Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam

1

L I C M ƠN

Trư c tiên tôi xin chân thành c m ơn th y Nguy n Tr ng Hoài ñã t n tình
hư ng d n, góp ý và ñ ng viên tôi trong quá trình th c hi n lu n văn t t nghi p
này.
Xin chân thành c m ơn quý th y cô Khoa Kinh t phát tri n, Khoa ðào t o Sau
ð i h c Trư ng ð i h c Kinh t thành ph H Chí Minh, quý th y cô Chương
trình ñào t o kinh t Fulbright (FETP), các b n l p Cao h c Kinh t phát tri n
(Fulbright 3), h c viên l p Fulbright 11 ñã nhi t tình giúp ñ tôi trong su t th i
gian khóa h c v a qua.
Tôi cũng xin g i l i cám ơn ñ n Giáo sư Russell J. Dalton, giám ñ c và cô Ông
Th y Như Ng c, nghiên c u sinh thu c Trung tâm nghiên c u dân ch - ð i h c
California, Hoa Kỳ cùng Vi n Nghiên c u con ngư i dư i s ch trì c a Giáo sư
Ph m Minh H c ñã th c hi n cu c ði u tra giá tr th gi i t i Vi t Nam và cho tôi
ñư c s d ng b s li u này.
Nh ng l i c m ơn sau cùng xin dành cho ba m , v và các con, các em trong gia
ñình ñã h t lòng quan tâm và t o ñi u ki n t t nh t ñ tôi hoàn thành ñư c lu n
văn t t nghi p này.
Tr n H u y

2

L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan r ng ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi, có s h tr t
Th y hư ng d n, nh ng ngư i tôi ñã c m ơn và trích d n trong lu n văn này. Các
n i dung nghiên c u và k t qu trong ñ tài này là trung th c và chưa t ng ñư c ai
công b trong b t c công trình nào.

TP.HCM, ngày 25 tháng 04 năm 2009

Tác gi

Tr n H u y

3

M CL C
L i c m ơn ............................................................................................................. 1
L i cam ñoan.......................................................................................................... 2
M c l c .................................................................................................................. 3
Danh m c các ký hi u, ch vi t t t ......................................................................... 5
Danh m c các b ng, bi u ........................................................................................ 6
Danh m c các mô hình ........................................................................................... 6
Danh m c các hình v , ñ th .................................................................................. 7
L i m ñ u. ............................................................................................................ 8
Chương I: Tóm lư c lý thuy t và các nghiên c u có liên quan...............................11
1.1. Tóm lư c các Lý thuy t.................................................................................11
1.2. Các nghiên c u th c nghi m .........................................................................17
1.2.1. Mô hình nghiên c u c a Blanchflower và Oswald (2004) ...........................17
1.2.2. Ch s h nh phúc hành tinh (HPI) ...............................................................18
1.2.3. ði u tra giá tr th gi i - Vi t Nam 2001 .....................................................22
1.3. Gi thi t và kỳ v ng v các nhân t

nh hư ng..............................................24

Chương II: Phương pháp phân tích và mô hình ñ nh lư ng ....................................27
2.1. Ngu n d li u................................................................................................27
2.2. X lý d li u .................................................................................................28
2.3. Phương pháp phân tích ..................................................................................28
2.4. Mô hình kinh t lư ng ...................................................................................29
2.5. Ư c lư ng m i quan h b ng mô hình h i quy ña bi n..................................32
2.5.1. X lý sơ b các bi n.....................................................................................32
2.5.2. Th t c ư c lư ng mô hình h i quy ............................................................32
2.6. Ư c lư ng mô hình h i quy ...........................................................................33

4

Chương III: ðánh giá k t qu nghiên c u và g i ý chính sách ..............................37
3.1. ðánh giá k t qu nghiên c u ..........................................................................37
3.2. G i ý chính sách............................................................................................41
3.3. H n ch c a ñ tài .........................................................................................42
3.4. Lĩnh v c nghiên c u ti p t c .........................................................................43
K t lu n .................................................................................................................44
Tài li u tham kh o .................................................................................................45
Ph l c..................................................................................................................48

5

DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T, TI NG NƯ C NGOÀI

GDP:

T ng s n ph m qu c n i

GNP:

T ng s n ph m qu c gia

GNP/capita

T ng s n ph m qu c gia bình quân ñ u ngư i

NEF:

T ch c nghiên c u kinh t m i

HPI:

Ch s h nh phúc hành tinh

ðTGTTG:

ði u tra giá tr th gi i

Mô hình KTL:

Mô hình kinh t lư ng

HP:

H nh phúc

Age:

Tu i

Gender:

Gi i tính

Health:

S c kh e

Edu:

H c v n (education)

Income:

Thu nh p

Married

ðã k t hôn

Single

ð c thân

Separate

Li thân

Divorced

Li hôn

Widow

Góa b a

Unemployed

Th t nghi p

Religion

Tôn giáo

Politics

Chính tr

Region

Vùng, mi n

Dummy:

Bi n gi

Mean:

Trung bình

USD:

ðôla M

Mô hình U:

Mô hình t ng quát

Mô hình R:

Mô hình gi i h n

6

DANH M C CÁC B NG, BI U
B ng 1:

Ch s HPI c a 178 qu c gia năm 2006

B ng 2:

Th ng kê mô t chi s HPI năm 2006.

B ng 3:

Vùng phân b m u ñi u tra.

B ng 4:

Tóm t t các bi n.

B ng 5:

Mô hình tuy n tính có tr ng s theo WHITE (Mô hình t t
nh t)

B ng 6:

Mô hình t ng quát (Mô hình U)

B ng 7:

Mô hình rút g n (Mô hình R)

B ng 8:

K t qu ki m ñ nh Wald

B ng 9:

Ki m ñ nh White Heteroskedasticity (Ki m ñ nh phát hi n
hi n tư ng phương sai thay ñ i.

B ng 10:

Ki m ñ nh White Heteroskedasticity l n 2.

B ng 11:

Th ng kê mô t các bi n

B ng 12:

Ma tr n tương quan.
DANH M C CÁC MÔ HÌNH

Mô hình [2.1]:

Công th c tính h nh phúc c a Rothwell và Cohen

Mô hình [2.2]:

Mô hình c a Graham.

Mô hình [2.3]:

Mô hình c a Layard.

Mô hình [2.4]:

Mô hình c a Blanchflower and Oswald.

Mô hình [2.5]:

Công th c tính ch s HPI c a NEF.

7

DANH M C CÁC HÌNH V , ð
Bi u ñ 1:

TH

Mô t v m i liên h gi a m c ñ h nh phúc và ñ h u d ng
th c t

Bi u ñ 2:

H nh phúc & s th a mãn so v i T ng s n ph m qu c gia
bình quân ñ u ngư i

Bi u ñ 3:

ð th c a bi n HP

Bi u ñ 4:

ð th bi n thiên c a bi n HP theo Thu nh p

Bi u ñ 5:

ð th bi n thiên c a bi n HP theo S c kh e

Bi u ñ 6:

ð th bi n thiên c a bi n HP theo H c v n

Bi u ñ 7:

ð th bi n thiên c a bi n HP theo Tu i

Bi u ñ 8:

ð th bi n thiên c a bi n HP theo Tu i2

d ng trơn

8

ð U

L IM

H nh phúc, theo Nguy n Như Ý (1998), là “Cu c s ng trong tr ng thái sung
sư ng do ñáp ng ñư c m i ý nguy n”1. Còn Lê Văn Ð c (1970) ñ nh nghĩa h nh
phúc là “ Phư c lành, ñi u may m n cho ñ i mình”2. H nh phúc và tìm ki m h nh
phúc là m t m c tiêu, khát v ng c a con ngư i. Ch t ch H Chí Minh trong
Tuyên ngôn ñ c l p ñã trích d n t Tuyên ngôn ñ c l p năm 1776 c a nư c M
“T t c m i ngư i ñ u sinh ra có quy n bình ñ ng. T o hoá cho h nh ng quy n
không ai có th xâm ph m ñư c; trong nh ng quy n y, có quy n ñư c s ng,
quy n t do và quy n mưu c u h nh phúc”.
Con ngư i Vi t Nam chúng ta t khi sinh ra, l n lên l p gia ñình, trong nh ng
ngày ñ u năm và trong t t c nh ng s ki n l n c a m i m t b n thân ñ u ñư c
ngư i thân, gia ñình và b n bè chúc phúc.
H nh phúc là m t v n ñ khá tr u tư ng, ch quan và khó n m b t vì nó ph
thu c vào s c m nh n c a t ng ngư i

trong nh ng b i c nh c th . ðây là m t

ñ tài ñã ñư c nhân lo i chiêm nghi m, nghiên c u t r t s m. Là m t v n ñ
chung c a c nhân lo i, không riêng m t dân t c, qu c gia nào. Các h c thuy t
tri t h c, tư tư ng tôn giáo ñ u tìm cho mình m t cách lý gi i riêng v h nh phúc.
H nh phúc ñư c phân chia thành h nh phúc ch quan (Subjective happiness
ho c self – reported happiness) & h nh phúc khách quan (objective happiness);
h nh phúc ch quan ñư c ño lư ng b ng cách ñ t câu h i “b n c m th y h nh
phúc như th nào v i cu c s ng hi n t i c a b n?” và h nh phúc khách quan ñ ch
cư ng ñ và th i h n h nh phúc trong th c t 3.
H nh phúc ñư c nghiên c u trong lu n văn này d a trên cơ s h nh phúc ch
quan. Thu t ng h nh phúc ñư c nghiên c u dư i góc ñ s hài lòng v i cu c
s ng hi n t i. Khái ni m này ñư c World Value Survey – ði u tra giá tr th gi i
(WVS) do Ronald Inglehart ð i h c Michigan ñưa ra và th c hi n ñi u tra l n ñ u

1 Nguy n Như Ý, T ñi n ti ng Vi t, Nhà xu t b n Văn Hóa - Thông Tin – Hà n i, 1998.
2 Lê Văn ð c, Vi t Nam T ñi n, Nhà xu t b n Khai trí, Sài gòn, 1970.
3 ð nh nghĩa v h nh phúc. http://www.psychwiki.com/wiki/Happiness.

9

tiên t i châu Âu năm 19814. Khái ni m h nh phúc như là s hài lòng v i cu c s ng
cũng ñư c NEF (New Economics Foundation’s) nghiên c u và s d ng là m t
trong ba nhân t chính c a Ch s h nh phúc hành tinh (Happy Plannet Index –
HPI), xu t b n năm 20065.
các nư c phát tri n, cu c s ng hi n ñ i ngày nay ñã t o cho con ngư i nhi u
ti n nghi và ñi u ki n s ng t t hơn. Thu nh p c a ngư i dân cao g p nhi u l n so
v i th h cha ông trư c ñây, h s ng no ñ hơn, nhà c a ñ p hơn, phương ti n ñi
l i thu n l i hơn, tuy nhiên h nh phúc hay s hài lòng v i cu c s ng hi n t i c a
ngư i dân không t l thu n v i s phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c. M t
b ng ch ng cho th y là “t l các v t t ngày càng tăng
và

phương Tây nói chung

riêng nư c Nga”6 và các v th m sát, gi t ngư i hàng lo t x y ra ngày càng

nhi u

các nư c phương Tây như M , ð c, Anh. Riêng

M , trong hơn ba tháng

ñ u năm 2009 ñã có trên m t trăm ngư i ch t và b thương do các v b o l c,
th m sát x súng gi t ngư i hàng lo t gây ra.
Tương t

Vi t Nam, so v i trư c ñây, ngư i Vi t Nam ngày nay có ñi u ki n

s ng t t hơn g p nhi u l n. Tuy nhiên chưa có b ng ch ng th c nghi m ñ nh
lư ng nào nghiên c u r ng m c ñ hài lòng v i cu c s ng hi n t i ñã và ñang tăng
lên theo t c ñ tăng trư ng chung c a n n kinh t t i Vi t Nam .
Ngày nay trên toàn th gi i, kinh t - xã h i phát tri n hơn, thu nh p c a ngư i
dân ñang tăng lên nhưng kho ng cách giàu nghèo ngày càng chênh l ch, môi
trư ng s ng ngày càng ô nhi m hơn, r i ro, b t n trong cu c s ng ngày càng
nhi u v i các v n ñ như th t nghi p, thay ñ i vi c làm, b o l c, kh ng b , tai n n
giao thông… Ch t lư ng s ng c a ngư i dân càng c n ph i quan tâm và do v y
nghiên c u các nhân t tác ñ ng ñ n m c ñ nh n th c v h nh phúc là ñi u quan
tr ng c n có nh ng ñánh giá xác ñáng và khoa h c t i các qu c gia này trong quá
trình phát tri n. Vi c tìm ra các nhân t khách quan tác ñ ng ñ n nh n th c v
h nh phúc và ñ nh lư ng chúng ñã có nhi u nghiên c u trên th gi i th c hi n, tuy
nhiên nghiên c u và ng d ng

4

Vi t Nam v n còn khá khiêm t n. Vi c tìm hi u

World value survey. http://en.wikipedia.org/wiki/World_Values_Survey
Happy Planet Index (HPI). http://en.wikipedia.org/wiki/Happy_Planet_Index
6
Hoài Linh. Có m t n n văn hóa t t . http://vietnamnet.vn/thegioi/2005/08/483224/
5

10

các nhân t

nh hư ng ñ n h nh phúc, ñ có cái nhìn sâu hơn, th c t hơn và có

th g i ý các chính sách h p lý hơn nh m nâng cao h nh phúc cho t ng c ng
ñ ng, ho c dân t c có m t ý nghĩa quan tr ng. Vì v y tác gi ch n ñ tài: Các nhân
t

nh hư ng ñ n h nh phúc c a ngư i Vi t Nam.
M c tiêu nghiên c u c a ñ tài là Phân tích hi n tr ng ch s h nh phúc nói

chung và c a ngư i Vi t Nam nói riêng; Xác ñ nh các nhân t chính nh hư ng
ñ n h nh phúc là các y u t có liên quan ñ n ch s h nh phúc hay s hài lòng c a
ngư i dân như: tu i tác, gi i tính, s c kh e, trình ñ h c v n, tình tr ng hôn nhân,
li hôn, vi c làm, th t nghi p, thu nh p, y u t vùng mi n, các y u t thu c v n xã
h i như ni m tin, m i quan h b n bè… c a ngư i dân và cu i cùng ñưa ra các g i
ý chính sách nh m nâng cao ch s h nh phúc c a ngư i dân.
Hai câu h i nghiên c u ñư c ñưa ra là Nh ng nhân t có ý nghĩa nào nh
hư ng ñ n h nh phúc c a ngư i dân Vi t Nam? Và nh ng tác ñ ng chính sách nào
t chính ph làm nâng cao ch s h nh phúc c a ngư i dân Vi t Nam?
Nghiên c u d a trên các gi thi t: Li u thu nh p và h nh phúc th t s có m i
liên h ñ ng bi n v i nhau; Li u tình tr ng s c kh e t t s tác ñ ng ñ ng bi n ñ n
h nh phúc; Li u nh ng y u t r i ro cu c s ng (th t nghi p, li hôn) có nh hư ng
ngh ch bi n t i h nh phúc và Li u các y u t thu c v n xã h i (social capital) như
ni m tin vào tôn giáo, vào chính tr , tính c ng ñ ng, m i quan h v i gia ñình, v i
ngư i thân, vv… nh hư ng thu n chi u ñ n h nh phúc.
ð i tư ng nghiên c u là ngư i dân Vi t Nam ñư c ch n ñ ñi u tra thông qua
phương pháp ch n m u ng u nhiên do giáo sư Russell J. Dalton & nghiên c u sinh
Ông Th y Như Ng c, thu c Trung tâm Nghiên c u Dân ch , ð i h c California,
Hoa Kỳ t ch c th c hi n vào tháng 9 – 10 năm 2001.
Nghiên c u g m có 03 chương. Sau l i m ñ u là chương I tóm lư c lý thuy t
và các nghiên c u có liên quan; Chương II trình bày phương pháp phân tích và mô
hình ñ nh lư ng; Chương III ñánh giá k t qu nghiên c u, các g i ý chính sách và
K t lu n.

