а л т d. Ус а а а л д а х г э с э н үн д с э н у р в а л я в а г д а н а . 3. Мо д н ы үн д э с н и й үй л ч л э л т э й . Ур г а ма л ын үн д э с ч у л у у л г и й н а н ц а в , н үх с үв э э р шу р г а н о р ж б у т а р г а х үй л я в ц . Өг өр шл и й н б үр х үүл х у р д с ыг с у д а л ж үүс с э н ц а г үе и й н х н ь у у р а мь с г а л , г е о л о г и й н н өх ц өл и й г с э р г э э н т о г т о о х , т үүн ч л э н х өн г өн ц а н а а н ы г о л х үд э р б о л о х б о к с и т б а к а о л и н и т , п л а т и н , а л т , а л ма з з э р э г а ши г т ма л т ма л у у д ыг э р ж х а й х а д а ши г л а х з э р э г п р а к т и к а ч х о л б о г д о л т о й б а й д а г . Ãàçðûí ãàäàðãûã ººð÷ëºõ ãàäààä, äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëñ Äýëõèéí ãàäàðãà íü ò¿¿íä íºëººëºõ ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí ¿ð ä¿íä á¿ðýëäýí òîãòäîã: Äîòîîä áóþó ýíäîãåí õ¿÷èí ç¿éëñò äýýð ¿çñýí äýëõèéí äîòîîä ýíåðãèéí íºëººãººð ÿâàãäàõ 1. Òåêòîíèê õºäºë㺺í 2. Ãàçàð õºäëºë 3. Ãàëò óóøèë çýðýã îðíî. Ãàäààä áóþó ýêçîãåí ÿâö íü íàðíû ýíåðãè áà õ¿íäèéí õ¿÷íèé íºëººí äîð ÿâàãääàã.Ýêçîãåí ÿâöàä óóë íóðóóä ºíäºðëºã¿¿ä ýâäðýõ, ýëýãäýí áóòàð÷ ñóëàðñàí ÷óóëóóëàã õîíõîð õîòãîðëóó 纺ãäºõ òýíä òóíàõ çàìààð ãàçðûí ãàäàðãà òýãøèðäýã. ßíç á¿ðèéí òºðëèéí ãàäààä õ¿÷íèé ãàäàðãûã ººð÷ëºõ ÿâö õàðèëöàí àäèëã¿é. Õàìãèéí èäýâõòýé ýãçîãèé ÿâöàä óóëûí ÷óëóóëãèéí ºãºðøèë ãàäàðãûí óðñãàë óñ, ã¿íèé óñ áîëîí ìºñ, ìºñºí ãîëûí èäýëò ñàëõèíû ¿ëýýëò, äàëàé òýíãèñèéí óñíû èâäýõ ¿éë àæèëëàãàà îðíî. Ýíäîãåí ÿâö ýð÷èìòýé áàéâàë óóë íóðóóä ã¿í õîíõîðóóä áîëîí áóñàä õîòãîð ã¿äãýð ¿¿ñýæ ãàäàãûí ºíäºð íàìûí çºð¿¿ óëàì èõñýíý. Ýêçîãåí ÿâö çîõèëîõîä ãàçðûí ãàäàãûí òîìîîõîí ã¿äãýð õýëáýð¿¿ä ýâäýð÷ ýëýãäýí òýãøèð÷ õîòãîð ã¿äãýðèéí çºð¿¿ áàãàñ ÷ ãàäàðãóó æèãäýðäýã áàéíà. Óóëûí ÷óëóóëãèéí ºãºðøèëò Äýëõèéí ãàäàðãûí óóëûí ÷óëóóëàã, ýäýñ¿¿ä ýâäýðýí áóòðàõ, õèìèéí óðâàä îðæ ººð íàéðëàãàòàé áîëæ áàéäàã ¿çýãäýëèéã ºãºðøèëò ãýíý.ºãºðøèëò íü íàðíààñ äýëõèéí ãàäàðãààñ èðæ áóé ýíåðãèéí øóóä íºëººíèé äîð ÿâàãäàíà.ºãºðøèëòèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîë òåìïðàòóðûí õýëáýëçýë, óñ, ñàëõè, àìüä îðãîíèçìûí ¿éë àæèëëàãàà þì. Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèëòèéí ýð÷èì íü òýäãýýðèéí õèìèéí íàéðëàãûí á¿òýö, àí öàâûí áàéäàë, ãàäàãûí õîòãîð ã¿äãýð óóð àìüñãàëààñ õàìààðíà. Çîõèëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëñýýñ íü õàìààð÷ ºãºðøèëèéã ôèçèêèéí, õèìèéí, îðãàíèê ãýæ ãóðâàí òºðºëä àíãèëíà. Ôèçèê ºãºðøèë
  • 27. Óóëûí ÷óëóóëàã ýðäñèéí õèìèéí íàéðëàãà ººð÷ëºãºäõã¿é áîëîâ÷ òîì æèæèã ÿíç á¿ðèéí õýñã¿¿äýä áóòðàõûã ôèçèê ºãºðøèëò ãýíý. Óóëûí ÷óëóóëãèéí õýëòýðõèéí¿¿ä õîîðîíäîî ¿ðýëäýõ íóðæ óíàí áóòðàõ, ãîëûí óðñãàëààð 纺ãäºí óðñàõ äàëàé òýíãèñèéí äîëãèîíä èäýãäýõ ìºñºí ãîëîîð 纺ãäºõ çàìààð ýâäýð÷ õýìõðýõ íü ôèçèê ºãºðøèëò þì. Òåìïåðàòóðûí ºãºðøèëò Ãîâü öºë íóòàãò ñàëõèàð 纺ãäºæ áóé ýëñ õàéðãàíöàð ÷óëóóëãèéã ¿ðæ ýâäýõ íü èõ áàéäàã.Õîíîãèéí õ¿éòýí, äóëààíû ººð÷ëºëòèéí çºð¿¿ ýðñ èõòýé ãàçàðò ÿâàãäàõ ôèçèê ºãºðøëèéí îíöëîã õýëáýðèéã òåìïåðàòóðûí ºãºðøèëò ãýíý.Äóëààí óëèðàëä ºäðèéí öàãò ÷óëóóëàã ãàäàðãààñàà 500C-800C õ¿ðòýë õàëæ òýëýõ áîëîâ÷ äîòðîî áàãà òåìïåðàòóðòàé áàéäàã.Èéìä ãàäàðãà äàõü òýëñýí áîëîí äîòîîä íàì òåìïåðàòóðòàé õýñãèéí õîîðîíä ¿¿ññýí õ¿÷äýëýýñ ÷óëóóëàãò àí öàâ ãàðíà.غíèéí öàãò ãàäàðãà íü õºð÷ 0 áà ò¿¿íýýñ äîîø òåìïåðàòóðòàé áîëîõîä ÷óëóóëàã àãøèíà.Ãýòýë äîòîîä õýñýã á¿ëýýí õýâýýð áàéíà.¯¿íèé ¿ð ä¿íä ÷óëóó íü àí öàâàà äàãàí öóóð÷ áóòàðíà. Õýðâýý óóëûí ÷óëóóëàã íü îëîí ýðäñýýñ òîãòñîí áºãººä òýäíèé õàëæ òýëýõ õ¿÷ íò õàðèëöàí àäèëã¿é áîë á¿ð ÷ àìàðõàí áóòàðíà .æèøýý íü : êâàðö , õýýðèéí æîíø , ãÿëòãàíóóðààñ á¿ðäýõ áîðæèí ÷óëóó îëîí äàõèí õàëæ õºðñíººñ áîëîîä ýðäñèéíõýý òàëñòûí õàíûã äàãàæ çàäàðäàã . ýíý ÷ ó÷ðààñ ºãºðøñºí áîðæèí ãàðàà àâààä ÷àíãà àòãàâàë áóòàð÷ óíàíà. Ôèçèê ºãºðøëèéí ººð íýã õýëáýð íü õ¿éòíèé ºãºðøèëò þì. Чóëóóëàã ýðäñèéí àí öàâä îðøèõ óñ õºëäºæ ìºñ áîëîõîä ýçýëõ¿¿íýý òýëýí äàðàëò ¿¿ñãýæ ÷óëóóã çàäàëäàã . õ¿éòíèé ºãºðøèëò òóéëûí á¿ñë¿¿ðò èõ áºãººä çóíû öàãò ºíäºð óóëñààð , ìºí ñýð¿¿í á¿ñýä õàâàð íàìðûí óëèðàëä ÿâàãääàã áàéíà. Ôèçèê ºãºð¿èëò õóóðàé óóð àìüñãàëòàé íóòãóóäàä äàâàìãàéëíà. Õèìèéí ºãºðøèëò Óóëûí ÷óëóóëàã ýðäýñò õóâèðàí íàéðëàãà íü ººð÷ëºãäºõèéã õèìèéí ºãºðøèëò ãýíý. Æèøýý íü : áîðæèí ºãºðøèõºä ÿâøèð õýìýýõ øààçàíãèéí íàðèéí øàâàð áîëîí õóâèð÷ ººð ÷óëóóëàã ¿¿ñíý. Ìàãìèéí èñýëëýã ÷óëóóëàã õóâèð÷ ººð÷ëºãäâºë áîêñèò áîëæ õóâèðíà .