1. Ñóâèëãàà àñàðãààíû ¿íäñýí
çàð÷èì

2. Îð÷èí







Íýã îðîíä 6.5-7.5ì2 òàëáàé
Õàíûí ºíäºð 3-3.5 ì, öàéâàð ºíãºòýé
Áàéãàëèéí ãýðýëò¿¿ëãèéí êîýôôèöèåíò 1:6 – 1:7
Çîõèîìîë ãýðýëò¿¿ëýã ºäðèéí 150 ëþêñ, åðäèéí 75
ëþêñ
Àãààðûí õýì 20
Àãààðûí ñîëèëöîî îðóóëàõ 1 öàãò/10 ì3, ãàðãàõ 1
öàãò/40 ì3
Õàðüöàíãóé ÷èéãëýã 40-60%

3. Îð÷èíä òàâèãäàõ øààðäëàãà




ªäºðò 2-3 óäàà ÷èéãòýé öýâýðëýãýý õèéíý
Îð, øèðýý, ñàíäàë, ø¿¿ãýý çýðãèéã 1-2 óäàà
ñàâàíãèéí óóñìàëààð àð÷èíà.
7 õîíîã òóòàì øàë, õàíûã õëîðàìèíû 0,5 –1% -èéí
óóñìàëààð õàëäâàðã¿éæ¿¿ëæ äàðàà íü
ñàâàíòàé óñààð àð÷èíà.
Àðèóí öýâðèéí õýðýãëýëýý õàäãàëàõ
ø¿¿ãýýòýé áàéíà.

4. Õóâöàñëàëò

Íèéãìèéí õºãæëèéí àëü ÷ ¿å øàòàíä õ¿ì¿¿ñèéí çºâ
õóâöàñëàõ ãýäýã îéëãîëò íü çàéëøã¿é õýðýãöýýò
ç¿éëñ áàéñààð èðæýý.
Õóâöàñíû õýðýãöýý /Ãàäààä îð÷íû àëèâàà íºëººë뺺ñ
áèå ýðõòíýý õàìãààëàõ/
 Äààðàõã¿é, õàëóóöàõã¿é áàéõ
 Íàð, ñàëõè, óñ ÷èéãíýýñ õàìãààëàõ
 îð÷èí ¿åä õèìèéí ÿíç á¿ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ò¿¿íèé
çàäðàëààñ ¿¿ññýí õîðò áîäèñóóä
 Õèé óòàà òîðòîãîîñ áèå ìàõáîäèéã õàìãààëàõ
 Íÿí, áè÷èë áèåòíýýñ õàìãààëàõ

5. ªâ÷òíèé ºâ÷íèéõ íü áàéäëààñ øàëòãààëæ
õóâöàñëàëò ÿíç á¿ð
Æèøýýëáýë:
 Òàéëæ ºìñ¿¿ëýõýä õÿëáàð
 Á¿òýí áóþó õàãàñ çàäãàé
 ªìä íü ðåçèíýí òàòóóðãàòàé
 Ãóòàë íü ºìñºæ, òàéëàõàä õÿëáàð
 Ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû àæèëáàðóóä õèéõýä
áîëîìæòîé áàéõ øààðäëàãàòàé

6. Õ¿íä, õýâòðèéí ºâ÷òºíèé õóâöàñëàëòàíä
àíõààðàõ ç¿éëñ





Öîîðîëò, õîëãîëòîîñ ñýðãèéëæ, àëü áîëîõ ¿ðýõ,
íóõàõ î¸äîë çàëãààñ áàãàòàé
θäîë íü õàæóóäàà þìóó, áèåèéí äýýä õýñýãò
ãàðãàñàí
θäëûã ãàäàãø õàðóóëñàí
Òîâ÷ íü îâãîð òîâãîð áèø õàâòãàé, íóõàæ
õîëãîõã¿é
Á¿÷òýé áàéõ øààðäëàãàòàé

7. Õóâöñàíä òàâèãäàõ íèéòëýã øààðäëàãà







Õóâöàñ àëü áîëîõ ñóë ÷ºëººòýé áèåä ýâòýé áàéõ
Õýâòðèéí áàéðëàë ñîëèõîä ñààä áîëîõîîðã¿é áàéõ
×èéã òàòàõã¿é õºâºí äààâóóí ìàòåðèàëààð õèéãäñýí
áàéõ
ªâ÷òíèé àðüñàíä õàðøèë ºãºõººðã¿é ýäýýð õèéãäýõ
Ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû àæèëáàð ã¿éöýòãýõýä
áîëîìæòîé áàéõ
Óãààæ öýâýðëýõýä õÿëáàð
Õóðö, òîä áèø ºíãºòýé áàéõ

