De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van binnenwerkplekken' - WTCB Laboratorium Licht & Gebouw

Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be

De praktische toepassing van de
herziening van norm NBN EN 12464-1
‘Verlichting van binnenwerkplekken’

EasyFairs ECL
21 September 2012

Arnaud Deneyer, ir
Laboratorium Licht en Gebouw
Afdeling Energie & Gebouw
WTCB – Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf


Postulaat

Norm = Ingewikelde formules

Niet vandaag
Norm = Wetenschappelijke berekeningen

21/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1 2

1


Verlichting

Normen toegericht op :
 Toepassing
• Hoe kan men een goede verlichting
waarborgen ?

 Produkt
• Bvd : Hoe kan men de elektrische isolatie
van de armaturen waarborgen ?

NBN EN 12464-1 = Norm toegericht op TOEPASSING



Normalisatie

Wie ?
NBN EN 12464-1

Werkgebied Wereld Europa België

Toepassing NBN
Produkt (Fotometrie)
ISO CEN Operator IBE-BIV

Produkt (elektrische NBN
aspecten en veiligheid)
CEI CENELEC Operator CEB-BEC

Toepassing
Produkt (Fotometrie)
Theoretische aspecten van
CIE - IBE-BIV
het licht

2


NBN EN 12464-1

Informatie et aanbeveling over visueel
comfort en verlichtingskwaliteit

Geen aanbeveling en Geen voorschrift
voor armaturen

 NBN EN 60598-1 ‘Armaturen – Deel 1 :
Algemene eisen en proeven’

 IP-index, IK-index,…



NBN EN 12464-1

Per type taak, 4 referentie grootheden


3


NBN EN 12464-1
Verlichtingsskerkte = Hoeveelheid licht in
één punt



NBN EN 12464-1

Uniformeit = Caracterisatie van de
lichtverdeling

 Emin/Emoy
 Verhouding tussen de minimum
verlichtingssterkte en de gemiddelde
verlichtingssterlte – imago van de uniformiteit

 Eisen zijn functie van de visuele taak
• Tussen 0,4 en 0,7

• Kantoor : 0,6


4


NBN EN 12464-1

UGR
 Maximale eengemaakte verblindingsgraad
 Unified Glare Rating (UGR)

 Caracterisatie van de verblindingspotentieel
van een verlichtingsinstallatie

 Hoe groter de UGR, hoe groter de
verblindingsrisico
• UGR < 16 : zéér lage verblindingsrisico

• UGR > 28 : onverdragelijke verblinding



NBN EN 12464-1

Ra : Kleurweergaveindex
= het vermogen van die lichtbron om de
verschillende kleuren van het zichtbare
spectrum van het verlichte voorwerp weer te
geven.

 Cijfer tussen 0 en 100
 Objectief : 80
• Behalve voor sommige toepassingen.

– Bvd : klasslokalen voor kunst en tekeningen
Ra > 90


5


Ra : 100 Ra : 80


Kleurweergaveindex

Halogenen lampen
 Altijd goede waarden

Gasontladingslamp : TL
 Te checken
35W/840
Tcp = 4000 K

LED Lampen
 Altijd te checken


6


Kleurweergaveindex



NBN EN 12464-1 te verzekeren verlichtingssterkte

Praktische toepassing : Kantoor


7


Em

 Te verzekeren verlichtingssterkte
 Initiële verlichtingssterkte x MF (Onderhoudsfactor)

 Onderhoudsfactor - MF - CIE 97 : 2006


Onderhoudsfactor

MF = LLMF × LSF × LMF × RSMF

 LLMF : de onderhoudsfactor van de lichtstroom
van de lamp
 LSF : de levensduurfactor van de lamp

 LMF : de onderhoudsfactor van de armatuur

 RSMF : de onderhoudsfactor van de wanden
van de ruimte


8


Onderhoudsfactor : Standaardwaarden

Voor TL-lampen

Nieks voor LEDs



Onderhoudsfactor

 Bepaald voor :
 Gloeilampen
• 1000 uren

 Halogenen lampen
• 2000 uren

 Gasontladingslampen
• 5000 tot 20.000 uren

 LED ?
• Van 30.000 tot 100.000 uren

• Nog niet met 100 % eenstemmigheid
gedefinieerd/vastgelegd/gemeten


9


Probleem : Levenslang
 Invloed van de temperatuur

Max 145 cd/klm Max 90 cd/klm

Bron: Laborelec



Eis 1: Verlichtingssterkten

3 zones voor verlichting: Voorbeelden
tot 3,0m
Achtergrond Achtergrond
Werkzone 1

min 0,5m Werkzone

Onmiddellijk
aangrenzende Achtergrond
zone
Werkzone
Werkzone

Werkzone 2

Werkzone

Opmerking:
Vastleggen en documenteren van de zones bij een ontwerp!

