1. Σχολικός εκφοβισμός
Κάθε πολιτισμός, κάθε θρησκεία, κάθε
ιδεολογία κρίνεται από το αν δεξιώνεται
την αγάπη ή αν, αντιθέτως, παράγει
μυαλά και δομές που δημιουργούν
ξένους και αποξένωση.

2. Ένα ποίημα
• Όπως λέει ο Νάνος Βαλαωρίτης στο
ποίημα «Προκρούστης»………
«Ο Προκρούστης ήταν μεγάλος εραστής του
ανθρώπινου σώματος. Δεν μπορούσε να
υποφέρει σώματα που δεν ταίριαζαν στο
πρότυπο που είχε πλάσει με το νου του»
………………….

3. Ορισμός
• Οι όροι «εκφοβισμός και βία στο σχολείο»
χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια
κατάσταση κατά την οποία ασκείται
• εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και
επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική
συμπεριφορά με
• σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση
και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού
πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους,
εντός και εκτός σχολείου.

4. Αίτια
• Η βία, έχει σχέση µε την κοινωνική ανισότητα, τον
κοινωνικό αποκλεισµό, τη µαταίωση τη διαφορετικότητα.
την παραβατικότητα, το αδιέξοδο ,το φόβο αλλά και την
εκµηδένιση, την απαξίωση του ανθρώπου από τον
άνθρωπο.
• Η βία στο χώρο του σχολείου είναι, συνάρτηση των
ατοµικών χαρακτηριστικών του κάθε παιδιού και των
κοινωνικών και πολιτισµικών φαινοµένων και
καταστάσεων της κοινωνίας.
• Είναι, συνυφασµένη µε τους κοινωνικούς και
πολιτισµικούς όρους ζωής και συχνά προκύπτει ως µία
εναλλακτική απάντηση στην κοινωνική αδικία.

5. Ο σχολικός εκφοβισµός και τα Ανθρώπινα δικαιώματα
•Το σχολείο μου είναι ένα μέρος όπου οι μαθητές είναι ασφαλείς και
• Η Επιτροπή των 3
προστατευμένοι.Άρθρα 2,Υπουργών του Συμβουλίου της
Ευρώπης διακηρύσσει με απόφασή της, ότι η σχολική
•Τα μέλη της κοινωνίας του σχολείου δεν αισθάνονται διακρίσεις εναντίον
βία συμβάλλει στην παραβίαση των δικαιωμάτων των
τους,εξαιτίας επιλογών στη ζωή τους (τρόπος ένδυσης, σχέση με
παιδιών
συγκεκριμένους ανθρώπους,εξωσχολικές δραστηριότητες).
•άρθρο 14, Πρωτόκολλο 12
• Το σημαντικότερο κείμενο για τα δικαιώματα των
•Το σχολείο μου εξασφαλίζει ίση πρόσβαση, πηγέςγια τα ∆ικαιώµατα
παιδιών, είναι η ∆ιεθνής Σύµβαση και δραστηριότητες σε
κάθε πρόσωπο.άρθρο 12, Πρωτόκολλο 14 έχουν υπογράψει 191
του Παιδιού του 1989 που την
χώρες και είναι νόμος στην χώρα μας.
•Τα μέλη της σχολικής μου κοινότητας θα εναντιωθούν σε κάθε πράξη,
υλικό ή σχόλιο στο σχολείο που δημιουργεί διακρίσεις, προσβάλλει ή
εξευτελίζει. Άρθρα 2, 9, Άρθρο 14, Πρωτόκολλο 12
•Εάν προκύψουν συγκρούσεις, προσπαθούμε να τις λύσουμε με
συνεργατικούς και μη βίαιους τρόπους. Άρθρα 2, 3
•Ο προσωπικός χώρος και τα προσωπικά αντικείμενα του καθενός είναι

6. Πότε- ποιοι?
• Η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι κάτι το καινούριο.
• Το πρόβλημα υπήρχε από την αρχή της μαζικής εκπαίδευσης,
αλλά πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις την εποχή της
παγκοσμιοποίησης και ιδιαίτερα μετά την μετατροπή του
εκπαιδευτικού μας συστήματος σε πολυπολιτισμικό.
• Ξεκινά ως συµπεριφορά από την πρώτη σχολική ηλικία και
γίνεται συχνότερος στις τελευταίες τάξεις του ∆ηµοτικού, όπως
και κατά την πρώιµη εφηβική ηλικία. Η κορύφωση
παρατηρείται στην ηλικία 11 – 14 ετών.
• To 15% του συνόλου του μαθητικού πληθυσμού γίνεται
θύμα επιθετικής παρενόχλησης από συνομηλίκους του ή
παιδιά διαφορετικών ηλικιών.
• Το ποσοστό των θυτών ανέρχεται στο 5% του μαθητικού
πληθυσμού και σε αναλογία των εμπλεκομένων σε
περιστατικά βίας αγοριών - κοριτσιών 3 προς 1

