SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 18
Baixar para ler offline
REPUBLIKA MAKEDONIJA
                NACIONALNA STRATEGIJA ZA MLADI

Preambula

Vrz osnova na
      Temelnite vrednosti na Ustavot na Republika makedonija;
      Univerzalnata deklaracija za ~ovekovite prasva i fundamentalnite slobodi,
      Me|unarodniot pakt za gra|anski i politi~ki prava, Me|unarodniot pakt za
      ekonomski, socijalni i kulturni prava, Evropskata konvencija za za{titan a
      ~ovekovite osnovni slobodi i prava, Evropskata socijalna povelba, Evropskata
      kulturna konvencija, politikata na OON, Evropskata Unija i Sovetot na Evropa vo
      domenot na na mladite,
naglasuvaj}i pritoa deka Republika Makedonija se stremi kon jaknewe na vrskite i
integracija so ovie procesi i dokumenti doneseni na :
      Svetskata Konferencija na ministrite za mladi i svetskiot mladinski forum vo
      Portugalija 1998, Evropskite konferencii i ministry za mldi vo 1990, 1995 i 1998
      godina i Evropskata konvencija za mladinsko informirawe;
      Zavr{nata deklaracija na Svetskata konferenciaj na ministrite za mladi pri
      Sistemot na OON i soglasno Akcionata programa za mladi po 2000 godina;
      Preporakite na Evropskata konvencija za u~estvo na mladite vo lokalniot i
      regionalniot `ivot;
      Belata kniga za Evropska mladinska politika na Evropskata komisija;
      Evropskiot maldinski pakt;
      Zaklu~ocite od Lisabonskiot samit na Evropskata unija 2001 godina, kako i
      Deklaracijata za za{tita na pravata na deteto usvoena od strana na Sobranieto na
      Republika Makedonija 27.10.2004 godina, vo koja e zacrtano: So cel da se obezbedi
      maksimalna za{tita na deteto i nadminuvawe na se poprisutnite devijantni pojavi.
      Sobranieto smeta deka e neophodno da se donese nacionalna strategija za mladite,

a trgnuvaj}i pritoa od principite na:
       Solidarnost i ramnopravnost;
       Dostoinstvo i ednakvi odnosi kon, i me|u site gra|ani;
       Gradewe na sopstveniot lik vrz osnovnite prava na sloboda, pravda i po~ituvawe na
       razli~nosta,

Pritoa naglasuvaj}i deka
      Mladite pretstavuvaat posebna socijalna kategorija, koja e osnova na idniot
      razvitok na op{testvoto;
      Mladinskata strategija e nepobitno vrzana za ~ove~kata dimenzija na Evropskite
      integracii i pretstavuva osnova za gradewe na konceptot na aktiven gra|anin, ne
      potcenuvaj}i ja svesta na mladite kako akteri na eden miroqubiv, praveden i
      ednakov svet;
      Individuata ima centralno mesto vo site op{testveni procesi i institucii,

Imaj}i gi predvid:
      Procentot na mladite vo vkupnata populacija na Republika Makedonija;
      Osnovnata politika, brojot i zna~eweto na edukativnite institucii vo dr`avnite
      univerziteti:
2
       Brojot na mladite lica vo dr`avnite organi i edinicite na lokaklnata samouprava i
       prtstavni~kite tela na lokalno i nacionalno nivo;
       Postoeweto, funkcioniraweto i domenot na deluvawe na dr`avnite organi za
       mldinski par{awa;
       Asocijativniot `ivot na mldite, nivnata `elba za zdru`uvawe, `elba da se
       u~estvuva vo aktivnostite na mladinskite zadru`enija, bez ogled na toa dali se
       ~lenovi na istite, ili ne; brojot, strukturata i funkcioniraweto na mladinskite
       zdru`enija na lokalno i nacionalno nivo, kontinuitetot na nivnoto rabotewe;
       Zainteresiranosta i odnosot na javnosta kon postoeweto i rabotata na mladinskite
       zdru`enija;
       Vklu~enosta na vladiniot i nevladiniot sektor vo me|unarodnite mladinski
       inicijativi.