8. Õóâöàñëàëò

Íýìýëò õóâöàñ áàéäàã.
 Îéìñ
 Áýýëèé
 Ìàëãàé
 Õºë äóëààöóóëàõ öàõèëãààí îéìñ
 Áèåèéí àëü íýã õýñãèéã äóëààöóóëàõ
öàõèëãààí æèí ãýõ ìýò

9. Õîîëëîëò.




Õîîëëîëò íü õ¿íèé àìüäðàëûí õàìãèéí ãîë
õýðýãöýý
Õîîë áîë õ¿íèé àìüä ÿâàõûí ¿íäýñ
Ãàäíààñ àâàõ ýíåðãè òýæýýë
Ýð¿¿ë ýíõ àæ òºðºõèéí ¿íäýñ

10. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áèäíèé õýðýãëýäýã
õîîë õ¿íñ èõýýõýí ººð÷ëºãäñºí




Õîîëíû èë÷ëýãèéí õýìæýý èõýññýí
Õàäãàëàõ áýëòãýõ á¿õèé ë àðãóóä íü òýæýýëëýã
áîäèñûã çàäàëæ áàéíà
Àðõè èõýýð õýðýãëýõ íü Â-ãèéí òºðëèéí âèòàìèíûã
óñòãàäàã
Àíòèáèîòèêóóä ãýäýñíèé áè÷èë áèåòèéã õÿìðààæ,
Â1, Â5, Â12 âèòàìèíóóäûí áîëîâñðîëòûã
àëäàãäóóëäàã

11. Ýì÷ë¿¿ëýã÷äèéí íèéòëýã àëäàà






Áèå ìàõáîäèä ýìèéí ýì÷èëãýýíýýñ ãàäíà, ýð¿¿ë õîîë
õ¿íñ çºâ õîîëëîëò ÷óõàë ãýäãèéã ìàðòäàã
ªºðººð õýëáýë ýì÷èëãýý õèéëãýæ áàéãàà ¿åä
÷àíàðòàé, èë÷ëýã èõòýé õîîë õ¿íñ õýðýãëýõèéã
ýðìýëçäýã
Äóðòàé õîîëîî èäýõèéã õ¿ñäýã
¯¿íýýñ áîëæ:
Èë÷ëýãòýé õîîë áèå ìàõáîäèä øèíãýõäýý ìàø óäààí
Ýìèéí ýì÷èëãýýòýé õîñëîõîîðîî òºðºë á¿ðèéí õèìèéí
ýëåìåíòèéí çàäðàëóóäóóäûí ¿ð ä¿íä õ¿íèé áèåä ¿ë
øèíãýõ õîðò áîäèñ ÿëãàðäàã

12. Ñóâèëàã÷èéí àíõààðàõ àñóóäàë - ºâ÷òºíä èðæ
áóé ýðãýëòèéã õÿíàõ

Àð ãýð, íàéç íºõäèéí àâ÷èðæ áóé õîîë õ¿íñíèé ç¿éë íü
èõýíõäýý ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä õàëòàé Òóõàéëáàë: ç¿ðõ
ñóäàñíû ýìãýãòýé õ¿ì¿¿ñò ººõ òîñ èõòýé õîîë õ¿íñ àâ÷èð÷ ºãºõ íü
¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä ìóó óðøèã òàðüäàã.




Öóñàíä ººõ òîñ õè÷íýýí èõ áàéõ òóñàì íºæ ¿¿ñýõ
ìàãàäëàë òºäèé ÷èíýý èõ áàéíà.
Öóñíû íºæ íü ôëåáèò õóðààãóóð çàíãèðàí á¿ä¿¿ðýõ,
óóøèã áºã뺺òºõ ºâ÷èí ¿¿ñýõ þì óó öóñ õàðâàëòûã
¿¿ñãýæ áîëíî.
Ǻâ õîîëëîõ íü ýð¿¿ë ìýíäýä ýì òàðèàíààñ èë¿¿ ÷óõàë
Ýð¿¿ë àìüäðàõûí òóëä ººðèéí áèå ìàõáîäèä çàéëøã¿é
øààðäëàãàòàé õ¿íñèéã õýðýãëýõ ¸ñòîé.