11

CHƯƠNG I
TÓM LƯ C LÝ THUY T VÀ CÁC NGHIÊN C U CÓ LIÊN QUAN
1.1. Tóm lư c các lý thuy t
Có r t nhi u khái ni m, ñ nh nghĩa v h nh phúc, tuy nhiên h u h t các nghiên
c u trư c ñây v h nh phúc ch y u mang tính ñ nh tính, ch quan.
ð c Ph t Thích Ca d y r ng “V n s vô thư ng v n s thư ng, nghĩa là m i s
thay ñ i không ng ng nên m i s ch là kh . Sinh lão b nh t , con ngư i sinh ra
ñ r i già y u, b nh t t và cu i cùng là ph i ch t. ð i là b kh , mu n có h nh
phúc, ra kh i b kh , c n di t lòng tham sân si”7. Kh di t lòng tham m i thoát
kh i b n mê, kh i u minh ch n h ng tr n (tâm s thanh th n, th n s minh m n,
ni t bàn s xu t hi n).
Tương t v i quan ni m c a Ph t giáo v h nh phúc, Thiên chúa giáo cho r ng
h nh phúc b n v ng ch có

ch n thiên ñàng, nh ng ngư i ch p nh n nh ng thua

thi t, nghèo khó, b bách h i, ñau kh

ñ i này thì s ñư c lên thiên ñàng, h nh

phúc mãi mãi.
Quan ñi m c a tri t h c Mác v h nh phúc “H nh phúc là ñ u tranh”8. S v t
hi n tư ng luôn v n ñ ng bi n ñ i không ng ng, mâu thu n là ñ ng l c c a s
phát tri n, ñ u tranh gi a các m t ñ i l p là ti n ñ c a s phát tri n, nó làm cho
mâu thu n ngày càng tr nên gay g t, và ñ n m t giai ño n nh t ñ nh thì ñư c gi i
quy t b ng s bi n ñ i căn b n ho c b ng s tiêu vong c a cái cũ và xu t hi n cái
m i. Con ngư i không th như các sinh v t luôn ch p nh n s an bài c a thư ng
ñ , ph i luôn v n ñ ng, ñ u tranh ñ vì m t cái m i hoàn thi n và t t ñ p hơn.
Tuy nhiên, con ngư i n u c luôn ñ u tranh, luôn mu n thay ñ i và ñòi h i m i
s ph i luôn t t ñ p hơn, ñ y ñ hơn thì s không bao gi th a mãn v i nh ng gì
mình có và ph i luôn ch y theo nh ng m c tiêu cao hơn, xa hơn s làm cho cu c
s ng c a mình luôn căng th ng, m t m i và không bao gi ñư c th a mãn, sung

7

Nguy n H u An (2008) H nh phúc http://www.vietnhim.com/dongnhim/archive/index.php/t-19913.html
TS Nguy n T n Hùng (2005), Các quan ñi m khác nhau trong l ch s tri t h c v v n ñ mưu c u h nh
phúc cá nhân và ý nghĩa c a nó ñ i v i xã h i ta hi n nay,
http://www.vientriethoc.com.vn/?vientriet=articles_deltails&id=390&cat=44&pcat=

8

12

sư ng… Nguy n Công Tr ñã t ng nói: "Tri túc ti n túc, ñãi túc hà th i túc? Tri
nhàn ti n nhàn, ñãi nhàn hà th i nhàn?" (Bi t ñ thì ñ , ñ i ñ thì bao gi m i ñ ?
Bi t nhàn thì nhàn, ñ i nhàn bao gi m i nhàn?).
Và có m t ñi u thú v là sau nhi u th h và ñ c ñi m th i ñ i hoàn toàn khác
nhau, Layard (2008) - Giáo sư kinh t ð i h c kinh t Luân ðôn l i có cùng quan
ñi m v i ý tư ng trên, ông cho r ng: ngày nay chúng ta giàu có hơn các th h cha
ông chúng ta r t nhi u, thu nh p c a chúng ta cao hơn g p nhi u l n, chúng ta có
th c ph m, xe c , qu n áo, có nh ng ngôi nhà l n, ti n nghi hơn, có s c kh e và
công vi c tho i mái hơn so v i th h cha ông nhưng ngư i phương Tây v n
không th y h nh phúc hơn cha ông c a h năm mươi năm trư c. Ông cũng cho
r ng h nh phúc là c m giác t t ñ p, hư ng th cu c ñ i và c m th y cu c s ng
tuy t v i. Không h nh phúc là c m th y bu n b c và mu n có s thay ñ i. Và
trong cách nghĩ ñơn gi n và rõ ràng như th , v t ch t, th ngư i ta v t v hàng
ngày ñ tìm ki m nó, l i không góp ph n nhi u vào c m giác ñó.
Tư tư ng mà Layard (2008) mu n g i ñ n m i ngư i là khi ñói rách con ngư i
mơ ư c ñư c ăn no m c m, nhưng khi ñã ñư c như th r i l i n y sinh nhu c u ăn
ngon m c ñ p. Các nhu c u v t ch t và tinh th n c tăng theo ñà phát tri n kinh t .
N u không bi t phân ñ nh th b c gi a các nhu c u, n u c l y vi c làm giàu làm
m c tiêu chính cho cu c s ng, thì s m mu n ngư i ta cũng s rơi vào th t b i như
nh ng gì mà mô hình phát tri n phương Tây ñang n m tr i trong nhi u th p k
qua. B i vì nó ñã không ñáp ng ñư c các khát v ng cơ b n nh t c a con ngư i.
Ông ch trương ñ xu t ñưa môn h c có tên là “Bài h c h nh phúc” vào trong
trư ng h c. Ông cho r ng t t c h c sinh ñ u c n ph i h c “nh ng bài h c h nh
phúc”. Làm sao con ngư i có th h nh phúc n u không ch u m t th i gian ñ hi u
bi t nó.
Ngòai ra còn có r t nhi u quan ni m khác v h nh phúc9:
Epicurus: “H nh phúc là m c ñích t i h u c a ñ i s ng loài ngư i. S yên
bình và h p l ph i là n n t ng c a h nh phúc”.
9

“Muôn ngư i h nh phúc chan hòa” BS Nguy n ð c Ý, www.ykhoa.net. 16.02.2007

13

- Aristote: “H nh phúc là ý nghĩa và m c ñích c a cu c ñ i, là m c tiêu và
cũng là gi i h n t n cùng c a s t n t i ngư i”.
- John Stuart Mill: “H nh phúc là s gi i h n d c v ng hơn là th a mãn d c
v ng”.
- Lucrece: “T o hóa ñã an bài h nh phúc v a ñúng m c cho m i ngư i. Ch
c n bi t l a ch n nó mà thôi”.
- Deni Diderot: “Ngư i h nh phúc nh t là k ñã t o ñư c h nh phúc cho nhi u
ngư i khác”.
- Mahatma Gandhi: “H nh phúc là khi ta nghĩ, ta nói, ta làm ăn nh p v i
nhau”.
- De Tocqueville: “Ch p nh n s b t h nh có l còn ít ñau kh hơn là s mưu
c u h nh phúc”.
- Gustave Droz: Có m t s ngư i, “ch ñ t ñ n m c sung sư ng b ng cách
trang tr ng góp nh t t ng m nh v n c a h nh phúc vương vãi ñó ñây”.
- Abraham Lincoln: “Chúng ta h nh phúc vì tâm can ta c m th y v y”.
Nh ng nghiên c u và suy nghĩ trên v m t góc ñ nào ñó ñã lý gi i khá nhi u
v n ñ c a th c t cu c s ng, tuy v y v n mang tính ñ nh tính và ch quan c a b n
thân, m i ngư i tùy theo hoàn c nh, ñi u ki n và th i ñi m nh t ñ nh ñ ñưa ra các
quan ni m riêng c a mình, do v y khó có th th ng nh t ñư c v i nhau, khó có th
ñưa ra các gi i pháp thuy t ph c ñ có chính sách tác ñ ng thích h p. Nh ng năm
g n ñây các nghiên c u ñ nh lư ng v h nh phúc ñã ñư c chú ý tri n khai

các

nư c phát tri n.
Tác ph m ñư c coi là xu t hi n s m nh t trong nghiên c u khoa h c v h nh
phúc “The Science of Happiness” c a m t nhóm tác gi xu t b n t i London năm
1861. Năm 1909, m t cu n khác cùng tên c a Henry S. Williams xu t b n t i New
York ti p t c gây ñư c s chú ý nh t ñ nh trong gi i h c thu t. T ñó các công
trình, chuyên kh o, bài báo… cùng khuynh hư ng nghiên c u khoa h c v h nh
phúc ñ u ñ n xu t hi n. Tuy v y, ph i ñ n g n ñây,

phương Tây, ngư i ta m i

14

th a nh n Science of Happiness là m t ngành nghiên c u tương ñ i ñ c l p v i ñ i
tư ng nghiên c u là h nh phúc10.
H c thuy t tháp nhu c u c a Abraham Maslow (1943) cho r ng nhu c u t
nhiên c a con ngư i ñư c chia thành các thang b c khác nhau t "ñáy” lên t i
“ñ nh”, t nhu c u sinh lý (v t ch t, cơ b n) ñ n nhu c u an toàn, nhu c u xã h i
(v liên k t và ch p nh n), nhu c u ñư c tôn tr ng r i ñ n m c cao nh t là nhu c u
t hoàn thi n. Thuy t tháp nhu c u s p x p nhu c u con ngư i t th p lên cao.
Nh ng nhu c u

c p cao hơn s ñư c th a mãn khi nhu c u c p th p hơn ñư c

ñáp ng.
Nh ng nhu c u có th ñư c s d ng như là m t cơ s cho vi c ñánh giá m c
ñ t ng th h nh phúc c a cá nhân.
Rothwell và Cohen (2003), hai nhà nghiên c u ngư i Anh, l n ñ u tiên ñưa ra
công th c ñ tính h nh phúc. D a trên k t qu kh o sát xã h i h c

1000 ngư i

Anh, công th c ñư c ñưa ra dư i d ng:
[H nh phúc = P + (5xE) + (3xH)]11.

[2.1]

Trong ñó, P là ch s cá tính (Personal Characterisrics) bao g m quan ni m
s ng, kh năng thích nghi và s b n b d o dai trư c th thách.
E là ch s hi n h u (Existence) ph n ánh tình tr ng s c kh e, kh năng tài
chính và các m i quan h thân h u.
H là ch s th hi n nhu c u c p cao (Higher Oder) bao g m lòng t tôn, ni m
mơ ư c, hoài b o và c óc hài hư c.
Công th c này có th chưa ñáp ng kỳ v ng c a gi i nghiên c u tuy nhiên
m t m c ñ nào ñ y, ngư i ta cũng th y nó có giá tr g i m nh t ñ nh.
Theo Graham (2005) trong nghiên c u v Kinh t c a h nh phúc, ñã ñưa ra mô
hình kinh t lư ng nghiên c u v h nh phúc như sau:
Wit = α + βxit + εit.

[2.2]

Trong ñó: Wit là h nh phúc c a cá nhân i t i th i gian t.
10
11

Nghiên c u ñ nh lư ng v h nh phúc và ch s h nh phúc (HPI) c a Vi t Nam trong 178 nư c năm 2006. H S Quý
The formula for happiness http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/2630869.stm%206/1/2003.

15

x là các bi n ñ c l p, bao g m xã h i nhân kh u h c - kinh t xã h i và ñ c
ñi m kinh t xã h i như thu nh p, giáo d c, tình tr ng hôn nhân và vi c làm...
t là các th i ñi m
ε là sai s , α , β là các h s .
Nghiên c u cũng ch ra ñư c các nhân t có nh hư ng ñ n h nh phúc cá nhân
m i ngư i như thu nh p, giáo d c, tình tr ng hôn nhân và vi c làm. Tuy nhiên
nghiên c u chưa ch ra b d li u s d ng, ý nghĩa th ng kê c a các bi n …
V quan h gi a ti n b c và h nh phúc, xưa nay, h u h t các lý thuy t ñ o ñ c
xã h i thư ng nói r ng, ti n b c g n như không có liên h nhân qu nào v i h nh
phúc. Tuy nhiên theo nghiên c u c a nhà xã h i h c Glenn Firebaugh, ñ i h c
Pennsylvania và Laura Tach, ñ i h c Harvard (M ) thì ti n b c có t o ra h nh
phúc, tuy nhiên, v i m t ñi u ki n là ngư i làm ra ti n b c ph i c m th y h ki m
ñư c nhi u ti n hơn nh ng ngư i quanh h

12

.

Cũng cho k t qu tương t , nhà tâm lý h c ñ i h c Illinois (M ) Diener (1980)
k t lu n s là không ñúng n u nói ti n b c không liên quan t i h nh phúc; m i
quan h gi a chúng r t ph c t p, song t l hài lòng v i cu c s ng c a ngư i giàu
thư ng cao hơn nhi u so v i ngư i nghèo. Hi n tư ng này ñúng cho c nh ng
nư c giàu và nh ng ngư c nghèo. Chuyên gia kinh t Andrew Oswald (2001) c a
ð i h c Warwick (Anh) cũng ñ ng ý v i Edward Diener khi nghiên c u m t
nhóm ngư i trúng x s t 2.000 ñ n 250.000 USD. K t qu ch ra là m c ñ hài
lòng v i cu c s ng c a nhóm ngư i này tăng so v i hai năm trư c khi h trúng s .
Và m c ñ hài lòng tăng t l thu n v i m c thư ng: trúng thư ng càng l n ngư i
trúng thư ng càng hài lòng hơn v i cu c s ng c a mình.
Tuy nhiên, Kahneman (2006), ch nhân gi i Nobel kinh t năm 2002, cùng các
ñ ng nghi p c a mình

trư ng Princeton, không ñ ng tình v i nh ng k t lu n

trên ñây. Trong tác ph m “Có ph i b n h nh phúc hơn khi b n giàu hơn”13 ông
cùng các c ng s cho r ng th t là hão huy n n u cho r ng con ngư i ta ch ph n
khích khi ki m ñư c nhi u ti n. Nhóm các nhà khoa h c này t ng ti n hành nghiên
12

ð c Lê. Khi nào ti n b c làm nên h nh phúc. www. chungta.com 10/11/2005.

13

Daniel Kahneman. Would you be happier if you were richer. 2006

16

c u các h gia ñình v i m c thu nh p khác nhau, trong ñó ñ ngh tr l i câu h i
b n có r t h nh phúc hay không. K t qu là t l tr l i "có"

nh ng gia ñình có

thu nh p trên 90.000 USD cao g p ñôi so v i nh ng gia ñình có thu nh p dư i
20.000 USD. Tuy nhiên, n u so sánh gi a nhóm gia ñình có thu nh p trên 90.000
USD v i nhóm có thu nh p t 50.000 ñ n dư i 90.000 USD, h u như không có s
khác bi t14.
Layard (2003) cho r ng làm vi c v t v hơn ñ ki m ñư c nhi u ti n hơn nh m
mưu c u m t ñ i s ng v t ch t khá hơn th m chí còn làm cho con ngư i tr nên
bu n r u hơn trư c ñây n u như h không có ñ th i gian r nh r i ñ ngh ngơi và
gi i trí. Layard cho r ng k t qu này ph n nh m t th c t là

các xã h i phát

tri n con ngư i có xu hư ng làm vi c v t v hơn ñ tiêu th nhi u hàng hoá v t
ch t hơn, trong khi ít có th i gian ñ ngh ngơi, thư giãn hơn, và ñây chính là
nguyên nhân khi n con ngư i c m th y không h nh phúc hơn dù ki m ñư c nhi u
ti n hơn ngư i khác

các nư c ñang phát tri n.

Các h c thuy t kinh t c ñi n cho r ng vi c ñánh thu có th tác ñ ng ñ n vi c
ch n l a gi a ngh ngơi gi i trí và làm vi c tích c c ñ có m c thu nh p cao. Thu
thu nh p cao s làm gi m ñ ng l c làm thêm gi ho c n l c làm vi c ñ ñư c
thăng ch c. Ch ng h n, thu thu nh p

M th p hơn

châu Âu nên các công

nhân ñư c gi l i nhi u thu nh p hơn t vi c làm thêm ngoài gi . Các nhà kinh t
cho r ng, ñây chính là lý do t i sao dân M l i làm vi c nhi u hơn dân châu Âu.
Trong 20 năm qua, s gi làm vi c trung bình hàng năm c a ngư i M không
ng ng tăng lên trong khi con s này

châu Âu l i gi m m nh: hi n nay trung

bình, th i gian làm vi c c a ngư i M cao hơn 15% so v i ngư i châu Âu.
Phân tích c a Layard cho th y v n ñ không ph i là ngư i châu Âu làm vi c quá
ít mà là ngư i M làm vi c quá nhi u v i mong mu n có thêm thu nh p nh m b t
k p v i nh ng ngư i xung quanh, thay vì dành nhi u th i gian ñ ngh ngơi. Các
nhà kinh t cho r ng xác ñ nh m t m c thu thu nh p h p lý cũng góp ph n giúp
con ngư i t ñi u ch nh gi a công vi c và ngh ngơi, gi i trí nh m có m t ñ i s ng
h nh phúc hơn.

