Ponencia Ferramentas para a inclusión en las Jornadas del CFR de Pontevedra 2016

1. FERRAMENTAS PARA A
INCLUSIÓN
Estratexias para unha Escola Inclusiva e a atención á diversidade
SETEMBRO 2016
Cuca da Silva: cucacambados@gmail.com

2. BENVIDOS AO MUNDO DA
DIVERSIDADE

3. POR QUE AS FAMILIAS
SOMOS…?
Pode ser que:
- Aínda non saíramos dun proceso de duelo.
- Sometidos a moita presión.
- Falta de comprensión por parte do entorno social
e/ou familiar.
- Falta de descanso e respiro.
- Incerteza ante o futuro.
- E SOBRE TODO VIVIMOS SITUACIÓNS COMO AS
QUE VOS VOU PRESENTAR

11. CASOS QUE COÑECEMOS
• NEGARSE A ADAPTAR MATERIAIS
• NON USAR APOIOS VISUAIS NIN SAAC
• NON QUERER FACER ADAPTACIÓN CURRICULAR
• NON QUERER MODIFICAR A SÚA METODOLOXÍA
• NON TER APOIO NA AULA DE NINGÚN TIPO
• NON TER COIDADORA
• NON QUEREN ADAPTAR OS EXAMES
• CASOS DE ACOSO
• FALTA DE INTERVENCIÓN ADECUADA EN CONDUTAS DISRUPTIVAS
• FALTA DE ADAPTACIÓN DO ENTORNO PARA CASOS DE HIPERSENSIBILIDADE
• ILLAMENTO NOS PATIOS E MOMENTOS DE LECER
• IGNORAR OU DISCUTIR O DIAGNÓSTICO
• CULPAR AOS PAIS DE TER UN FILLO CON DIVERSIDADE
• NON QUERER ENTREGARLLES A INFORMACIÓN QUE OS PAIS SOLICITAN
• DITAMES DE ESCOLARIZACIÓN NON AXUSTADOS OU ENGANANDO AOS PAIS
A LISTA É INTERMINABLE E DE VERDADE
QUE MOITAS VECES DE XULGADO

12. RECURSOS INSUFICIENTES
A Administración asigna OS MESTRES DE APOIO «por catálogo», non
tendo en conta as necesidades reais dos nosos fillos nin a situación dos
centros.
BARREIRAS DE ACCESO AO CURRÍCULO.
Ausencia de materiais didácticos adaptados.
Ausencia de medios tecnolóxicos adaptados.
Ausencia de materiais de lectura accesibles.
BARREIRAS DE COMUNICACIÓN E LINGUAXE
Falta de uso dos SAAC , APOIOS VISUAIS, AXENDAS VIAXEIRAS…
FORMACIÓN DEFICITARIA DOS PROFESORES E AUXILIARES AO IGUAL QUE
DE TODA A “XERARQUÍA” EDUCATIVA EN DIVERSIDADE
Ausencia de programas de intervención educativa en xogo, Comunicación
e relacións sociais con iguais en todo o horario escolar, tamén nos recreos,
o que garante o illamento social do alumno con DF a medio prazo
RESUMINDO

