1. Eric Arends
16 mei 2014
Nearshore windenergie
Voor- en nadelen

3. Inhoud
• Wat is nearshore?
• Waarom nearshore windenergie?
• Uitkomsten haalbaarheidsonderzoek ministerie van IenM
• Effecten op toerisme?

7. Een foto is lastig te beoordelen
• Brandpuntafstand: telelens of groothoek?
• Kijkafstand foto?
• Twee foto’s van de ANWB …
– Zelfde fotostandpunt
(Zoomers, Castricum)

9. ZichtbaarheidZichtbaarheid
OWEZ
Castricum aan Zee
10,3km zichtafstand
50mm lens
46,8° diagonale beeldhoek

10. Zichtbaarheid

11. Zichtbaarheid

12. Waarom Nearshore?
• Doelstellingen op land en op zee zijn ambitieus
• Grote windparken op land hebben het moeilijk
– Draagvlak
– Geschikte locaties
– Strijd provincie – rijk
• Wind op zee is minder omstreden, maar wel duurder
• Windparken ver weg zijn met name duurder (al is daar wel veel
ruimte)
• Dichtbij de kust is goedkoper maar ruimte in huidige
aangewezen locaties is beperkt
• Gebied binnen 12 NM zonder echt onderzoek ‘ooit’ uitgesloten
• Zoeken naar extra ruimte voor relatief goedkope gebieden:
• Nearshore d.w.z. windparken binnen de 12 nautische mijl (12
NM, circa 22 kilometer)

13. Belemmeringen
voor windenergie
offshore

14. Kostenvoordeel
Artikel PBL (2010):
• “ ’Onzichtbare windparken’
hebben een meerprijs”
• Uitsluiten van windturbines
binnen de 12 mijlszone heeft
financiële gevolgen.
• Kosten voor ontwikkeling van
5 MW per km2 door PBL in kaart
gebracht
• Geleidelijk oplopende schaal

15. Kostenvoordeel
Offshore Nearshore Onshore
Windaanbod + +/- -
Mogelijkheden voor grote
parken
+ +/- -
Investeringskosten - +/- +
Onderhoudskosten - +/- +
Maatschappelijk draagvlak + +/- -
Is nearshore daadwerkelijk goedkoper?

16. Kostenvoordeel
• Uiteraard net buiten 12 NM = net binnen 12 NM
• Afhankelijk van o.a. aansluitmogelijkheden op het elektriciteitsnet
• Vergelijking van 2 even grote sites (op 10 kilometer en 80
kilometer uit te kust)
• Volgens deze vergelijking kan het verschil tussen offshore en
nearshore oplopen tot 20%
• Werkelijkheid is een geleidelijk oplopende schaal
• Bijvoorbeeld windparken Luchterduinen en Beaufort (tegen de 12
mijl) zullen waarschijnlijk slechts een fractie duurder zijn dan
nearshore

17. Kostenvoordeel
• Vergelijking van 2 even grote sites op 10 kilometer en 80
kilometer uit te kust
Kostenvoordelen nearshore
t.o.v. offshore windparken:
- Kabellengtes
- Fundatielengte
(waterdiepte)
- Transformatorstation evt.
op land
- Onderhoud goedkoper

18. Nadelen
• Meer zichtbaar?
• Ecologisch minder geschikt gebied?
• Problemen met
recreatieve scheepvaart?
• Problemen met ander belangen
(visserij, zandwinning, defensie,
olie&gas)?
• Verstoort toerisme?

19. Haalbaarheidsonderzoek
Ministeries van IenM
en EZ (2013-2014)
• Vijf gebieden
• Onderzoek diverse aspecten
– Geen gebied zeker uitgesloten/
geen gebied zeker mogelijk
• Werksessie stakeholders
– Per gebied
• MKBA
– inderdaad per saldo kostenvoordeel

20. Uitkomsten/aandachtspunten per gebied
Zeeland
• Business case relatief ongunstig (extra radarpost)
• Ecologisch waardevol
• Sportvisserij
• Recreatie
Maasvlakte
• Vrij klein gebied (100-150MW)
• Gunstigste business case
• Ecologie (Natura 2000, vogels, compensatie 2e MV)
• Interactie recreatieve en beroepsvaart
• Toekomstige ontwikkeling (3e MV?)