õèìèéí ºãºðøëèéí ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîë óñ , õ¿÷èëòºðºã÷ , í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé , àìüä îðãàíèçìóóä þì . õèìèéí ºãºðøèë íü ÷èéãëýã äóëààí óóð àìüñãàëòàé ãàçàð íóòàãò ìàø ýð÷èìòýé ÿâàãääàã . Îðãàíèê ºãºðøèëò Àìüòàí óðãàìàë ýëäýâ áàêòåðèéí àìüäðàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä óóëûí ÷óëóóëàã çàäàð÷ áóòðàõ ò¿¿íèé õèìèéí íàéðëàãà ººð÷ëºãäºõèéã îðãàíèê ºãºðøèëò ãýíý. Æèøýý íü : õàäíû çàâñàð óðãàñàí ìîäíû ¿íäýñ òîìîðñíîîñ áîëæ õàä áîëîí óóëûí ÷óëóóëãûã íóðààæ áóòðààäàã . óðãàìàë àìüòíû ÿëãàðóóëæ áóé áîäèñóóä áàñ óóëûí ÷óëóóëàã õºðø øîðîîòîé õèìèéí óðâàëä îðæ òýäãýýðèéí íàéðëàãûã ººð÷èëäºã .Óóëûí ÷óëóóëàã ¿¿ñýõ ò¿¿íèé ºãºðøèëò õóâèðøèëò áîë ÷óëóóí ìàíäàë äàõü áîäèñûí ýðãýëòèéí ¿å øàòóóä áîëíî . ÷óëóóëóóä øèíýýð ¿¿ñýí áóé áîëæ õóâèð÷ ººð÷ëºãäºí áàéíãûí ýðãýëòýíä îðøèæ áàéäàã .¿¿íèéã ýðäýñ ÷óëóóëãûí ýðãýëò ãýæ íýðëýíý. ÷óëóóëãûí ýðãýëòèéã ¿¿ñãýæ áóé ýíåðãè íü íàðíû áîëîí äýëõèéí äîòîîä ýíåðãè þì . Äýëõèéí ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷ Äýëõèéí ãàäàðãà íü ãàäààä áà äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëèéí õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí ¿ð ä¿íä òîãòîíî . Ýíäîãåí ÿâö ýð÷èìòýé áàéâàë óóë íóðóóä , ãøí õîíõðóóä áîëîí áóñàä õîòãîð , ã¿äãýð ¿¿ñýæ ãàäàðãûí ºíäºð íàìûí çºð¿¿ óëàì èõñýíý . Ýêçîãåí ÿâö çîíõèëîõîä óóë íóðóóä , ºíäºðëºã¿¿ä ýâäðýõ , ýëýãäýí áóòàð÷ ñóëàðñàí ÷óëóóëàã õîíõîð õîòãîð ëóó 纺ãäºõ òýíä òóíàõ çàìààð ãàçðûí ãàäàðãà òýãøèðäýã . Æèøýý íü : Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèë , ãàäàðãûí óðñãàë , ã¿íèé óñíû èäýëò , ìºñ ìºñí ãîëûí èäýëò , ñàëõèíû ¿ëýýëò , äàëàé òýíãèñèéí óñíû èäýëò çýðýã íü õýìãèéí ýð÷èìòýé ÿâàãäàíà . Óóëûí ÷óëóóëãûí ºãºðøèëò