14

Ti n b c ñi li n v i h nh phúc. http://www.vnexpress.net/ 27/11/2006.

17

Layard (2003) cũng ñ xu t mô hình15 như sau:
Happinessi = f(Leisurei, Valued Consumptioni) + αRanki + βOutputi

[2.3]

H nh phúc c a cá nhân i ph thu c vào các y u t như th i gian ngh ngơi
(Leisure), m c ñ tiêu dùng (Valued Consumption), v trí thang b c trong xã h i
(Rank) và nh ng giá tr cá nhân t o ra (Output).
1.2. Các nghiên c u th c nghi m
1.2.1. Mô hình nghiên c u c a Blanchflower và Oswald (2004)16
Blanchflower and Oswald (2004) s d ng mô hình hàm h nh phúc như sau:
r = h(u(y, z, t)) + ε

[2.4]

Trong ñó:
r là m c ñ hài lòng ho c h nh phúc v i thang ño t 1 (không h nh phúc) ñ n 4
(r t h nh phúc).
h hàm s liên t c.
u là m t hàm h u d ng c a các bi n (y, z, t), ñư c hi u như là s s ng h nh
phúc, d ch u (person’s true well-being or utility)
y là thu nh p c a cá nhân (real income)
z là 1 b các bi n lên quan ñ n y u t nhân kh u h c và cá tính (demographic
and personal characteristics)
t là các giai ño n th i gian (time period)
ε là sai s .
M t s k t qu rút ra t nghiên c u c a Blanchflower và Oswald (2004):
- Chính sách ch ng phân bi t ñ i x nam - n trong xã h i dư ng như không
có ý nghĩa trong vi c t o ra c m giác c a tăng h nh phúc c a ph n .
- M c ñ chưa hài lòng c a ngư i dân da ñen

M còn nhi u hơn so v i ngư i

da tr ng. ðây là cơ s ñ kh ng ñ nh s t n t i c a s phân bi t ñ i x v ch ng
t c trong các nư c Anh và M .

15
16

Layard (2003) Income and happiness: rethinking economic policy. Lecture 2.p13.
Blanchflower, D. G. & Andrew J. Oswald (2004). Well-being over time in Britain and the USA. Journal

of Public Economics 88 (2004) 1359– 1386.

18

- S khác bi t trong m c ñ h nh phúc c a các nhóm ch ng t c

Hoa Kỳ ñã

thu h p hơn trong vài th p k qua. M c ñ h nh phúc c a ngư i da ñen ñã nâng
lên rõ r t.
- Thu nh p cao hơn g n li n v i h nh phúc cao hơn.
- Nhóm dân s có m c h nh phúc cao nh t là nh ng ngư i ph n , ñã l p gia
ñình, có giáo d c cao và có cha m không ly hôn. Nhóm h nh phúc th p là nh ng
ngư i th t nghi p sau ñó là nh ng ngư i ñã k t hôn nhưng có ít h nh phúc.
Bi u ñ 1: Mô t m i liên h gi a m c ñ h nh phúc và ñ h u d ng th c t .
r (m c ñ h nh phúc)

h (*) + ε

ð h u d ng

u (.)

1.2.2. Ch s h nh phúc hành tinh - Happy Planet Index (HPI)
NEF (New Economics Foundation) (2006) ñã ñưa ra Báo cáo Ch s h nh phúc
hành tinh (HPI – Happy Planet Index). D a vào các s li u ch n l c t các qu c
gia, các t ch c qu c t và các s li u do chính NEF ñi u tra, NEF ñã ñưa ra các
báo cáo v kinh t , xã h i và môi trư ng… gây ñư c ti ng vang nh t ñ nh trong dư
lu n qu c t .
HPI ñư c tính theo công th c [2.5]:
HPI =

Life Satisfaction x Life Expectancy
Ecological Footprint

19

N i hàm ch s HPI là các khái ni m S năm ñư c s ng h nh phúc (Happy life
years) và S ng h nh phúc (Well-being: S hi n h u – s ng khoái; s ng h nh phúc,
s ng d ch u). Lý thuy t c a NEF r t chú tr ng ñ n ñ i s ng h nh phúc cá nhân,
coi t l cá nhân s ng d ch u là ñ i lư ng quy t ñ nh tr ng thái h nh phúc. Ch s
HPI g m ba ch s thành ph n là:
1. M c ñ hài lòng v i cu c s ng (Life Satisfaction): M c ñ ñư c s ng h nh
phúc (Well-being) c a con ngư i

m i qu c gia.

2. Tu i th (Life Expectancy): Tu i th bình quân th c t mà m i qu c gia ñ t
ñư c; không ph i t t c mà ch m t ph n trong ñó là nh ng năm s ng h nh phúc
(Happy life years).
3. Môi sinh (Ecological Footprint - d u chân sinh thái: d u v t c a toàn b h
sinh thái xung quanh con ngư i, không ch môi trư ng - Con ngư i tiêu dùng tài
nguyên t nhiên ñ n m c nào, có vư t quá m c ñ cho phép mà t nhiên ñã “ban”
cho con ngư i t i m i qu c gia hay không, có làm t n h i ñ n h sinh thái mà
trong ñó con ngư i ch là m t th c th sinh h c hay không).
Theo công th c này, ngư i ta s tính ñư c ch s h nh phúc c a m i qu c gia
ho c c a m i c ng ñ ng. Ý nghĩa c a công th c này là: H nh phúc c a m i qu c
gia hay c ng ñ ng là s năm trong v n tu i th mà con ngư i c m th y hài lòng
(Well-being) v i cu c s ng c a mình n u ñi u này phù h p v i ñi u ki n tài
nguyên t nhiên ñư c phép tiêu dùng (ch s hài lòng v i cu c s ng nhân v i ch
s tu i th chia cho ch s th c tr ng tiêu dùng tài nguyên t nhiên và m c ñ làm
nh hư ng ñ n h sinh thái xung quanh).
Thang HPI ñư c thi t k t 0 - 100. Theo NEF, thang lý tư ng (Reasonable
Ideal) trong ñi u ki n hi n nay là 83,5; trong ñó, ch s hài lòng v i cu c s ng là
8,2; ch s tu i th là 82,0 và ch s môi sinh là 1,5.
Báo cáo Ch s h nh phúc hành tinh năm 2006 t p h p và ñưa ra ñư c b c
tranh v th c tr ng h nh phúc c a 178 nư c; t c là h u h t các nư c và vùng lãnh
th trên th gi i. Ch m t s ít nư c không có s li u do hoàn c nh chính tr - xã
h i khá ñ c bi t như Iraq, Apghanistan, Tri u Tiên, Somali, Tây Sahara, Liberia,

20

ð o Greenland, Qu n ñ o New Calidonia, Serbi & Montenegro, ðông Timor…
V m t h c thu t, Báo cáo ñã thi t k và ñưa ra ñư c m t ch s ñ nh lư ng xác
ñ nh v h nh phúc, ch s HPI. ðã có nh ng tranh cãi v ch s này sau m t th i
gian NEF công b Báo cáo: m t s h c gi chưa th a mãn v i cách thi t k ch s ,
chưa ñ ng ý v i logic c a vi c quy gi n khái ni m h nh phúc… Tuy th , ñ n nay,
ñánh giá v Báo cáo nhìn chung là tích c c, chưa có qu c gia nào hay t ch c qu c
t nào lên ti ng ph n ñ i Báo cáo này.
K t qu x p h ng các qu c gia th hi n

B ng 1: Ch s HPI c a 178 qu c gia

năm 2006 (Ph l c 1)
Theo Báo cáo, HPI cao nh t th gi i năm 2006 thu c v Vanuatu, m t qu n
ñ o

nam Thái Bình Dương v i HPI = 68,2. Th p nh t là Zimbabwe v i HPI =

16,6. Vi t Nam trong Báo cáo ñ t ñư c ch s HPI là 61,2 v i ch s hài lòng v i
cu c s ng là 6,1; ch s tu i th là 70,5 và ch s môi sinh là 0,8. ði u thú v là,
Vi t Nam ñ ng th 12 trong s 178 nư c, trên c Trung Qu c (31/178), Thái Lan
(33/178), Italia (66/178), Nh t B n (95/178), Anh (108/178), M (150/178) và hơn
160 nư c khác.
B ng 2. Ch s HPI năm 2006.
Th ng kê mô t

M c ñ hài
lòng cu c s ng

Tu i th

Môi
sinh

HPI

Trung bình

6.05

65.96

2.54

43.41

Trung v

6.20

70.40

1.70

42.70

Ch s lý tư ng

8.2

82

1.5

83.5

Vanuatu (01)

7.4

68.6

1.1

68.2

Vietnam (12)

6.1

70.5

0.8

61.2

China (31)

6.3

71.6

1.5

56

M (150)

7.4

77.4

9.5

28.8

T i thi u

3.00

32.50

0.50

16.60

C cñ i

8.20

82.00

9.90

83.50

1,083.10

11,806.90

454.10

7,770.30

178.00

178.00

178.00

178.00

T ng c ng
T ng s quan sát

21

M c tin tư ng (95.0%)

0.17

1.81

0.30

1.78

Ngu n: T ng h p c a tác gi t Báo cáo Ch s h nh phúc hành tinh năm 2006.
So sánh v i m c trung bình các ch tiêu trên c a toàn th gi i, các ch s ño
lư ng c a Vi t Nam (x p h ng th 12) ñ u t t hơn.
T b ng 2 ta th y, ch tiêu m c ñ hài lòng v i cu c s ng c a Vi t Nam ch
hơn m c trung bình m t ít (6.1/6.05) nhưng ch s tu i th và môi sinh khá hơn
nhi u (tu i th hơn 4,5 tu i và môi sinh gi m hơn m c trung bình 1,34 ñi m).
Vi t Nam và Trung Qu c (x p h ng th 31) có ch s m c ñ hài lòng cu c
s ng và tu i th tương ñương nhau (6,1/6,3 và 70,5/71,6) nhưng y u t môi sinh,
khai thác ngu n tài nguyên thiên nhiên… thì Vi t Nam t t hơn khá nhi u (0,8/1,5).
ði u này ph n ánh m t th c t là m c ñ khai thác tài nguyên thiên nhiên, v n ñ
ô nhi m môi trư ng c a Vi t Nam là th p hơn so v i Trung Qu c.
So sánh v i M , m t qu c gia giàu có nh t th gi i, các ch s m c ñ hài lòng
cu c s ng và tu i th c a ngư i dân M cao hơn Vi t Nam khá nhi u (6,1/7,4 và
70,5/77,4) nhưng ch tiêu môi sinh Vi t Nam t t hơn (0,8/9,5).
Qua các so sánh trên chúng ta có th th y r ng s tác ñ ng c a v n ñ môi sinh
nh hư ng r t l n ñ n ch s x p h ng h nh phúc toàn c u. Tuy nhiên n i hàm c a
y u t môi sinh cũng c n có s th ng nh t trong nh n th c,

các qu c gia phát

tri n, th c tr ng tiêu dùng tài nguyên t nhiên r t l n nhưng vi c s d ng hi u qu
và có cơ ch qu n lý kinh t - xã h i t t ñã h n ch r t l n v n ñ ô nhi m, nâng
cao ch t lư ng môi trư ng s ng c a dân cư.
các nư c ñang phát tri n, vi c tiêu dùng tài nguyên thiên nhiên còn th p
nhưng do s d ng không hi u qu , lãng phí và do kh năng qu n lý y u kém nên
v n ñ môi sinh b

nh hư ng nhi u.

Vi t Nam chúng ta, m c d u có nhi u

ngu n tài nguyên thiên nhiên phong phú và d i dào chưa khai thác h t nhưng vi c
khai thác và s d ng còn chưa hi u qu (công ngh khai thác còn l c h u, s n
ph m khai thác ch y u

d ng nguyên li u thô và ph c v m c ñích xu t kh u),

ngoài ra năng l c qu n lý kinh t xã h i còn y u kém nên v n ñ ô nhi m ngày
càng gia tăng, v n n n k t xe ngày càng tr m tr ng, môi trư ng s ng c a ngư i

22

dân ngày càng x u ñi. N u tình hình không s m ñư c c i thi n, ch s HPI c a
Vi t Nam có th s b gi m sút nhanh chóng.
1.2.3. ði u tra giá tr th gi i (ðTGTTG) - Vi t Nam 2001:
ðGTTG là m t cu c ñi u tra qu c t v s thay ñ i v văn hoá xã h i và chính
tr , ñư c th c hi n qua nh ng cu c thăm dò ý ki n công chúng mang tính ñ i di n
qu c gia thu c hơn 65 xã h i t i 6 châu l c, v i g n 80% dân s th gi i.
L n ñ u tiên, nư c C ng Hòa Xã H i Ch Nghĩa Vi t Nam ñã tham gia m ng
lư i ðTGTTG. Vi n Nghiên c u Con ngư i

Hà N i ñã th c hi n cu c ñi u tra

t i Vi t Nam dư i s hư ng d n c a giáo sư Ph m Minh H c. Trung tâm Nghiên
c u Dân ch thu c ð i h c California t i Irvine ñã h tr cho cu c nghiên c u
này. (Và ñây là cu c ñi u tra duy nh t ñư c t ch c t i Vi t Nam cho ñ n nay).
H nh phúc ñư c nghiên c u trong cu c ñi u tra này là h nh phúc ch quan
(self-reported happiness). Cu c ñi u tra h nh phúc ñư c d a trên các câu h i mà
trong ñó các cá nhân s ñư c h i “Nói chung, b n ñang h nh phúc như th nào v i
cu c s ng c a b n” ho c “B n có hài lòng như th nào v i cu c s ng hi n t i c a
b n”, có th v i câu tr l i trên m t b n ñi m quy mô? Theo thang ñi m t 1 ñ n
4. T r t không hài lòng (1) ñ n r t hài lòng (4).
K t qu c a cu c ñi u tra này cho th y k t qu là ña s ngư i Vi t (63%) cho
r ng h th a mãn v i cu c s ng hi n t i và 92% c m th y h nh phúc ho c r t h nh
phúc. Nh ng c m tính chung này ph n ánh nh ng y u t pha tr n trong ñ i s ng:
gia ñình, vi c làm, quan h xã h i, và nh ng y u t khác. ð ng th i s th a mãn
v cu c s ng thư ng g n li n v i s phát tri n kinh t c a m t qu c gia, như
bi u ñ s 2 dư i ñây. N u chúng ta so sánh Vi t Nam v i nh ng qu c gia khác
kho ng cùng m c ñ phát tri n kinh t t cu c ðTGTTG năm 1995 - 1998, thì s
th y m c ñ th a mãn v i cu c s ng c a ngư i Vi t Nam cao hơn so v i h u h t
dân chúng các nư c ðông Âu và ngang v i dân chúng các nư c như Trung Qu c,
M Tây Cơ, Chi Lê và Tây Ban Nha.
Bi u ñ 2: H nh phúc & s th a mãn theo GDP/ ñ u ngư i 17

17

The Vietnamese Public in Transition.The World Values Survey: Vietnam 2001.Russell J. Dalton & Nhu-Ngoc T.
Ong

23

Ngu n: ði u tra giá tr th gi i: Vi t nam 2001. Russell J. Dalton & Nhu-Ngoc
T. Ong.