13. 
Õîíîãèéí õýðýãöýýíäýý çîðèóëàí áèå
áÿëäàð, ñýòãýõ¿éí õýâèéí ºñºëò
áîéæèëòèéã á¿ðýí õàíãàæ ÷àäàõóéö
õýìæýýíèé óóðàã, ººõ òîñ, í¿¿ðñ óñ, ýðäýñ
áîäèñ, àìèí äýì àãóóëñàí õîîë òýæýýë ñîíãîí
õýðýãëýõ íü ýð¿¿ë àìüäðàõûí íýã ¿íäýñ þì.

14. Ñýòãýë ç¿é:


ßìàð íýã ºâ÷èíòýé õ¿íèé ñýòãýë ç¿éí àñóóäëûã
øèéäâýðëýíý ãýäýã ñóâèëàã÷ààñ èõ ìýäëýã,
÷àäâàð, àëèâàà þìàíä ÷èí ñýòãýëýýñýý õàíäàõ
õàíäëàãà øàðäàãäàíà.
ªâ÷òýé õ¿íä ÿìàð ýðõòýí ñèñòåìèéí ºâ÷ëºë
áàéãààãààñ øàëòãààëàí äàðààõ øèíæ
òýìäã¿¿ä èëýð÷ áàéäàã. Æèøýýëáýë:

15. 



Óóøãèíû ýìãýãòýé õ¿íä ºâ÷íèé èëýð÷ áóé øèíæ
òýìäãýýñ øàëòãààëàí àéõ /¿õíý ãýñýí àéäàñ
/ÿëàíãóÿà ãóóðñàí õîîëîéí áàãòðààí ¿åä/
Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí ñèñòåìèéí ýìãýãòýé ºâ÷òºíä
àéõ, ãóòðàõ, ñýòãýëýýð óíàõ, ìàðòàõ, óóðëàõ
Ñàà, ñààæèëòòàé ºâ÷òºíä ñýòãýë ç¿éí õóâüä àéõ,
ãóòðàõ, ìàðòàõ, óóðëàõ, õººðºëòýé, õýëã¿éäýë,
îéã¿éäýë, íîéðã¿éäýë, òàíèí ìýäýõ¿é ººð÷ëºãäºíº.
Õàðèí ìýñ çàñàë õèéëãýõ ãýæ áóé áîëîí õèéëãýñýí
õ¿ì¿¿ñò èõýâ÷ëýí “Áè ÿàõ áîë” ãýñýí àéäàñ òºðæ
áàéäàã.

16. Èéìýýñ ñóâèëàã÷ ºâ÷íèé ÿâö, ýäãýðýëòýíä
ñàéíààð íºëººëºõ¿éö ñýòãýë ç¿éí òààòàé îð÷èíã
á¿ðä¿¿ëæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé. ¯¿íä:






Àæèë, àìðàëòûí äýãëýì ñàõèóëíà
Ñýòãýë òàéâøðóóëàõ, øºíº íîéðñóóëàõ àðãà õýìæýý
àâíà.
ªðººíèé õóðö ãýðëèéã áàãàñãàõ /õàæóóãèéí áà
õºëèéí ãýðëèéã àñààõ/, öýâýð àãààð îðóóëíà
Ãýð á¿ëèéíõýíä íü ºâ÷òºíèé ñýòãýë ç¿éã õýðõýí
äýìæèõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº
Ñýòãýë ñàíààíä íü íèéöñýí, òààøààë ºãºõ¿éö ¿ã
õýëýõ áà ñóâèëãàà ¿ç¿¿ëíý.
ªâ÷òºíä ÷èí ñýòãýëýýñýý òóñëàõ ãýñýí ñàíààãàà
èëýðõèéëíý

17. ªºðèé㺺 àñðàõ ÷àäâàð
Ñóâèëãààíû 3 õýëáýð:



Õ¿íä ºâ÷òºíã ñóâèëàã÷ ãàðäàí ñóâèëàõ
Àð ãýðèéíõýí ãàðäàí ñóâèëàõ
ªâ÷òºí ººðèé㺺 ñóâèëàõ
Õàìãèéí èäýâõòýé õýëáýð íü ºâ÷òºí ººðºº ººðèé㺺
àñðàí ñóâèëàõ.