  • 28. Ýíý íü ÷óëóóëàã , ýðäýñ ýâäðýí áóòðàõ , õèìèéí óðâàëä îðæ ººíàéðëàãàòàé áîëîõ ¿çýãäëèéí íýãäýë þì . ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü òåìïåðàòóðûí õýëáýëçýë , óñ , ìºñ , ñàëõè àìüä îðãàíèçìûí ¿éë àæèëëàãàà áîëíî . ºãºðøèëò õýð ýð÷èìòýé áàéõ íü ÷óëóóëãûí õèìèéí íàéðëàãà , á¿òýö , àí öàâ , õîòãîð , ã¿äãýð óóð àìüñãàëààñ õàìààðíà . ªãºðøëèéã ôèçèêèéí áóþó ìåõàíèê , õèìèéí , îðãàíèê ãýæ àíãèëíà . Ôèçèê ºãºðøèëò ÷óëóóëàã ýðäýñ õàãàð÷ áóòðàõ ¿éë ÿâö áºãººä / õèìéèí íàéðëàãà ººð÷ëºãäºõã¿é / íóðàõ áóòðàõ ãîëûí óñ ñàëõèàð 纺ãäºõ äàëàé òýíãèñèéí äàëàéä èäýãäýõ, ìºñºí ãîëîîð 纺ãäºõ çýðãýýð èëýðíý. Ôèçèê ºãºãäºëèéí íýã õýëáýð òåìïðàòóðûí ºãäºë þì.Õîíîãèéíõ òåìïðàòóðûí ººð÷ëºëò èõ ãàçàð ýëáýã òîõèîëäíî.Îëîí ýðäýñýýñ á¿ð ÷ èõ õàëæ òýëýõ õ¿÷ íü õàðèëöàí àäèëã¿é òóë àìàðõàí áóòàðäàã.Áîðæèíãîîð æèøýýëýëí ¿¿íèéã òàéëáàðëààðàé.Òóéë îð÷èí áîëîí ºíäºð óóëñàä õ¿éòíèé ºãºðøèë ºíäºð, ÷óëóóëàã ýðäýñèéí àí öàâä áóé óñ õºëäºæ òýëñíýýñ ¿¿ñíý.Ôèçèê ºãºðøèëò õóéðàé óóð àìüñãàëòàé ãàçàð äàâàìãàéëíà. Õèìèéí ºãºðøèëò Óóëèéí ÷óëóóëàã ýðäýñ õóâèðàí õèìèéí íàéðëàãà íü ººð÷èëºãäºõ ¿éë ÿâöèéã õýëíý. Æèøýý íü: áîðæèí ºãºðøèõºä ÿâøèð õýìýýõ øààçàíãèéí íàðèéí øàâàð áîëîí õóâèðíà. Ãîë õ¿÷èí ç¿éë íü óñ, õ¿÷èëòºðºã÷, í¿¿ðñõ¿÷ëèéí õèé àìüä îðãàíèçì áºãººä ÷èéãëýã äóëààí óóð àìüñãàëä ýð÷èìòýé ÿâàãääàã. Îðãàíèê ºãºðøèëò Àìüòàí óðãàìàë áè÷èë áèåòíèé íºëººãººð ¿¿ñýõ ºãºðøèë áîëíî.÷óëóóëàã áóòàð÷ ¿¿ðõýýñ ãàäíà óðãàìàë àìüòíààñ ÿëãàðàõ áîäèñèéí íºëººãººð õèìèéí íàéðëàíà íü ÷ ººð÷ëºãäºíº.ºãºðøè뺺ñ ¿¿ññýí õóäñûã ýëþâèé (áàéðàí õóëäàñ) ýíý íü ñóóðü ÷óëóóëãèéã õó÷èí ºãºðøèëèéí çóçààí ¿å ¿¿ñýãíý.ºíäºðëºãººñ òóóãàäàæ õîðìîé áýë ãàçàð õóðàí òîãòñîí õóðäñûã äåëþâèé (õîðìîéí õóðäàñ) ãýíý. Ãàçàð õºäëºëò Äýëõèéí äîòîîä ýíåðãèéí íºëººãººð ãàçðûí äàâõàðãàä òýëýõ, àãøèõ ¿çýãäýë ÿâàãäàæ, óóëûí ÷óëóóëàã àñàð èõ õ¿÷äýëä àâòàíà.Òýðõ¿¿ õ¿÷äýëèéí õ¿÷ óóëûí ÷óëóóëãèéí áàò áýõýýñ äàâàõ ¿åä ÷óëóóëàã õàãàð÷ öóóðíà.Áîäèñ õàëæ òýëýõ, õºð÷ àãøèõ, õàðàã÷ öóóðàõ ¿åä ÿëãàðñàí ýíåðãè íü ãàçðûí äàâõàðãûã ÷è÷ð¿¿ëýõ, øèëæ¿¿ëýí í¿¿ëãýõ, ÷è÷èðõèéëëèéã çàéä äàìæóóëàõ ¿éëäýëä çàðöóóëàãäàíà.Èíãýõýä ãàçðûí ãàäàãóóä èðñýí ÷è÷èðõèéëýë íü ãàçàð õºäëºëò þì.