Vietnam

T bi u ñ 2 chúng ta th y r ng:
- H u h t các qu c gia có thu nh p cao thì m c ñ h nh phúc và s th a mãn
c a ngư i dân ñ u khá cao, nh t là nhóm các qu c gia có m c thu nh p GNP/ñ u
ngư i trên 10000 USD/năm.
- M t s qu c gia có thu nh p GNP/ñ u ngư i khá th p (dư i 2000 USD/năm)
nhưng v n có m c ñ h nh phúc và s th a mãn c a ngư i dân khá cao, trong ñó
có Vi t Nam.
Báo cáo cũng ñưa ra các k t lu n v h nh phúc c a ngư i Vi t Nam:
- H u h t ngư i Vi t (91%) vui lòng ho c r t vui lòng v i hoàn c nh hi n t i
c a h ; kho ng 2/3 t cho là ñã hài lòng v i cu c s ng nói chung.
- Nh ng s li u th ng kê v v n ñ này ñã ñ t Vi t Nam ñ ng hàng ñ u h u h t
các nư c ñang phát tri n và ngang hàng v i các qu c gia như Trung Qu c, M Tây
Cơ, Chi Lê và Tây Ban Nha.
- H u h t t ñánh giá là ñã hài lòng v i tình hình tài chánh c a h .

24

Như v y, báo cáo ðTGTTG k t lu n r ng m c ñ hài lòng (h nh phúc) v i
hoàn c nh hi n t i c a Vi t Nam khá cao, n m trong nhóm nh ng qu c gia ñ ng
ñ u th gi i.
1.3. Gi thi t và kỳ v ng v các nhân t

nh hư ng (trên cơ s các nghiên

c u trư c và nghiên c u ñ nh tính)
Ngoài bi n thu nh p ñã ñư c xác ñ nh trong nhi u nghiên c u trên cũng như
trong nhi u nghiên c u v h nh phúc khác, có th li t kê các bi n sau:
1. Tu i (Age): (Cantril 1965, Inglehant 1990) cho r ng s tác ñ ng tích c c
c a tu i tác ñ n h nh phúc ñã ñư c tìm th y trong các cu c ñi u tra

nhi u qu c

gia khác nhau. Tu i cũng ñư c xem là nh ng y u t ñ u tiên nh hư ng ñ n h nh
phúc con ngư i trong “bát kh ” Sinh - Lão - B nh - T - Ái bi t li - C u b t ñ c Oán tăng h i - Ngũ m xí th nh c a tri t lý ph t giáo18
T trư c t i nay, nhi u ngư i thư ng cho r ng con ngư i càng l n tu i bao
nhiêu thì càng b t h nh b y nhiêu. Năm tháng trôi qua, s c l c y u ñi, vai trò xã
h i thì càng ngày càng gi m d n. Dư ng như t t c nh ng ñi u ñó là mang tính
quy lu t.
Song công trình nghiên c u c a Giáo sư Andrew Osvald và ñ ng s

c a

Trư ng ñ i h c Warwick - Anh qu c (2008) ñã bác b lu n ñi m này. H ñã thăm
dò dư lu n c a hơn n a tri u ngư i dân M và Tây Âu và ñã ñi t i k t qu hoàn
toàn b t ng là h nh phúc trong su t c cu c ñ i có hình ch U, còn g i là "ñư ng
cong h nh phúc"19. Con ngư i h nh phúc

th i tr và

th i kỳ tu i ñã khá cao

v i ñi u ki n là ít m ñau. Còn th i ñi m khó khăn, khi con ngư i c m th y mình
b t h nh nh t, tính trung bình là

tu i 44 ñ i v i c nam gi i và n gi i.

2. Tu i2 (tu i bình phương): V i gi ñ nh h nh phúc c a cu c ñ i bi n ñ ng có
hình ch U theo tu i, do v y bi n tu i2 s ph n ánh thích h p s bi n ñ ng ñó.
3. Gi i tính (Gender): Theo truy n th ng l ch s văn hóa Á ñông, n gi i
thư ng an ph n hơn so v i nam gi i nên ph n c m th y h nh phúc hơn nam gi i
khi tình hình kinh t xã h i có nh ng bi n ñ ng x u, kh ng ho ng.
18
19

Ph t h c cơ b n. http://www.daosuduytue.com/buddhology-apply/PH_COBAN3.html.
Lê Sơn (2008) Tu i tác và h nh phúc. http://www.nld.com.vn/tintuc/suc-khoe/249398.asp

25

4. S c kh e (Health): Có tác ñ ng tích c c ñ n h nh phúc. Không có s c kh e
thì th t s b t h nh.
5. H c v n (Education): Campbell (1981), Giáo d c có tác ñ ng tích c c ñ n
h nh phúc, theo nghĩa r ng ñó là k t qu c a s tác ñ ng c a nó ñ n thu nh p và v
trí trong xã h i. Giáo d c ñã ñư c ch ng minh r ng nó có tác ñ ng l n hơn cho dù
thu nh p không cao.
6. Hôn nhân (Marriage): Glenn và Weaver (1979) cho r ng hôn nhân có l là
công c d báo m nh nh t c a h nh phúc.
7. Li hôn (Divorced): Stroebe và Stroebe (1987), Li hôn và góa b a là công c
d báo m nh c a b t h nh. Edward Denior (1997) trong quá trình nghiên c u c a
mình cũng ñã phát hi n ra hai y u t

nh hư ng m nh m , lâu dài trong cu c ñ i

con ngư i là m t v (ch ng) và m t vi c làm20.
8. Th t nghi p (Unemployed): có nh hư ng tiêu c c ñ n h nh phúc. Oswald
(1997) nghiên c u m i quan h gi a h nh phúc và tình hình kinh t

các nư c

phát tri n ñã ch ra r ng h nh phúc ñư c nâng lên khi thu nh p qu c gia tăng
nhưng tác ñ ng này là nh và ít có ý nghĩa th ng kê. Oswald cũng tìm th y r ng
th t nghi p là m t m t nguyên nhân gây b t h nh21.
9. Tôn giáo (Religion): Thông thư ng nh ng ngư i có ni m tin tôn giáo và
tham gia vào các t ch c tôn giáo thì c m th y an ph n, hài lòng và ch p nh n v i
cu c s ng hi n t i c a mình.
10. Chính tr (Politics): nh ng ngư i có ni m tin và tham gia vào các t ch c
chính tr là nh ng ngư i có ni m tin vào cu c s ng, vào tương lai, có m c tiêu
s ng nên c m th y h nh phúc hơn.
11. Vùng (Region): Thông thư ng nh ng ngư i mi n B c và mi n Trung s ng
tương ñ i khép kín, ít tin vào ngư i khác. Trong khi nh ng ngư i mi n ðông Nam
b (s ng

ñ ng b ng sông C u Long) s ng ch t phác, c i m và tin vào ngư i

khác, d k t n i b n bè, quan h hơn nên h c m th y h nh phúc hơn… “Do ngu n
20

Claudi Wallis (2005). The New Science of Happiness.
http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1015902-5,00.html.
21

Oswald A.D. (1997). Happiness and Economic Performance. The Economic Journal, 107, 1815 – 1831.

26

g c l ch s , hoàn c nh s ng và tác ñ ng c a môi trư ng thiên nhiên ñã hình thành
nên tính cách ngư i Nam B . Ngoài tính hi u khách, tính b c tr c, m nh m , hào
phóng và ñôn h u, ngư i Nam B còn bi t bao nét ñ p truy n th ng ñáng trân
tr ng như tính nghĩa khí hào hi p, t m lòng nhân h u, bao dung, tư ch t thông
minh và giàu ngh l c”22.
12. V n xã h i: bao g m ni m tin, các m i quan h …: Theo Coleman (1988)
thì v n xã h i có th s d ng trong nhi u vi c khác (ngư i b n c a anh có th nh
gi i thi u vi c làm cho anh, giúp anh làm m t vi c gì ñó và cũng th “tâm s ”,
kh i t n ti n bác sĩ tâm lý)…
Qua s phân tích trên chúng ta có th kh ng ñ nh r ng có nhi u nhân t

nh

hư ng ñ n h nh phúc. Nhân t thu nh p có nh hư ng ñ n h nh phúc qua h u h t
các mô hình nghiên c u v kinh t h nh phúc. Các nhân t như giáo d c, tình tr ng
hôn nhân và vi c làm (ho c th t nghi p) tác ñ ng ñ n h nh phúc theo mô hình
nghiên c u c a Carol Graham (2005) – mô hình [2.2].
Các nhân t như tu i tác, gi i tính, s c kh e, h c v n, vi c làm...có nh hư ng
ñ n h nh phúc theo nghiên c u c a Blanchflower và Oswald (2004) – mô hình
[2.4]. Tu i tác cũng là m t trong ba nhân t

nh hư ng ñ n m c ñ hài lòng cu c

s ng theo nghiên c u c a NEF v ch s h nh phúc hành tinh HPI. Các nhân t
như các m i quan h thân h u, lòng t tôn, ni m mơ ư c ...(thu c v n xã h i) là
nh ng y u t c u thành công th c tính h nh phúc c a Rothwell và Cohen – mô
hình [2.1].

22

Sài Gòn ph (2008). Tính cách ngư i Nam B

27

CHƯƠNG II
PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ MÔ HÌNH ð NH LƯ NG
2.1. Ngu n d li u
- B d li u cu c ñi u tra giá tr th gi i: Vi t Nam 2001 do giáo sư Russell J.
Dalton & nghiên c u sinh Ông Th y Như Ng c, thu c Trung tâm Nghiên c u Dân
ch ð i h c California, Hoa Kỳ t ch c th c hi n.
- Cu c ñi u tra ñư c ti n hành trong tháng 9 - 10 năm 2001 s d ng m u xác
su t ti t di n ña giai ño n v i cách ch n l a t i m i h gia ñình m t cách ng u
nhiên trong giai ño n cu i cùng. ð án và công vi c th c ñ a ñư c ti n hành b i
Vi n Nghiên c u Con ngư i t i Hà N i dư i s hư ng d n c a giáo sư ti n sĩ
Ph m Minh H c và Trung tâm Nghiên c u Dân ch ð i h c California, Hoa Kỳ.
B câu h i ph ng v n có th ñư c tìm th y
http://hypatia.ss.uci.edu/democ//archive/vietnam.htm.
M u ñi u tra bao g m 1.000 b n tr l i phân b t l tương ng v i 8 vùng
th ng kê c a Vi t Nam. Nh ng ngư i ñư c ñi u tra ñã ñư c ch n l a làm ñ i di n
cho dân s trư ng thành c a Vi t Nam. So sánh v i các ch s th ng kê, cu c ñi u
tra ph n ánh g n như toàn b dân s d a trên nhi u ch s dân cư tiêu chu n:
B ng 3: Vùng phân b m u ñi u tra.
ði u tra (%)

Th ng kê (%)

Châu th Sông H ng

19,9

19,4

ðông B c

14,4

14,2

Tây B c

2,9

2,9

B c Trung Ph n

8,1

13,1

Duyên H i Trung Ph n

13,2

8,6

Trung Nguyên

6,5

4,0

ðông Nam Ph n

12,8

16,6

Châu th Sông C u Long

22,2

21,2

Nam

49,1

48,4

N

50,9

51,6

18 – 19 tu i

5,2

6,5

Tiêu chí

28

20 – 29

17,5

29,1

30 – 39

23,2

25,4

40 – 49

23,9

16,7

50 tu i tr lên

30,2

22,3

Không h c v n

4,2

9,8

C pm t

32,0

50,3

C p hai

33,7

26,7

C p ba

23,2

10,4

ð ih c

6,9

2,7

Ngu n: ði u tra giá tr th gi i: Vi t Nam 2001. Russell J. Dalton & Nhu-Ngoc
T. Ong.
Sai s m u c a cu c nghiên c u này là 4 ph n trăm.
2.2. X lý d li u
B d li u dư c ñi u tra v i n i dung r ng l n g m 245 câu h i ph ng v n ña
d ng và khá ph c t p trên 1000 ngư i ñư c ch n ng u nhiên. ð th c hi n nghiên
c u ñ tài này, tác gi ñã l a ch n ra 14 bi n (nhân t ) có liên quan ñ ñưa vào mô
hình nghiên c u. Do trong nhi u câu h i có m c không tr l i ho c không bi t nên
khi x lý d li u ñã ph i lo i b b t các quan sát này. T ng s quan sát còn l i là
961.
M t v n ñ khác là tr t t thang ño không th ng nh t gi a các câu h i ph ng
v n như ñ i v i h nh phúc thì (4) Không hoàn toàn h nh phúc ñ n (1) R t h nh
phúc; ñ i v i s c kh e thì (1) R t t t ñ n (4) R t kém và ñ i v i h c v n thì (1)
Không có h c v n ñ n (9) Trình ñ ñ i h c (có b ng t t nghi p)… Do v y ñ
thu n ti n trong vi c x lý, phân tích và gi i thích ý nghĩa, tác gi ñã x lý, s p
x p l i theo tr t t t th p ñ n cao, t kém ñ n t t cho t t c các bi n.
2.3. Phương pháp phân tích
Như ñã trình bày

chương I, khái ni m h nh phúc trong phân tích này ñư c áp

d ng theo ñ nh nghĩa v s hài lòng v i hoàn c nh/ cu c s ng hi n t i (quan ñi m
c a World Value Survey và Happy Planet Index). ð phân tích các y u t

nh

hư ng ñ n h nh phúc, chúng tôi s d ng h i quy b i thông qua ph n m m x lý s

29

li u th ng kê (Eview) ñ lư ng hóa, xem xét m c ñ tác ñ ng c a các nhân t
khác nhau t i h nh phúc. Nghiên c u ñ nh lư ng ñư c th c hi n trên cơ s b d
li u thu th p t b n câu h i v i 1000 quan sát (n=1000).
Phân tích h i quy là s phân tích m i quan h ph thu c c a m t bi n s (ñư c
g i là bi n s ph thu c) vào các bi n s khác (ñư c g i là bi n s ñ c l p ho c
bi n s gi i thích). Trong nghiên c u v các y u t tác ñ ng ñ n h nh phúc, chúng
ta nghiên c u quan h s ph thu c c a bi n h nh phúc v i thang ño t 1 (hoàn
toàn không h nh phúc) ñ n 4 (r t h nh phúc) c a t ng cá nhân vào các bi n ñ c
l p như thu nh p và các bi n liên quan v nhân kh u h c (tu i tác, gi i tính, vùng
mi n, s c kh e, trình ñ h c v n, tình tr ng hôn nhân, li hôn, th t nghi p, ni m tin
tôn giáo, chính tr v.v)…
2.4. Mô hình kinh t lư ng
Mô hình phân tích nh ng y u t tác ñ ng ñ n h nh phúc có d ng hàm:
Y = β0 + βiXi. Bi n ph thu c Y là m c ñ h nh phúc.
Mô hình lý thuy t t ng quát:
Y = β0 + βiXi
Trong ñó:
Y là m c ñ h nh phúc
β0 , βi là h s h i quy c a mô hình
Xi là các bi n ñ c l p (các nhân t có nh hư ng ñ n h nh phúc)
Y = β 0 + β 1TUOI + β 2TUOI 2 + β 3 SUCKHOE + β 4 HOCVAN + β 5THUNHAP + β 6 GIOITINH + β 7 HONNHAN
+ β 8 LIHON + β 9THATNGHIEP + β10 NIEMTIN + β11TONGIAO + β12 CHINHTRI + β13 MIEN + ε

Trong ñó: Mô t bi n và kỳ v ng v các m i quan h th hi n trong b ng sau:
B ng 4: Tóm t t các bi n
S
TT

Tên bi n

Mô t

Kỳ v ng

Giá tr

d u (- /+)

trung
bình

Phương
sai

Ghi
chú

30

3,41

0,64

±

42,91

16,59

Bi n tu i bình phương

±

2115,9

2020

S C KH E

Bi n s c kh e v i thang ño

+

2,65

0,88

– HEALTH

t 1 (r t kém) ñ n 4 (r t t t)

H CV N–

Bi n h c v n v i 9 m c t 1

+

4,48

1,91

EDU

01

(hoàn toàn không ñi h c)

+

5,25

1,36

±

0,5

0,5

+

0,77

0,42

-

0,01

0,07

-

0,05

0,21

+

0,39

0,49

H NH

Bi n ph

PHÚC – HP

thang ño t

thu c (Y) v i

(*)

1 (hoàn toàn

không h nh phúc) ñ n 4 (r t
h nh phúc)
02

TU I – AGE

Bi n tu i x p t 18 ñ n 99
theo s tu i

03

TU I2 AGE2

04

05

ñ n 9 (ñ i h c)
06

THU NH P - Bi n thu nh p v i thang ño
INCOME

theo 10 m c, t 1 (m c th p
nh t) ñ n 10 (m c cao nh t)

07

GI I TÍNH – Bi n gi (Dummy), nh n giá
GENDER

tr 1 n u là nam, 0 n u là n .