7. 5 .Μορφές του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο
• Σωματική επίθεση (physical bullying)
• Συναισθηματική – ψυχολογική επίθεση
• Λεκτική επίθεση (verbal bullying)
• Σεξουαλικός εκφοβισμός
• Ηλεκτρονικός εκφοβισμός
• Ρατσιστικός εκφοβισμός (racial bullying

8. Σωματική επίθεση (physical bullying)
• Σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές,
κλοτσιές, τρικλοποδιές, γροθιές ή
χτυπήματα με όπλα ή αντικείμενα
• Όλες οι μορφές των επιθέσεων ή τις
απειλές σωματικών επιθέσεων.
• Αρνητική πράξη θεωρείται επίσης όταν
κάποιος μαθητής περιορίζει τον άλλο με
σωματικές πρακτικές.

9. Συναισθηματική – ψυχολογική επίθεση
• Το κύριο χαρακτηριστικό της συνδέεται µε τη
δηµιουργία ενός κλίµατος φόβου για το µαθητή
ή τη µαθήτρια - θύµα , µε οποιαδήποτε πράξη
που προκαλεί στο θύµα ψυχολογικό πόνο.
Και επιτυγχάνεται με.......
• Σκόπιμη απομόνωση του παιδιού-θύματος
• Το να κρύβουν τα βιβλία του, να λερώνουν και
να καταστρέφουν τα πράγματά του
• Την διάδοση άσχηµων φηµών ή ψεµάτων

10. Λεκτική επίθεση
•Στην πιο επικίνδυνη συμπεριλαμβάνονται
Είναι η λεκτική βία και µακράς διάρκειας µορφή
bullying.
οι βρισιές, η κοροϊδία, ο σαρκασμός , η
Στο στόχαστρο µπαίνει η εµφάνιση, η
ειρωνεία .
σεξουαλικότητα, η κοινωνική θέση και ό,
•Λέξεις ή φράσεις που αγνοούν το νταή
τι µπορεί να θεωρηθεί από τον µαθητή-
συναίσθημα του παιδιού .
«κουσούρι».
•Οι προσβλητικές λέξεις εκτοξεύονται σαν µαχαίρια,
Υποτιμητικές συμπεριφορές και
που δηµιουργούν «πληγές» χωρίς να φαίνονται
ταπείνωση μέχρι ψυχολογική βλάβη ..
•Διαρκές κριτικάρισμα.

11. Σεξουαλικός εκφοβισμός
•Μια άτεχνη και λεπτομερειακή ζωγραφιάς στη μορφή
• Ο σεξουαλικός εκφοβισμός είναι ένα σχετικά
γκράφιτι σε κάποιο φαινόμενο και αποτελεί σοβαρό
συνηθισμένο τοίχο του σχολείου
πρόβλημα μέσα στα όρια του σχολικού χώρου,
•Υβριστικά σχόλια, απρεπές άγγιγμα και σοβαρέςκαι γίνεται
σημειώνει όλο και μεγαλύτερη αύξηση σεξουαλικές
επιθέσεις. και μικρότερη ηλικία.
σε όλο
• Eκδηλώνεται με απειλές, μορφές όπως :
•Ανεπιθύμητο άγγιγμα,ποικίλες λεκτική παρενόχληση,
προσβλητικά γράμματα και εικόνες, αλλά και προσβλητικά
μηνύματα με πονηρό περιεχόμενο χωρίς τη θέληση του
παιδιού.
•Χρήση υβριστικών σεξουαλικών παρατσουκλιών καθώς και
ψηλαφίσματος

12. Ηλεκτρονικός εκφοβισμός
Περιλαμβάνει .......
• εσκεμμένη, :
Γίνεται κυρίωςεπαναλαμβανόμενη και εχθρική
συμπεριφορά απέναντι σε άτομο ή ομάδα
ατόμων με σκοπό την πρόκληση
συναισθηματικής και ψυχολογικής
•μέσω .του ηλεκτρονικού
βλάβης
ταχυδρομείου (email), υλικού
• την αποστολή απειλητικού ή υβριστικού
μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνυμάτων
•των ιστολογίων (blogs)
SMS.
•καιχρήση κάμερας με σκοπό την απειλή και
• Την δωματίων συναντήσεων
την ταπείνωση του παιδιού.
(chat rooms) profile” σε κοινωνικά
• Την δημιουργία “fake
δίκτυα.

