Blended Learning Model for Buddhist Education via DMC Satellite Channel. [NEC2011 Wera & Panita]

1. รู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ ผ่านดาวเทียมช่ องดีเอ็มซี
Blended Learning Model for Buddhist Education via DMC Satellite Channel
ดร.วีระ สุ ภะ1, ดร.ปณิ ตา วรรณพิรุณ2
1
คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยนอร์ทกรุ งเทพ
(wera.su@northbkk.ac.th)
2
สาขาวิชาเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่ อสารเพื่อการศึกษา คณะครุ ศาสตร์อุตสาหกรรม
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ
(panitaw@kmutnb.ac.th)
ABSTRACT Keywords: blended learning model, Buddhist
education, DMC satellite channel, critical thinking
skills.
This objective the study was to develop the
blended learning model for Buddhist education
via DMC satellite channel. There were 3 steps in
the research which were: 1) develop the main
บทคัดย่ อ
concept of the blended learning model for การวิจยนี้มีวตถุประสงค์เพื่อพัฒนารู ปแบบการศึกษาเชิง
ั ั
Buddhist education via DMC satellite channel,
2) develop of the blended learning model for พุทธแบบผสมผสานของสถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเทียมช่อง
Buddhist education via DMC satellite channel,
3) determine the results from using of the
ดีเอ็มซี ขั้นตอนการวิจยแบ่งออกเป็ น 3 ขั้นตอนคือ 1) ศึกษา
ั
blended learning model for Buddhist education และสังเคราะห์กรอบแนวคิดของรู ปแบบการเรี ยนการสอน
via DMC satellite channel. The research tools
were the blended learning model, the learning ่
ทางไกลเชิงพุทธของสถานี โทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็ม
achievement test and the student satisfaction ซี 2) พัฒนารู ปแบบการเรี ยนการสอนทางไกลเชิ งพุทธของ
questionnaire. The sample was 30
undergraduate students of Dhammakaya Open สถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเที ยมช่ องดี เอ็มซี 3) ศึ กษาผลของ
University (DOU), California, USA. who had
enrolled to study GL 203 The Law of Karma การใช้รูปแบบการเรี ยนการสอนทางไกลเชิงพุทธของสถานี
subject in the first semester of 2010. The ่
โทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี เครื่ องมือที่ใช้ในการวิจย ั
experiment period was 10 weeks. Data was
analyzed by using average, standard deviation, คื อ รู ปแบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบผสมผสานของ
and t-Test dependent.
The result revealed that: สถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี แบบวัดผลสัมฤทธิ์
่
1. The blended learning model consists of 6 ทางการเรี ยน และแบบสอบถามความพึงพอใจของผูเ้ รี ยน
components which are: 1) learning resource, 2)
technology, 3) personnel, 4) learning media, 5) ก ลุ่ ม ตั ว อ ย่ า ง เ ป็ น นั ก ศึ ก ษ า ร ะ ดั บ ป ริ ญ ญ า บั ณ ฑิ ต
coordinator center and 6) environment. The
procedure of the blended learning for Buddhist
มหาวิ ท ยาลัย ธรรมกายแคลิ ฟ อร์ เ นี ย ที่ ล งทะเบี ย นเรี ยน
education via DMC satellite channel consists of 4 รายวิชา GL 203 กฎแห่ งกรรม ภาคต้น ปี การศึกษา 2553
steps which are: 1) the preparation before
studying, 2) the blended learning for Buddhist จํานวน 30 คน ระยะเวลาในการทดลอง คื อ 10 สัปดาห์
education consists of 3 steps which are: 2.1)
Create faith 2.2) Study information and practice
วิเคราะห์ขอมูลด้วย ค่าเฉลี่ย ส่ วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ t-
้
thinking: think correctly, think in the right way, Test Dependent
think reasonably, and think meritoriously 2.3)
Conclude the learning, 3) the studying ผลการวิจย พบว่า
ั
communication, and 4) motoring and evaluating 1. องค์ป ระกอบของรู ป แบบการศึ กษาเชิ งพุท ธแบบ
results.
2. The undergraduate students learned with ผสมผสานของสถานี โ ทรทัศ น์ ผ่า นดาวเที ย มช่ อ งดี เ อ็ม ซี
the blended learning model for Buddhist
education via DMC satellite channel had a ประกอบด้ว ย 6 องค์ ป ระกอบ คื อ 1) แหล่ ง เรี ยนรู้ 2)
statistically significant difference of the learning เทคโนโลยี 3) บุ ค ลากร 4) สื่ อการเรี ยนรู้ 5) ศู น ย์
achievement and critical thinking skills post-test
score over the pretest scores at .01 level. ประสานงาน และ 6) สภาพแวดล้อม ขั้นตอนของการศึกษา
285

2. เชิ ง พุ ท ธแบบผสมผสานของสถานี โทรทั ศ น์ ผ่ า น การจัด การเรี ยนการสอนแบบผสมผสานเป็ นระบบ
ดาวเทียมช่องดีเอ็มซี ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ 1) ขั้น สนับสนุนให้ผเู้ รี ยนทางไกลได้ใฝ่ หาความรู้ดวยตนเอง และ ้
เตรี ยมการก่อนการเรี ยนการสอน 2) ขั้นการเรี ยนการ เปิ ดโอกาสให้ผเู้ รี ยนสามารถร่ วมทํากิจกรรมต่างๆ กับผูเ้ รี ยน
สอนเชิงพุทธแบบผสมผสาน คือ 2.1) การสร้างศรัทธา คนอื่นๆ และกับผูสอนได้ แล้วยังส่ งเสริ มให้เกิดปฏิสัมพันธ์
้
2.2) ศึกษาข้อมูลและฝึ กทักษะการคิดถูกต้อง การคิดถูก ระหว่า งผูเ้ รี ย นกับ ผูเ้ รี ย นคนอื่ น ๆ ผูเ้ รี ย นกับ ผูส อน และ
้
ทาง การคิดอย่างมีเหตุผล การคิดเร้ากุศล 2.3) สรุ ปผล ผูเ้ รี ยนกับเนื้ อหา โดยการเสาะแสวงหาข้อมูลจากบริ การใน
การเรี ยนรู ้ 3) การถ่ายทอดการเรี ยนการสอน และ 4) การ อินเทอร์ เน็ตด้วยตนเองจากบริ การเวิลด์ไวด์เว็บ การโต้ตอบ
ติดตามและประเมินผล ไปรษณี ยอิเล็กทรอนิ กส์ การสนทนา และกระดานเสวนา
์
2. นั ก ศึ ก ษาระดั บ ปริ ญญาบั ณ ฑิ ต ที่ เ รี ยนตาม เป็ นต้น ทําให้ผูเ้ รี ยนมีโอกาสแสดงความคิดเห็นได้มากขึ้น
รู ปแบบฯ ที่พฒนาขึ้น มีคะแนนผลสัมฤทธิ์ ทางการเรี ยน
ั กิจกรรมการเรี ยนการสอนจึงเป็ นไปอย่างทัวถึง เป็ นลักษณะ ่
และคะแนนทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณหลังเรี ยนสู ง การเรี ยนที่ ต อบสนองความแตกต่ า งระหว่ า งบุ ค คลและ
กว่าก่อนการเรี ยน อย่างมีนยสําคัญทางสถิติท่ีระดับ .01
ั ศักยภาพทางการเรี ยนรู้ของผูเ้ รี ยน เนื่ องจากผูเ้ รี ยนสามารถ
เข้ามาศึกษา ทบทวนเนื้อหา และฝึ กทําแบบฝึ กหัดบนเว็บได้
คําสํ าคัญ: รู ปแบบการเรี ยนแบบผสมผสาน, การศึกษา ทุกเวลา ทุกสถานที่ และยังเป็ นการสนับสนุ นแนวคิดที่ให้
่
เชิงพุทธ, สถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี , การ ผูเ้ รี ยนเป็ นศูนย์กลาง (วิชุดา รัตนเพียร, 2548)
คิดอย่างมีวจารณญาณ
ิ ศาสตราจารย์สุมน อมรวิวฒน์ (2542) ราชบัณฑิตและ
ั
นักการศึกษาคนสําคัญของไทย ได้ริเริ่ มนําแนวคิด จาก
1) บทนํา หนังสื อ พุทธธรรมของพระราชวรมุนี (ประยุทธิ์ ปยุตโต)
ปั จจุบนการศึกษาของไทยได้มีการเปลี่ยนแปลงไป
ั เกี่ยวกับการสร้างศรัทธาและโยนิ โสมนสิ การ มาสร้างเป็ น
จากเดิ ม อัน เนื่ อ งมาจากการพัฒนาทางด้า นเทคโนโลยี หลัก การและขั้น ตอนการสอนตามแนวพุ ท ธวิ ธี ข้ ึ นให้
สารสนเทศ (Information Technology) ซึ่ งด้านการศึกษา เหมาะสมกับยุคสมัย และง่ายต่อการศึกษาเล่าเรี ยน และการ
ก็ไ ด้มี ก ารนํา เทคโนโลยีดัง กล่ า วมาใช้ป ระโยชน์ ท าง นํา ไปใช้ม ากขึ้ น ทํา ให้ว งการศึ ก ษาเกิ ด ความสนใจอย่า ง
การศึกษาที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรู ปแบบการเรี ยนรู้ กว้างขวาง ศาสตราจารย์สุ ม น อมรวิวฒน์ ได้เ สนอว่า ั
ของ ผูเ้ รี ยนได้อย่างมากมายมหาศาลด้วยเทคโนโลยี สมบัติทิพย์ที่น่าจะใช้เป็ นพื้นฐานของการจัดการศึกษาไทย
สารสนเทศใน 3 ประเด็น ดังนี้ 1) การเรี ยนรู้ที่เน้นผูเ้ รี ยน ได้แก่ วัฒนธรรม ปั ญญาธรรมและเมตตาธรรม รู ปแบบ
เป็ นสําคัญโดยผูเ้ รี ยนสามารถศึกษาค้นคว้าหาความรู้ได้ การเรี ย นการสอนนี้ พัฒ นาขึ้ น จากหลัก การที่ ว่า ครู เ ป็ น
ทุกเวลาและทุกสถานที่เมื่อต้องการ 2) การศึกษาไทยใน บุ ค คลสําคัญ ที่ ส ามารถจัดสภาพแวดล้อ ม แรงจู งใจและ
อนาคตที่ ใ ห้ค วามสํา คัญ กับ การศึ ก ษานอกระบบและ วิ ธี ก ารสอนให้ ศิ ษ ย์เ กิ ด ศรั ท ธาที่ จ ะเรี ย นรู ้ การได้ฝึ กฝน
การศึกษาตามอัธยาศัยเพิ่มมากขึ้น ทําให้เทคโนโลยีช่วย วิธีการคิดโดยแยบคาย และนําไปสู่ การปฏิบติโดยประจักษ์ ั
ให้ผเู้ รี ยนสามารถเข้าถึงเนื้อหา สาระและข้อมูลข่าวสารที่ จริ ง โดยครู ทาหน้าที่เป็ นกัลยาณมิตร ช่วยให้ศิษย์มีโอกาส
ํ
ต้องการได้ 3) การเรี ยนรู้ ตลอดชี วิต เทคโนโลยี คิด และแสดงออกอย่างถูกวิธีและพัฒนาทักษะกระบวนการ