(D1)

tr 1 n u ñã k t hôn, 0 n u
trư ng h p khác.

LI HÔN –

Bi n gi (Dummy), nh n giá

DIVORCED

tr 1 n u ñã li hôn, 0 n u

(D3)

trư ng h p khác.

TH T


NGHI P –

10


(D2)
09

HÔN NHÂN
– MARRIED

08

tr 1 n u là th t nghi p, 0

UNEMPLOY n u trư ng h p khác.
(D4)
11

NI M TIN


(*)

31

CON

tr 1 n u có ni m tin vào con

NGƯ I -

ngư i, 0 n u trư ng h p

PEOPLE

khác.

TRUST (D5)
12

TÔN GIÁO – Bi n gi (Dummy), nh n giá
RELIGIOUS

0,10

0,30

0,28

0,45

0,22

0,42

tr 1 n u là có tham gia t

(D6)

+

ch c tôn giáo, 0 n u trư ng
h p khác.

13

CHÍNH TR - Bi n gi (Dummy), nh n giá
POLITICAL

tr 1 n u là có tham gia t

(D7)

ch c chính tr , 0 n u trư ng

+

h p khác.
14

VÙNG


MI N –

tr 1 n u là mi n ðông Nam

REGION

B , 0 n u trư ng h p khác.

+

(D8)
15

ε

Sai s ng u nhiên

(*) Các bi n ñã ñư c ñi u ch nh tr t t thang ño.
Kỳ v ng d u c a các bi n gi i thích ñư c tác gi k th a t các nghiên c u
trư c ñây, ñ c bi t là nghiên c u c a Blanchflower và Oswald. Trong ñó bi n gi i
tính có kỳ v ng d u không ch c ch n (có th là âm mà cũng có th là dương) do
còn ph thu c vào bi n ñ ng kinh t xã h i c a giai ño n ñi u tra. Ví d , ngư i
ph n Á ñông ít b tác ñ ng b i s bi n ñ ng kh ng ho ng kinh t tài chính nên
c m th y h nh phúc hơn nam gi i (d u âm) (Xem thêm ph n phân tích tác ñ ng
c a D1 (gi i tính) – Chương IV: Phân tích k t qu nghiên c u, ph n 4.2. K t qu
h i quy và gi i thích h s ).
Theo Osvald (2008), h nh phúc trong su t c cu c ñ i có hình ch U (ñư ng
cong h nh phúc), do v y bi n tu i cũng có kỳ v ng d u v a âm v a dương.

32

Các nhân t như s c kh e, h c v n, thu nh p, tình tr ng hôn nhân là k t hôn,
các y u t thu c v n xã h i như ni m tin con ngư i, ni m tin vào tôn giáo, chính
tr , có tác ñ ng thu n chi u v i h nh phúc và ñ u có kỳ v ng d u là dương.
Có hai bi n có kỳ v ng d u là âm là: Li hôn, th t nghi p. Hai bi n này tác ñ ng
ngh ch chi u v i h nh phúc. Theo Edward Denior (1997) ñây là hai y u t tác
ñ ng m nh m , lâu dài trong cu c ñ i m i con ngư i.
Bi n vùng mi n là m t y u t tương ñ i m i, do tính cách, l ch s và ñ c ñi m
môi trư ng s ng c a Vi t Nam t o ra. Có kỳ v ng d u là dương ñ i v i nh ng
ngư i s ng

vùng Mi n ðông Nam b .

2.5. Ư c lư ng m i quan h b ng mô hình h i quy ña bi n
2.5.1. X lý sơ b các bi n
Th c hi n th ng kê mô t , s tương quan và v ñ th bi n thiên c a các c p
bi n gi a bi n ph thu c v i các bi n ñ c l p (xem các ph l c 3.1; 3.2 & 3.3), ta
th y các bi n tu i và bi n tu i2 (tu i bình phương) không có tương quan v i bi n
ñ c l p HP nên b lo i kh i mô hình.
2.5.2. Th t c ư c lư ng mô hình h i qui
Bư c 1: Ki m tra s phân b các bi n trong mô hình.
Bư c 2: V ñ th bi n thiên c a bi n ph thu c HP theo các bi n ñ c l p, lo i
b 2 bi n Tu i và Tu i2.
Bư c 3: Ch y mô hình h i qui t ng th [Mô hình U]
HP = β1 + β2EDU + β3HEALTH + β4INCOME + β5D1 + β6D2 + β7D3 + β8D4 +
β9D5 + β10D6 + β11D7 + β12D8 + ut
Bư c 4: Ch y mô hình h i qui gi i h n [Mô hình R]
HP = β1 + β3HEALTH + β4INCOME + β5D1 + β6D2 + β7D3 + β10D6 + β11D7 +
β12D8 +ut
Bư c 5: S d ng ki m ñ nh Wald ñ ki m tra mô hình gi i h n.
Bư c 6: Ki m tra hi n tư ng ña c ng tuy n trong mô hình và lo i b các bi n
có hi n tư ng ña c ng tuy n (n u có).
Bư c 7: Ki m tra hi n tư ng phương sai không ñ ng nh t.

33

Bư c 8: Kh c ph c hi n tư ng phương sai không ñ ng nh t.
2.6. K t qu ư c lư ng mô hình h i quy
Sau khi lo i b 2 bi n Tu i và bi n Tu i2, mô hình t ng quát có d ng:
HP = β1 + β2EDU + β3HEALTH + β4INCOME + β5D1 + β6D2 + β7D3 + β8D4
+ β9D5 + β10D6 + β11D7 + β12D8 + ut
Th c hi n h i quy ña bi n theo phương pháp bình phương bé nh t (OLS), ta có
mô hình t ng quát (Mô hình U):
HP = 2.487257626 + 0.009422053822*EDU(#) + 0.1890890098*HEALTH +
t

(22.98862)

(0.888139)

(8.308648)

0.03290569325*INCOME - 0.07473958266*D1 + 0.2530184228*D2 –
t

(2.283830)

(-1.887405)
(#)

0.7662765357*D3 - 0.04700612771*D4
t

(-2.807731)

(-0.514691)

(5.398288)

+ 0.00831773627*D5(#) –
(0.209307)

0.1558113979*D6 + 0.1222573381*D7 + 0.1564357364*D8
t

(-2.353710)

(2.758077)

(3.261685)

R2 : 0.145097
Các giá tr trong ngo c (): Th ng kê t.
Ghi chú: (#) các bi n không có ý nghĩa th ng kê (m c ý nghĩa trên 10%).
Nh n xét: Mô hình có R2 th p, ch m i gi i thích 14,5%, ñi u này là do mô hình
s d ng d li u chéo (cross section data), nên thư ng có R2 th p. Ngoài ra còn có
nguyên nhân khác là do s li u s d ng trong mô hình không ñ ng nh t (data
heterogeneity). ði u này th hi n rõ trong b s li u này: ñi u tra 1000 h trên
ph m vi c nư c (1 h
1h

mi n núi phía b c s có nh ng ñ c ñi m không gi ng v i

mi n trung hay 1 h

mi n nam).

Có 03 h s h i quy c a các bi n ñ c l p (#) EDU – H c v n, D4 – Th t nghi p
và D5 – Ni m tin con ngư i, không có ý nghĩa th ng kê.
Th c hi n lo i b b t bi n theo nguyên t c l n lư t lo i b nh ng bi n có Pvalue cao nh t (Chi n lư c xây d ng mô hình Backward – ñi t t ng quát ñ n ñơn
gi n), chúng tôi rút ra ñư c mô hình rút g n như sau:
Mô hình rút g n (Mô hình R):

34

HP = 2.515104368 + 0.1903204199*HEALTH + 0.03440244194*INCOME –
t

(24.99584)

(8.430340)

(2.403633)

0.06985320607*D1 + 0.2535506963*D2 - 0.7560654908*D3 - 0.1614173921*D6
t

(-1.785300)

(5.461460)

(-2.775506)

(-2.470691)

+ 0.1301338944*D7 + 0.1549695308*D8
t

(3.001107)

(3.238341)

R2: 0.144126
Nh n xét: Mô hình có R2 th p, các h s h i quy các bi n ñ c l p ñ u có ý nghĩa
th ng kê. Có 5 bi n có ý nghĩa th ng kê m c 1%, 2 bi n m c 2% và 1 bi n

m c

10%.
Cũng t d u hi u Mô hình có R2 th p, các h s h i quy các bi n ñ c l p ñ u có
ý nghĩa th ng kê nên có th kh ng ñ nh không có d u hi u t n t i hi n tư ng ña
c ng tuy n trong mô hình.
Ki m ñ nh mô hình (Wald Test)

ph l c 3.4 dư i ñây cho k t qu không bác

b gi thi t Ho, mô hình rút g n sau cùng (mô hình R) là mô hình ñư c ch n.
Th c hi n ki m tra và kh hi n tư ng phương sai thay ñ i (b ng cách s d ng
th t c bình phương t i thi u có tr ng s theo White ñ ư c lư ng phương trình
h i quy) ta có mô hình:
H i quy tuy n tính có tr ng s :

(B ng 5)

Dependent Variable: HP
Method: Least Squares
Date: 11/17/08 Time: 00:25
Sample: 1 961
Included observations: 961
Weighting series: W
Variable

Coefficient

Std. Error

t-Statistic

Prob.

C

2.598638

0.103466

25.11589

0.0000

HEALTH

0.185349

0.022098

8.387780

0.0000

INCOME

0.023294

0.013923

1.673119

0.0946

35

D1

-0.086386

0.038105

-2.267078

0.0236

D2

0.251844

0.049777

5.059455

0.0000

D3

-0.672858

0.150716

-4.464415

0.0000

D6

-0.151419

0.062951

-2.405337

0.0163

D7

0.112044

0.040838

2.743619

0.0062

D8

0.160486

0.044727

3.588100

0.0004

Weighted Statistics
R-squared

0.591657

Mean dependent var

3.437506

Adjusted R-squared

0.588225

S.D. dependent var

0.904293

S.E. of regression

0.580282

Akaike info criterion

1.758715

Sum squared resid

320.5638

Schwarz criterion

1.804304

F-statistic

21.15313

1.852741

Prob(F-statistic)

0.000000

R-squared

0.142861

Mean dependent var

3.413111

Adjusted R-squared

0.135658

S.D. dependent var

0.639820

S.E. of regression

0.594841

Sum squared resid

336.8512

Durbin-Watson stat

1.836503

Log likelihood

-836.0623

Durbin-Watson stat
Unweighted Statistics

Mô hình chi ti t:
HP = 2.598637775 + 0.1853494788*HEALTH + 0.02329404198*INCOME –
t

(25.11589)

(8.387780)

(1.673119)

0.08638637265*D1 + 0.2518435336*D2 - 0.6728577968*D3 - 0.1514185556*D6
t

(-2.267078)

(5.059455)

(-4.464415)

(-2.405337)

+ 0.1120439161*D7 + 0.1604859301*D8
t

(2.743619)

(3.588100)

R2: 0.591657
Nh n xét: Sau khi th c hi n th t c bình phương t i thi u có tr ng s theo
White ñ ư c lư ng phương trình h i quy, R2 ñã c i thi n ñáng k (59,16%), các
h s h i quy các bi n ñ c l p ñ u có ý nghĩa th ng kê.

36

Th c hi n ki m ñ nh (Ki m ñ nh White – Ph l c 4.2.2), ki m ñ nh cho k t qu
không bác b Ho, do ñó không còn hi n tư ng phương sai thay ñ i và do v y
chúng ta có th s d ng mô hình cho vi c g i ý chính sách vì các h s h i qui ñã
ñ m b o tính BLUE (Ư c lư ng không ch ch tuy n tính t t nh t).

37

CHƯƠNG III
ðÁNH GIÁ K T QU NGHIÊN C U VÀ G I Ý CHÍNH SÁCH
3.1. ðánh giá k t qu nghiên c u
1. C s c kh e và thu nh p ñ u cùng chi u v i h nh phúc, phù h p v i d u kỳ
v ng ñã ñư c ñ c p. Khi s c kh e, thu nh p tăng cao thì kỳ v ng h nh phúc tăng
lên.
So sánh tác ñ ng c a s c kh e và thu nh p, th y r ng s c kh e tác ñ ng ñ n
h nh phúc m nh hơn thu nh p. Khi s c kh e tăng lên m t m c thì kỳ v ng h nh
phúc tăng thêm 0.1853 m c (v i ñi u ki n các y u t khác không ñ i), s c kh e và
h nh phúc ñ u cùng có thang ño 4 m c.
Khi thu nh p tăng lên m t m c thì kỳ v ng h nh phúc tăng thêm 0.02329 (v i
ñi u ki n các y u t khác không ñ i), thu nh p có thang ño 9 m c.
2/ Tác ñ ng c a D1 (Gi i tính):
N u gi i tính Nam: D1 = 1, Mô hình s là:
HP = 2.5122 + 0.1853494788*HEALTH + 0.02329404198*INCOME +
0.2518435336*D2 - 0.6728577968*D3 - 0.1514185556*D6 + 0.1120439161*D7
+ 0.1604859301*D8
N u gi i tính khác: D1 = 0, Mô hình s là:
HP = 2.598637775 + 0.1853494788*HEALTH + 0.02329404198*INCOME +
0.2518435336*D2 - 0.6728577968*D3 - 0.1514185556*D6 + 0.1120439161*D7
+ 0.1604859301*D8
Như v y, chênh l ch v H nh phúc gi a Nam N là có ý nghĩa th ng kê ví d
khi quan sát ñ i tư ng nghiên c u là Nam thì chênh l ch v h nh phúc s gi m ñi
0.08638 m c. Nói cách khác, n gi i h nh phúc hơn nam gi i v i m c ñ là
0.08638, khi các y u t khác không thay ñ i.
H nh phúc s gia tăng ñ i v i ph n , như ñã ñư c nh n ñ nh trong kỳ v ng v
d u c a bi n, ñ i v i văn hóa phương ðông nói chung và Vi t Nam nói riêng, n
gi i thư ng an ph n hơn, h nh phúc c a ph n không g n li n v i ti n b c và
kinh t nên ít b

nh hư ng b i các suy thoái kinh t và c m th y h nh phúc hơn.

38

Ph m ð Chí23 (2002): kinh t th gi i ñã nhìn th y nh ng d u hi u t cu i năm
2000 v tăng trư ng ch m l i trên toàn c u, mà ch y u là do kinh t M tăng
ch m l i ñáng k , kh năng suy gi m tăng trư ng

m t s n n kinh t m i n i,

nh t là sau bi n c kh ng b t i M vào ngày 11-9-2001. Do ñó, m c tăng trư ng
cho n n kinh t th gi i năm 2001 ñã liên t c ñư c ư c lư ng th p ñi, t 3,4%
(ư c lư ng tháng 4-2001 b i IMF) xu ng ch còn 2,4% vì nh hư ng c a kh ng
b , theo tính toán sau cùng (tháng 12-2001) c a IMF. Cho năm m i 2002, s tăng
trư ng d ñoán c a c th gi i cũng s ch

cùng m c y u kém là 2,4%. M c d u

n n kinh t Vi t Nam không b tác ñ ng l n b i s suy thoái kinh t trên toàn c u,
do m c ñ h i nh p còn th p, tuy nhiên t c ñ tăng trư ng GDP th c năm 2001
ch ñ t 4,7% trong khi bình quân giai ño n 1996 – 2001 tăng trư ng bình quân ñ t
x p x 7%.
K t qu trên khá tương thích v i kh o sát toàn c u m i ñây (11/2008) c a
Công ty nghiên c u th trư ng Nielsen v h nh phúc trên 51 qu c gia h i tháng 5
v a qua, v i 28.153 ngư i tham gia tr l i qua m ng cho th y ph n thư ng h nh
phúc hơn ñàn ông.
Bruce Paul, t công ty Nielsen, cho bi t. “Vì h nh phúc c a ph n không g n
li n v i kinh t , nên nó cũng không ch u nh hư ng m nh b i các cơn suy thoái
kinh t , và ñi u ñó có th lý gi i vì sao ph n trên kh p th gi i nói chung ñang
h nh phúc hơn ñàn ông"24
Tuy nhiên, cũng theo k t qu nghiên c u này thì ph n Vi t Nam kém h nh
phúc hơn ñàn ông, và ch

3 nư c, trong ñó có Vi t Nam, là ñàn ông h nh phúc

hơn ph n . Hai nư c còn l i là Brazil, Nam Phi. ðây cũng là ñi m khác bi t so
v i nghiên c u ðTGTTG ñư c th c hi n t năm 2001, s khác nhau có th do th i
gian thay ñ i ho c do l a ch n m u ñi u tra khác nhau.