Pozdravuvaj}i ja pritoa presudnata uloga na mladite i mladinskite zdru`enija na gra|ani
vo kreiraweto na ovaa Strategija,

Vladata na Republika Makedonija, ja usvojuva


       NACIONALNATA STRATEGIJA ZA MLADI NA REPUBLIKA MEKEDONIJA


Mladite lu|e se sposobni da prevzemaat odgovornost za sopstveniot `ivot i da re{avaat
za site par{awa koi gi zasegaat, na site nivoa. Razvojot i jаkneweto na civilnoto
op{testvo, volonterskite i op{testvenite zdru`enija se neophoden ~ekor vo promocijata
na odgovorno gra|anstvo i garancija za demokratijata. Na ovaa sposobnost treba da i se
dozvoli vistinskata izrazna forma, vo koja mldinskite zdru`enija, kako i aktivnostite koi
tie gi prevzemaat ja imaat centralnata uloga.

1. OP[TI ODREDBI

    Soglasno dosega{nata istoriska, socijalna, politi~ka i eti~ka praktika na
makedonskoto op{testvo, a vo otsustvao na me|unarodno priznata definicija, pod terminot
mladi vo republika Makedonija se podrazbira          posebna socio-eti~ka ketegorija na
naselenie na vozrast od 15 do 24 godini, koja e osobeno ranliva na socio-ekonomskite
promeni vo po{testvoto, i koja pretsavuva osnoven resurs za razvoj, nosej}i ja kriti~nata
misla i poriv za promeni i iden napredok na op{testvoto.
    Imaj}i gi predvid posledicite od socio-ekonomskata kriza vo Republika Makedonija,
koja go onevozmo`uva procesot na razvoj na edna aktivna i odgovorna individua
(prolongirano vreme na edukacija, nemo`nost da se najde rabota, nemo`nost da se zasnova
semejstvo, ekonomska za visnost od roditelite ili nemawe na ekonomska i ottuka li~na
nezavisnot), sekoja seriozna akcija ili programa za mladi treba da gi zeme predvid i
licata od 24 do 30 godini, so cel ubla`uvawe ili otstranuvawe na pre~kite koi stojat pred
nivniot razvoj kako individui i odgovorni gra|ani na makedonskoto op{testvo.
    Vremetraeweto na implementacijata na ovaa Strategija }e bide vo period od 10 godini
od denot na nejzinoto donesuvawe.




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                    Agencija za mladi i sport / 11-05
3
2. MISIJA, OP[TI CELI NA STRATEGIJATA

Nacionalnata strategija za mladi na Republika Makedonija se stremi kon podobruvawe na
op{tata polo`ba i zadovoluvawe na potrebite i interesite na mladite vo zemjata. Osbeno
va`en del od strate{kite opredelbi na strategijata pretstavuva priznavaweto na ulogata
na mladite vo razvojot na Republika Makedonija, kako pozitivna dvi`e~ka sila i promotor
na novite vrednosti na op{testvoto i dr`avata. Celi na strategijata:

       Priznavawe na vredostite na mlаdite kako glaven ~ove~ki potencijal na
       makedonskoto op{testvo koj kontribuira kon negoviot kulturen, ekonomski i
       politi~ki razvitok;
       Priznavawe i razbirawe na potrebite na mladite i naso~uvawe na op{testvenite
       resursi kon zadovoluvawe na istite;
       Integracija na mladite vo centarot na politi~kiot, socijalniot, ekonomskiot i
       kulturniot `ivot na Republika Makedonija i nivno priznavawe kako vitalen
       element za idninata na op{testvoto;
       Podgotvuvawe na mladite za ostvaruvawe na sopstvenite celi i celite na
       sopstvenata dr`ava vo edno kompetetitivno opkru`uvawe;
       Afirmacija na mladite kako pozitivna sila za obnova i razvoj na op{testvoto;
       Asistencija na mladite vo nadminuvawe na neizbe`nite te{kotii vo periodot na
       adolescencijata;
       Jaknewe na moralnite i duhovnite vrednosti na mldite;
       Po~ituvawe na pravata i slobodite na mladite kako integralen del na korpusot na
       ~ovekovi porava i slobodi, kako temelna vrednost na makedonskoto op{testvo;
       Osnovni stolbovi na mladinskata politika na Republika Makedonija treba da bidat:
       ednakov i sloboden pristap do, i za site, transparentnost i participacija.