สารสนเทศและการสื่ อสารเพื่อการศึกษาเป็ นเครื่ องมือที่ คิดอย่างมีวจารณญาณได้
ิ
ทรงประสิ ทธิ ภาพที่จะก่อให้เกิดความเสมอภาค คุณภาพ การพัฒนาการคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Critical thinking)
ของการศึกษาหาความรู้ และสาระความรู ้ รวมทั้ง เป็ นจุดมุ่งหมายสําคัญของการจัดการศึกษา เป็ นเงื่อนไข
ประสิ ทธิ ภาพของการเรี ยนรู้ ได้ต่อเนื่ องตลอดชี วิตจาก สําคัญสําหรับการจัดการศึกษา (Ennis, 1989) และเป็ น
ซอฟต์แวร์ ต่างๆ (สํานักงานคณะกรรมการการศึกษา คุ ณลักษณะอันพึงประสงค์ที่ ตองการให้เกิ ดแก่ ผูเ้ รี ยนตาม
้
แห่งชาติ, 2544 ) จุ ด มุ่ ง หมายของการศึ ก ษาตามระราชบัญ ญัติ ก ารศึ ก ษา
แห่ ง ชาติ พ.ศ.2542 นอกจากนี้ ยัง เป็ นกระบวนการคิ ด ที่
286

3. จําเป็ นและสําคัญที่สุดสําหรับผูเ้ รี ยนทุกระดับ เนื่ องจาก เพื่อการเรี ยนการสอนทางไกลเชิงพุทธ ที่เหมาะสมในมิติของ
่
เป็ นกระบวนการคิดที่ผานการไตร่ ตรองและพิจารณาจาก รู ปแบบการเรี ยนการสอนทางไกลด้วยสถานี โทรทัศน์ผ่าน
ข้อมูล หลักฐานที่มีอยู่มาเป็ นอย่างดี ซึ่ งสามารถนําไป ดาวเที ย มแบบมี ป ฏิ สั ม พัน ธ์ และการปฏิ สั ม พัน ธ์ ผ่า นเว็บ
ประยุกต์ใ ช้ใ นสถานการณ์ ต่ าง ๆ ได้อ ย่า งหลากหลาย เพื่อให้การปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นสนับสนุ นผูเ้ รี ยนทางไกลใน
กระบวนการคิดอย่างมีวิจารณญาณจึงถือเป็ นพื้นฐานของ หลากหลายรู ปแบบ ทั้งนี้ การรู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบ
การคิดทั้งปวง (ทิศนา แขมมณี , 2547)และซึ่ งสอดคล้อง ่
ผสมผสานของสถานี โทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี จะ
กับมาตรฐานการประเมิ นคุณภาพการจัดการศึกษาของ ทําให้ผเู ้ รี ยนพัฒนาทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณตามหลัก
ไทยที่ ใ ห้ ค วามสํ า คั ญ กั บ การพั ฒ นาการคิ ด อย่ า งมี โยนิ โ สมนสิ ก าร นั้ นจะเป็ นประโยชน์ อ ย่ า งกว้า งขวาง
วิจารณญาณตั้งแต่ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน มาตรฐาน สําหรับสถานศึกษา ในลักษณะเดียวกันนําไปดําเนินการและ
ที่ 4 ํ
ที่ กาหนดให้ผูเ้ รี ยนมีความสามารถในการคิด พัฒนาต่อไป
วิ เ คราะห์ คิ ด สั ง เคราะห์ มี วิ จ ารณญาณ มี ค วามคิ ด
ส ร้ า ง ส ร ร ค์ คิ ด ไ ต ร่ ต ร อ ง แ ล ะ มี วิ สั ย ทั ศ น์ 2) วัตถุประสงค์ การวิจัย
(คณะอนุกรรมการการปฏิรูปการเรี ยนรู้, 2543) 2.1) เพื่อศึกษาและสังเคราะห์กรอบแนวคิดของรู ปแบบ
มหาวิทยาลัยธรรมกาย แคลิฟอร์ เนี ย (Dhammakaya การศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ผาน ่
Open University: DOU , California, USA.) เป็ น ดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
หน่ วยงานที่จดให้มีการเรี ยนการสอน หลักสู ตรพุทธ
ั 2.2) เพื่อพัฒนารู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสาน
ศาสตรบัณฑิต(พุทธศาสตร์ ) หลักสู ตรประกาศนี ยบัตร 1 ่
ของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
ปี และหลักสู ตรสัมฤทธิ บตร ซึ่ งมีศูนย์ประสานงานทัว
ั ่ 2.3) เพื่อศึกษาผลของการใช้รูปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบ
โลก เป็ นทางเลื อ กหนึ่ ง ในการให้ผูเ้ รี ย นมุ่ ง ศึ ก ษาและ ่
ผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
ฝึ กฝนศาสตร์ แห่งความเป็ นมนุษย์ที่สมบูรณ์ เป็ นผูที่มีวิถี ้
ชี วิ ต ที่ ถู ก ต้อ งดี ง าม มี ค วามสุ ข ที่ แ ท้จ ริ ง เป็ นการเปิ ด 3) สมมติฐานการวิจัย
โอกาสทางการศึ ก ษาระดั บ อุ ด มศึ ก ษาตามปรั ช ญา 3.1) นักศึกษาทางไกลของมหาวิทยาลัยธรรมกายแคลิฟอร์ เนี ย
การศึกษาที่ต้ งไว้ โดยสื่ อที่ใช้ในการศึกษาที่ผ่านมาเป็ น
ั ที่ เ รี ย นตามรู ป แบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบผสมผสานของ
ตํา ราเรี ย นทางไกล สื่ อ โสตทัศ น์ และโทรทัศ น์ ผ่ า น สถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี มีผลสัมฤทธิ์ ทางการ
่
ดาวเทียม (Dhammakaya Open University, 2009) ทั้งนี้ เรี ยนหลังเรี ยนสู งกว่าก่อนเรี ยน อย่างมีนยสําคัญทางสถิติ
ั
ระบบการศึ ก ษาทางไกลของมหาวิ ท ยาลัย ธรรมกาย 3.2) นักศึกษาทางไกลของมหาวิทยาลัยธรรมกายแคลิฟอร์ เนี ย
แคลิฟอร์ เนี ย นั้นต้องการพัฒนาที่มีการเสริ มแรงในการ ที่ เ รี ยนรู ปแบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบผสมผสานของ
เรี ยนรู้เนื้ อหา การเข้าถึงข้อมูลทัวโลก การเข้าถึงข้อมูลที่
่ สถานี โ ทรทัศ น์ ผ่านดาวเที ย มช่ อ งดี เอ็ม ซี มี ค ะแนนการคิ ด
เป็ นปั จจุบนการเรี ยนรู้เนื้ อหาที่นาเสนอในลักษณะที่มีท้ ง
ั ํ ั อย่างมีวิจารณญาณหลังเรี ยนสู งกว่าก่อนเรี ยน อย่างมีนยสําคัญ
ั
ภาพและเสี ยง เป็ นการเรี ยนทางไกลที่ไร้ระยะทาง และ ทางสถิติ
สามารถทําความเข้าใจได้มากขึ้นและเป็ นการเรี ยนรู ้อย่าง
มี ป ฏิ สั ม พัน ธ์ กัน และด้ว ย ความต้อ งการของผู้เ รี ยน
4) ขอบเขตการวิจัย
่
หลักสูตรพุทธศาสตรบัณฑิตที่อยูในทุกมุมโลกนั้นนับวัน
4.1) ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง
ยิ่ง ทวีเ พิ่ ม ขึ้ น สื บ เนื่ อ งจากเป็ นกลุ่ ม ผูส นใจการศึ ก ษา
้
ประชากรที่ใช้ในการวิจย คือ นักศึกษาของมหาวิทยาลัย
ั
ธรรมจากรายการธรรมผ่านดาวเทียมช่องดีเอ็มซี ตองการ ้
ธรรมกายแคลิฟอร์เนีย ในภาคเรี ยนที่ 1 ปี การศึกษา 2553
ศึกษาหลักธรรมที่ละเอียดลึกซึ้ ง และถือเป็ นการพัฒนา
กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในวิจย คือ นักศึกษาของมหาวิทยาลัย
ั
ความรู้ ที่ ไ ด้ด้ว ยระบบการศึ ก ษา และการใช้สื่ อ เมื่ อ มี
ธรรมกายแคลิ ฟอร์ เนี ย ในภาคเรี ย นที่ 1 ปี การศึ กษา 2553
การศึกษา และได้พฒนาระบบสนับสนุ นผูเ้ รี ยนทางไกล
ั
จํานวน 30 คน ได้โดยการสุ่ มอย่างง่าย แบ่งเป็ น นักศึกษา
287

4. จากศูนย์การศึกษาทางไกล ประเทศออสเตรเลีย 17 คน 5) วิธีดําเนินการวิจัย
ประเทศนิวซี แลนด์ 8 คน และประเทศญี่ปุ่น 5 คน การวิจยครั้ งนี้ เป็ นการวิจยและพัฒนา (Research and
ั ั
Development) แบ่งการวิจยเป็ น 3 ระยะ คือ
ั
4.2) ตัวแปรในการวิจย ั ระยะที่ 1 การศึกษาและสังเคราะห์กรอบแนวคิดของรู ปแบบ
ตัว แปรต้น คื อ รู ป แบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบ การศึกษาเชิ งพุทธแบบผสมผสานของสถานี โทรทัศน์ผ่าน
่
ผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี ดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
ตัวแปรตาม คือ ผลสัมฤทธิ์ ทางการเรี ยนและการคิด 1.1) การศึกษา วิเคราะห์และสังเคราะห์เอกสารและงานวิจย ั
อย่างมีวจารณญาณ
ิ ที่ เ กี่ ย วข้ อ ง องค์ ป ระกอบของรู ปแบบการเรี ยนแบบ
เนื้ อหาที่ใช้ในการวิจย คือ เนื้ อหารายวิชา GL 203
ั ผสมผสาน การศึกษาเชิงพุทธของมหาวิทยาลัยธรรมกายเคลิ
กฎแห่งกรรม ฟอร์ เ นี ย ด้ว ยสถานี โ ทรทัศ น์ ผ่ า นดาวเที ย มช่ อ งดี เ อ็ ม ซี
การศึกษาเชิงพุทธ และการคิดอย่างมีวจารณญาณ ิ
กรอบแนวคิดการวิจัย 1.2) ศึกษาสภาพการจัดการเรี ยนการสอนในปั จจุบน ได้แก่ ั
กรอบแนวคิ ดการวิจัย ประกอบด้วย รู ปแบบการ ข้อมูลด้านการจัดการเรี ยนการสอน โดยการสัมภาษณ์จาก
เรี ยนการสอนทางไกล การศึ ก ษาเชิ งพุ ท ธของ ผู ้บ ริ หาร อาจารย์ผู้ส อนเจ้ า หน้ า ที่ ประสานงาน ของ
มหาวิทยาลัยธรรมกายเคลิ ฟอร์ เนี ยด้วยสถานี โทรทัศน์ มหาวิทยาลัยธรรมกายแคลิฟอร์ เนี ย และข้อมูลคุณลักษณะ
ผ่านดาวเทียมช่องดีเอ็มซี การศึกษาเชิงพุทธ และการคิด ของผูเ้ รี ยน เกี่ยวกับความสามารถของนักศึกษาที่เกี่ยวข้อง
อย่างมีวจารณญาณ ดังรู ปที่ 1
ิ กับองค์ประกอบการสนับสนุนการศึกษาทางไกลเชิงพุทธ
ระยะที่ 2 การพั ฒ นารู ปแบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบ
รู ปแบบการเรียนการสอน การศึกษาเชิงพุทธ การศึกษาเชิงพุทธของ
ทางไกล DOU ด้ วยดีเอ็มซี ่
ผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
(Moore & Anderson, 2005) (สุมน อมรวิวฒน์., 2542)
ั (DOU, 2009) 2.1) กํา หนดกรอบแนวคิ ด ของรู ป แบบการศึ ก ษาเชิ ง พุท ธ
แบบผสมผสาน
2.2) สร้ า งต้น แบบของรู ปแบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบ
รู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสานของสถานีโทรทัศน์
ผ่ านดาวเทียมช่ องดีเอ็มซี ผสมผสาน ดังนี้
2.2.1) นํา ต้น แบบรู ป แบบ ไปให้ผูเ้ ชี่ ย วชาญ ด้า นการศึ ก ษา
ผลสั มฤทธิ์ทางการเรียน การคิดอย่ างมีวจารณญาณ
ิ ทางไกลผ่านสถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเทียม 5 ท่าน เพื่อ
พิจารณาในด้านการสื่ อความหมาย ความครอบคลุมเนื้ อหา
รู ปที่ 1: กรอบแนวคิดการพัฒนารู ปแบบการศึกษา องค์ประกอบ ลักษณะ และขั้นตอนของรู ปแบบการเรี ยนการ
เชิ งพุทธแบบผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ สอนทางไกลฯ โดยวิธี การสัมภาษณ์ ซึ่ งใช้เกณฑ์พิจารณา
ผ่ านดาวเทียมช่ องดีเอ็มซี ความถูกต้องโดยใช้ความสอดคล้องของข้อมูลที่ ได้จากการ
สัมภาษณ์เทียบกับแนวคิดหลักที่ได้จากการสังเคราะห์ขอมูล ้
ในระยะที่ 1
2.2.2) นํา ต้น แบบรู ป แบบฯที ป รั บ ปรุ งตามคํา แนะนํา ของ
ผูเ้ ชี่ ยวชาญในรอบแรก ให้ผูเ้ ชี่ยวชาญด้านการออกแบบการ
เรี ยนการสอนเชิงพุทธ และด้านการคิดอย่างมีวิจารณญาณ 5
ท่ า นประเมิ น รั บ รองความสอดคล้อ ง ระหว่า งรู ป แบบกับ
จุดมุ่งหมาย
2.2.3) ออกแบบและสร้ า งรู ป แบบการศึ ก ษาเชิ ง พุ ท ธแบบ
ผสมผสาน ดังนี้
288

5. 2.2.3.1) กําหนดเนื้ อหา จุดประสงค์การเรี ยนรู้ ขั้นตอน 3.1.2) เตรี ย มความพร้ อ มของแผนการสอน บทเรี ย น
กิจกรรมการเรี ยนการสอน และสื่ อการเรี ยนการสอน ปฏิ สัมพันธ์เชิ งพุทธโดยสถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเที ยม และ
2.2.3.2) พัฒนาเครื่ องมื อตามรู ปแบบการศึ กษาเชิ งพุท ธ คู่มือแนวทางการจัดการเรี ยนการสอน และเครื่ องมือในเก็บ
แบบผสมผสาน ได้ แ ก่ เนื้ อหาของบทเรี ยนและ การรวบรวมข้อมูล
ส่ ว นประกอบ ระบบบริ หารจั ด การการเรี ยน การ 3.2) ดําเนินการทดลองใช้รูปแบบฯ ที่พฒนาขึ้น ั
ติดต่อสื่ อสาร และการวัดผลและ 3.2.1) วัด ผลสั ม ฤทธิ์ ทางการเรี ย นและการคิ ด อย่า ง
2.2.3.3) สร้ า งแผนการสอน ให้ผูเ้ ชี่ ย วชาญด้า นเนื้ อ หา วิจารณญาณของผูเ้ รี ยนก่อนการเรี ยน โดยใช้แบบวัด การคิด
จํานวน 5 ท่าน ตรวจสอบคุณภาพ และความเหมาะสม วิจารณญาณตามหลักโยนิ โสมนสิ การ (ผ่องลักษณ์ จิตต์
ของแผนการสอนและ รู ปแบบที่สร้างขึ้น การุ ญ, 2547) และแบบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรี ยน
2.2.3.4) สร้ า งคู่ มื อ แนวทางการปฏิ บ ัติ ตามรู ป แบบฯ 3.2.2) ดําเนินการวิจย โดยให้ผเู้ รี ยนดําเนินกิจกรรมการเรี ยน
ั
สําหรับผูเ้ รี ยนและผูสอน้ ตามรู ป แบบฯ ที่ พ ฒ นาขึ้ น โดยใช้เ วลาในการทดลอง 10
ั
2.2.4) ทดสอบคุณภาพของรู ปแบบฯ โดยมีกระบวนการ สัปดาห์
ทดสอบ 2 ขั้นตอน ดังนี้ (ณมน จีรังสุ วรรณ, 2549) 3.2.3) เมื่อสิ้ นสุ ดการดําเนิ นกิจกรรมวัดผลสัมฤทธิ์ ทางการ
ขั้นตอนที่ 1 การทดสอบรู ปแบบฯ เรี ยนและการคิดอย่างมีวจารณญาณของผูเ้ รี ยนหลังเรี ยน
ิ
1) การทดสอบแบบหนึ่งต่อหนึ่ง ใช้วธีการสังเกต
ิ
และการสัมภาษณ์จากนั้นนําข้อมูลมาปรับปรุ งแก้ไข 6) สรุปผลการวิจัย
ข้อบกพร่ องของรู ปแบบ ตอนที่ 1 รู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสานของ
2) การทดสอบกับกลุ่มเล็ก ใช้วิธีการสังเกตและการ ่
สถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
สัมภาษณ์จากนั้นนําข้อมูลมาปรับปรุ งแก้ไขข้อบกพร่ อง 6.1) รู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสาน ประกอบด้วย
ของรู ปแบบ 6 องค์ประกอบ ดังนี้
ขั้นตอนที่ 2 การทดลองนําร่ อง 6.1.1) แหล่งเรี ยนรู ้ 3 องค์ประกอบย่อย คือ ศูนย์
ทดลองนํ า ร่ อง โดยให้ นั ก ศึ ก ษามหาวิ ท ยาลั ย ่
การศึกษาทางไกล โทรทัศน์ผานดาวเทียมดีเอ็มซี และระบบ
ธรรมกายแคลิ ฟ อร์ เ นี ย 30 คน เรี ยนโดยใช้รู ป แบบที่ บริ หารจัดการเรี ยนการสอน
พัฒนาขึ้น เก็บข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการสังเกตและ 6.1.2) เทคโนโลยี 3 องค์ประกอบย่อย คือ เทคโนโลยีการ
สอบถามความคิ ด เห็ น เกี่ ย วกั บ การใช้ ง าน ปั ญหา ผลิ ต เทคโนโลยีการถ่ายทอด และเทคโนโลยีการติดตาม
อุปสรรคและข้อเสนอแนะในการเรี ยนตามรู ปแบบฯ และประเมินผล
ระยะที่ 3 การศึกษาผลของการใช้รูปแบบการศึกษาเชิ ง 6.1.3) บุคลากร 9 องค์ประกอบย่อย คือ ผูสอน ผูสอน้ ้
พุทธแบบผสมผสานของสถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเที ยม เสริ ม ผูให้คาปรึ กษา ที่ปรึ กษาทางวิชาการ ผูจดการรายวิชา
้ ํ ้ั
ช่องดีเอ็มซี ผูประสานงาน ผูเ้ ชี่ยวชาญด้านสื่ อ ผูเ้ ชี่ยวชาญด้านเนื้อหา
้
การศึ กษาผลของการใช้รู ป แบบการศึ ก ษาเชิ งพุท ธ และช่างเทคนิค
แบบผสมผสานใช้แบบแผนการวิจยแบบ One Group
ั 6.1.4) สื่ อการเรี ยนรู้ 4 องค์ประกอบย่อย คือ รายการ
Pretest – Posttest Design (William & Stephen, 2009) ่
โทรทัศน์ผานดาวเทียม หนังสื อชุดวิชา วิซีดีและดีวดี ี
ดังนี้ 6.1.5) ศูนย์ประสานงาน 3 องค์ประกอบย่อย คือ ศูนย์
3.1) การวางแผนก่อนดําเนินการทดลอง การศึกษาทางไกล ศูนย์การผลิตสื่ อดีเอ็มซี และศูนย์การแปล
3.1.1) การเตรี ยมความพร้อมของสถานที่หองเรี ยนต้นทาง
้ 6.1.6) สภาพแวดล้อม 2 องค์ประกอบย่อย คือ บรรยากาศ
ได้แก่ อุปกรณ์ผลิตรายการโทรทัศน์ การเชื่อมต่อระบบ ในการเรี ยน และกิจกรรมสนับสนุนการเรี ยนรู้
เครื อข่ายโทรศัพท์ การส่ ง SMS และโปรแกรมที่
เกี่ยวข้อง
289

6. 3.1.2 เสนอสถานการณ์ปัญหา หรื อ กรณี ตวอย่าง ั
3.1.3 แนะนําหลักธรรมที่ ส ามารถนําไปใช้ในการ
เลือกแก้ปัญหา
ขั้ น ที่ 3.2 ศึ ก ษ า ข้ อ มู ล แ ล ะ ฝึ ก ทั ก ษ ะ ก า ร คิ ด
ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนย่อย คือ
แสวงหาและรวบรวมข้อมูล
ฝึ กความสามารถในการคิด 4 ทักษะ คือ
ฝึ กทักษะการคิดถูกต้ อง 4 ขั้นตอน คือ
1) การแนะนําหลักธรรมที่สามารถนําไปแก้ปัญหา
2) การตัดสิ นสภาพความจริ ง
3) การตัดสิ นคุณค่าของสิ่ งใดสิ่ งหนึ่งที่จาเป็ น
ํ
4) การวิเคราะห์องค์ประกอบย่อยและการจัดกลุ่ม
รู ปที่ 2: รู ปแบบการศึกษาเชิ งพุทธแบบผสมผสาน
ฝึ กทักษะการคิดถูกทาง 4 ขั้นตอน คือ
ของสถานีโทรทัศน์ ผ่านดาวเทียมช่ องดีเอ็มซี
1) การแนะนําหลักธรรมที่สามารถนําไปแก้ปัญหา
2) การพิจารณาคุณค่าของการกระทําโดยมีจุดมุ่งหมาย
6.2) กระบวนการการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสานของ
3) การพิจารณาข้อดี ข้อเสี ยและข้อควรปฏิบติ ั
สถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเที ยมช่องดีเอ็มซี ประกอบด้วย
4) การตระหนักรู้
5 ขั้นตอนย่อย ดังนี้
ฝึ กทักษะการคิดอย่างมีเหตุผล 4 ขั้นตอน คือ
6.2.1) ขันที่ 1 การเตรี ยมการก่ อนการเรี ยนการสอน
้
1) การแนะนําหลักธรรมที่สามารถนําไปแก้ปัญหา
การเตรี ย มการก่ อ นการเรี ย นการสอน โดย
2) การคิดเป็ นเหตุเป็ นผล
การศึ ก ษาและวิ เ คราะห์ ค วามต้อ งการทางการศึ ก ษา
3) การพิจารณาแก้ปัญหา
กํา หนดวัต ถุ ป ระสงค์ท างการศึ ก ษา พัฒ นาหลัก สู ต ร
4) การพิจารณาความสัมพันธ์เชื่อมโยง
และพิจารณาสื่ อที่เหมาะสม
ฝึ กทักษะการคิดเร้ ากุศล 2 ขั้นตอน คือ
6.2.2) ขันที่ 2 การวางแผนการเรี ยนการสอน
้
1) การแนะนําหลักธรรมที่สามารถนําไปแก้ปัญหา
การวางแผนการเรี ยนการสอน ได้แก่ การกําหนด
2) การส่ งเสริ มกุศลธรรม
คุ ณลักษณะของผูสอนทางไกลกําหนดคุ ณลักษณะของ
้
3.2.1 ผูเ้ รี ยนฝึ กทักษะการตัดสิ นใจ
ผูเ้ รี ยนทางไกล การกําหนดคุ ณลักษณะผูสอน การ ้
3.2.2 ลงมือปฏิบติโดยมีผสอนเป็ นกัลยาณมิตร
ั ู้
วางแผนกิจกรรมการเรี ยนการสอนทางไกล การวางแผน
ขั้นที่ 3.3 สรุ ปผลการเรี ยนรู้
ปั จจัยสนับสนุน และการวางแผนพัฒนาสื่ อ
6.2.4) ขั้นที่ 4 การถ่ ายทอดการเรี ยนการสอน
6.2.3) ขั้ น ที่ 3 ขั้ น การเรี ยนการสอนเชิ ง พุ ท ธแบบ
6.2.5) ขันที่ 5 การติดตามและประเมินผล
้
ผสมผสาน การออกแบบเนื้ อหาและสื่ อการเรี ยนการ
ผูทรงคุณวุฒิ จํานวน 11 ท่านประเมินความเหมาะสม
้
สอนในการศึกษาเชิงพุทธด้วยกระบวนการสร้างศรัทธา
ของรู ปแบบ มีความเห็นเห็นสอดคล้องกันว่า กระบวนการ
และโยนิ โสมนสิ การ ประกอบด้วยขั้นตอนและกิจกรรม
่
เรี ยนการสอนทางไกลสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็ม
3 ขั้นตอน คือ
ซี และกระบวนการเรี ยนการสอนทางไกลเชิ งพุทธ มีความ
ขั้นที่ 3.1 การสร้างศรัทธา 3 ขั้นตอนย่อย คือ
เหมาะสมมากที่สุด (IOC = 1.0) รองลงมาคือ องค์ประกอบ
3.1.1 กระตุ ้น ให้ ผู้เ รี ยนเห็ น ความสํ า คัญ ของ
ของรู ปแบบการเรี ยนการสอน รู ปแบบฯ ที่พฒนาขึ้นมีความ ั
บทเรี ยน
เหมาะสมต่ อ การพัฒนาการคิ ด อย่า งมี วิจ ารณญาณ และมี
ความเป็ นไปได้ในการนําไปใช้จริ ง (IOC = 0.91)
290

7. Study of content Online: Self-pace e-Learning A
via LMS
Onair: Instructional Practice to think reasonably On air: Instructional television
 Create faith
F2F: Group Discussion
Introduce Dharma principle which
Stimulate the student to know the Onair: Instructional television students can apply to solve problems
Think reasonably
importance of the lesson
Think reasonably
Propose the situation problems or example Onair: Instructional television
Introduce Dharma principle which the students Determine the way to solve problems
can apply to solve problems Onair: Instructional television
Determine the connections
 Study information and practice thinking
Practice to think meritoriously On air: Instructional television
Search and collect data Onair: Instructional television
Online : Online Resources F2F: Group Discussion
Introduce Dharma principle which
Practice 4 thinking skills students can apply to solve problems
Think meritoriously
Promote the values of Dharma and
Practice to think correctly virtue
Onair: Instructional television
F2F: Group Discussion
Introduce Dharma principle which On air: Instructional television
students can apply to solve problems Students practice the skills to make F2F: Group Discussion
Think correctly
Consider the fact Students implement the practice with the On air: Instructional television
teachers as their best friends F2F: Group Discussion
Evaluate the essential ones
 Conclude the learning
Analyze the sub–components and
Students and teachers conclude the On air: Instructional television
Practice to think in the right way Online: VDO Conference,
Onair: Instructional Online Phone
television F2F: Group Discussion
Introduce Dharma principle which
students can apply to solve problems Test and evaluate the learning On air: Instructional television
Think in the right way Online: Online Testing
F2F: Group Discussion
Evaluate the value of target–aimed action
Not pass
evaluate the learning Self-pace e-Learning via LMS
Determine the advantage, disadvantage
and regulation Online: LMS
Pass
Have an awareness
Study the next content
A
รู ปที่ 3: กระบวนการการศึกษาเชิ งพุทธแบบผสมผสานของ
สถานีโทรทัศน์ ผ่านดาวเทียมช่ องดีเอ็มซี
291

8. ตอนที่ 2 ผลการทดลองใช้รูปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบ ผลการวิ เ คราะห์ ค วามคิ ด เห็ น ของผู้เ รี ยนต่ อ การจัด
่
ผสมผสานของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี กิ จกรรมการเรี ยนการสอนตามกระบวนการการศึ กษาเชิ ง
ผลการวิเคราะห์คะแนนทักษะการคิดอย่างมี พุทธแบบผสมผสานของสถานี โทรทัศน์ผ่านดาวเทียมช่อง
วิจารณญาณ ดังตารางที่ 1 ดีเอ็มซี
นักศึ กษามี ค วามพึงพอใจต่อการจัดกิ จกรรมการเรี ย น
ตารางที่ 1: ผลการเปรี ยบเทียบคะแนนการคิด การสอน ขั้นที่ 1 การสร้ างศรั ทธาอยู่ในระดับมาก ( x =
อย่างมีวจารณญาณก่อนและหลังการทดลอง
ิ 4.21, S.D. = 0.58) ขั้นที่ 2 ศึกษาข้อมูลและฝึ กทักษะการคิด
คะแนนการ n คะแนนเต็ม x S.D. t Sig ่
อยูในระดับมาก ( x = 4.32, S.D. = 0.67) และขั้นที่ 3
คิดอย่ างมี . ่
สรุ ปผลการเรี ยนรู้ อยูในระดับมาก ( x = 4.29, S.D. = 0.72)
วิจารณญาณ
ก่อนทดลอง 30 40 25.87 2.00 21.84 .000
หลังทดลอง 30 40 34.20 2.30
7) อภิปรายผล
**p < .01 7.1) ผลการพัฒนารู ปแบบการศึกษาเชิงพุทธแบบผสมผสาน
่
ของสถานีโทรทัศน์ผานดาวเทียมช่องดีเอ็มซี
จากตารางที่ 1 พบว่า นักศึกษาที่เรี ยนตามรู ปแบบ ที่ จากการพัฒ นาระบบการเรี ย นการสอนตาม ADDIE
พัฒ นาขึ้ น มี ค ะแนนการคิ ด อย่ า งมี วิ จ ารณญาณหลัง MODEL 5 ขั้นตอน คือ ขั้นการวิเคราะห์ ขั้นการออกแบบ
ทดลอง ( x = 34.20, S.D. = 2.30) สู งกว่าก่อนทดลอง ขั้ นการพัฒ นา ขั้ นการนํ า ไปทดลองใช้ และขั้ นการ
( x = 25.87, S.D. = 2.00) อย่างมีนยสําคัญทางสถิติที่
ั ประเมิ น ผล ทํา ให้ ไ ด้รู ป แบบที่ มี ค วามเหมาะสมในด้า น
ระดับ .01 องค์ ป ระกอบ กระบวนการการเรี ยนการสอน มี ค วาม
เหมาะสมต่ อ การพัฒนาการคิ ด อย่า งมี วิจ ารณญาณ และมี
ผลการวิเคราะห์คะแนนผลสัมฤทธิ์ทางการเรี ยน ความเป็ นไปได้ใ นการนํา ไปใช้จ ริ ง ซึ่ งสอดคล้อ งกับ
ดังตารางที่ 2 กระบวนการเรี ย นการสอนตามหลักโยนิ โ สมนสิ ก ารของ
ตารางที่ 2: ผลการเปรี ยบเทียบคะแนนผลสัมฤทธิ์ สุ มน อมรวิวฒน์ (2542) ซึ่ งประกอบด้วย ขั้นสร้างศรัทธา
ั
ทางการเรี ยนก่อนและหลังการทดลอง เจตคติที่ดีต่อครู วิธีการเรี ยนและบทเรี ยน ขั้นศึกษาข้อมูล
และฝึ กทักษะการคิด และขั้นสรุ ป โดยผลที่ผเู้ รี ยนจะได้รับ
คะแนน n คะแนนเต็ม x S.D. t Sig.
ผลสั มฤทธิ์ จากการเรี ยนตามหลักโยนิ โสมนสิ การคือ ผูเ้ รี ยนจะพัฒนา
ทางการเรียน ทัก ษะในการคิ ด การตัด สิ น ใจและการแก้ปั ญ หาอย่ า ง
ก่อนทดลอง 30 40 26.27 2.27 14.47 0.00 เหมาะสม
หลังทดลอง 30 40 33.73 1.68 7.2) ผลการพัฒนาผลสัมฤทธิ์ ทางการเรี ยนและการคิดอย่างมี
**p < .01 วิจารณญาณ
จากตารางที่ 2 พบว่า นักศึกษาที่เรี ยนตามรู ปแบบที่ การศึกษาเชิ งพุทธแบบผสมผสานของสถานี โทรทัศน์
พัฒนาขึ้น มีค่าเฉลี่ยของคะแนนผลสัมฤทธิ์ทางการเรี ยน ผ่า นดาวเที ย มช่ อ งดี เ อ็ม ซี มี กิ จ กรรมการเรี ย นการสอนที่
หลังทดลอง ( x = 33.73, S.D. = 1.68) สูงกว่าก่อน ผสมผสานระหว่างการศึกษาเชิงพุทธด้วยกระบวนการสร้าง
ทดลอง ( x = 26.27, S.D. = 2.27) อย่างมีนยสําคัญทาง
ั ศรัทธาและโยนิ โสมนสิ การและกิจกรรมการเรี ยนการสอน
สถิติที่ระดับ .01 เพื่ อ พัฒ นาการคิ ด อย่า งมี วิ จ ารณญาณ สามารถพัฒ นาให้
ผูเ้ รี ย นมี ท ัก ษะการคิ ด อย่า งมี วิ จ ารณญาณและผลสั ม ฤทธิ์
ทางการเรี ย นสู ง ขึ้ น สอดคล้อ งกับ งานวิจัย ของ ดวงรั ต น์
สบายยิ่ง (2549) ที่พบว่า ผูเ้ รี ยนที่เรี ยนด้วยการจัดการเรี ยนรู้
ตามแนวโยนิ โสมนสิ การมี ความสามารถในการคิ ดอย่างมี
292

9. วิจารณญาณและผลสัมฤทธิ์ ทางการเรี ยนสู งกว่าก่อนการ Dhammakaya Open University. (2009). Buddhist
approach via DMC satellite channel. Patumthani:
จัดการเรี ยนรู้ และผูเ้ รี ยนมีทศคติที่ดีต่อการจัดการเรี ยนรู้
ั Dhammakaya Foundation.
Ennis, R. H. (1989). Critical Thinking and subject
ตามแนวโยนิ โสมนสิ การ โดยผูเ้ รี ยนเห็ นประโยชน์ที่ specificity. Educational Researcher. 18(3): 4-10.
ได้รับจากกิจกรรมการเรี ยนรู้ สามารถนําไปประยุกต์ใช้ Moore, M.G, Anderson, W.G. Handbook of distance
education. New Jersey, Lawrence Erlbaum, 2005.
กับ ชี วิ ต ประจํา วัน ได้ กิ จ กรรมการเรี ยนรู้ บทเรี ยน William, W. & Stephen G. J. (2009). Research methods
in education: an introduction. (9th ed.). Boston:
กิ จ กรรม สื่ อ การสอนน่ าสนใจ และบรรยากาศในการ Pearson.
จัดการเรี ยนรู้ ผูสอนให้ความเป็ นกันเองกับผูเ้ รี ยนทําให้
้
ผูเ้ รี ยนได้แสดงความคิดเห็นอย่างอิสระ ขั้นตอนการจัด
กิจกรรมสนุกสนานทําให้อยากเรี ยนมากขึ้น
8) เอกสารอ้ างอิง
คณะอนุกรรมการการปฏิรูปการเรี ยนรู้. (2543). ปฏิรูป
การเรี ยนรู้ ผู้เรี ยนสําคัญที่สุด. กรุ งเทพมหานคร:
โรงพิมพ์ครุ สภา.
ณมน จีรังสุ วรรณ. (2549). หลักการออกแบบและ
ประเมิน. กรุ งเทพมหานคร: ศูนย์ผลิตตําราเรี ยน
สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ.
ดวงรัตน์ สบายยิง. (2549). การพัฒนาความสามารถใน
่
การคิดอย่ างมีวิจารณญาณด้ วยการจัดการเรี ยนรู้ ตาม
แนวโยนิโสมนสิ การ สําหรั บนักเรี ยนชั้น
ประถมศึกษาปี ที่ 2. วิทยานิพนธ์ปริ ญญา
มหาบัณฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและการนิเทศ คณะ
ครุ ศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ทิศนา แขมมณี . (2547). ศาสตร์ การสอน: องค์ ความรู้ เพื่อ
การจัดกระบวนการเรี ยนรู้ ที่มีประสิ ทธิ ภาพ.
กรุ งเทพฯ: สํานักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ผ่องลักษณ์ จิตต์การุ ญ. (2547). การสื บสอบลักษณะการ
คิดวิจารณญาณตามหลักโยนิโสมนสิ การของ
นักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฎ.วิทยานิพนธ์ปริ ญญา
ดุษฎีบณฑิต สาขาวิชาอุดมศึกษา คณะครุ ศาสตร์
ั
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วิชุดา รัตนเพียร. (2548). Blended Learning. บรรยาย
เรื่ อง Blended Learning ณ สาขาวิชาโสตทัศน
ศึกษา คณะครุ ศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
วันที่ 12 กันยายน 2548.
สุ มน อมรวิวฒน์. (2542). การพัฒนาการเรี ยนรู้ ตามแนว
ั
พุทธศาสตร์ ทักษะกระบวนการเผชิ ญสถานการณ์ .
นนทบุรี: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยสุ โขทัยธรรมาธิราช.
293