13. PRINCIPIOS DUNHA ESCOLA INCLUSIVA
SEGÚN A NOSA EXPERIENCIA
• A INCLUSIÓN COMO DEREITO
• A INCLUSIÓN DEBE SER REAL E EFECTIVA
• A ESCOLA DEBE SER UN ESPAZO DE APRENDIZAXE PARA TODOS E TODAS
• A INCLUSIÓN DEBE SER UN TRABALLO DE TODOS OS AXENTES NON SÓ DO TITOR
• A SOCIALIZACIÓN DEBE SER UN OBXECTIVO FUNDAMENTAL.
• ACCESIBILIDADE AOS APRENDIZAXES E Á COMUNICACIÓN E ADAPTAR O QUE SEXA
NECESARIO.
• FORMACIÓN-INFORMACIÓN .
• A ETIQUETA DEBE SER UN BO PUNTO DE PARTIDA PERO NON UNHA ESCUSA PARA
CLASIFICAR E LIMITAR HAI QUE ANALIZAR AS NECESIDADES DE APOIO INDIVIDUAIS
• PARTIR DAS MEDIDAS ORDINARIAS NUNCA DAS EXTRAORDINARIAS
• TRABALLO DE PREVENCIÓN AO ACOSO
• FOMENTAR UNHA AUTOESTIMA ALTA
• ANALIZAR EN PROFUNDIDADE E LEVAR REXISTROS DE POR QUE OU CANDO SE
PRODUCEN CONDUTAS DISRUPTIVAS E /OU AGRESIVAS
• UNHA BOA COORDINACIÓN COA FAMILIA E OS PROFESIONAIS EXTERNOS

14. A INCLUSIÓN
NO ÁMBITO
EDUCATIVO
É UN DEREITO DEBE SER REAL E EFECTIVA
COORDINACIÓN DE TODOS
OS AXENTES
FORMACIÓN E
INFORMACIÓN
É UN TRABALLO
DE TODOS
A ESCOLA
DEBER SER UN
ESPAZO DE
APRENDIZAXE
PARA TODOS/AS
A “ETIQUETA” É
UN BO INICIO
PERO
HAI QUE PARTIR
DAS NECESIDADES
DE APOIO DE
CADA INDIVIDUO
ACESIBILIDADE E TODAS
AS ADAPTACIÓNS QUE
SEXAN NECESARIAS
SOCIALIZACIÓN
PREVENCIÓN DO
ACOSO
FOMENTAR UNHA
AUTOESTIMA ALTA
ANTES DAS MEDIDAS EXTRAORDINARIAS HAI
QUE AGOTAR AS ORDINARIAS
REXISTROS PARA
CONDUCTAS
DISRUPTIVAS

15. A INCLUSIÓN É UN DEREITO
AS LEIS QUE A AVALAN
• Convención dos dereitos
das persoas con
discapacidade artigo 24
• A Lei orgánica 2/2006, do 3
de maio, de educación,
capítulo I
• DECRETO 229/2011, do 7 de
decembro, polo que se
regula a atención á
diversidade
RESPOSTAS CONTRARIAS
• Este neno non debería estar
aquí
• Pouco lle podemos ofrecer
nun centro ordinario
• Non temos formación para
que este neno esté nesta
escola
• Non temos recursos
suficientes para atender a
este tipo de alumnado

16. A INCLUSIÓN DEBE SER REAL E
EFECTIVA

17. A ESCOLA DEBE SER UN ESPAZO
DE APRENDIZAXE PARA
TODOS E TODAS
• Cantos de vós queredes moito aos vosos
alumnos con diversidade?
• Mais dunha vez escoitei isto da boca dos pais
e nais:
“ Non me vale que me digan na escola que
queren moito ao noso fillo se alí non lle
ensinan nada. Para querelo xa estamos nós e a
escola ten que ser un espazo de aprendizaxe.”

18. A INCLUSIÓN DEBE SER UN TRABALLO DE TODOS
OS AXENTES NON SÓ DO TITOR OU O PT
UNHA BOA COORDINACIÓN ENTRE
TODO O PROFESORADO QUE
TRABALLA CUN
ALUMNO CON DIVERSIDADE
FAVORECE AO ALUMNADO PERO
TAMÉN NÓS FACILITA
A TAREFA A TODOS NÓS
RESPOSTAS CONTRARIAS Á INCLUSIÓN:
- TITOR: TEÑO OUTROS 24 ALUMNOS E
ALUMNAS, NON SEI NADA DE…, TEÑO
MOITO TRABALLO XA.
- ORIENTADOR: CON DAR A LER UN LIBRO,
OU ENVIAR UN ENDEREZO POR E-MAIL
PENSA QUE XA CUMPLIU . OUTRA
RESPOSTA MOI HABITUAL É XA FIXEN O
INFORME PSICOPEDAGÓXICO
-PT : PASO MOI POUCO TEMPO NESA
CLASE.
ESPECIALISTAS DOUTRAS ÁREAS: NUNCA
TRABALLEI CUN ALUMNO ASÍ OU TEÑO X
GRUPOS QUE ATENDER E NON PODO
EMPREGAR TANTO TEMPO NUN SÓ
ALUMNO…