10


Onmiddellijk aangrenzende zone

Bron : Philips

Werkzone

Bron : ETAP


Bron : ETAP


11


6/05/2009 Code de bonne pratique en éclairage intérieur 23


Concrete toepassing I

E < 500 lx in een punt

Voldoet de installatie aan de norm ?

12


Concrete toepassing II

Kantoor :
 De norm eist : 500 lx

Em = 500 lx Ei = Em / MF
Em = Ei x MF Ei = 500 lx / 0,85 = 588 lx

Ei = 588 lx


Op de taak

Uniformiteit : definitie
U = Emin/Em

In dienst
U = Emin/Ei
Eis van EN 12464-1 : U > 0,6
Ei = 588 lx
Emin > 353 lx voor alle punten
U = Emin/Ei> 0,6
Emin > 0,6 x Ei +
Emin > 0,6 x 588 lx Ei = 588 lx Gemiddelde waarde
Emin > 412 lx

13


Voorbeeld

Onmiddelijk aangrenzende zone
 Eis van de norm : 300 lx
 U > 0,5

Em = 353 lx Gemiddelde waarde
+
Ei > 176 lx voor alle punten



Surfaces

Werkzone
Onmiddellijk aangrenzende zone
Achtergrond
 Bepaald in functie van het project

Onmiddellijk aangrenzende zone Werkzone

Achtergrond

Bron : Philips

14


Objectief

Onmiddelijk
Taak aangrenzende Achtergrond
zone
Verlichtings- Verlichtings- Verlichtings-
Uniformeit Uniformeit Uniformiteit
sterkte sterkte sterkte
(Uo) (Uo) (Uo)
(Em) (Em) (Em)

≥ 750 lx 500 lx 100 lx
500 lx 300 lx 100 lx
300 lx 200 lx 50 lx
Fonction
200 lx Etaak Uo ≥ 0,40 50 lx Uo ≥ 0,10
de la tâche
150 lx Etaak 50 lx
100 lx Etaak 50 lx
≤ 50 lx Etaak Etaak /2



Objectief

Onmiddellijk aangrenzende zone Werkzone
Em = 300 lx Em = 500 lx
U0 ≥ 0,40 U0 ≥ 0,60

Achtergrond
Em = 100 lx
U0 ≥ 0,10

Bron : Philips


15


Cilindrische Verlichtingssterkte

Nieuwe Begrip
 Cilindrische verlichtingssterkte
 = gemiddelde waarde –
Verlichtingssterke voor 4
perpendiculaire richtingen

Visuele communicatie
bevoordelen
 = face to face discussies
 Herkenning van de gezichten


Cilindrische Verlichtingssterkte

Hoe kan men die meten ?

 Grootheid die kan berekend worden (Dialux,…)
 Aanbevelingen :
 Kantoren : 50 lx tot 1,20 m hoog
 Scholen – Vergaderzalen : 150 lx bij 1,20 m hoogte en
U0≥0,10


16


Verlichtingssterke op de wanden

Wand :
 Gemiddelde verlichtingssterkte 50 lx met U0 ≥
0,10

Plafond :
 Gemiddelde verlichtingssterkte 30 lx met U0 ≥
0,30

Kantoren, scholen en ziekenhuizen
 Wand : Em = 75 lx
 Plafond : Em = 50 lx



Objectief

Wand
Em = 75 lx
U0 ≥ 0,10
Plafond
Em = 50 lx
U0 ≥ 0,30

Bron : Philips


17


Rooster

Hoeveel punten voor de rooster ?
 2D-Rooster
 Stap – functie van de afmetingen van het
oppervlak



Rooster

Rooster – strook te verwijderen


18


Rooster

Maximale afstand
Lengte van het Aantal punten van
tussen de punten
werkvlak (d) de rooster (n)
(p)