Mladinskata dimenzija mora da se zeme predvid pri inicijalnoto formulirawe na site
aktivnosti koi go definiraat idniot politi~ki, op{testven i socijalen razvoj na
Republika Makedonija, vklu~uvaj}i ja i ovaa strategija za mladi. Ottuka, Nacionalnata
strategija za maldi na Republika Makedonija gi definira slednite prioriteti za
dejstvuvawe na dr`avnite institucii i mladinski zdru`enija na gra|ani:
    1. Socijalen razvoj i socijalna integracija na mladite preku kvalitetno formalno i
       neformalno obrazoavnie;
    2. Ekonomski razvoj na mladite preku mladinsko pretpriema{tvo;
    3. Podobruvawe na kvalitetot na `iveewe na mladite lu|e;
    4. Aktivno u~estvo na mladite lu|e vo javniot `ivot i vo procesite na donesuvawe na
       odluki na nacionalno i lokalno nivo.

3. OBRAZOVANIE

   REFERENCI:
   1. Zaklu~ocite na Lisabonskiot samit na EU, 2001;
   2. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015;
   3. Strategija za EU integracii;
   4. Nacionalna strategija za razvoj na informati~koto op{testvo.

   DOLGORO^NA CEL

Socijalen razvoj i socijalna integracija na mldite preku kvalitetno formalno i
neformalno obarzovanie.




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                   Agencija za mladi i sport / 11-05
4
   CELNI INTERVENCII

   Socijalna integracija na mladite preku i vo obrazovniot process

Celi:

   1. Gradewe na aktivni, demokratski orientirani i odgovorni gra|ani na Republika
      Makedonija;
   2. Promocija na etika na mirot, tolerancija i so`ivot me|u mladite;
   3. Eliminacija na segregacijata na mladite od razli~no socio-kulturno poteklo vo
      u~ili{tata;
   4. Promocija na neformalnoto obrazovanie vo u~ili{tata.

Strategii;

   1. Voveduvawe na kontinuirana i standardizirana edukacija za mladite, od osnovnoto
      do krajot na srednoto obrazoavnie, ednakva za gimnaziite i stru~nite u~ili{ta, so
      poseben osvrt na gra|anskite prava, slobodi i odgovornosti;
   2. Otvorawe na u~ili{tata za gra|anskite programi na Zdra`enijata na gra|ani;
   3. Voveduvawe na programa za interkulturna edukacija na u~enicite i studentite, koja
      }e opfati:
          - voveduvawe integrativni, ekstrakurikularni aktivnosti vo etni~ki me{anite
             u~ili{ta;
          - me|u-u~ili{ni razmeni na u~enici i vzaemni poseti vo ramkite na
             von{kolskite aktivnosti na u~ili{tata so poseben akcent na me|uetni~kata
             sorabotka, opfatot na ruralnite sredini i polovata ednakvost na u~esnicite;
          - me|u-u~ili{ni sportski aktivnosti i natprevari na me|u-op{tinsko i dr`avno
             nivo so poseben akcent na me|uetni~kat sorabotka, opfatot na ruralnite
             sredini i polovata ednakvost na u~esnicite.
   4. Voveduvawe na volonterska praksa (rabota), kako del od redovnata nastava vo
      u~ili{tata;
   5. Programa za poddr{ka i stimulirawe na stru~noto usovr{uvaw i promocija na
      talentiranite mladi, preku stipendirawe i studentsko smestuvawe i standard,
      mo`nost za promocija i prakti~na rabota za vreme na studiite, izbor za
      prodol`uvaw na studiite vo zemjata i vo stranstvo i nivno brzo vrabotuvawe na
      soodvetni rabotni mesta;
   6. Organizirawe na op{testveniot `ivot, kulturni, sportski i socijalni aktivnosti vo
      u~eni~kite i studentskite domovi.

        Aktivno u~estvo na mladite vo kreiraweto na obrazovniot proces

Celi:

   1. Involvirawe na u~enicite i studentite vo procesot na donesuvawe na odluki;
   2. Sorabotka so u~eni~kite i studentskite zdru`enija na gra|ani.