19. A SOCIALIZACIÓN DEBE SER UN
OBXECTIVO FUNDAMENTAL.
O XOGO: é fundamental para un bo
desenvolvemento en calquera nena ou nena
e necesario para socializarse e dotarse de
experiencias moi útiles para medrar social
e emocionalmente.
O GRUPO DE AMIGOS: sobre todo
a partir dos 10 anos hai que buscar
estratexias para crear redes de apoio de nenos
e nenas da súa idade. Os amigos son o mellor
antídoto para o acoso e os mellores mestres
do novo profesorado.

20. ACCESIBILIDADE AOS APRENDIZAXES,
COMUNICACIÓN E TODAS AS ADAPTACIÓNS
NECESARIAS.
• SAACS
• SINALÉTICA
• ESTRUCTURACIÓN ESPACIAL E
TEMPORAL
• AXENDAS VISUAIS
• ANTICIPACIÓNS
• ADAPTACIÓN DE MATERIAIS
• ADAPTACIÓN DO CURRÍCULO
• ADAPTACIÓN DA AVALIACIÓN
• METODOLOXÍAS ACTIVAS

22. FORMACIÓN-INFORMACIÓN
• Fomarse é a mellor maneira de poder dar unha resposta
educativa axeitada ás caracterísiticas do alumnado con
diversidade. Os PFPP e os Seminarios internos son un
instrumento moi potente para deseñar unha formación á
medida do claustro.
• A formación interna facilita un feedback constante entre o
profesorado.
• Formar aos compañeiros na comprensión das diferencias
facilitan a inclusión.
• Nalgúns casos tamén é necesario informar ás familias dos
compañeiros de clase.
Para as dúas últimas accións hai que contar co permiso
firmado por escrito dos pais do alumno/a con diversidade.

23. A “ETIQUETA” ÚNICAMENTE COMO
PUNTO DE PARTIDA
TER UN DIAGNÓSTICO FACILITARÁ A
COMPRENSIÓN GLOBAL DAS
NECESIDADES DE APOIO QUE PODE TER O
ALUMNO/A PERO HAI QUE AFONDAR NO
COÑECEMENTO DAS SÚAS
CARACTERÍSTICAS INDIVIDUAIS.
É MOI FRECUENTE ESCOITAR
“XA TIVEN UN ALUMNO CON…XA SEI COMO SON”
OU “AS PERSOAS CON…SON…”
ISTO É UN GRAN ERRO DE BASE E QUE SE COMETE CON
MOITA FRECUENCIA!!

26. PARTIR DAS MEDIDAS
ORDINARIAS NUNCA DAS
EXTRAORDINARIAS
Aquí é cando moitas veces me cabreo moitísimooo
• Digamos que deberiamos ir das medidas de
menor adaptación ás maiores , a adaptación
curricular debería ser en última instancia.
• Por exemplo primeiro adaptar a metodoloxía e
os exames. Ou se funciona con apoio dentro da
aula non é necesario sacalo dela.
• Facer todas as adaptacións posibles antes de dicir
“Ten que ir a un centro de educación especial
aquí non podemos facer nada”

27. NON Á SEGREGACIÓN FORZOSA!!!
TODOS TEMOS OS MESMOS
DEREITOS

28. PREVENCIÓN DO ACOSO
• Non esperemos a que apareza, poñamos en
marcha medidas pensadas para evitar o acoso.
Por exemplo:
- Formar e informar a toda a comunidade
educativa.
- Crear redes naturais de apoio (grupo de amigos).
- Sempre debe ter adultos de referencia de
confianza dispostos a escoitalo.
- Nos recreos prestar moita atención e tomar en
serio as queixas do alumnado.

