Prezentacija o vrstama i rasprostranjenosti banja u Srbiji.

1. BANJE SRBIJE
ANA MIŠČEVIĆ

2. Reč ‘’banja’’ označava kupalište.
• Opšte usvojen pojam banjskih
centara označava i lečilište,
koje se ne zasniva samo na
kupanju, već uključuje brojne
stručnjake, različite tretmane,
kozmetičku negu, brigu o
ishrani, brojne vidove
rekreativnih sadržaja
• Dugo je vladalo ubeđenje da
su banje mesta za odmor
penzionera.
• Osavremenjavanje ponude je
promenilo strukturu gostiju u
banjama...

3. • Još su stari Rimljani
od II do IV veka n.e.
gradili kupatila,
bazene i vile na
izvorima termo-
mineralnih voda.
• Ostaci tih kupatila
danas se mogu naći
u Niškoj, Vrnjačkoj,
Sokobanji,
Jošaničkoj i
Kuršumlijskoj banji.
• Novija arheološka
istraživanja ukazuju
na postojanje
arhitektonskih
ostataka i današnjoj
Ovčar banji, ali i u
Vranjskoj i
Ribarskoj.

4. • I u doba Vizantijskog
carstva znalo se za
lekovita svojstva nekih
danas, najpoznatijih
banja Srbije.
• Koristila ih je vlastela ali
i narod srednjevekovne
Srbije,
dok su neke kao Trepča
i Ovčar banja bile
metosi srpskih
manastira.

5. • Pošto su osvojili ovaj deo Balkana, Turci ostavljaju
tragove svog prisustva
• u Koviljači, Ribarskoj, Sijerinskoj banji, a turska kupatila
"amami" i danas se upotrebljavaju u Sokobanji,
Novopazarskoj ali i Brestovačkoj banji.

6. • Krajem XIX i početkom XX veka banje postaju sve popularnije među
srpskim industrijalcima, trgovcima, ali i piscima, slikarima i drugim
umetnicima, što doprinosi da naše banje postaju sve popularnije i
interesantnije i za turiste iz Evrope.
• Tako Koviljača, Niška, Vrnjačka banja postaju omiljeno boravište
gostiju iz Austrije, Grčke, Mađarske.

7. Nakon I svetskog rata, u banjama se grade velelepne vile,
letnjikovci, saloni.
Uređuju se banjski parkovi po ugledu na francuske i
italijanske.
Sve više pažnje se posvećuje i lečilištima.

8. • Nakon II svetskog rata, banje se ubrzano razvijaju, grade
se veći smeštajni objekti i lečilišta, te se banje sve više
orijentišu kao mesta za oporavak, ali to ne umanjuje
njihovu privlačnost kao mesta za zabavu i razonodu.

9. Zašto se baš u Srbiji gradi toliko
banja?
• Srbija sa više od 300 izvora mineralnih i termo-
mineralnih voda spada u jedno od najbogatijih
područja u Evropi.
• Pored toga i broj vazdušnih banja nije
zanemarljiv.
• Obratimo li pažnju i na prirodne lepote, rezultat
je sledeći:

10. Najpoznatije banje Srbije :

11. Severna Srbija:
Banja Palić
Banja Kanjiža
Banja Junaković

12. Banja Kanjiža
Položaj:
200 km severno od Beograda
Indikacije:
Reumatizam, stanja nakon povrede lokomotornog aparata, povrede perifernog nervnog
sistema, stanja postoperativne ortopedije,stanja posle operacije kičmenog stuba,
rehabilitacija dece i stanja oštećenog nervnog sistema.
Prirodni lekoviti faktori:
Termo-mineralna vode ove banje spada u natrijum -hidrokarbonatne - sulfidne
hiperterme, čija je temperatura na izvorima 51°C, 64°C, 72°C.
Mineralno blato (peloid), specifičnog sastava takođe se primenjuje u terapiji.

13. Položaj i priroda
• Kanjiža je bački grad, 20 km
severno od Sente, a 36 km
jugoistočno od Subotice.
Grad i banja u njemu leže
na 87 m nadmorske visine,
pokraj puta i pruge Novi
Sad-Segedin i reke Tise.
Banja se nalazi u gradskom
parku, gde je podignuto
kupatilo. Klima je
kontinentalna sa toplim
letima i hladnim zimama.

14. Rekreacija i izletišta:
Posebno su intreresantna stara gradska jezgra Subotice i Kanjiže...
Sportsko-rekreativni sadržaji:
Gostima stoje na raspolaganju dva zatvorena bazena, sauna, sportska
dvorana kao i tereni za fudbal, košarku, rukomet i tenis. Na obali Tise se
nalazi potpuno opremljen kamp...

15. Centralna Srbija
Jošanička banja
Ovčar banja Bukovička Banja
Ribarska banja Bogutovačka banja
Vrnjačka banja Banja Vrujci
Gornja Trepča Mataruška banja
Mladenovačka "Selters" banja Palanački kiseljak

16. Bukovička Banja
• Položaj:
76 km juzno od Beograda, u
centru Arandjelovca
• Indikacije:
Periferne vaskulopatije, bolesti
metabolizma, hronične
profesionalne bolesti i trovanja
teškim metalima, hronične
neuralgije, polineuropatije,
distrofičke promene.
• Prirodni lekoviti faktori:
Više mineralnih izvora
temperature od 12 do 28°C.
Hladni izvori spadaju u grupu
alkalnih ugljeno-kiselih hipotermi.

17. Mineralni izvori
• Mineralni izvori Aranđelovačke
Banje izbijaju u rasednoj zoni
na severnoj strani Bukulje.
• Pored četiri izvora hladne
mineralne vode temperature
13-14 C, postoji i hipotermalni
izvor sa temperaturom vode od
25,7 C. Vode izvora se
razlikuju po temperaturi,
količini ugljene kiseline i
koncentraciji mineralnih
sastojaka.

18. Rekreacija i izletišta
• Pored boravka u prostranom parku sa alejom borova, stablima
topola, lipa, jablana, hrasta, jele, smrče i žalosne vrbe, gostima su
na raspolaganju sportski tereni, plivački bazen sa skakaonicom i
terasama za sunčanje, bioskopska dvorana, biblioteka i dr.
• Severoistočno od grada otkrivena je pećina Risovača , jedna od
retkih paleolitskih stanica u Srbiji, koja svedoči o davnašnjoj
naseljenosti Šumadije, kao i pećinica Gradac kod Kragujevca.
• Posebno je ugodno izletište Bukulja, sa zaštićenim šumama, punim
srna i fazana i Garaškim jezerom dužine hiljadu metara i dubine
15 m. Svojom visinom (696 m), ostrvskim položajem i vidikom
planina privlači goste banje, a u toku je izgradnja i vidikovca.
• Nedaleko od banje je vinorodni Oplenac . Jugoistočno od Banje u
nastavku šumovite Bukulje nalazi se Venčac sa vinogorjem i
majdanima poznatog mermera. Na severu je Kosmaj (628 m).

19. Turističke atrakcije su i :
• Karađorđev grad u Topoli,
• mauzolej kralja Petra I na
Oplencu,
• Orašac (mesto podizanja
Prvog srpskog ustanka),
• manastiri Blagoveštenje,
Voljavča i Nikolje itd.
• Poznata je i Međunarodna
kulturna manifestacija
"Mermer i zvuci".

20. Zapadna Srbija
Pribojska banja
Banja Koviljača

21. Banja Koviljača
• Položaj:
142 km jugozapadno od Beograda
Indikacije:
U banji se leče svi oblici
reumatizma, bolesti lokomotornog
aparata, posttraumatska stanja,
ginekološka oboljenja, neurološka
oboljenja
Prirodni lekoviti faktori:
Sumporovita mineralna voda 15
do 20°C i lekovito blato
predstavljaju prirodne lekovite
faktore Banje Koviljače

22. Položaj
• Nalazi se Jadarskom kraju, sa desne strane donje Drine .
• Smeštena je u severozapadnom podnožju planine Gučeva , na nadmorskoj visini od
samo 128 metara.
• Južno od lečilišta diže se Vasino brdo (270 m)
• Na jugoistoku je najviša tačka Gučeva – Crni vrh sa visinom od 779 m.
• Od Loznice je udaljena šest kilometara a od Zvornika 19 km.
• Banja je utonula u park i šumu listo­padnog i četinarskog drveća. Zeleni pojas banje
nastavlja se na šumu. Pored kompaktnog naselja Banja Koviljača, južno, nalazi se
selo Gornja Koviljača.

23. Priroda
• Podneblje Koviljače je umereno kontinentalno. Šume čine vazduh
čistim i svežim, omorine i žega nema, a večeri su sveže pod
uticajem planine i Drine. Vetrovi su retki i slabi, kao i magle.
Najčešći je jugozapadni vetar, koji duva niz dolinu Drine. Vetar sa
Gučeva osvežava vazduh u Banji naročito u letnjim večerima.
Prijatno podneblje daje Koviljači karakter vazdušnog, odnosno
klimatskog mesta, iako leži nisko. To termalno-mineralnom lečilištu
povećava ugled i daje značaj balneo-turističkog mesta.

24. Rekreacija i izletišta
• Interesantan je izlet do Jerininog grada
kod Zvornika (19 km od Banje),
• do sela Tršića , rodnog mesta Vuka
Karadžića (8 km jugoistočno od Loznice).
• U selu se nalazi etnografski park sa
spomen kućom i više objekata narodne
arhitekture. Ceo etno park je smešten u
živopisnoj dolini rečice Žeravije .
• Središnje mesto ovog osobitog etnografskog
spomen parka je Vukova kuća, zapravo
rekonstruisana kuća porodične zadruge sa
okućnicom, kakve su bile uobičajene u XIX
veku i u kome se svake godine održava
"Vukov sabor".
• Put vas može odvesti i do manastira
Tronoše, u kojem se Vuk učio pismenosti.
U njemu je monah Josif napisao poznati
Tronoški letopis čija se kopija čuva u
manastiru, a orginal u Beču.

25. Istočna Srbija
Sokobanja
Gamzigradska banja Brestovačka banja Zvonačka banja

26. Sokobanja
• Položaj:
250km južno od Beograda
Indikacije:
Bronhijalnu astmu, hronični hepatitis,
psioneuroze, neurastenije, lakši oblici
povišenog krvnog pritiska, hronični
reumatizam, hronična reumatska i
degenerativna oboljenja, išijas, stanja
nakon povreda.
• Prirodni lekoviti faktori:
Prirodni lekoviti faktori Sokobanje su
termomineralni izvori temperatura od
28°C (Banjica) do 45,5°C (Park), gas
radon uz povoljnu jonizaciju, čist
planinski vazduh bez prisustva
aerozagađenja i izuzetno blagotvorna
umereno-kontinentalna klima.

27. Položaj i priroda
• Banjsko naselje je podignuto u
severnoj podgorini Ozrena , sa
leve strane Moravice i leži mimo
glavnih saobraćajnica u dolinama
Morave i Timoka, ali je dobrim
asfaltnim putem povezana sa
Aleksincem i Knjaževcem.
• Podneblje Sokobanjske kotline je
umereno-kontinentalno. Planinski
povetarci donose lečilištu čist i
svež vazduh. Naročito su večeri
sveže. Kako su planine šumovite,
vazdušne struje donose Banji
prijatan miris ozona.
• Ugodno podneblje, planinska i
šumovita okolina čine Banju
kompletnim balneo-klimatskim
lečilištem.

