1. CÜMLENİNCÜMLENİN
ÖGELERİÖGELERİ
HAZIRLAYAN:HAZIRLAYAN:
SEDA ÇETİNKAYASEDA ÇETİNKAYA
9-B 579-B 57

2. 1-YÜKLEM1-YÜKLEM
Yargı bildiren sözcük ya da söz gruplarıYargı bildiren sözcük ya da söz grupları
yüklemdir.yüklemdir.
ÖRNEK:Boğaziçi, İstanbul’unÖRNEK:Boğaziçi, İstanbul’un incisidir.incisidir.
(Yüklem)(Yüklem)
Ben, çalışkan,ilkeli veBen, çalışkan,ilkeli ve disiplinliyimdisiplinliyim..
(Yüklem)(Yüklem)

3. 2-ÖZNE2-ÖZNE
 Yüklemin bildirdiği hareketi,işi,oluşu yapan öğeyeYüklemin bildirdiği hareketi,işi,oluşu yapan öğeye
denir.denir.
 ÖRNEK:ÖRNEK:SofularSofular haramharam
 demişler.(Sofular,ÖZNE)demişler.(Sofular,ÖZNE)
 ÖZNE TÜRLERİ:ÖZNE TÜRLERİ:
 1-GERÇEK ÖZNE:1-GERÇEK ÖZNE:
 Bazı cümlelerde özne ya sözcük ve sözcük grubuBazı cümlelerde özne ya sözcük ve sözcük grubu
olarak cümlede yer alır ya da yüklemdeki kişiolarak cümlede yer alır ya da yüklemdeki kişi
eklerinden hangi sözcüklerin özne oldukları anlaşılır.eklerinden hangi sözcüklerin özne oldukları anlaşılır.
Bu tür öznelere gerçek özne denir.Bu tür öznelere gerçek özne denir.

4.  ÖRNEK:Tiyatro,toplumsal değişmelerinÖRNEK:Tiyatro,toplumsal değişmelerin
aynasıdır.(Tiyatro,gerçek özne)aynasıdır.(Tiyatro,gerçek özne)
 2-SÖZDE ÖZNE:Yüklemin gösterdiği işi2-SÖZDE ÖZNE:Yüklemin gösterdiği işi
yapmadığı halde yapıyormuş gibi görünenyapmadığı halde yapıyormuş gibi görünen
özneye sözde özne denir.ÖRNEK:Bardaklaraözneye sözde özne denir.ÖRNEK:Bardaklara
çaylar koyuldu.(çaylar sözde özne)çaylar koyuldu.(çaylar sözde özne)

5. 3-ÖRTÜLÜ ÖZNE3-ÖRTÜLÜ ÖZNE
 ÖRNEK:Galata kulesi uzmanlar tarafındanÖRNEK:Galata kulesi uzmanlar tarafından
onarılarak eski haline getirildi.onarılarak eski haline getirildi.
(uzmanlar,örtülü özne)(uzmanlar,örtülü özne)
 Uzmanlar, hakem sözcükleri gruplaşarakUzmanlar, hakem sözcükleri gruplaşarak
 cümlenin tümleci olmuştur.Bu tür öznelerecümlenin tümleci olmuştur.Bu tür öznelere
 Örtülü özne denir.Örtülü özne denir.

6. 3-NESNE3-NESNE
 Geçişli eylemin yüklemin görevini üstlendiğiGeçişli eylemin yüklemin görevini üstlendiği
cümlede eylemden etkilenen varlığacümlede eylemden etkilenen varlığa
NESNE denir.NESNE denir.
 A)Belirtili Nesne:Yükleme “kimi?, neyi?”A)Belirtili Nesne:Yükleme “kimi?, neyi?”
 Soruları sorularak bulunur.Adın belirtmeSoruları sorularak bulunur.Adın belirtme
 Halindeki sözcük ve sözcük grupları belirtiliHalindeki sözcük ve sözcük grupları belirtili
nesne olur.nesne olur.

7. ÖRNEKÖRNEK
Kalemimi unuttum.(kalemimi, belirtili nesne)Kalemimi unuttum.(kalemimi, belirtili nesne)
Öğretmenin evini gördüm.(öğretmenin eviniÖğretmenin evini gördüm.(öğretmenin evini
,belirtili nesne),belirtili nesne)
B)Belirtisiz Nesne:Özneyi bulduktan sonraB)Belirtisiz Nesne:Özneyi bulduktan sonra
Yükleme “ne”Yükleme “ne” sorusu sorularak bulunur.sorusu sorularak bulunur.
Belirtisiz nesne ismin yalın halindeki sözcük veBelirtisiz nesne ismin yalın halindeki sözcük ve
sözcük gruplarından oluşur.sözcük gruplarından oluşur.

8. ÖRNEKÖRNEK
 AğaçAğaç yaprakyaprak döktüdöktü.(Ağaç,özne; yaprak,.(Ağaç,özne; yaprak,
belirtisiz nesne; döktü, yüklem.)belirtisiz nesne; döktü, yüklem.)
 4-ZARF TÜMLECİ:Yüklemin anlamını4-ZARF TÜMLECİ:Yüklemin anlamını
zaman, durum,azlık çokluk, yön bakımındanzaman, durum,azlık çokluk, yön bakımından
tamamlar.tamamlar.
 Zarf tümleci, yükleme nasıl?,Niçin?, NeZarf tümleci, yükleme nasıl?,Niçin?, Ne
zaman?,Ne kadar?, Ne ile?, Hangizaman?,Ne kadar?, Ne ile?, Hangi
şartlarda?, Kim tarafından? Sorularışartlarda?, Kim tarafından? Soruları
sorularak bulunur.sorularak bulunur.

9. ÖRNEKÖRNEK
 DünDün sizesize yürüyerekyürüyerek geldim.(Dün, zarfgeldim.(Dün, zarf
tümleci; zaman)(Yürüyerek,zarf tümlecitümleci; zaman)(Yürüyerek,zarf tümleci
durum.)durum.)
 Vatan uğrunaVatan uğruna nice tehlikelere göğüs gerdik.nice tehlikelere göğüs gerdik.
((Vatan uğruna, zarf tümleci Neden)Vatan uğruna, zarf tümleci Neden)
 Demokrasiyi de ülkesini deDemokrasiyi de ülkesini de çokçok
seviyormuş.(Çok zarf tümleci Azlık çokluk.)seviyormuş.(Çok zarf tümleci Azlık çokluk.)

10. 5-YER TAMLAYICISI(DOLAYLI5-YER TAMLAYICISI(DOLAYLI
TÜMLEÇ):TÜMLEÇ):
 Cümlede yüklemin gösterdiği iş, oluş veCümlede yüklemin gösterdiği iş, oluş ve
hareketin yerini belirten öğeye DOLAYLIhareketin yerini belirten öğeye DOLAYLI
TÜMLEÇ denir.TÜMLEÇ denir.
 ÖRNEK:Her hafta mutlakaÖRNEK:Her hafta mutlaka tiyatroyatiyatroya gider.gider.
 (Tiyatroya, Dolaylı tümleç.)(Tiyatroya, Dolaylı tümleç.)
 Ülkenin güneşi bu kezÜlkenin güneşi bu kez Samsun’danSamsun’dan doğdu.doğdu.
(Samsun’dan ,dolaylı tümleç.)(Samsun’dan ,dolaylı tümleç.)

11. ALIŞTIRMALARALIŞTIRMALAR
 1-Muhsin Çelebi1-Muhsin Çelebi,, geniş sofadaki kemerligeniş sofadaki kemerli
açık kapıdanaçık kapıdan serbest adımlarlaserbest adımlarla girdigirdi..
 (Muhsin Çelebi, özne geniş sofadaki(Muhsin Çelebi, özne geniş sofadaki
kemerli açık kapıdan,dolaylı tümleç serbestkemerli açık kapıdan,dolaylı tümleç serbest
adımlarla zarf tümleci girdi yüklemadımlarla zarf tümleci girdi yüklem
 2-Kaç Yunus’u2-Kaç Yunus’u,, kaç balımakaç balıma götürürgötürür ırmağıırmağı
 Türkülü yataklarımız.(Türkülü yataklarımız.(Kaç Yunus’u,belirtiliKaç Yunus’u,belirtili
nesne kaç balıma dolaylı tümleç götürürnesne kaç balıma dolaylı tümleç götürür
yüklem ırmağı türkülü yataklarımız özne)yüklem ırmağı türkülü yataklarımız özne)

12.  3-3-UzatmayayımUzatmayayım;; işte tam o sıradaişte tam o sırada sökesöke
taraflarındataraflarında gayet azgın bir Rumgayet azgın bir Rum eşkıyasıeşkıyası
türertürer..DevletDevlet bu haydutlara karşıbu haydutlara karşı bir nizamiyebir nizamiye
taburutaburu çıkarır.çıkarır.(Uzatmayayım, özne işte tam o(Uzatmayayım, özne işte tam o
sırada,zarf tümleci söke taraflarında dolaylı tümleçsırada,zarf tümleci söke taraflarında dolaylı tümleç
gayet azgın bir Rum eşkıyası özne türer yüklemgayet azgın bir Rum eşkıyası özne türer yüklem
devlet özne bu haydutlara karşı zarf tümleci birdevlet özne bu haydutlara karşı zarf tümleci bir
nizamiye taburu belirtisiz nesne çıkarır yüklem.)nizamiye taburu belirtisiz nesne çıkarır yüklem.)