23

Ph m ð Chí: B i c nh h i nh p qu c t và kinh t Vi t Nam 2001 – 2002.
http://www.agro.gov.vn/images/2007/02/PhamDoChi.pdf
24
www.vnexpress.net: Ph n Vi t Nam kém h nh phúc hơn ñàn ông. Ch nh t, 30/11/2008, 05:04
GMT+7

39

3/ Tác ñ ng c a D2 (Hôn nhân): H nh phúc và tình tr ng hôn nhân là ñã k t
hôn (ñang chung s ng) có quan h bi n thiên cùng chi u. Kh năng h nh phúc c a
nh ng ngư i ñã k t hôn cao hơn nh ng ñ i tư ng khác như ñ c thân, li thân, li
hôn, góa…
4/ Tác ñ ng c a D3 (Li hôn): H nh phúc và tình tr ng hôn nhân là li hôn bi n
thiên ngư c chi u. Cũng như nhi u nghiên c u ñã k t lu n, kh năng b t h nh c a
nh ng ngư i li hôn cao hơn rõ r t so v i nh ng ñ i tư ng khác.
5/ Tác ñ ng c a D6 (Tôn giáo): M i quan h gi a y u t có tham gia vào t
ch c tôn giáo (ngư i theo ñ o) và h nh phúc bi n thiên ngư c chi u. Thông
thư ng kỳ v ng là nh ng ngư i tham gia vào t ch c tôn giáo và có ni m tin,
thư ng c m th y an ph n, hài lòng v i cu c s ng hi n t i c a h . ð tìm hi u s
khác bi t này c n có s nghiên c u chuyên sâu v chuyên ñ này m i có th lý gi i
nguyên nhân thích h p. Trong ph m vi lu n văn này, tác gi không có ñ ñi u ki n
và thông tin ñ nghiên c u sâu hơn ñ tìm ra câu tr l i h p lý.
6/ Tác ñ ng c a D7 (Chính tr ): M i quan h gi a y u t có tham gia vào t
ch c chính tr và H nh phúc là ñ ng bi n gi ng như kỳ v ng. H nh phúc c a
nh ng ngư i có tham gia t ch c ñoàn th , chính tr (như ð ng c ng s n Vi t nam,
ðoàn thanh niên, H i Ph n , H i c u chi n binh ..) tăng cao hơn so v i ngư i
không tham gia t ch c chính tr nào. ði u này cho th y nh ng ngư i có ni m tin
và tham gia vào các t ch c chính tr là nh ng ngư i có ni m tin vào cu c s ng,
vào tương lai, có m c tiêu s ng nên c m th y h nh phúc hơn.
Cũng có th do các t ch c chính tr

Vi t Nam thư ng g n li n v i quy n

l c, nên ngư i tham gia vào các t ch c chính tr là nh ng ngư i có nhi u quy n
l c hơn, ñ a v cao hơn, nhi u ti n b c hơn nên c m th y h nh phúc hơn. Trên ñây
ch là nh n ñ nh mang tính suy lu n ch quan c a tác gi . ð ki m ñ nh nh n ñ nh
này c n có nh ng ñi u tra nghiên c u ñ y ñ hơn v v n ñ này.
7/ Tác ñ ng c a D8 (Vùng mi n): Nghiên c u cũng cho k t qu là nh ng ngư i
s ng

vùng mi n ðông Nam B có h nh phúc cao hơn nh ng vùng khác trong c

nư c. Chênh l ch v h nh phúc gi a nh ng ngư i s ng
B và nh ng ngư i s ng

vùng mi n ðông Nam

các vùng khác là có ý nghĩa th ng kê. Khi quan sát ñ i

40

tư ng nghiên c u là nh ng ngư i s ng

vùng ñ ng b ng sông C u long thì chênh

l ch v h nh phúc s tăng thêm 0.16048 m c so v i ngư i Vi t Nam nói chung.
Do ñi u ki n t nhiên thu n l i hơn cũng như l i s ng ch t phác, c i m và tin
tư ng vào nh ng ngư i chung quanh nên m c ñ hài lòng v i cu c s ng cao hơn.
Theo Tr n Phóng Di u (2007), th c ra, ngư i Nam b là m t trong nh ng b
ph n c u thành c a dân t c Vi t nam cho nên dù ngư i Nam b hay B c b cũng
ñ u có nh ng ñ c tính chung nh t ñ nh c a ngư i Vi t Nam. Nhưng do ñi u ki n
ñ a lý, nét văn hóa khác nhau c a t ng vùng, mi n mà tính cách c a con ngư i
cũng có khác nhau25.
Phan Qu c Anh (2008): “ð a văn hóa Nam b t o nên tính cách ngư i Nam b ;
phóng khoáng, văn hóa m , vì v y d ti p nh n văn hóa m i t các lu ng văn hóa”
và do “không b g n ch t v i làng r c i như

B c b . Tính cách ngư i Nam b

do v y cũng phóng khoáng hơn; làm bao nhiêu ăn nh u b y nhiêu, không c n bi t
ñ n ngày mai “x láng, sáng d y s m”26.
Dù thu n l i trong canh tác nông nghi p, nhưng ngư i Nam b v n gi n p c n
cù, coi tr ng tính c ng ñ ng. Hàng xóm, láng gi ng v n là quan tr ng: “nh t c n
th , nh c n lân, tam c n giang, t c n l , ngũ c n ñi n”.
8/ M t s k t lu n khác:
- H u h t các nghiên c u

các nư c phát tri n ñ u cho r ng th t nghi p có nh

hư ng m nh ñ n h nh phúc, tuy nhiên khi phân tích trong mô hình này nó l i
không có ý nghĩa th ng kê. S dĩ có ñi u này là có th do quan ni m v th t
nghi p

Vi t Nam chưa ñư c quy ñ nh rõ ràng, nh t là ñ i v i khu v c nông thôn.

S khác nhau gi a th t nghi p và có vi c làm trong khu v c nông thôn không có
kho ng cách ñáng k , h u như ai cũng có công ăn vi c làm nhưng vi c làm không
ñ y ñ , vi c làm mang tính mùa v (m i năm ch làm m y tháng). Khi th ng kê
toàn b d li u 1000 quan sát, ch có 46 ngư i (4,6%) t nh n là th t nghi p. Tuy
nhiên xác ñ nh ñúng nguyên nhân v vi c không có ý nghĩa th ng kê c n ph i
nghiên c u k hơn.
25

Tr n Phóng Di u (2007) Tính cách ngư i Nam b qua ca dao (Văn Hi n Vi t Nam).
www.chungta.com.vn.
26
TS Phan Qu c Anh (2008). Văn hóa t ch c ñ i s ng nông thôn Vi t Nam.
http://www.phanquocanh.com/index.php?option=com_content&view=article&id=608:bai-6-vn-hoa-t-chc-isng-nong-thon-vit-nam-&catid=85:c-s-vn-hoa-vit-nam&Itemid=79

41

- Cũng như th t nghi p, tu i tác, h c v n và ni m tin con ngư i (v n xã h i)
cũng là các y u t ñư c các nghiên c u trư c k t lu n là có s

nh hư ng ñ n

h nh phúc con ngư i, tuy nhiên l i không có ý nghĩa th ng kê cũng như s tương
quan trong nghiên c u này. C n có nghiên c u k hơn ñ tìm ra cách lý gi i thích
h p.
Tóm t t ñánh giá k t qu nghiên c u:
1. Các y u t s c kh e, thu nh p, tình tr ng hôn nhân, y u t chính tr và y u t
vùng mi n bi n thiên cùng chi u v i h nh phúc, phù h p v i kỳ v ng ñã ñư c ñ
c p.
2. Các y u t gi i tính, tình tr ng hôn nhân là li hôn, y u t tôn giáo tác ñ ng
ngh ch chi u v i h nh phúc. Ngo i tr y u t tôn giáo có d u khác v i kỳ v ng,
c n có s nghiên c u sâu hơn ñ tìm nguyên nhân thích h p, các y u t gi i tính
và tình tr ng li hôn có d u bi n thiên h p v i kỳ v ng. N gi i h nh phúc hơn nam
gi i và Li hôn có tác ñ ng x u ñ n h nh phúc.
3. Tình tr ng th t nghi p, trình ñ h c v n và tu i tác, ni m tin con ngư i là
nh ng y u t không có ý nghĩa th ng kê khi phân tích mô hình này. Vi c không có
ý nghĩa th ng kê khi phân tích trong mô hình này không có nghĩa là các y u t này
không có s tác ñ ng ñ n h nh phúc. Ch c ch n là có nhi u nguyên nhân khác
nhau nh hư ng ñ n tình hình này. Do th i gian nghiên c u có h n, tác gi cũng
chưa có ñi u ki n tìm hi u k v n ñ này.
3.2. G i ý chính sách
1. Thu nh p có tác ñ ng rõ r t ñ n h nh phúc. Nhóm ngư i có m c thu nh p
càng cao, h nh phúc s càng l n. ð góp ph n nâng cao h nh phúc c a ngư i dân,
Nhà nư c trư c h t c n quan tâm th c hi n các nhóm gi i pháp t o công ăn vi c
làm, h tr ngư i lao ñ ng tìm ki m vi c làm, chính sách v b o hi m xã h i, b o
hi m th t nghi p, b o hi m y t … nh m nâng cao thu nh p, m c s ng c a ngư i
dân.
2. S c kh e cũng là m t y u t có tác ñ ng m nh ñ n h nh phúc c a ngư i
dân. Ngoài vi c hư ng d n, t o ñi u ki n và h tr (sân bãi, m t b ng, môi trư ng,
hu n luy n…) cho ngư i dân rèn luy n, nâng cao s c kh e b n thân, tăng cư ng

42

luy n t p th thao; Nhà nư c c n ñ y m nh các chương trình chăm sóc s c kh e
ban ñ u, khám s c kh e ñ nh kỳ ñ t m soát b nh cũng như th c hi n nghiêm túc
vi c qu n lý v sinh an toàn th c ph m, ki m soát ô nhi m môi trư ng… vv s góp
ph n nâng cao s c kh e, gia tăng ñ hài lòng c a ngư i dân.
3. Các nhân t như hôn nhân, ni m tin tôn giáo, chính tr cũng có tác ñ ng ñ n
h nh phúc. G i ý chính sách là s phát tri n b n v ng, hài hòa; C i m hơn trong
chính sách qu n lý các v n ñ tôn giáo, chính tr ; ð cao các giá tr văn hóa tinh
th n, giá tr c a h nh phúc gia ñình; Phát tri n kinh t g n li n v i các ho t ñ ng
văn hóa giáo d c, xã h i nh m phát tri n cân b ng.
3.3. H n ch c a ñ tài nghiên c u:
- Gi i h n v b d li u: ði u tra giá tr th gi i Vi t Nam 2001 là cu c ñi u
tra ñư c t ch c l n ñ u tiên t i Vi t Nam v i nhi u lĩnh v c, n i dung ph c t p.
Các câu h i ph ng v n khá khác bi t so v i h u h t các cu c ñi u tra ñã th c hi n
Vi t Nam trư c ñó, n i dung nhi u câu h i n m

lĩnh v c khá nh y c m, riêng

tư (như chính tr , tôn giáo, thu nh p…). Do ñó m t s n i dung như các y u t th t
nghi p, tu i tác, giáo d c, ni m tin con ngư i, tác gi chưa tìm ra ñư c nguyên
nhân thích h p khi phân tích l i không có ý nghĩa th ng kê (trong khi h u h t các
nghiên c u

các nư c phát tri n ñ u xác ñ nh có s tác ñ ng rõ r t); N i dung

ni m tin tôn giáo có quan h bi n thiên trái chi u v i kỳ v ng…
Nh ng năm sau này, tác gi không tìm th y s li u các cu c ñi u tra tương t
ñư c ti p t c th c hi n, nên không có cơ s ñ so sánh, ñánh giá s thay ñ i theo
th i gian.
B d li u ñi u tra ñư c th c hi n t năm 2001 là khá cũ, tính th c t c a
nh ng g i ý chính sách có th chưa cao ñ i v i th i ñi m hi n nay.
- Tài li u tham kh o cho Lu n văn này r t khó tìm ki m trong các thư vi n c a
các trư ng ñ i h c, các tài li u tham kh o ch y u ñư c tìm ki m trên internet
nhưng h u h t không ph i là các lu n văn nghiên c u khoa h c, do ñó v cách th c
trình bày, b c c và n i dung có th chưa ñư c bao quát ñ y ñ .

43

3.4. Lĩnh v c nghiên c u ti p t c
Nh m kh c ph c nh ng h n ch c a lu n văn này, tác gi cho r ng trong th i
gian t i khi các cu c ñi u tra (n u có ñi u ki n) ñư c t ch c thư ng xuyên hàng
năm

Vi t Nam, nghiên c u c n ñư c th c hi n ti p t c

các hư ng như sau:

- Tìm hi u và xác ñ nh rõ tác ñ ng c a y u t th t nghi p ñ i v i h nh phúc.
T p hu n và hư ng d n nhân viên ñi u tra ph ng v n rõ n i dung th t nghi p theo
ñúng quy ñ nh c a qu c t . Khi ph ng v n ph i gi i thích rõ cho ngư i ñư c
ph ng v n hi u. Ti n hành phân tích mô hình h i quy theo các cu c ñi u tra hàng
năm ñ ng th i k t h p nghiên c u d li u qua nhi u năm (panel data) ñ ki m
ch ng n i dung này.
- Giáo d c là m t y u t quan tr ng ñ i v i vi c giúp cho con ngư i hi u bi t,
ng x , làm vi c, nh n ñư c s tôn tr ng c a ngư i khác… ngoài ra giáo d c còn
là m t nhân t tác ñ ng tr c ti p ñ n các y u t khác (có tác ñ ng rõ r t ñ i v i
h nh phúc) như nâng cao thu nh p cá nhân nh vi c có ki n th c, k năng lao
ñ ng, tay ngh ; Hi u bi t ñ chăm sóc và rèn luy n s c kh e cho cá nhân mình…
c n tìm hi u thêm ñ có l i gi i ñáp thích h p.
- Y u t có tham gia vào t ch c tôn giáo (ngư i theo ñ o) như ñã ñ c p là
nh ng ngư i thư ng c m th y an ph n, hài lòng v i cu c s ng hi n t i c a h nên
thư ng h nh phúc hơn. Tuy v y trong phân tích này l i có s khác bi t v d u kỳ
v ng, c n có cu c ñi u tra chuyên sâu v chuyên ñ này m i có th lý gi i nguyên
nhân thích h p.
- Cu i cùng khi vi c t ch c cu c ñi u tra này thư ng xuyên, ñ nh kỳ hơn, c n
ti n hành phân tích s bi n ñ ng c a các y u t tác ñ ng ñ n h nh phúc qua th i
gian thay ñ i như th nào? Chú ý phân tích nh ng y u t nào có s tác ñ ng tăng
ñ có th g i ý chính sách phát tri n phù h p.