13. Το ρατσιστικό εκφοβισμό
Από τη δεκαετία του ’90, με την επιτάχυνση
Επίσης ο ρατσιστικός εκφοβισμός μπορεί
τουαφορμάταιμια ειδική περίπτωση τις
Πρόκειται γιαμετανάστευσης προς
να κύματος από τη διαφορετικότητα
εκφοβισμού, που εκφράζεται σωματικά,
χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
του στόχου ως προς την κοινωνική τάξη
κοινωνικά ή ψυχολογικά, και αποσκοπεί
ο επακόλουθος ρατσισμός διαχέεται
και την οικονομική κατάσταση, την
να στιγματίσει περιβάλλον και διαβρώνει
τη διαφορετικότητα του
και στο σχολικό
προφοράτων αυτοχθόνων με τους
στόχου ωςήπρος τη από το ότι ο στόχος
τις σχέσεις
απλώς φυλή.
είναι καινούριος/-α στη γειτονιά και το
μαθητές από τις διάφορες εθνικές
σχολείο
μειονότητες, τους οποίους ήδη
βαραίνουν εμπειρίες ματαίωσης και
αποστέρησης .

14. Επιμέρους χαρακτηριστικά
Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού
Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν εκφοβισμό
Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά: που:
και βίας διαχωρίζονται σε εκείνους
και βία σε άλλα, είναι συνήθως παιδιά:
• χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ φαίνονται
• υποστηρίζουν το θύτηάγχος και χειροκροτήματα και
με • με περισσότερο με γέλια, ανασφάλεια από
• τους άλλους μαθητές,
•σίγουρα για τον εαυτό τους,
άλλες μορφές επιδοκιμασίας,
• ήσυχα και ευαίσθητα,
• απομακρύνονται υπερδραστήρια,
ενεργητικά και και τη σκηνή
• • • εσωστρεφή απόμοναχικά, και κάνουν ότι δεν είδαν
• •τίποτα, χαμηλή αυτοεκτίμηση,
επιθετικά,
• με
• θυματοποιούνται, τρομοκρατούνται, «παγώνουν»,
• • • φοβισμένα και με παθητική στάση και σε στη
επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων απέναντι
βία,
• δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν
αντικοινωνικές συμπεριφορές,
•παίρνουν θέση,
• δύσκολα υπερασπίζονται τον εαυτό τους.
• ικανά να ξεφεύγουν από δύσκολες καταστάσεις,
• προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν
• δίχως ηθικούς ενδοιασμούς βοήθεια. για τις
το θύτη και τρέχουν να φέρουν
ή τύψεις
πράξεις τους.

15. Ενδείξεις ότι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού και
βίας στο σχολείο
•αν τα ρούχα του συχνά είναιαρνείται να έρθει στο
• αν έχει μειωμένη διάθεση ή σκισμένα και
σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία,
κατεστραμμένα,
• αν κάνει αδικαιολόγητες απουσίες,
• αν έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες
• αν έχει απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που
ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει
αποτυπώνεται σε χαμηλούς βαθμούς,
πώς στα διαλείμματα περνά το χρόνο του γύρω
• αν συνέβησαν,
• αν συχνά χάνει τα πράγματά του,
από τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία,
• αν συχνά ζητά να έρθει στο σχολείο ή αργεί να
• αν καθυστερεί χρήματα από τους γονείς του
επιστρέψει στο σπίτι,
γιατί έχασε αυτά που του έδωσαν,
αρχίζει να αλλάζει τους δρόμους μέσα από
• αν αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές
τους οποίους έρχεται στο σχολείο ή επιστρέφει
εκδηλώσεις και δραστηριότητες,
από αυτούς στο σπίτι,