Ãàçàð õºäëºëèéí ãîëîìòûí òàðõàëò íü òåêòîíèêèéí õàâòàíãèéí õèë çààãèéí äàãóó îðøèíî. Ãàëò óóëøèë Ýíý íü ãàçðûí äàâõàðãà ðóó ìàãìà íýâ÷èõ, ãàçðûí ãàäàðãà äýýð áÿëõàí ãàðàõòàé õîëáîî á¿õèé ¿çýãäë¿¿äèéí íýãäýë þì. Ãàëò óóëøèë íü äýëäõèéí äîòîîä õ¿÷íèé óëìààñ ÿâàãäàõ ¿éë ÿâö áºãººä øóðãàìàë áà áÿëõàìàë ãýæ àíãèëäàã.Ìàãìà ãàçðûí ãàäàðãà äýýð èë ãàð÷ èðâýë áàÿëõìàë, ãàçðûí äàâõàðãûí àí öàâààð íýâ÷èí öàðöàæ, ÿíç á¿ðèéí áèåò ¿¿ñýõèéã øóðãàìàë ãàëò óóëøèë ãýíý.Áÿëõìàë ãàëò óóëøèë íü ëààâ áÿëõàõ, ÷óëóóëàã äýëáýðýí áóòàð÷ öàöàãäàõ, óñíû óóð, õèéí¿¿ä äýãäýõ çàìààð èëýðíý. Áÿëõìàë ãàëò óóëøëûí óëìààñ òºðºë á¿ðèéí ãàëò óóëñ ¿¿ñäýã. Øóðãàìàë ãàëò óóëøëûí ¿åä ¿¿ññýí áèåò¿¿ä ýëýãäëèéí óëìààñ ÿâààíäàà ãàäàðãà äýýð èë ãàð÷ èðýõ íü ÷ áèé. Æèøýý íü: äýë õàä. Õàëóóí õàéëìàë ÷óëóóëàã áîëîõ ìàãìûí ãîëîìò 5-6 êì-ýýñ 50-70êì õ¿ðòýë ã¿í, òåìïðàòóð íü 1500Ñ õ¿ðíý.Îëîí òºðëèéí õèìèéí ýëåìåíò àãóóëàõ áîëîâ÷ öàõèóðûí èñýë çîíõèëíî.Óñíû óóð, ÿíç á¿ðèéí õèé, äýãäýìòãèé áîäèñ ÷ èõòýé.Íàéðëàãààð íü ñóóðèëàã áóþó õ¿ðìýí ÷óëóóí, èñýëëýã áóþó áîðæèíãèéí ìàãìà ãýæ àíãèëíà.Ñóóðèëàã ìàãìûí 55%-èéã öàõèóðûí èñýë (SiO) ýçëýõ áà çóóðýëäàìòãàé áóñ ó÷èð àí öàâààð ò¿ðãýí íýâ÷èæ, óñíû óóð, õèéí¿¿ä äýãä¿¿ëýí ãàçðûí ãàäàðãàä ëààâ áîëîí áÿëõàíà.Ëààâûí óðñãàë íü õóðäàí, 30 êì/öàã õ¿ðäýã.600°Ñ õ¿ðòýë “õºðñºí” ¿åäýý ÷ õàéëìàë õýâýýð áàéõ òóë èõ òàëáàéä òàðõàíà.Èñýëëýã ìàãìûí 78%-èéã SiO ýçëýõ áà ø¿ëòëýã ìåòàëóóäûí õîëüöòîé. Èõ çóóðàëäàìòãàé ó÷èð õºäºë㺺í àëãóóð, àìðõàí öàðöàíà. Îäîî ìàíàé äýëõèé äýýð
  • 29. áÿëõàæ áàéãàà ãàëò óóë õóóðàé ãàçàðò 600 îð÷èì, äàëàéä 60 ãàðóé, óíòàðñàí ãàëò óóë 5000 îð÷èì áàéíà. Äàëàéí ¸ðîîëä ãàçàð õºäëºõ áîëîí ãàëò óóëûí äýëáýðýëòýýñ ¿¿ñýõ óñíû õ¿÷òýé äîëãèîíûã öóíàìè ãýäýã. 1991 îíû IX.21-íä äýëáýðñýí Ïèíàòóáî ãàëò óóëûí äýëáýðýëòýýð ñàÿ ñàÿ òí ¿íñ, ÷óëóóëãèéí õýëòýðõèé, õèé öàöàãäàí ãàðñíû óëìààñ àãààðò õ¿õðèéí èñýë (SO) á¿õèé ¿¿ë ¿¿ñýí 12 õîíîãèéí äàðàà ýíýòõýãýýñ ÷ áàðóóí ç¿ã õ¿ðòýë òàðõæýý. Àãààð ìàíäëûí ääýýä äàâõàðãûí ñóäàëãààíû õèéìýë äàãóóë ‟ûí òîãòîîñíîîð 3 ñàðûí äàðàà ãýõýä ýíýõ¿¿ ¿¿ë äýëõèéã áàðàã á¿õýëä íü “îðîîñîí” ‟ûã òîãòîîñîí áàéíà.