44

K T LU N
H nh phúc và nghiên c u v h nh phúc là m t lĩnh v c ñang ñư c nhi u qu c
gia quan tâm. Vi c nghiên c u các nhân t ñ g i ý các chính sách thích h p nh m
nâng cao ch t lư ng s ng và h nh phúc c a ngư i dân có m t ý nghĩa quan tr ng.
Nghiên c u các nhân t

nh hư ng ñ n h nh phúc c a ngư i Vi t Nam s d ng

b d li u ñi u tra do giáo sư Russell J. Dalton & nghiên c u sinh Ông Th y Như
Ng c, thu c Trung tâm Nghiên c u Dân ch , ð i h c California, Hoa Kỳ t ch c
th c hi n t i Vi t Nam vào năm 2001, nghiên c u ñã s d ng mô hình kinh t
lư ng và ch ra 08 y u t tác ñ ng ñ n h nh phúc c a ngư i Vi t Nam là s c kh e,
thu nh p, gi i tính, tình tr ng hôn nhân, li hôn, tôn giáo, chính tr , vùng mi n và ñã
ñ xu t các g i ý chính sách ñ làm tăng h nh phúc c a ngư i Vi t Nam.
M t s nhân t như tình tr ng th t nghi p, trình ñ h c v n và tu i tác, ni m tin
con ngư i không có ý nghĩa th ng kê khi phân tích mô hình này, trong khi h u h t
các nghiên c u

các nư c phát tri n ñ u xác ñ nh có s tác ñ ng rõ r t. Vi c

không có ý nghĩa th ng kê khi phân tích trong mô hình này không có nghĩa là các
y u t này không có s tác ñ ng ñ n h nh phúc. Có th là do khái ni m v các
nhân t không ñ ng nh t gi a Vi t Nam và th gi i (nhân t th t nghi p), có th
do n i dung ph ng v n ñi u tra khá ph c t p, ñ c p ñ n các ch ñ khá riêng tư,
nh y c m và ñư c th c hi n l n ñ u t i Vi t Nam…Ch c ch n là có nhi u nguyên
nhân khác nhau nh hư ng ñ n tình hình này, c n có các cu c ñi u tra chuyên sâu
v các chuyên ñ này m i có th lý gi i nguyên nhân thích h p.
Do b d li u ñư c th c hi n vào năm 2001 nên tính th c t c a g i ý chính
sách trong ñi u ki n hi n nay có th chưa cao. Tuy nhiên v m t phương pháp lu n
ñã ñưa ra m t phương pháp nghiên c u ñ nh lư ng có ý nghĩa v n d ng nh t ñ nh
trong th c t ñ i v i các lĩnh v c mang tính ch quan, riêng tư và nh y c m như
ch ñ h nh phúc.
ðây là m t ñ tài khá m i, d gây tranh cãi và ít ñư c nghiên c u m t cách có
h th ng

Vi t Nam. V i trình ñ và th i gian nghiên c u còn h n h p, ch c ch n

còn có nhi u v n ñ c n trao ñ i thêm. Tác gi mong mu n nh n ñư c nh ng trao
ñ i và ñóng góp c a t t c quý v . Xin chân thành cám ơn.

45

TÀI LI U THAM KH O
Ti ng Vi t
01. Phan Qu c Anh (2008), “Văn hóa t ch c ñ i s ng nông thôn Vi t Nam”,
http://www.phanquocanh.com/index.php?option=com_content&view=article&id=
608:bai-6-vn-hoa-t-chc-i-sng-nong-thon-vit-nam-&catid=85:c-s-vn-hoa-vitnam&Itemid=79, truy c p ngày 01/12/2008.
02. Ph m ð Chí (2001), “B i c nh qu c t h i nh p và Kinh t Vi t Nam 2001
– 2002”, http://www.agro.gov.vn/images/2007/02/PhamDoChi.pdf, truy c p ngày
20/05/2008.
03. Tr n Phóng Di u (2007), “Tính cách ngư i Nam b qua ca dao (Văn Hi n
Vi t Nam)”, www.chungta.com.vn, truy c p ngày 01/12/2008.
04. ðinh Phi H (2006), Kinh t phát tri n: Lý thuy t và th c ti n, Nhà xu t b n
Th ng kê, Thành ph H Chí Minh.
05. Nguy n T n Hùng (2005), Các quan ñi m khác nhau trong l ch s tri t h c
v v n ñ mưu c u h nh phúc cá nhân và ý nghĩa c a nó ñ i v i xã h i ta hi n
nay,http://www.vientriethoc.com.vn/?vientriet=articles_deltails&id=390&cat=44&
pcat=, truy c p ngày 29/03/2009.
06. M nh Kim (2008), “H nh phúc qu c gia là gì”, www.vnn.vn, truy c p ngày
13/05/2008.
07. ð c Lê (2005), “Khi nào ti n b c làm nên h nh phúc”, www.chungta.com,
truy c p ngày 12/05/2008.
08. Sơn Nguy n (2005), “T ng h nh phúc qu c gia”, www.tuoitre.com.vn, truy
c p ngày 13/05/2008.
09. H S Quý (2007), “Nghiên c u ñ nh lư ng v h nh phúc và ch s h nh
phúc (HPI) c a Vi t Nam trong 178 nư c năm 2006”, www.hosyquy.com, truy
c p ngày 12/05/2008.
10. Lê Sơn (2008), “Tu i tác và h nh phúc”, http://www.nld.com.vn/tintuc/suckhoe/249398.asp, truy c p ngày 30/11/2008.
11. Nguy n ð c Ý (2007), “Muôn ngư i h nh phúc chan hòa”, www.ykhoa.net.
truy c p ngày 12/05/2008.

46

12. Maslow (1943), “Tháp nhu c u c a Maslow”,
http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1p_nhu_c%E1%BA%A7u, truy c p ngày
30/07/2008.
13. Layard, R (2008), H nh phúc, nh ng bài h c t m t môn khoa h c m i,
Nhà xu t b n Tri th c.
14. Trang web ð i s quán ðan M ch (2007), “Ch s h nh phúc trên toàn
c u”. http://www.ambhanoi.um.dk/vi/menu/danmach, truy c p ngày 13/05/2008.
15. Trang web vnexpress.net (2006), “Ti n b c ñi li n v i h nh phúc”,
www.vnexpress.net, truy c p ngày 21/05/2008.
16. Trang web vnexpress.net (2008), “Ph n Vi t Nam kém h nh phúc hơn
ñàn ông”, www.vnexpress.net, truy c p ngày 30/11/2008, 05:04 GMT+7.

Ti ng Anh
01. Blanchflower, D. G. & Andrew J. Oswald (2002), Well-being over time in
Britain and the USA, Journal of Public Economics 88 (2004) 1359– 1386.
02. Bruno S. Frey and Alois Stutzer (1999), Happiness, Economy and
Institutions, The Economic Journal, 110 (466, October), 2000, pp. 918-938.
03. Carol Graham (2005) The Economics of Happiness, Forthcoming in Steven
Durlauf and Larry Blume, eds., The New Palgrave Dictionary of Economics,
Second Edition.
04. CLAUDIA WALLIS (2005), “The New Science of Happiness”,
http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1015902-5,00.html, truy c p
ngày 20/12/2008.
05. Daniel Kahneman (2006), “Would you be happier if you were”,
http://www.princeton.edu/~ceps/workingpapers/125krueger.pdf, truy c p ngày
22/01/2009.
06. Phoebus J. Dhrymes (2005). Handbook of Econometrics - Limited
dependent variables, Columbia University
07. Layard R. (2003) Income and happiness: rethinking economic policy, Lionel
Robbins Memorial Lectures 2002/3, Lecture 2, LSE, London.

47

08. Nhu Ngoc T.Ong (2003), “Four Vietnamese Generations: Support for
Democracy and Market Economy”, The Center for the Study of Democracy,
University of California, Irvine. USA.
09. Oswald A.D (1997), Happiness and Economic Performance, The Economic
Journal, 107, 1815 – 1831.
10. Russell J. Dalton & Nhu-Ngoc T. Ong (2001), “The Vietnamese Public in
Transition.The World Values Survey: Vietnam 2001”, The Center for the Study of
Democracy, University of California, Irvine. USA.
11. Trang web BBC News (2003), “The formula for happiness”,
http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/2630869.stm, truy c p ngày 30/07/2008.
12. Trang web c a New Economics Foundation:
http://www.happyplanetindex.org/.
13. Trang web c a The Center for the Study of Democracy, University of
California, Irvine. USA: http://hypatia.ss.uci.edu/democ//archive/vietnam.htm.
14. Trang web Wikipedia (2008), “World value survey”,
http://en.wikipedia.org/wiki/World_Values_Survey, truy c p ngày 14/05/2008.
15. Trang web Wikipedia (2008), “Happy Planet Index (HPI)”,
http://en.wikipedia.org/wiki/Happy_Planet_Index, truy c p ngày 20/05/2008.
16. Trang web Wikipedia (2008), Difinition of Happiness:
http://www.psychwiki.com/wiki/Happiness.

48

PH L C
PH L C 1: CH S

HPI C A 178 QU C GIA NĂM 200627

Happy Planet Index 2006
Rank

Country
Reasonable ideal

Life Sat

Life Exp

EF

HPI

8.2

82

1.5

83.5

1

7.4

68.6

1.1

68.2

2

Colombia

7.2

72.4

1.3

67.2

3

Costa Rica

7.5

78.2

2.1

66

4

Dominica

7.3

75.6

1.8

64.6

5

Panama

7.2

74.8

1.8

63.5

6

Cuba

6.3

77.3

1.4

61.9

7

Honduras

7.2

67.8

1.4

61.8

8

Guatemala

7

67.3

1.2

61.7

9

El Salvador

6.6

70.9

1.2

61.7

10

Saint Vincent and the Grenadines

7.2

71.1

1.7

61.4

11

Saint Lucia

7

72.4

1.6

61.3

12

Vietnam

6.1

70.5

0.8

61.2

13

Bhutan

7.6

62.9

1.3

61.1

14

Samoa (Western)

6.9

70.2

1.4

61

15

Sri Lanka

6.1

74

1.1

60.3

16

Antigua and Barbuda

7.4

73.9

2.3

59.2

17

Philippines

6.4

70.4

1.2

59.2

18

Nicaragua

6.3

69.7

1.1

59.1

19

Kyrgyzstan

6.6

66.8

1.1

59

20

Solomon Islands

6.9

62.3

1

58.9

21

Tunisia

6.4

73.3

1.4

58.9

22

São Tomé and Principe

6.7

63

1

57.9

23

Indonesia

6.6

66.8

1.2

57.9

24

Tonga

6.6

72.2

1.6

57.9

25

Tajikistan

6.1

63.6

0.6

57.7

26

Venezuela

7.4

72.9

2.4

57.5

27

Dominican Republic

7

67.2

1.6

57.1

28

Guyana

7.2

63.1

1.5

56.6

29

Saint Kitts and Nevis

7.4

70

2.3

56.1

30

Seychelles

7.4

72.7

2.6

56.1

31

27

Vanuatu

China

6.3

71.6

1.5

56

http://www.happyplanetindex.org/ (Web c a New Economics Foundation).