16. Συνέπειες
Τα παιδιά που πέφτουν που ασκούν τον εκφοβισμό
Τα παιδιά-θύτες, αυτά θύματα εκφοβισμού και βίας στο
και τη βία,είναι δυνατόν:σε μεγάλο κίνδυνο:
σχολείο βρίσκονται
• να νιώσουν έντονο άγχος και ανασφάλεια,
• να παρουσιάσουν σχολική άρνηση,
• να απομακρυνθούν από το σχολείο,
• να κάνουν πολλές απουσίες από το σχολείο,
να διακόψουν τη σχολική φοίτηση,
• να οδηγηθούν σε σχολικήφυγής από το σπίτι,
να εμφανίσουν τάσεις αποτυχία.
• να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίεςπροσεγγίζει το
να εξελιχθούν, σε ποσοστό που και
ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους,
50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και
πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση
παραβατική συμπεριφορά.
κ.ά.,
• να παρουσιάσουν φοβίες, κατάθλιψη, απόπειρες
αυτοκτονίας

18. Αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού
Παρεμβάσεις με επίκεντρο τα θύματα
Παρεμβάσεις επικεντρωμένες στους θύτες.
• Κατ' αρχάς πρέπει να απαλειφθεί κάθε
• Η ενίσχυσήπου αποκόμιζε αναφέρουν το τον
όφελος τους ώστε να ο δράστης από
συμβάν στο δάσκαλο.
εκφοβισμό.
• Η αρωγή στα θύματασε συγκεκριμένες
• Η εκπαίδευσή του για τη σύναψη φιλικών
σχέσεων.
δεξιότητες , όπως είναι η ενσυναίσθηση-
• Η ενθάρρυνσή της θέσηςαναπτύξουν τα ταλέντα
κατανόηση τους να του άλλου και
τους και ιδιαίτερακαταστάσεων απόσε αθλητικές
αντίληψη των να συμμετέχουν
δραστηριότητες οπτική γωνία.
διαφορετική που θα ενισχύσουν την
αυτοπεποίθησή τους και θα μειώσουν τις
ανασφάλειες τις σχετικές με το σώμα τους.

19. Πρόληψη σε επίπεδο σχολικού συστήματος και σχολικής τάξης
• Η συνεργατική μάθηση βοηθάει τους μαθητές και τις μαθήτριες να
αποδέχονται και να τηρούν θετική στάση αλληλεγγύης ο ένας προς τον
άλλον, καθώς επίσης να αναπτύσσουν λιγότερες προκαταλήψεις προς τα
παιδιά διαφορετικής εθνικότητας .
• Ένας άλλος τρόπος να θεμελιωθούν θετικές σχέσεις μεταξύ όλων των
μαθητών και μαθητριών είναι να συμμετέχουν σε διασκεδαστικές
ομαδικές δραστηριότητες εντός και εκτός σχολείου.
• Ένας παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση των
περιστατικών σχολικού εκφοβισμού είναι η ανοχή και η
αδιαφορία των ενηλίκων και των παρευρισκόμενων
μαθητών/-ητριών που τον εξελάμβαναν ως κομμάτι της
«φυσικής τάξης πραγμάτων»
• Ο τρόπος που αντιδρούν οι παρευρισκόμενοι στα επεισόδια σχολικού
εκφοβισμού επηρεάζει την τροπή και την τυχόν επανάληψή τους.

20. Πρόληψη σε επίπεδο οικογενειακής δομής
• Ο ρόλος των γονέων των θυτών.
1. οι γονείς χρειάζεται από τα πρώτα χρόνια ζωής των παιδιών τους να τα
ανατρέφουν με αγάπη, να τους θέτουν σαφή όρια ως προς το ποιες
συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι και να μη μεταχειρίζονται
βίαια μέσα.
2. Όταν τα παιδιά γίνονται έφηβοι , είναι απαραίτητη η παρουσία τους στη
ζωή του εφήβου.
• Ο ρόλος των γονέων των θυμάτων.
1. Να συνδράμουν στην καλύτερη κοινωνική προσαρμογή των παιδιών και
στην αύξηση της αυτοπεποίθησής τους, καλλιεργώντας τις έμφυτες
.
κλίσεις και τα ταλέντα τους
2. Να γυμναστούν. Θα συμβάλει στη σωματική τους διάπλαση και θα τα
βοηθήσει να αναπτύξουν μια πιο θετική εικόνα σώματος.
3. Η συμμετοχή σε κάποιο ομαδικό άθλημα μπορεί να δώσει ώθηση στις
διαπροσωπικές σχέσεις των.