Strategii:

   1. Zgolemuvawe na brojot na pretstavnicite na u~enicite i studentite vo u~ili{nite
      soveti, konsekventno vo fakultetskite i univerzitetskite soveti i senati;
   2. Redovno informirawe na u~enicite i studentite za tekovnoto rabotewe na nivnata
      obrazovna ustanova i za oip{tite obrazovni procesi, peku konsultativni sredbi i
      drugi formi na vzaemen dijalog i informirawe;


Predlog - Nacionalna strategija za mladi                   Agencija za mladi i sport / 11-05
5

   3. Aktivno vklu~uvawe na mladite, mladinskite i studentskite zdru`enija na gra|ani
      vo razvojot, implementacijata i evaluacijata na Zakonite za u~eni~ki i studentski
      standard;
   4. Vklu~uvawe na ednakva osnova, na sredno{kolskite i studentskite asocijacii vo
      kreiraweto na lokalnata i dr`avnata obrazovna politika;
   5. Finansiska poddr{ka za proektno rabotewe na sredno{kolskite i studentskite
      asocijacii.

3.3.3. Promovirawe ednakvi mo`nosti za obrazovanie na mldite so cel pottiknuvawe
       na nivniot li~en i individualen razvitok

Celi:

   1. Celosna horizontalna i vertikalna proodnost na obrazovniot sistem;
   2. Koristewe na novite tehnologii so pristap do, i koristewe na najnovi informacii;
   3. Obezbeduvawe na ednakvi uslovi za obrazovanie bez ogled na materijalnot status,
      pol, etni~koto poteklo i mesto na `iveewe;
   4. Reforma na obrazovniot proces za licata so posebni potrebi i nivna celosna
      integracija vo istiot.

Strategii:

   1. Izrabotka na informativen i sovetodaven sistem sostaven od profesionalen kadar,
      mladi volonteri i informativni materijali, koj }e ja olewsni odlukatana mladite
      za izbor na povisokiot stepen na obrazovanie;
   2. Voveduvawe mehanizmi za opfat, sovetuvawe i poddr{ka na deca i mladi koi
      voop{to ne vlegle vo procesot na obrazovanie;
   3. Programi za povtorno vra}awe vo u~ili{tata, doobuka ili prekvalifikacija na onie
      mladi koi istite gi napu{tile poradi prblemi na adaptacija, odnesuvawe, bolesti
      na zavisnost, rana bremenost, religiozni i socijalni pri~ini, so po~ituvawe na
      razlikite i celosna senzitivnost kon potrebite, interesite i tradiciite kaj
      oddelni zaednici vo Republika Makedonija;
   4. Programa za poddr{ka preku peer edukacija i peer volonteri nas u~enici koi se
      spre~eni da posetuvaat u~ili{te poradi podolgoro~no otsustvo od zdravstveni
      pri~ini;
   5. Infrastrukturni zafati za otstranuvawe na arhitektonskite i prostornite barieri
      so cel ednakov pristap kon mladite so posebni potrebi;
   6. Revidirawe na kriterioumite za smestuvawe vo u~eni~kite i studentskite domovi,
      so poseben akcent na mladite od ruralnite stredini, socijalno zagrozeni semejstva i
      mladi od etni~kite zaednici;
   7. Unapreduvawe na standardite za dostoinstven `ivot i uslovi za rabota na
      studentskite i u~eni~kite domovi.

3.3.4. Kontinuiran profesionalen razvoj na rakovodnata, stru~nata i nastavni~kata
       struktura

Celi:

   1. Kvalifikuvan nastaven kadar so kapacitet da odgovori na potrebite na u~enicite i
      studentite;
   2. Poddr{ka za, i unapreduvawe na reformskite zafati;

Strategii

Predlog - Nacionalna strategija za mladi                    Agencija za mladi i sport / 11-05
6

   1. Obuka na arkovodnata, stru~nata i nastavni~kat struktura soglasno reformite vo
      obrazovanieto i vo kontekst na vremeto i potrebite na decata i mladite;
   2. Vospostavuvawe na mre`a na treneri za nastavnici i profesori so cel
      unapreduvawe na reformskite zafati.

   3.3.5.    Kontinuirana poddr{ka i primena na            neformalnoto       u~ewe     kako
            komplementarno vo formalnoto obarzovanie

   1. Kontinuirana obuka na mladinski lideri;
   2. Voveduvawe na postojan univerzitetski kurs za mladinska rabota;
   3. Priznavawe na steknatite ve{tini i iskustva vo neformalnoto obrazovanie kako
      dopolnitelni i oficijalni kvalifikacii pri baraweto rabota;
   4. Sertifikacija na neformalnoto obrazovanie;
   5. Javna promocija i informirawe na mladite za vidovite na programi i mo`nostite
      koi gi nudi neformalnoto obarzovanie, osobeno na lokalno nivo;
   6. Programa za finansirawe na proekti i mladinski zdrau`enija na gra|ani so cel
      podobruvawe na kvalitetot na ekstrakurikularnite programi i von{kolskite
      aktivnosti.


4. MLADINSKO SAMOVRABOTUVAWE, PODDR[KA PRED VRABOTUVAWE

4.1. DOLGORO^NA CEL

Ekonomski razvoj preku zgolemeni mo`nosti za vrabotuvawe i samovrabotuvawe na mladite
lu|e.

4.2. REFERENCII

   1.   Evropski nasoki za vrabotuvawe;
   2.   Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija;
   3.   Strategija za Evrointegracii na Republika Makedonija;
   4.   Strategija za namaluvawe na siroma{tijata vo Republika Makedonija.

4.3. CELNI INTERVENCII

   Razvoj na mladinsko pretpriema{tvo

Celi:

   1. Obuka za mali i sredni pretprijatija i samovrabotuvawe;
   2. Voveduvawe na realni i virtuelni kompanii vo srednite stru~ni kompanii;
   3. Voveduvawe osnovi na pretpriema{tvo kako fakulativen predmet ili
      ekstrakurikularna aktivnost vo gimnaziite;
   4. Zgolemuvawe na brojot na mali i sredni pretprijatija formirani i rakovodeni od
      mladi, osobeno vo ruralnite sredini;
   5. Zadol`itelna obuka na korisnici na krediti i dano~ni olesnuvawa za mali i sredni
      pretprijatija.




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                     Agencija za mladi i sport / 11-05
7

Strategii:

   1. Programa za sistematska i kontinuirana obuka i kreditirawe preku privilegiraniot
      sektor na mladi lu|e koi imaat `elba za otvorawe na mali i sredni pretprijatija,
      osobeno vo agrarniot sektor;
   2. Partnerstvo pome|u dr`avnite organi, civilnoto op{testvo, obrazovnite institucii
      i privatniot sektor vo oblasta na vrabotuvaweto na mladite lu|e;
   3. Dano~ni olesnuvawa za otvorawe na mali i sredni pretprijatija od strana na mladi
      lu|e, osobeno vo ruralnite sredini.

   Brza tranzicija od obrazovanie vo raboten odnos

Celi:
   1. Eliminirawe na vremeto potrebno za tranzicija.

Strategii:

   1. Formirawe na fond za stipendirawe i kreditirawe na na prakti~nata obuka na
      talentirani mladi vo soodvetnata oblast, so mo`nost za redovno vrabotuvawe vo
      firmata ili institucijata koja e davatel na stipendijata - kredit i prakti~nata
      obuka;
   2. Formirawe na mladinska berza na trudot kako del od berzata na trudot za
      celokupnoto naselenie;
   3. VET reformi;
   4. Redovni istra`uvawa na efektite od funkcionalnata povrzanost na VET sistemot i
      dvi`ewata na pazarot na rabotnata sila.

   Pogolema konkurentnost na mladite na pazarot na rabotna sila

Celi:

     1. A`urirawe i transparentna distribucija na informacii za pazarot na trudot i
        potrebata od rabotna sila vo toj kontekst;
     2. Do i pre-kvalifikacija na mladi kadri;
     3. Obuka na mladite vo pretpriema{tvo, kompjuterski ve{tini i stranski jazici;
     4. Specijalizirana obuka na mladi od ruralni sredini i nivno subvencionirano
        vrabotuvawe vo agrarniot sektor.