29. FOMENTAR UNHA ALTA
AUTOESTIMA
• Un alumno seguro de
si mesmo aprende,
relaciónase mellor e é
capaz de desenvolver
ao máximo as súas
capacidades.
• Démoslle pois oportunidades de
aprendizaxe na que poidan
mellorar a súa autoestima.
Aprendizaxe sen erro.
• Utilicemos unha linguaxe positiva
resaltando o que é capaz de facer
e minimizando as dificultades con
estratexias ou pequenas axudas
que pasen inadvertidas.
• Aproveitemos os seus intereses
para construir aprendizaxes
novos a partir deles.
• Aproveitemos o seu
coñecemento sobre
determinados temas.

30. ANALIZAR EN PROFUNDIDADE E LEVAR REXISTROS
DE POR QUE OU CANDO SE PRODUCEN
CONDUCTAS DISRUPTIVAS E /OU AGRESIVAS
• Problemas de comunicación
• Problemas de hipersensibilidade
• Problemas de saúde
• Ansiedade por presión excesiva (exames,
deberes…)
Un rexistro que recolla cando, onde e
circuntancias que rodean a situación de seguro
que vos permitirá dar coa solución.

31. UNHA BOA COORDINACIÓN E
COMUNICACIÓN COA FAMILIA E
OS PROFESIONAIS EXTERNOS
• HAI QUE BUSCAR E FAVORECER O DIÁLOGO
COAS FAMILIAS E OS PROFESIONAIS
EXTERNOS, ISTO NOS BENEFICIARÁ A TODOS
PERO SOBRE TODO AO ALUMNO OU ALUMNA.
• ESTABLECER A LO MENOS UNHA REUNIÓN AO
TRIMESTRE OU CANDO SEXA NECESARIO CON
CADA UN DELES, E INCLUSO REUNIÓNS
CONXUNTAS PRESIDIDAS POLO TITOR/A E O
ORIENTADOR/A

32. QUE QUEREMOS AS FAMILIAS
DOS ALUMNADO DIVERSO DA
ESCOLA?
• QUE NOS APORTEDES SEGURIDADE
• EMPATÍA: QUE VOS POÑADES NOS NOSOS
ZAPATOS
• VÍAS DE COMUNICACIÓN SUFICIENTES
• DIÁLOGO E COORDINACIÓN
• QUE SEXAMOS AUTÉNTICOS PROFESIONAIS

34. RECURSOS NA REDE: BLOGS DE
NAIS
• CAPPACES.COM
• PENSANDO EN IMÁGENES
• LA SONRISA DE ARTURO
• EL SONIDO DE LA HIERBA AL CRECER
• MIGUEL AUTISMO Y LENGUAJE
• ALTO ALTO COMO UNA MONTAÑA

35. RECURSOS NA REDE: BLOGS E
WEBS DE PROFESIONAIS
• AULA AUTISTA
• INFORMÁTICA PARA EDUCACIÓN ESPECIAL
• GARACHICO ENCLAVE
• SAMOGA ESPECIAL
• RINCÓN DE UNA MAESTRA
• MAESTROS DE AUDICIÓN Y LENGUAJE
• MAESTRA ESPECIAL PT
• AULA ABIERTA TEA

36. MATERIALES SAAC
• ARASAAC
• ARAWORD
• PICTOSELECTOR

37. OUTROS RECURSOS
• MATERIALES ADAPTADOS TEA
• PICTOAPLICACIONES
• PINTEREST ARASAAC
• PLANETA VISUAL
• CUENTOS Y CANCIONES CON PICTOGRAMAS

38. APPS PARA AUTISMO
• APPYAUTISM
• SOY VISUAL
• PICTODROIDLITE
• DÍA A DÍA
• PICTOGRAMAGENDA