0,40 m 0,15 m 3

0,60 m 0,20 m 3

1,00 m 0,20 m 5

2,00 m 0,30 m 6

5,00 m 0,60 m 8

10,00 m 1,00 m 10

25,00 m 2,00 m 12

50,00 m 3,00 m 17

100,00 m 5,00 m 20



Optieken – Lamellen - Verblinding
 Lamellen zijn dwarsschotten die het licht toelaten
om in bepaalde richtingen te stralen, maar een
direct of indirect (gereflecteerd) zicht naar de
lichtbron vermijden

 Door de dwarsschotten een specifieke vorm te
geven, kan de luminantie van een armatuur
worden beperkt

Bron : ETAP Bron : ETAP Bron : ETAP


19


Optieken - Lamellen

Dwarsrichting Langsrichting
Vorm reflector Plaats en vorm van de lamellen

 
 afschermhoek 
uitstralingshoek


Optieken – Lamellen - Verblinding
Directe verblinding – mogelijke eisen
 UGR = Unified Glare Rating
• uitdrukking van de kans op verblinding
• maximale grenswaarde in functie van de taak
 Afschermhoek 
• hoek waaronder de naakte lichtbron niet wordt
waargenomen
• complement van de uitstralingshoek () – meestal wordt die
hoek opgegeven:

Dwarsrichting Afschermhoek in
55° dwarsrichting = 35°
Afschermhoek in
65° langsrichting = 25°
Langsrichting

• minimale grenswaarde in functie van de luminantie van de
lichtbron (en de taak)

20


Verblinding

Luminantie van de armaturen
< 200 cd/m2 - uitstralingshoek  55°
< 200 cd/m2 - uitstralingshoek  65°
< 1.000 cd/m2 - uitstralingshoek  65°

Source : ETAP



UGR

Verblinding
 UGR - Unified Glare Rating
 Waarden : NBN EN 12464-1

3/02/2009 42

21


Eis 3: Verblinding

 UGR Verblindingsindex
UGR (‘Unified Glare Ratio’)
Zelfde bepalingsmethode als vroeger
Richtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28
Functie van:
 Opstelling van de toestellen
 Karakteristieken ruimte
(afmetingen, reflecties)
 Positie waarnemer


UGR – Unified Glare Rating

UGR Verblindingsindex
 UGR (‘Unified Glare Ratio’)
Zelfde bepalingsmethode als vroeger
Richtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28
 Functie van:
• Opstelling van de toestellen

• Karakteristieken ruimte (afmetingen,
reflecties)
• Positie waarnemer


22


UGR Bepaling - 1

Berekeningen :
 Via software
• Voor een bepaalde positie

Tabellen :
 Door het fabrikant gegenereerd

 UGR waarden in de 2 kijkrichtingen
Dwarsrichting en langsrichting

 Correcties



UGR Bepaling - 2


23


Taak UGR

precisiewerk, tekening < 16

Kantoor, vergaderzaal, klas < 19

Montage < 22

Trappen en liften < 25

Circulaties en Gangen < 28

Industriële activiteit Zie tabel in de norm



NBN EN 12464-1

Verblinding

UGR > 25

UGR < 16

UGR > 25

24


Gereflecteerd luminanties

Evolutie van de schermen (flat screen : Plasma,
LED,…
Limiet waarden aangepast (hogere waarden)- cfr
ISO 9214-307 Positieve Contrast

Gemiddeld
Hoge luminantie
Type luminantie
scherm
Luminantie scherm
L > 200 cd/m2
L ≤ 200 cd/m2
Geval A
Positieve Negateive Contrast
≤ 3.000 cd/m2 ≤ 1.500 cd/m2
contraste positif
en classieke eisen
Geval B
Negatieve
≤ 1.500 cd/m2 ≤ 1.000 cd/m2
Contrast et/of
particuliere eisen


www.ibe-biv.be

25


18/10/2012


Artikel NBN EN 12464-1

26


www.normen.be

24/09/2009 L’efficacité énergétique et le confort visuel 53


www.wtcb-licht.be

27


cstc.be/go/publications_eclairage


Met de steun van de Technologische Dienstverlening “Ecobouwen en Duurzame
ontwikkeling” in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels
Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS)


28


Dank u voor uw aandacht


29

De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van binnenwerkplekken' - WTCB Laboratorium Licht & Gebouw

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van binnenwerkplekken' - WTCB Laboratorium Licht & Gebouw

Semelhante a De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van binnenwerkplekken' - WTCB Laboratorium Licht & Gebouw (17)

Mais de easyFairs_belgium

Mais de easyFairs_belgium (20)

De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van binnenwerkplekken' - WTCB Laboratorium Licht & Gebouw