21. Uitkomsten/aandachtspunten per gebied
Zuid-Holland (Noordwijk - IJmuiden)
• Business case één na gunstigste
• Recreatie, visserij, zandwinning, scheepvaart
• Kabel en leidingen
Noord-Holland (Wijk aan Zee – Petten)
• Defensie (kanteling schietgebied)
• Aansluiting op OWEZ
• Kabels en leidingen, zandwinning, visserij, recreatie

22. Uitkomsten/aandachtspunten per gebied
Ameland
• Lang en smal gebied
• Business case relatief ongunstig
(wel gunstiger dan buiten 12NM)
• Trilaterale afspraak >12NM (Nl, Dld, Dk)
• Zicht vanuit Waddenzee
• Mijnbouw en leidingen
• Recreatiesector relatief beperkt in omvang, visserij idem
Vervolg:
• voor de zomer komt er een brief van de minister aan de tweede
kamer ….
• Mogelijk vervolgonderzoek in een structuurvisie incl. m.e.r.

23. Onderzoek effecten op toerisme
• Onderzoek van ZKA Consultants toekomstige windparken <12nm Noordzee
– Gericht op beleving en bezoekintentie van de toerist (ex ante)
– Onderzoek op basis van visualisaties
• ZKA concludeert zelf (in een voetnoot) dat er een verschil is tussen intentie en
daadwerkelijk gedrag en dat de zgn. Yankelovich-correctie om dit verschil te
compenseren, niet is toegepast.
• Ook geen rekening gehouden met substitutie-effect (naar andere plekken of
anderen komen er voor terug)
• Buck Consultants borduurt voort op het (niet gecorrigeerde) ZKA-onderzoek en
concludeert dat dit 1.980 FTE kan kosten. In de gevoeligheidsanalyse komt Buck
zelfs op 5.900 banen.
• Jaap Bovens van Buck geeft in Volkskrant aan dat de 6.000 banen “geshopt is uit
de resultaten” …

24. Nearshore en effecten op toerisme
artikel: 15 mei 2014

25. Bestaan vergelijkbare situaties?
• Windparken nearshore (bijv. OWEZ)
• Windparken op land nabij toeristische trekpleisters
(Deltapark Neeltje Jans)
• Nearshore windparken binnen
12 NM in Europa:
– 46 windparken operationeel
– 6 windparken in aanbouw
– 26 windparken vergund
– 13 windparken in aanvraag

26. Operationele nearshore windparken
<12 mijlszone

27. Operationele windparken nearshore
Naam MWTurbines AfstandLand Exploitant Tiphoogte
1Samso 23 10 4,0DK Samso Hawind -
2Bockstigen 3 5 4,0SE Nordisk Vinkraftservice 60,0
3Utgrunden I 10,5 7 4,2SE Vattenfall 100,0
4Middelgrunden 40 20 3,5DK
DONG Energy/Middelgrundens
Vindmollelaug 102,0
5Inner Dowsing 97 73 5,0UK Centrica 134,0
6Lynn 97 27 5,0UK Centrica 134,0
7Tuno Knob 5 10 5,5DK DONG Energy 64,5
8Pori Offshore I 2 1 6,6FN Suomen Hyötytuuli Oy 130,5
9Barrow 90 0 7,0UK DONG/Centrica 125,0
10Burbo Banks 90 25 7,0UK Dong Energy 130,0
11Gunfleet Sands I+II 173 48 7,0UK Dong Energy 129,0
12North Hoyle 60 30 8,0UK RWE Npower Renewables 130,0
13Rhyl Flats 90 25 8,0UK RWE Npower Renewables 134,0
14Rodsand II 210 90 9,0DK E.ON 115,0
15Hywind Prototype 2 1 10,0NO Statoil ASA 106,2
16Kentish Flats 90 30 10,0UK Vattenfall 140,0
17Robin Rigg 2 180 60 10,0UK E,on UK Renewables 125,0
18Robin Rigg 1 180 60 10,0UK E,on UK Renewables 125,0
19Arklow Bank 25 7 10,0IR Arklow Energy 125,0
20Rodsand / Nysted 165 72 11,0DK DONG energy 110,0
21Offshore Windpark Egmond aan Zee 108 36 11,0NL Noordzeewind 112,0
22Thanet 300 100 12,0UK Vattenfall 115,0
23Horns Rev 160 80 14,0DK Vattenfall + Dong Energy 110,0
24Walney 367 102 15,0UK DONG Energy & SSE Renewables 150,0

28. Onderzoek
• Veel onderzoeken beschikbaar
– Naar de beleving
– Naar de bezoekintentie
– Naar de economische gevolgen
• Twee ‘hoofdcategorieën’ in onderzoek:
– Onderzoek naar effect van een toekomstig windpark (ex ante)
– Onderzoek naar effect van een bestaand windpark (ex post)
– Beschikbare onderzoeken veelal ex ante
• Niet altijd professioneel / wetenschappelijk
(opdrachtgevers: tegenstanders, voorstanders)
 meest uitgebreide en “neutrale” onderzoek komt uit
Schotland (zowel onshore als offshore)

29. Resultaten Duitsland
• Onderzoeksregio Duitse Noordzeekust. 20 hypotheses getoetst
bij inwoners toeristische kustgemeenten mét (nearshore)
windparken.
• Opvallende uitkomsten:
– Respondenten uit de regio die een binding hebben met de toeristische
sector zijn niet negatiever over windparken;
– Houding t.o.v. windparken is leeftijdsafhankelijk;
– Toeristen vinden windparken karakteristiek voor de Noordzeeregio en
windparken geven (mogelijk) het gevoel dat men zich in een gezonde en
natuurlijke omgeving bevindt.

30. Resultaten Denemarken
Als case-study gebruikt voor Schotse commissie, die over
Denemarken het volgende concludeert:
• 90% respondenten positief
• Geen negatieve en mogelijk enige positieve effecten op
toerisme
“Despite a very large number of wind turbines, attitudes are still
extremely positive with 90% supporting expansion. Indeed a
majority think they are attractive and blend well with the Danish
landscape. As far as can be ascertained, there have been no
negative and possibly some positive effects on tourism.”

31. Verenigd Koninkrijk
Algemene conclusie Economy, Energy and Tourism Committee
van de Public Enquiry in Schotland (2012):
• Geen bewijs voor negatieve beinvloeding van toerisme sector
“While some strongly held localised and anecdotal opinion exists,
the Committee has seen no empirical evidence which
demonstrates that the tourism industry in Scotland will be
adversely affected by the wider deployment of renewable energy
projects, particularly onshore and offshore wind.”

32. Resultaten Nederland
• Onderzoek beleving van Offshore
Windpark Egmond aan Zee
– Park 10 kilometer afstand tot kust
– Meerjarig onderzoek
2005: meting vóór de bouw
2006: meting tijdens de bouw
2007: meting na 1e operationele jaar
2008: meting na 2e operationele jaar
• Resultaten tonen aan dat (met name Duitse) toeristen tijdens
de planvorming en bouw negatief zijn, maar dit met de tijd
positiever wordt.
“In elke onderzoeksgroep zegt het merendeel van de respondenten dat ze het
strand met uitzicht op het windpark even vaak gaan bezoeken. Sinds 2005
zeggen meer inwoners en Nederlandse en Duitse recreanten dat ze het strand
even vaak blijven bezoeken”

33. Voorlopige conclusies
• Zorg op voorhand is eigenlijk overal aanwezig
• Effect op beleving vooraf is wel duidelijk
– De toerist beleeft het landschap anders wanneer een windpark wordt gebouwd.
– Afstand van de turbines speelt een rol bij de beleving
– Timing van meting is belangrijk: vóór de bouw en tijdens planvormingsfase zijn toeristen
negatiever
• Ná de bouw treedt gewenning en acceptatie op (bijvoorbeeld OWEZ,
Horns Rev)
• Jongeren lijken positiever dan ouderen
• Geen meetbaar effect op toeristische sector in (kust)gebieden waar
sinds enkele jaren windparken operationeel zijn, niet negatief en niet
positief
• Enig bewijs voor betrokkenheid bij de aanleg wijst in de richting van
meer acceptatie (bijvoorbeeld Middelgrunden)

34. Zorgvuldigheid en kansen benutten
• Zorgvuldige en uitgedachte landschappelijke benadering achter
de vormgeving / positionering van het windpark
• Welke andere condities zijn te scheppen om eventuele kansen
te benutten?
– Bezoekerscentrum/ duurzame energie hot spot
– Uitkijkturbine
– Rondvaarttochten
– Elektrische laadpalen
– Evenementen (watersporten)
– Investeringen in gebied
– Toename havenactiviteiten
• Ook hier zijn voorbeelden van

35. Conclusie
• Nearshore kan een aanvulling zijn op wind op land en wind op zee
• Zeker niet dé oplossing voor de gehele doelstelling voor 2020
(2023), maar biedt wel kostenvoordelen
Belangrijk:
• Nearshore windparken op de juiste plaats
en met de juiste omvang

36. Dank voor uw aandacht!
Pondera Consult
Duurzame oplossingen in energie, klimaat en milieu
Vestigingen: Hengelo en Zeist
Eric Arends
Mobiel: 06 530 721 30
Email: e.arends@ponderaconsult.com
Web: www.ponderaconsult.com