Strategii:

   1. Ovozmo`uvawe stru~na i finasiska poddr{ka na mladite i mladinskite zdru`enija
      na gra|ani koi rakovodat so programi za obuka i do/pre-kvalifikacija na mladite;
      u~ewe na tehniki za barawe rabota, do`ivotno u~ewe i obrazovanie na vozrasni;
   2. Obezbeduvawe navremena i adekvatna informacija za mladite so cel da im ja olesni
      odlukata za nivnata idna profesionalna orientacija;
   3. Programi za finansirawe na proekti na mldinski zdru`enija na gra|ani koi
      sproveduvaat neformalna edukacija vo sferata na mladinsko vrabotuvawe,
      samovrabotuvawe, i podobruvawe na rabotnite ve{tini;
   4. Stipendii i krediti na mladi lu|e za nivno obrazovanie i dousovr{uvawe vo zemjata
      i stranstvo;




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                   Agencija za mladi i sport / 11-05
8
     5. Programa za mladinsko informirawe vo sferata na vrabotuvaweto, pazarot na
        rabotna sila;
     6. Odr`liva sorabotka pome|u programite za samovrabotuvawe, do i pre-kvalifikacija
        na mladite so potrebite na pazarot na rabotna sila na lokalno nivo;
     7. Formirawe na grupi na treneri koi }e vr{at redovna obuka an persona lot na
        mladinskite centri so cel unifikacija na programite i razmena na iskustva i dobri
        praktiki na nivo na dr`avata.

5. KVALITET NA @IVEEWE

     DOLGORO^NA CEL

Podignato op{to nivo na kvalitetot, standardot i eti~kite vrednosti na `ivotot na
mladite vo mestata vo koi `iveat.

     REFERENCI
1.   Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija;
2.   Strategija za Evrointegracii na Republika Makedonija;
3.   Strategija za namaluvawe na siroma{tijata vo Republika Makedonija;
4.   Evropska komisija: Bela kniga na Evropskata mladinska politika;
5.   Evropski mladinski pakt na EU;
6.   Ramkovna spogodba za implementacija na Evropskata mladinska karta;
7.   Nacionalna strategija za razvoj na informati~koto op{testvo;
8.   Strategija za podigawe na javnata svest za `ivotnata sredina.

     CELNI INTERVENCII

5.3.1. OMASOVUVAWE NA SPORTOT I SPORTSKITE AKTIVNOSTI KAJ MLADITE

Celi:
   podobruvawe na kvalitetot na sportskata infrastruktura;
   aktivna sorabotka pome|u dr`avnite organi, u~ili{tata i sportskite zdru`enija.

Startegii:

     1. Zafati vo postoe~kata infrastruktura nameneta za sportski aktivnosti na mladata
        populacija i nivnite zdru`enija na lokalno nivo;
     2. Vklu~uvawe na sportskite zdru`enija na gra|ani vo izrabotkata i implementacijata
        u~ili{nite programi za fizi~ko vospituvawe;
     3. Programa za sportski natprevari me|u u~ili{tata na dr`avno nivo;
     4. zadol`itelno vklu~uvawe na maldinskite sportski zdru`enija vo Programata za
        finansirawe na sportot i poddr{ka na sportski zdru`enija i aktivnosti;
     5. Obnova na sportskite rekviziti vo u~ili{tata.

         AKTIVNO U^ESTVO NA          MLADITE    VO   GRI@ATA     ZA,   I   ZA[TITATA       NA
         @IVOTNATA SREDINA

Celi:

     -   Zgolemuvaweto na nivnata gri`a i akcija za za{tita na `ivotnata sredina;




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                      Agencija za mladi i sport / 11-05
9
   -   Aktiven pridones na mladite vo nivnata li~na psiho-fizi~ka izgradba i za{tita na
       `ivotnata sredina;
   -   Podigawe na svesta na mladite.

Strategii

   1. Vklu~uvawe na mladite vo Programite za edukacija i podigawe na svesta na
      naselenieto;
   2. Disiminacija na informacii i ovozmo`uvawe na aktivna participacija na mladite
      pri kreiraweto na strategija za za{tita na `ivotnata sredina;
   3. Nadopolnuvawe na nastavnite programi vo u~ili{tata i fakultetite so sodr`ini i
      konkretni akcii vo smisla na proektni zadol`itelni aktivnosti od sferata na
      ekologijata i za{tita na `ivotnata sredina;
   4. Programi za poddr{ka na proekti na ekolo{ki zdru`enija na gra|ani, }e poddr`i
      poddr`i i ekolo{ki proekti na mladinski ekolo{ki zdru`enija;
   5. Voveduvawe ekstrakurikularni aktivnosti vo u~ili{tata za za{tita na prirodnata
      sredina.

SOLIDARNOST I EDNAKVI MO@NOSTI

Celi

   -   Visoko nivo na solidarnost, tolerancija i ednakvi mo`nosti i tretmani za site
       mladi lu|e;
   -   Kreativno ispolnuvawe na slobodnoto vreme na mladite vo korisni i socio-
       edukativni aktivnosti;
   -   Razvivawe ~uvstvo na solidarnost me|u mladite, osobeno na onie na koi im e
       potrebna specijalna nega, kako i kon pomladite-decata, i postarite-vozrasnite
       generacii;
   -   Kreirawe duh na samodoverba, liderstvo i veruvawe deka preku li~nite sposobnosti
       mo`e da se realizira sopstveniot potencijal vo op{testvoto;
   -   Podigawe na svesta za odgovornostite i obvrskite kon semejstvoto, drugite lu|e i
       op{testvoto, pravata i slobodite koi mladite gi u`ivaat.

Strategii

   1. Obuka za volonterska rabota za mladi lu|e, vo site sferi na op{testvenoto
      `iveewe;
   2. Programi za volonterska rabota na mladite lu|e kako del od formalniot obrazoven
      sistem, soglasno obrazovnata programa na tie u~enici / studenti (medicinari -
      bolnici; pravnici - sudovi i rabota so maloletni delikventi i sl.);
   3. Programi za vklu~uvawe na mladite lu|e kako facilitatori na proekti za mladi i
      vozrasni so ekonomski ili socijalni problem: na toj na~in se promovira principot na
      solidarnost i se promovira socio-kulturna razmena i zapoznavawe na razli~ni
      socijalni sloevi vo op{testvoto;
   4. Usvojuvawe na zakon za volonterska rabota koj }e gi regulira pravata, obvrskite i
      odgovornostite na volonterite vo gorenavedenite programi;
   5. Priznavawe na steknatite sertifikati i preporaki za vreme na dobrovolnata rabota
      kako kako osnova za pogolema konkurentnost pri baraweto rabota.

       MOBILNOST NA MLADITE

Celi


Predlog - Nacionalna strategija za mladi                    Agencija za mladi i sport / 11-05
10
   -   Razvivawe seriozen, {irok pogled i razbirawe na svetot, sopstvenoto op{testvo i
       razli~nite kulturni vrednosti na lu|eto;
   -   Razvivawe na svest i zrel pogled na po{irokoto evropsko opkru`uvawe i
       integracija, bazirana na vzaemnoto po~ituvawe i razbirawe, svest za zaedni~ki
       kulturni vrednosti;
   -   Olesnuvawe na ekonomskata polo`ba na mladite;
   -   Ovozmo`ena finansiska, informativna i logisti~ka poddr{ka pri patuvawe vo
       zemjata i stranstvo;
   -   Pristap do niza benificii i institucii vo kulturata, rekreativnata, sportskata i
       socijalnata sfera, kako i soodvetni olesnuvawa na li~noto osiguruvawe, prevoz i
       smestuvawe, vo slu~aj na individualni i grupni patuvawa, vo i nadvor od zemjata.