18. ¯éë÷ë¿¿ëýã÷èéã ººðèé㺺 àñðàõ ÷àäâàðòàé
áîëãîõûí òóëä:





¯éë÷ë¿¿ëýã÷èä ºâ÷íèéõ íü òàëààð õàíãàëòòàé ìýäëýã
îëãîõ
Òóõàéí ºâ÷íººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàëààð ìýäëýã
îëãîõ
ßã îäîî ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ ºâ÷íèéõºº ÿìàð øàòàíä áàéãààã
ñàéí îéëãóóëàõ
ªºðèéíõºº îäîîãèéí áàéäàëä òîõèðñîí ýð¿¿ë àõóéí áîëîí
ýì÷èëãýý, ñóâèëãààíû ÿìàð äýãëýì áàðèìòëàõ, þóã
õîðèãëîõ òàëààð îéëãóóóëàõ
ªâ÷íºº ýì÷ë¿¿ëýõã¿é, ýì÷èëãýý áîëîí ñóâèëãààíû
çàð÷ìûã áàðèìòëàõã¿é áîë ÿìàð õ¿íäðýë ãàðàõ òàëààð
îéëãîëò ºãºõ àæëóóäûã ñóâèëàã÷ òóñãàé öàãèéí
õóâààðèéí äàãóó õèéæ ã¿éöýòãýíý.

19. Æèøýýëáýë:
Í¿äíèé ãëàóêîì ºâ÷òýé õ¿í ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéëãýõýýð
áîëæýý.
 Ñóâèëàã÷ òóñãàé öàãèéí õóâààðü ãàðãàí ýíý ºâ÷íèé òàëààð
áîëîí ýíý ºâ÷íººñ ÿàæ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ òàëààð, ÿàãààä
ìýñ çàñëûí ýì÷èëãýý õèéëãýõ øààðäëàãàòàé ãýäãèéã
îéëãóóëíà
¯¿íä:
 õàãàëãààíä îðñíû äàðàà òàíû í¿ä õýñýã õóãàöààíä áîîëòòîé,
òàíä õ¿íòýé õàðèëöàõàä õ¿íäðýë ãàðíà.
 Èéìýýñ òàíä õ¿í õàíäàæ ÿðèëöàõàä, òà í¿äíèé àëèìûã
õºäºëãºõã¿éãýýð áèåýðýý ýðãýæ õàðæ õàðèëöàæ ñóðàõ
øààäëàãàòàéã õýëíý


20. 









Ãàäààä òºðõ íü äºë㺺í, òàéâàí, ýì÷ë¿¿ëýã÷èä èòãýë
òºð¿¿ëýõ¿éö áàéíà.
¯éë õºäºë㺺í íü îãöîì, øèð¿¿í áóñ ãýõäýý øàëàìãàé
Í¿äíèé õàðö íü òîãòóóí, ºâ÷òºíºº îéëãîæ àðãàäñàí
¨ñ ç¿éí ºíäºð õàðèóöëàãàòàé áàéíà. ªºðººð õýëáýë
ñóâèëàã÷ ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí ºâ÷èí ýìãýãèéí òàëààðõ íóóöûã
õàäãàëíà.
Õàðèëöààíû ºíäºð ñî¸ëòîé áàéíà.
Ñàéí ñîíñîã÷ áàéæ, ñýòãýë ç¿éí ººð÷ëºëò¿¿äýä
íèéö¿¿ëæ, õ¿ëýýöòýé, ñóâèëãààíû òàêòèêààð õàðèëöàíà
¯ã ÿðèà íü îéëãîãäîõóéö, òîä áàéíà.
Ýì÷ë¿¿ëýã÷èä òàâüæ áàéãàà àñóóëò òîâ÷, òîäîðõîé
áàéíà.
Ýì÷ë¿¿ëýã÷èéí àñóóëòàíä ¿íýí çºâ, îíîâ÷òîé õàðèóëíà
Ýì÷ë¿¿ëýã÷èéã ñàéæèðíà ýäãýðíý ãýñýí ýðìýëçëèéã
äýìæèã÷, ñàéí ñîíñîã÷, ñýòãýë

21. Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà