Leksion Kontabiliteti

1. Kontabiliteti i institucioneve financiare
1
Kontabiliteti i instrumentave financiare afatgjate
Ky kapitull trajton çështjet që lidhen me instrumentet financiare.Përkufizimi i
miratuar i instrumenteve financiare për qëllimet e këtij diskutimi do të jetë ajo e
parashikuar në paragrafin 11 të SNK1 32 " Instrumentet Financiare :Shpjegimi dhe
Paraqitja ",përkatësisht: " çdo kontratë që krijon një aktiv financiar të një njësie
ekonomike dhe një pasiv financiar ose instrument te kapitalit të vet të një njësie tjetër
ekonomike " .Nëse këto komponente mungojnë ,një ze nuk konsiderohet të jetë një
instrument financiar .Është theksuar se një " instrument financiar " ka dy pale
pjesemarrese :një palë në një kontratë qe duhet të ketë një aktivfinanciar,ndërsa pala
tjetër në kontratë ka një detyrim financiar ose instrument të kapitalit të vet
.Pra,përkufizimi i dhene i ' instrumentit financiar ' tregon se nuk ekziston një e drejtë
kontraktuale ose detyrimpër diçka që nuk do të konsiderohet të jetë një instrument
financiar .Nëse nuk ka të drejtë apo detyrim kontraktual atëherë nuk ka asnjë
instrument financiar .Për shembull , detyrimi ‘’tatim i pagueshëm’’nuk do të
konsiderohet të jetë një instrument financiar.Përkufizimi i mësipërm i një instrumenti
financiar gjeneron,nga ana e saj,një nevojë për përkufizimet e aktivit financiar ,pasivit
financiar dhe instrumentit te kapitalit neto(duke pasur parasysh se këto terma janë
përdorur në përcaktimin e instrumentit financiar) .
Sipas SNK 32 , 'instrument financiar ',nënkupton çdo pasuri që është :
(a) para e gatshme(cash) ;
(b) një instrument kapitali neto i një njësie tjetër ekonomike ;
(c) një e drejtë kontraktuale :
(i)per marrë mjete monetare ose aktiv tjeter financiar nga një njësi ekonomike tjetër ;
(ii) për të këmbyer aktivet financiare ose detyrimet financiare me një njësi ekonomike
tjetër sipas kushteve që janë potencialisht të favorshme për njësinë ekonomike ;
(d)një kontratë që do të ose mund të shlyhet me instrumenta të kapitalit të vet të
njësisë ekonomike dhe është :
(i) një jo-derivativ për të cilin njësia ekonomike është ose mund të jetë i detyruar të marrë
një numër të ndryshueshem të instrumentave të kapitalit të vet te njësisë ekonomike
;ose
(ii) një derivativ që do të ose mund të shlyhet ndryshe nga këmbimi i një shume fikse të
mjeteve monetare ose aktiv tjeter financiar për një numër fiks të instrumentave të
kapitalit të vet të njësisë ekonomike .Për këtë qëllim instrumentat e kapitalit të vet të
njësisë ekonomike nuk përfshijnë instrumentet e kthyeshëm financiar të klasifikuara si
instrumenta të kapitalit neto në përputhje me paragrafët 16A dhe 16B ,instrumentet që i
shkaktojnë në njësisë ekonomike një detyrim për të dhënë për të një palë tjetër një pjesë
proporcionale të aktiveve neto të njësisë ekonomike vetëm në likuidim dhe janë të
klasifikuara si instrumenta të kapitalit të vet në përputhje me paragrafët 16C dhe 16D ,
1 Standartet Nderkombetare te Kontabilitetit(SNK)

2. Kontabiliteti i institucioneve financiare
2
ose instrumentet që janë kontrata për marrjen ose dhënien e instrumentave të kapitalit
të vet të njësisë ekonomike në të ardhmen .
1.1 Njohja dhe matja e instrumenteve financiare
Njohja dhe matja e instrumenteve financiare është e mbuluar aktualisht nga dy
standarde te kontabilitetit:SNK 39," Instrumentet financiare: Njohja dhe Matja " dhe
SNRF2 9 "Instrumentet financiare " .Brenda kuadrit te katër standardeve të
kontabilitetit që kanë të bëjnë me instrumentet financiare ,këto dy standarde trajtojne
menyren se si instrumentet financiare duhet të njihen dhe te maten;SNK 32 jep
udhëzime për prezantimin e instrumenteve financiare,ndërsa SNRF 7 jep udhëzime
për dhënien e informacioneve shpjeguese të hollësishme që janë të nevojshme.
Instrumentet(aktivet)financiar dhe detyrimet financiare njihen fillimisht me vlerën e
drejtë dhe kontabilizohen më pas duke u bazuar në klasifikimin e tyre sic jane të
përshkruara më poshtë. Klasifikimi varet nga qëllimi për të cilin instrumentat
financiare janë blerë dhe karakteristikat e tyre. Përveç në raste shumë të rralla,
klasifikimi nuk ka ndryshuar pas njohjes fillestare. Kostot e transaksionit që lidhen
me instrumentat(aktivet) financiar ‘’të mbajtura për tregtim’’ njihen kur ndodhin.
Kostot e transaksionit që lidhen me instrumentat(aktivet)financiare ‘’të vlefshme për
shitje’’, instrumentat(aktivet) financiare “të mbajtura deri në maturim “janë të njohura
përgjatë jetës së pritshme të instrumentit duke përdorur metodën e interesit efektiv.
Instrumentet financiare “Te mbajtura deri në maturim”(Held-to-maturity
financial instuments)
Instrumentet financiare " Te mbajtura deri në maturim " janë aktive financiare jo-
derivative me pagesa fikse ose të përcaktueshme dhe maturitet fiks që një njësi
ekonomike ka aftësi për të mbajtur deri në maturim.
Kategoria e “Held-to-maturity",përjashton ato asete financiare,qe:
• njësia ekonomike në njohjen fillestare i përcakton me “vlerën e drejtë nepermjet fitimit
ose humbjes”
•Njësia ekonomike i përcakton si " në dispozicion për shitje ' dhe
• që plotësojnë përkufizimin e ' hua dhe llogari te arkëtueshme ' .
Kategoria " Held-to-maturity" përjashton asete të tjera financiare jo- derivative me
pagesa fikse ose të përcaktueshme,të cilat nuk janë kuotuar në një treg aktiv të tilla
si llogaritë e arkëtueshme tregtare ,investimet në instrumente jo-te kuotuara te
borxhit dhe depozitat në banka, ku ata janë të klasifikuara si ' hua dhe llogari te
arkëtueshme '.
2 Standartet Nderkombetare te Raportimit Financiar(SNRF)

3. Kontabiliteti i institucioneve financiare
3
Shembuj të aktiveve financiare që potencialisht do të mund të klasifikohen si "të
mbajtura deri në maturim " përfshijnë letrat me vlerë te kuotuara të borxhit (të tilla si
obligacionet).Megjithatë , investimet në instrumente të kapitalit neto , të tilla si
aksionet , nuk mund të konsiderohen si " të mbajtura deri në maturim " pasi ata nuk
kanë një maturim fiks.
Shembull I
Më 1 janar 2013, HMI Ltd ka blerë 1 milion $ 100 obligacione BD Ltd, qe mbanin
kupona vjetor në shkallën prej 6% dhe afat maturimi 10 vjet, për $ 92.98
milion.Obligacionet kane një normë efektive të interesit prej 7%.
HMI Ltd ka ndërmend ti mbajë obligacionet deri në maturim dhe blerja e tyre është
regjistruar si më poshtë:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Investimi ne obligacione te BD Ltd $100 milion
Cash $92.98 milion
Zbritje nga obligacionet $7.02 milion
Blerja e obligacioneve
Obligacionet do të raportohen në bilanc me vleren prej $92.98 milion,pra
diferenca:Vlerë nominale $100 milion- zbritje nga obligacionet$7.02 milion.
Për vitin e mbyllur më 31 Dhjetor 2013,të ardhurat e interesit për obligacionet do të
jene te barabarta me shumën kontabël neto të obligacioneve dhe normës efektive të
interesit dhe ai ishte i barabartë $6.51 milion ($ 92,98 x 7%). Interesi i arketueshem
për shumat e periudhës deri në $6 milion (norma e kontraktuar e kuponit prej 6%
aplikohet për të përballuar vlerën e obligacioneve prej $ 100 milion). Dallimi në mes të
ardhurave nga interesi dhe interesi i arkëtueshem është amortizimi i zbritjes. Te
ardhurat nga interesi njihen si më poshtë:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Interesi I arketueshem 6 milion
Zbritje nga obligacionet 1.2 milion
Te ardhurat nga interesi 7.2 milion
Rregjistrimi I te ardhurave nga interesi
Më 31 Dhjetor 2013,obligacionet do të shfaqen ne vleren prej $94.18 milion(d.mth $
92.98 milion + $1.2 milion).
Zbritja nga obligacionet e njohur në blerjene obligacioneve do të përfundojë gjatë jetes
10 vjeçare të obligacioneve.

4. Kontabiliteti i institucioneve financiare
4
Instrumentet financiare "Të disponueshme per shitje"(‘Avaible for sale”financial
instruments)
Instrumentat financiar ‘’Të disponueshme per shitje ‘’,rregjistrohen në bilanc me vlerën
e drejtë dhe çdo ndryshim në vlerëne drejtë në mes të dy datave të raportimit është
marrë për kapitalin aksioner si një përbërës i veçantë që quhet zakonisht 'Ndryshimet
në vlerën e drejtë te inst.financiare ‘’Te disponueshme per shitje’' .
Nëse vlera e drejtë e nje investimi do te rritet,vlera kontabël e investimit do të
debitohet dhe ''Ndryshimet në vlerën e drejtë te inst.financiare ‘’Te disponueshme per
shitje’' (Kapitali) do te kreditohet.Nëse vlera e drejtë e nje investimi ulet,vlera kontabël
e investimit do kreditohet dhe ''Ndryshimet në vlerën e drejtë te inst.financiare ‘’Te
disponueshme per shitje’ do te debitohet .
Sipas IFRS,çdo ndryshim në vlerën e drejtë ndahet në dy komponente: ne ndryshimin
në vlerëne drejtë për shkak të luhatjessë monedhës dhe ne ndryshimin në vlerën e
drejtë për shkak të ndryshimit në vlerë të investimeve .Ndryshimi në vlerën e drejtë
për shkak të luhatjes në vlerën e monedhës merret në pasqyrën e të ardhurave ,
ndërsa ndryshimi në vlerën e drejtë për shkak të ndryshimit në vlerë të investimeve
është marrë tek kapitali aksioner .
Kompani, si Amazon.com,etj,i raportojnë instrumentat financiare”në dispozicion për
shitje” me vlerën e drejtë. Ajo i rregjistron fitimet dhe humbjet neto të lidhura me
ndryshimet në vlerën e drejtë te instrumenteve financiare”në dispozicion për shitje” në
një fitim te mbajtur te parealizuar ose ne llogarinë ‘’Humbje’’. Amazon shton (zbret)
këtë shumë për të ardhura të tjera përmbledhëse për periudhën.Kështu, kompanitë i
raportojnë instrumentet financiare”në dispozicion për shitje” me vlerën e drejtë në
pasqyrën e bilancit, por nuk raportojnë ndryshimet në vlerën e drejtë si pjesë e të
ardhurave neto deri pas shitjes se instrumentit. Kjo qasje zvogëlon
paqëndrueshmërinë e të ardhurave neto.
Shembull II
Më 1 janar 2013, UI Ltd ka investuar 20 milionë dollarë në obligacione të GW
Ltd,Obligacionet kane një vlerë nominale prej $1,000 dhe ato janë blerë në të njëjtin
nivel(pra per $1000). Obligacionet kanë një maturim prej 10 vjetësh dhe menaxhimi i
UI Ltd nuk ka ndërmend të mbajë obligacionin deri ne maturim të tyre. Vlera e drejtë e
obligacionit më 31 dhjetor 2013 eshtë 980 $obligacioni. Obligacionet fituan një
interes prej $2 milion gjatë vitit.
Zgjidhje
UI Ltd do ta njoh blerjen e obligacioneve si më poshtë:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Inst.''Te disponueshme per shitje'' 20 milion
Cash 20 milion

5. Kontabiliteti i institucioneve financiare
5
Njohja e blerjes se obligacioneve
UI Ltd ka blerë 20,000 obligacione me 1 Janar 2013, kështu ndryshimi në vlerën e
drejtë gjatë periudhës është $0.4 milion=20’000*(1,000-980).UI Ltd do ta njohë këtë
ndryshim si më poshte:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Ndryshimi në vlerën e drejtë te inst. 0.4 milion
Inst.''te disponueshme per
shitje'' 0.4 milion
Njohja e ndryshimit ne vleren e drejte
Të ardhurat e fituara të interesit per periudhën, kreditohet në pasqyrën e të ardhurave
të periudhës:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Cash/Interesi i arkëtueshëm 2 milion
Të ardhurat nga interesi 2 milion
Rregjistrimi I te ardhurave nga interesi
Shembull III
Me poshte jane dhene disa informacione në lidhje me transaksionet e kompanise
SCE,Ltd:
Viti 2012:
15 janar: Gjatë vitit, kompania ka shitur një portofol aksionesh të kompanisë Z te
klasifikuara si "të disponueshme për shitje" për një çmim prej 18.000 €, të pranuara
në cash.Vlera kontabel në fund të 2012 ishte 18,000 €. Ka pasur rregullime pozitive
në vlerë prej 5,000 € për këtë pasuri që kishin qenë direkt te njohura në kapital në
vitin e 2011.
30 qershor:Blerja e një portofoli aksionesh të kompanisë X për 15,000 €. Aksionet
paguhen në cash dhe jane te klasifikuar nga kompania në portofolin e aktive
financiare "në dispozicion për shitje".
31 dhjetor: Vlera e drejtë e zotërimeve të kapitalit(aksioneve të shoqërisë X) është
14,500€.
Viti 2013:
31 dhjetor:Vlera e drejtë e zotërimeve të kapitalit (aksioneve të shoqërisë X)është
13.000€.Te behet rregjistrimi i transaksioneve.

6. Kontabiliteti i institucioneve financiare
6
Zgjidhje
Data Veprimet kontabel Debi Kredi
15.01.2012 Cash 18000
Instrumente financiare AGJ 18000
Shitja e portofolit të aksioneve të kompanisë Z
Transferimi i fitimeve nga aktivet financare ''në dispozicion per shitje" 5000
Fitimet nga portofoli ''ne dispozicion për
shitje''. 5000
Transferimi i fitimit, që është njohur në kapitalin neto me pare
30.06.2012 Instrumente financiare AGJ(aksione te Y) 15000
Cash 15000
Blerja e një portofoli aksionesh të kompanisë X.
31.12.2012 Humbje nga aktivet financiare "të disponueshme për shitje " 500
Instrumente financiare AGJ(aksione
te X) 500
Vlerësimi me vlerën e drejtë.
Rregullimet për ndryshime në vlerën e instrumenteve financiare 5000
'në dispozicion për shitje''
Transferimi i fitimeve nga aktivet financare ''te disponueshme per
shitje" 5000
Në fund të secilit prej vitit, mbyllen llogaritë e grupit 8 dhe 9
Rregullimet për ndryshime në vlerën e instrumenteve financiare 500
'në dispozicion për shitje'' 500
Humbje nga aktivet financiare "të disponueshme për
shitje"
Në fund të secilit prej vitit, mbyllen llogaritë e grupit 8 dhe 9
31.12.2013 Humbje nga aktivet financiare "të disponueshme për shitje" 1500
Instrumente financiare AGJ(aksione te
X) 1500
Vlerësimi me vlerën e drejtë.
Rregullimet për ndryshime në vlerën e instrumenteve financiare 1500
'në dispozicion për shitje'' 1500
Humbje nga aktivet financiare "të disponueshme për shitje"
Në fund të secilit prej vitit, mbyllen llogaritë e grupit 8 dhe 9
Instrumentet financiare "Të mbajtura për tregtim" (‘Held for trading’ financial
instruments)

7. Kontabiliteti i institucioneve financiare
7
Një aktiv financiar është klasifikuar si "i mbajtur për tregtim" nëse është:
• blerë ose krijuar kryesisht për qëllimin shitjeje ose riblerjeje në periudhë afatshkurtër
• pjesë e një portofoli të instrumentave financiarë të identifikuara qe menaxhohen së
bashku dhe për të cilat ka evidenca të kohëve të fundit të marrjes së fitimit afat të
shkurtër ose
• një derivativ(me përjashtim të një derivativi që është një kontratë e garancisë
financiare ose një instrument i caktuar dhe efektiv mbrojtës)
Instrumentet financiare "Të mbajtura për tregtim" duhet të njihen me vlerën e drejtë
nëpërmjet fitimit ose humbjes dhe çdo ndryshim në vlerën e drejtë gjatë një periudhe
dhe çdo dividend ose të ardhurave nga interesi për periudhën njihet në fitim dhe
humbje për periudhën
Shembull IV
Më 1 janar 2012, HTI Ltd blen 10,000 aksione të FV Ltd per vleren $55 për aksion. Ajo
do ta regjistrojë transaksionin në ditar si me poshte:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
1.1.2013 Investimet në HTI Ltd 550000
Cash 550000
Blerja e aksioneve te HTI Ltd
Investimi do të raportohet ne vleren prej $550.000 në bilance.
Gjatë vitit financiar që përfundon më 31 dhjetor 2013, FV Ltd deklaron një divident
prej $0.9 për aksion. HTI Ltd duhet ti rregjistrojetë dividendët e fituar si më poshtë:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
31.12.2013 Cash 9000
Divident te fituar 9000
Njohja e dividenteve te fituar
Më 31 dhjetor 2012, vlera e tregut te një aksioni të FV Ltd ra në $49 për aksion dhe
kjo renie përfaqëson një humbje prej $6,000 [($55 -$49) * 10,000]. HTI Ltd do ta njohë
uljen në vlerën e drejtë menjëherë:
Data Veprimi kontabel Debi Kredi
31.12.13 Humbja ne inst.financiare ''Held to Maturity'' 6000
Investimet në HTI Ltd 6000
Njohja e renies se vleres se aksioneve