28. Rekreacija i
izletišta • U centru se nalazi prostrani park sa
borovima, lipama i ružičnjacima. Šumom
obrasle planinske strane iznad lečilišta
omogućuju jednodnevne izlete do
vidikovaca, sa odličnim pogledom na
Rtanj i kotlinu.
• Na samo kilometar od Banje, uz Moravicu
nalazi se izvor "Lepterija " sa motelom,
plažom.
• Interesantna je Soko-gradska klisura sa
Soko-gradom i modernim hotelom visoko
nad rekom sa "kacama" u koritu (džinovski
lonac) i brzacima. Reka omogućuje
kupanje, sunčanje i ribolov, a klisura šetnje
i penjanje vrletnim stazama.
• Izvanredni vidici se takođe pružaju sa puta
prema Ozrenskom. Dolina Gradašnice je
dobrim delom ispunjena bigrom, sa
kaskadama, nizom vodopada ukupne
visine 40 m, među kojima je najviši
Ripaljka 17 metara.
• Istočno od Sokobanje, u Dugopoljskom
proširenju nalazi se vrelo Moravice , sa
pećinama iz kojih je ranije isticala voda,
gradeći reku.

29. Južna Srbija
Vranjska banja Bujanovačka banja Niška banja
Kuršumlijska banja Prolom banja
Novopazarska banja Lukovska banja
Sijarinska banja

30. Prolom banja
• Položaj:
300 km južno od Beograda
Indikacije:
Bolesti bubrega i mokraćnih
puteva, bolestiorgana za varenje,
bolesti kože, bolesti krvnih sudova
i vanzglobni reumatizam
Prirodni lekoviti faktori:
Prolom Banja ima više izvora
termomineralne vode temperature
od 26 do 31,5°C. "Prolom voda" je
prijatnog ukusa i bez mirisa, pa se
preporučuje i zdravim osobama
kao pijaca voda izuzetnog
kvaliteta

31. Položaj i priroda
• Nalazi se 23 km jugoistočno od
Kuršumlije, kod sela Prolom, po kojem
je dobila naziv.
• Smeštena je u gornjem toku
Prolomske reke , desne pritoke
Kosanice .
• Leži na 630 m nadmorske visine, te se
ubraja u najviše banje Srbije. Iznad nje
se dižu Mejanska planina na
jugozapadu, Prolomska planina na
jugoistoku i planina Sokolovića
(1.017 m) na severu.
• Kroz Banju na obema dolinskim
stranama protiče reka, koja je dala
osnovni pečat morfologiji banjskog
terena.

32. Rekreacija i izletišta
• Đavolju Varoš (11 km) čine dva, u svetu retka prirodna fenomena: zemljane
figure kao specifični oblici reljefa, koji u prostoru deluju vrlo atraktivno, i dva
izvora jako kisele vode sa visokom mineralizacijom. Atraktivnost fenomena
dopunjuju prirodni ambijent koji oko zemljanih figura deluje surovo, skoro
mistično, a u širem okruženju živopisno i pitomo.
• Crkva Sv. Petke ( 1,5 km) se nalazi pored puta za Rudare u neposrednoj
blizini fabrike za pakovanje Prolom vode. To je ustvari rekonstruisana crkva iz
nemanjickog perioda, gradena od kamena i pokrivena kamenim pločama.
• Crkva Lazarica (2,4 km) koja se nalazi se u dolini Prolomske reke, na 640 m
nadmorske visine, u ataru sela Prolom. To je jedina crkva brvnara u Toplici.
Sagradili su je doseljenici sa planine Golije oko 1890. godine, na temeljima
starijeg hrama, materijalom i u stilu građenja crkava u njihovom starom zavičaju.

33. • Osim lečenja i turističko –rekreativnih
sadržaja, banje nude i brigu o zdravoj
ishrani, fitnes i wellnes programe.
• Šta to sve može da znači?
• To znači: tretmane blatom, ručnu masažu,
kozmetičke tretmane, korišćenje bazena
sa lekovitom vodom, teretane, đakuzija,
saune i biserne kupke...