49

32

Thailand

6.5

70

1.6

55.4

33

Peru

5.6

70

0.9

55.1

34

Suriname

7.3

69.1

2.3

55

35

Yemen

6.2

60.6

0.7

55

36

Fiji

6.7

67.8

1.7

54.5

37

Morocco

5.6

69.7

0.9

54.4

38

Mexico

6.9

75.1

2.5

54.4

39

Maldives

6.6

66.6

1.6

53.5

40

Malta

7.5

78.4

3.5

53.3

41

Bangladesh

5.7

62.8

0.6

53.2

42

Comoros

5.9

63.2

0.8

52.9

43

Barbados

7.3

75

3.1

52.7

44

Malaysia

7.4

73.2

3

52.7

45

Palestine

5.4

72.5

1.1

52.6

46

Cape Verde

5.8

70.4

1.3

52.4

47

Argentina

6.8

74.5

2.6

52.2

48

Timor-Leste

6.6

55.5

0.8

52

49

Belize

6.9

71.9

2.6

52

50

Trinidad and Tobago

6.9

69.9

2.3

51.9

51

Chile

6.5

77.9

2.6

51.3

52

Paraguay

6.5

71

2.2

51.1

53

Jamaica

7

70.8

2.6

51

54

Nepal

5.5

61.6

0.6

50

55

Mauritius

6.5

72.2

2.4

49.6

56

Mongolia

6.7

64

1.9

49.6

57

Uruguay

6.3

75.4

2.6

49.3

58

Ecuador

5.6

74.3

1.8

49.3

59

Uzbekistan

6.4

66.5

1.9

49.2

60

Grenada

6.5

65.3

1.9

49

61

Austria

7.8

79

4.6

48.8

62

India

5.4

63.3

0.8

48.7

63

Brazil

6.3

70.5

2.2

48.6

64

Iceland

7.8

80.7

4.9

48.4

65

Switzerland

8.2

80.5

5.3

48.3

66

Italy

6.9

80.1

3.8

48.3

67

Iran

6

70.4

2.1

47.2

68

Ghana

6.2

56.8

1.1

47

69

Bolivia

5.5

64.1

1.2

46.2

70

Netherlands

7.5

78.4

4.7

46

71

Madagascar

5.8

55.4

0.8

46

50

72

Cyprus

6.9

78.6

4

46

73

Algeria

5.2

71.1

1.5

45.9

74

Luxembourg

7.6

78.5

4.9

45.6

75

Bahamas

7.7

69.7

4.1

44.9

76

Papua New Guinea

6.3

55.3

1.3

44.8

77

Burma

5.3

60.2

0.9

44.6

78

Belgium

7.3

78.9

4.9

44

79

Slovenia

6.6

76.4

3.8

44

80

Oman

7.3

74.1

4.4

43.9

81

Germany

7.2

78.7

4.8

43.8

82

Croatia

5.9

75

2.9

43.7

83

Lebanon

5.6

72

2.3

43.6

84

Taiwan

6.6

76.1

3.9

43.4

85

Haiti

5.5

51.6

0.5

43.3

86

Syria

5.1

73.3

1.9

43.2

87

Spain

7

79.5

4.8

43

88

Hong Kong

6.6

81.6

4.6

42.9

89

Saudi Arabia

7.3

71.8

4.4

42.7

90

Gambia

5.7

55.7

1.1

42.5

91

Cambodia

5.6

56.2

1.1

42.2

92

Albania

4.6

73.8

1.5

42.1

93

Jordan

5.1

71.3

1.9

42

94

New Zealand

7.4

79.1

5.5

41.9

95

Japan

6.2

82

4.3

41.7

96

Congo

5.7

52

0.9

41.6

97

Egypt

4.8

69.8

1.5

41.6

98

Turkey

5.3

68.7

2

41.4

99

Denmark

8.2

77.2

6.4

41.4

100

Brunei Darussalam

7.6

76.4

5.6

41.2

101

Georgia

4.1

70.5

0.8

41.2

102

Korea

5.8

77

3.4

41.1

103

Bosnia and Herzegovina

5.1

74.2

2.3

41

104

Senegal

5.6

55.7

1.2

40.8

105

Azerbaijan

4.9

66.9

1.5

40.7

106

Gabon

6.2

54.5

1.7

40.5

107

Libya

5.7

73.6

3.1

40.3

108

United Kingdom

7.1

78.4

5.4

40.3

109

Laos

5.4

54.7

1

40.3

110

Benin

5.4

54

1

40.1

111

Canada

7.6

80

6.4

39.8

51

112

Pakistan

4.3

63

0.7

39.4

113

Ireland

7.6

77.7

6.2

39.4

114

Poland

5.9

74.3

3.6

39.3

115

Norway

7.4

79.4

6.2

39.2

116

Macedonia

4.9

73.8

2.3

39.1

117

Israel

6.7

79.7

5.3

39.1

118

Namibia

6.5

48.3

1.6

38.4

119

Sweden

7.7

80.2

7

38.2

120

Romania

5.2

71.3

2.7

37.7

121

Hungary

5.7

72.7

3.5

37.6

122

Guinea

5.1

53.7

1

37.4

123

Finland

7.7

78.5

7

37.4

124

Mauritania

5.3

52.7

1.1

37.3

125

Kazakhstan

5.8

63.2

2.8

36.9

126

Togo

4.9

54.3

0.9

36.9

127

Kenya

5.6

47.2

0.9

36.7

128

Czech Republic

6.4

75.6

5

36.6

129

France

6.6

79.5

5.8

36.4

130

Armenia

3.7

71.5

1

36.1

131

Singapore

6.9

78.7

6.2

36.1

132

Slovakia

5.4

74

3.6

35.8

133

Greece

6.3

78.3

5.4

35.7

134

Tanzania

5.5

46

0.9

35.1

135

Guinea-Bissau

5.4

44.7

0.7

35.1

136

Portugal

6.1

77.2

5.2

34.8

137

Eritrea

4.4

53.8

0.7

34.5

138

Bahrain

7.2

74.3

6.6

34.4

139

Australia

7.3

80.3

7.7

34.1

140

Mali

5.3

47.9

1.1

33.7

141

Mozambique

5.4

41.9

0.7

33

142

Cameroon

5.1

45.8

0.9

32.8

143

Djibouti

4.8

52.8

1.3

32.7

144

Ethiopia

4.7

47.6

0.7

32.5

145

Bulgaria

4.3

72.2

2.7

31.6

146

Nigeria

5.5

43.4

1.2

31.1

147

Moldova

3.5

67.7

1.2

31.1

148

Burkina Faso

4.7

47.5

1.1

30.1

149

Lithuania

4.7

72.3

3.9

29.3

150

United States of America

7.4

77.4

9.5

28.8

151

Cote d'Ivoire

4.5

45.9

0.9

28.8

52

152

Rwanda

4.4

43.9

0.7

28.3

153

Sierra Leone

5

40.8

0.9

28.2

154

United Arab Emirates

7.4

78

9.9

28.2

155

Angola

4.8

40.8

0.8

27.9

156

South Africa

5.7

48.4

2.8

27.8

157

Sudan

3.6

56.4

1

27.7

158

Uganda

4.7

47.3

1.5

27.7

159

Kuwait

7.2

76.9

9.5

27.7

160

Latvia

4.7

71.6

4.4

27.3

161

Niger

4.5

44.4

1.1

26.8

162

Malawi

4.6

39.7

0.7

26.7

163

Zambia

4.9

37.5

0.8

25.9

164

Central African Republic

4.9

39.3

1.1

25.9

165

Belarus

4

68.1

3.2

25.8

166

Qatar

7

72.8

9.5

25.5

167

Botswana

5.4

36.3

1.3

25.4

168

Chad

4.5

43.6

1.3

25.4

169

Turkmenistan

4

62.4

3.1

24

170

Equatorial Guinea

5.2

43.3

2.5

23.8

171

Lesotho

4.3

36.3

0.6

23.1

172

Russia

4.3

65.3

4.4

22.8

173

Estonia

5.1

71.3

6.9

22.7

173

Ukraine

3.6

66.1

3.3

22.2

175

Congo, Dem. Rep. of the

3.3

43.1

0.7

20.7

176

Burundi

3

43.6

0.7

19

177

Swaziland

4.2

32.5

1.1

18.4

178

Zimbabwe

3.3

36.9

1

16.6

PH L C 2: PHÂN TÍCH MÔ HÌNH H I QUY

53

3.1. B ng th ng kê mô t các bi n (B ng 11):
TH NG KÊ MÔ T CÁC BI N
HP

AGE

AGESQ

EDU

HEALTH

INCOME

D1

D2

D3

D4

D5

D6

D7

D8

Mean

3.41

42.91

2,115.92

4.48

2.65

5.25

0.50

0.77

0.01

0.05

0.39

0.10

0.28

0.22

Median

3.00

41.00

1,681.00

4.00

3.00

5.00

0

1.00

0

0

0

0

0

0

Maximum

4.00

210.00

44,100.00

9.00

4.00

10.00

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

1.00

Minimum

1.00

18.00

324.00

1.00

1.00

1.00

0

0

0

0

0

0

0

0

Std. Dev.

0.64

16.59

2,020.72

1.91

0.88

1.36

0.50

0.42

0.07

0.21

0.49

0.30

0.45

0.42

Skewness

(0.72)

1.47

9.85

0.49

(0.14)

(0.21)

0.01

(1.28)

13.76

4.24

0.44

2.69

0.96

1.33

2.96

12.96

195.75

2.85

2.30

4.07

1.00

2.65

190.21

18.94

1.19

8.23

1.92

2.78

Jarque-Bera

84

4,322

1,503,179

39

23

52

160

269

1,433,597

13,050

162

2,251

194

287

Probability

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

-

Sum
Sum Sq.
Dev.

3,280

41,235

2,033,399

4,304

2,551

5,046

477

740

5

46

378

95

273

214

393

264,070

3,920,000,000

3,500

745

1,789

240

170

5

44

229

86

195

166

Observations

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

961.00

Kurtosis

54

3.2. Ma tr n tương quan c a các bi n (B ng 12):
MA TR N TƯƠNG QUAN
AGE

AGESQ

D1

D2

D3

D4

D5

D6

D7

D8

EDU

HEALTH

HP

INCOME

1

0.90

0.07

0.28

(0.00)

(0.13)

0.04

0.04

(0.01)

0.05

(0.22)

(0.28)

(0.02)

(0.04)

AGESQ

0.90

1

0.08

0.17

(0.01)

(0.09)

0.04

0.03

(0.02)

0.02

(0.19)

(0.20)

(0.01)

(0.06)

D1

0.07

0.08

1

0.06

(0.07)

0.02

0.03

(0.06)

0.12

0.03

0.18

0.12

0.01

0.02

D2

0.28

0.17

0.06

1

(0.13)

(0.12)

(0.01)

(0.03)

(0.06)

0.02

(0.06)

(0.07)

0.16

0.05

D3

(0.00)

(0.01)

(0.07)

(0.13)

1

(0.02)

0.00

(0.02)

(0.01)

0.14

0.01

(0.00)

(0.09)

(0.02)

D4

(0.13)

(0.09)

0.02

(0.12)

(0.02)

1

(0.04)

(0.04)

(0.01)

0.03

0.03

0.08

(0.02)

(0.08)

D5

0.04

0.04

0.03

(0.01)

0.00

(0.04)

1

(0.12)

(0.03)

(0.03)

(0.02)

(0.01)

0.00

(0.02)

D6

0.04

0.03

(0.06)

(0.03)

(0.02)

(0.04)

(0.12)

1

0.04

(0.11)

(0.08)

(0.10)

(0.10)

0.10

D7

(0.01)

(0.02)

0.12

(0.06)

(0.01)

(0.01)

(0.03)

0.04

1

(0.05)

0.23

0.03

0.09

0.13

D8

0.05

0.02

0.03

0.02

0.14

0.03

(0.03)

(0.11)

(0.05)

1

0.01

0.20

0.14

(0.04)

EDU

(0.22)

(0.19)

0.18

(0.06)

0.01

0.03

(0.02)

(0.08)

0.23

0.01

1

0.14

0.08

0.10

HEALTH

(0.28)

(0.20)

0.12

(0.07)

(0.00)

0.08

(0.01)

(0.10)

0.03

0.20

0.14

1

0.28

0.06

HP

(0.02)

(0.01)

0.01

0.16

(0.09)

(0.02)

0.00

(0.10)

0.09

0.14

0.08

0.28

1

0.10

INCOME

(0.04)

(0.06)

0.02

0.05

(0.02)

(0.08)

(0.02)

0.10

0.13

(0.04)

0.10

0.06

0.10

1

AGE

55

3.3. ð th bi n thiên c a HP theo các bi n ñ c l p
Bi u ñ 3.ð th c a bi n HP

d ng trơn.

Bi u ñ 4.ð th bi n thiên c a HP theo INCOME.

Kernel Density (Epanechnikov, h = 0.3226)

INCOME vs. HP
12

1.0

10

0.8

8
INCOME

1.2

0.6

6

0.4

4

0.2

2

0.0
1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

0
0.5 1.0 1.5 2.0

4.0

HP

2.5

3.0 3.5

4.0

4.5

HP

Bi u ñ 5. ð th bi n thiên c a HP theo
HEALTH.

Bi u ñ 6. ð th bi n thiên c a HP theo
EDU.
EDU vs. HP

HEALTH vs. HP

10

4.5
4.0

8

3.0

6
ED
U

H LT
EA H

3.5

2.5

4

2.0
1.5

2
1.0
0.5
0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

0
0.5

4.5

1.0

1.5

2.0

HP

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

HP

Bi u ñ 7.ð th bi n thiên c a HP theo AGE.

Bi u ñ 8.ð th bi n thiên c a HP theo
AGESQ.

AGE vs. HP

AGESQ vs. HP

240

50000

200

40000

A EQ
GS

AE
G

160
120

30000

20000

80
10000

40
0
0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

HP

4.5

0
0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

HP

3.4. Ki m ñ nh mô hình:
Mô hình không gi i h n:
HP = β1 + β2EDU + β3HEALTH + β4INCOME + β5D1 + β6D2 + β7D3 + β8D4 +
β9D5 + β10D6 + β11D7 + β12D8 +ut

56

Mô hình t ng quát (Mô hình U):
Hình 6: Mô hình t ng quát
Date: 11/16/08 Time: 08:30
Sample: 1 961
Variable

Coefficient

Std. Error

t-Statistic

Prob.

C

2.487258

0.108195

22.98862

0.0000

EDU#

0.009422

0.010609

0.888139

0.3747

HEALTH

0.189089

0.022758

8.308648

0.0000

INCOME

0.032906

0.014408

2.283830

0.0226

D1

-0.074740

0.039599

-1.887405

0.0594

D2

0.253018

0.046870

5.398288

0.0000

D3

-0.766277

0.272917

-2.807731

0.0051

D4#

-0.047006

0.091329

-0.514691

0.6069

D5#

0.008318

0.039739

0.209307

0.8343

D6

-0.155811

0.066198

-2.353710

0.0188

D7

0.122257

0.044327

2.758077

0.0059

D8

0.156436

0.047962

3.261685

0.0011

R-squared

0.145097

Mean dependent var

3.413111

Adjusted R-squared

0.135187

S.D. dependent var

0.639820

S.E. of regression

0.595002


1.811906

Sum squared resid

335.9725

Schwarz criterion

1.872692

F-statistic

14.64247

Prob(F-statistic)

0.000000

Log likelihood
Durbin-Watson stat

-858.6208
1.843451

HP = 2.487257626 + 0.009422053822*EDU# + 0.1890890098*HEALTH +
t

(22.98862)

(0.888139)

(8.308648)

0.03290569325*INCOME - 0.07473958266*D1 + 0.2530184228*D2 –
t

(2.283830)

(-1.887405)

(5.398288)

57

0.7662765357*D3 - 0.04700612771*D4# + 0.00831773627*D5# –
t

(-2.807731)

(-0.514691)

(0.209307)

0.1558113979*D6 + 0.1222573381*D7 + 0.1564357364*D8
t

(-2.353710)

(2.758077)

(3.261685)

R2 : 0.145097
Nh n xét: Mô hình có R2 th p, có 03 h s h i quy c a các bi n ñ c l p (#) EDU –
H c v n, D4 – Th t nghi p và D5 – Ni m tin con ngư i, không có ý nghĩa th ng kê.
Th c hi n lo i b b t bi n theo nguyên t c l n lư t lo i b nh ng bi n có P-value
cao nh t (Chi n lư c xây d ng mô hình Backward – ñi t t ng quát ñ n ñơn gi n),
chúng tôi rút ra ñư c mô hình rút g n như sau:

Mô hình rút g n (Mô hình R)
B ng 7: Mô hình rút g n
Date: 11/16/08 Time: 08:38
Sample: 1 961
Variable

Coefficient

Std. Error

t-Statistic

Prob.

C

2.515104

0.100621

24.99584

0.0000

HEALTH

0.190320

0.022576

8.430340

0.0000

INCOME

0.034402

0.014313

2.403633

0.0164

D1

-0.069853

0.039127

-1.785300

0.0745

D2

0.253551

0.046425

5.461460

0.0000

D3

-0.756065

0.272406

-2.775506

0.0056

D6

-0.161417

0.065333

-2.470691

0.0137

D7

0.130134

0.043362

3.001107

0.0028

D8

0.154970

0.047855

3.238341

0.0012

R-squared

0.144126

Mean dependent var

3.413111

Adjusted R-squared

0.136934

S.D. dependent var

0.639820

58

S.E. of regression

0.594401


1.806797

Sum squared resid

336.3539

Schwarz criterion

1.852387

F-statistic

20.03922

Prob(F-statistic)

0.000000

Log likelihood

-859.1659

Durbin-Watson stat

1.835892

Mô hình chi ti t:
HP = 2.515104368 + 0.1903204199*HEALTH + 0.03440244194*INCOME –
(24.99584)

(8.430340)

(2.403633)

0.06985320607*D1 + 0.2535506963*D2 - 0.7560654908*D3 - 0.1614173921*D6
(-1.785300)

(5.461460)

(-2.775506)

(-2.470691)

+ 0.1301338944*D7 + 0.1549695308*D8
(3.001107)

(3.238341)

2

R : 0.144126
Nh n xét: Mô hình có R2 th p, tuy nhiên các h s h i quy các bi n ñ c l p ñ u có
ý nghĩa th ng kê. Có 5 bi n có ý nghĩa th ng kê m c 1%, 2 bi n m c 2% và 1 bi n
m c 10%.
Mô hình gi i h n:
HP = β1 + β3HEALTH + β4INCOME + β5D1 + β6D2 + β7D3 + β10D6 + β11D7 +
β12D8 +ut
Gi thuy t ki m ñ nh
Ho : β2 = β8 = β9 = 0

(Mô hình R)

H1 : trong các β

(Mô hình U)

trên, t n t i ít nh t m t β khác 0.

K t qu ki m ñ nh Wald: (B ng 8)
Wald Test:
Equation: Untitled
Test Statistic

Value

df

Probability

F-statistic

0.359056

(3, 949)

0.7826

Chi-square

1.077168

3

0.7826

59

Null Hypothesis Summary:
Normalized Restriction (= 0)

Value

Std. Err.

C(2)

0.009422

0.010609

C(8)

-0.047006

0.091329

C(9)

0.008318

0.039739

Restrictions are linear in coefficients.

p-value c a th ng kê F = 0.7826>5% => không bác b Ho => ch n mô hình R (mô
hình ñơn gi n)
4/ Ki m ñ nh hi n tư ng phương sai c a sai s thay ñ i v i m c ý nghĩa 10%:
4.1.White Heteroskedasticity Test: Có s h ng chéo.

(B ng 9)

White Heteroskedasticity Test:
1.941303

Probability

0.001112

Obs*R-squared 63.94140

Probability

0.001413

F-statistic

Test Equation:
Dependent Variable: RESID^2
Date: 11/16/08 Time: 14:26
Sample: 1 961
Variable

Coefficient

Std. Error

t-Statistic

Prob.

C

1.562925

0.293430

5.326402

0.0000

HEALTH

-0.455286

0.131005

-3.475343

0.0005

HEALTH^2

0.062895

0.020045

3.137715

0.0018

HEALTH*INCOME

0.021075

0.014596

1.443933

0.1491

HEALTH*D1

0.033049

0.040971

0.806650

0.4201

HEALTH*D2

-0.048523

0.047250

-1.026937

0.3047

HEALTH*D3

-0.021883

0.361657

-0.060509

0.9518

60

HEALTH*D6

0.038795

0.068206

0.568796

0.5696

HEALTH*D7

-0.005753

0.043986

-0.130784

0.8960

HEALTH*D8

-0.136140

0.050140

-2.715212

0.0067

INCOME

-0.190124

0.068773

-2.764526

0.0058

INCOME^2

0.008755

0.005255

1.666049

0.0960

INCOME*D1

0.046572

0.025618

1.817977

0.0694

INCOME*D2

0.011809

0.031130

0.379342

0.7045

INCOME*D3

0.189381

0.618934

0.305979

0.7597

INCOME*D6

-0.012878

0.037167

-0.346488

0.7291

INCOME*D7

-0.013042

0.028112

-0.463923

0.6428

INCOME*D8

-0.022597

0.032297

-0.699677

0.4843

D1

-0.344509

0.181554

-1.897554

0.0581

D1*D2

0.058541

0.081674

0.716772

0.4737

D1*D6

-0.169341

0.128032

-1.322653

0.1863

D1*D7

-0.087913

0.076607

-1.147582

0.2514

D1*D8

0.005344

0.082542

0.064740

0.9484

D2

0.003549

0.195909

0.018117

0.9855

D2*D6

0.052284

0.133624

0.391274

0.6957

D2*D7

-0.144773

0.089178

-1.623409

0.1048

D2*D8

-0.114756

0.102727

-1.117101

0.2642

D3

-1.198910

2.407363

-0.498018

0.6186

D3*D7

-0.287480

1.015677

-0.283042

0.7772

D6

-0.066027

0.274051

-0.240929

0.8097

D6*D7

0.104054

0.127144

0.818395

0.4133

D6*D8

0.157567

0.201840

0.780652

0.4352

D7

0.204590

0.209042

0.978706

0.3280

D7*D8

-0.016921

0.095627

-0.176947

0.8596

D8

0.582559

0.241852

2.408740

0.0162

R-squared

0.066536

Mean dependent var

0.350004

Adjusted R-squared

0.032262

S.D. dependent var

0.512476

Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam

Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam

Semelhante a Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam (20)

Mais de Trần Đức Anh

Mais de Trần Đức Anh (20)

Tailieu.vncty.com cac nhan-to_anh_huong_den_hanh_phuc_cua_nguoi_viet_nam