Strategii

   1. Zapoznavawe na mladite lu|e i podigawe na svesta za procesot na pribli`uvawe kon
       EU, kako i nivno konsultirawe, kako kategorija na naselenie koja e najmnogu pogodena
       od dene{nata zatvorenost na zemjata;
   2. Vklu~uvawe na konceptot na evropski gra|anin i promocija na evropskite vrednosti
       kako del od ekstrakurikularni aktivnosti na formalniot obrazoven sistem;
   3. Institucionalna poddr{ka za u~estvo vo, ili organizacija na mladinski programi za
       razmeni, osobeno vo oblasta na kulturata, koi celat kon interakcija na mladite od
       pograni~nite oblasti i sosednite zemji, so cel me|usebno zapoznavawe i razbirawe;
   4. Edukacija i kulturni razmeni na u~enici i studenti od razli~ni lokalni zaednici so
       cel zapoznavaw na zaedni~kite kulturni vrednosti vo zemjata, neguvawe na
       kulturnite tradicii, zapoznavawe na nejzinite znamenitosti i u~ewe od razli~nite
       `ivotni stilovi;
   5. Fond i programi za zgolemena poddr{ka na neprofitnite bilateralni i
       multilateralni proekti i mladinski razmeni koi:
       pridonesuvaat kon ostvaruvawe na kontakti na mladi so razli~no kulturno poteklo;
       razvivaat interkulturni edukacii;
       programi na mladinski razmeni i prisustvo na mladite na seminari, konferencii i
       drugi vidovi na sredbi od me|unaroden i / ili interkulturen karakter;
   6. Sredstva za poddr{ka preku sopstveni kampawi, donacii i grantovi;
   7. Buxet i programi za finansiska poddr{ka za proekti koi }e ovozmo`at:
       Ednakov pristap do site informacii od strana na mladite;
       Koristewe na modernite sredstva na komunikacija i novite tehnologii kako sredstvo
       za zapoznavawe i u~ewe na tu|ite vrednosti i kulturi;
   8. Pristapuvawe kon mladinskite, kulturnite i edukativnite programi na Evropskata
       Unija so cel direkten pristap na instituciite i zdru`enijata na gra|ani kon
       mladinskite, obrazovnite i kulturnite programi i grantovi na Unijata;
   9. Vklu~uvawe na eden predstavnik na mladite vo sostavot na nacionalnata delegacija
       na Republika Makedonija pri Generalnite sobranija na UNESKO i OON
   10. U~estvo na eden predstavnik na t.n. „neorganizirana mladina” vo republikata na
       Evropskata konferencija na ministri za mladi i sport pri Sovetot na Evropa;
   11. Pristapuvawe kon potpi{uvawe na Ramkovnata spogodba za Evropska mladinska
       karta pri Sovetot na Evropa i implementacija na mladinskata karta EURO<26 vo
       Makedonija.

   OSAMOSTOJUVAWE NA MLADITE - DOMUVAWE

Celi
       Eliminirawe na sostojbata na finansiska zavisnost, bilo od semejstvoto, bilo od
       treta strana;

Predlog - Nacionalna strategija za mladi                     Agencija za mladi i sport / 11-05
11
       Osamostojuvawe, razvivawe na ~ustvo za aktivno samostojno kreirawe na svojata
       finansiska nezavisnost;
       Olesnuvawe na procesot za steknuvawe na sopstven dom za mladite lu|e;
       Formirawe na mladite kako odgovorni potro{uva~i.

Strategii

   1. Programi za sovetuvawe na mladite lu|e i mladite bra~ni dvojki za prevzemawe na
      finansiski obvrski za, i obezbeduvawe na sopstven dom;
   2. Programa za poddr{ka na mladite pri oformuvawe na sopstven, pristoen dom za
      `iveewe i nivno po{teduvawe od prevzemaweto dolgoro~ni finansiski obvrski
      (namensko i povolno kreditirawe), so poseben akcent na slednite kriteriumi:
   3. Promena na uslovite i olesnuvawe na materijalno-finansiskite i legislativnite
      uslovi za iznajmuvawe stan, ku}a koga se vo pra{awe mladi lu|e vo obrazovniot
      proces, mladi bra~ni dvojki ili samohrani mladi roditeli;
   4. Ovozmo`uvawe pristap do socijalni stanovi i drugi formi na subvencionirano
      re{avawe na stanbenoto pra{awe na mladite so niski primawa i mladi so
      specijalni potrebi, pri {to mese~niot nadomestok za stanarina da bide minimalen;
   5. Izgradba na socijalni stanovi nameneti za kupoproda`ba ili iznajmuvawe od strana
      na mladi lu|e vo obrazovniot proces, mladi bra~ni dvojki i samohrani mladi
      roditeli, so poddr{ka i dotacija od srana na dr`avniot buxet;
   6. Odobruvawe na povlasteni kamatni stapki za krediti i odobruvawe na krediti so
      povlasteni uslovi na otplata voop{to za mladi lu|e vo obrazovniot proces, mladi
      bra~ni dvojki i samohrani mladi roditeli koi iznajmuvaat ili kupuvaat dom za
      `iveewe;
   7. Programa za kontinuirana obuka na personalot na agenciite za nedvi`nosti so cel
      pogolema svest za problemite na mladite i nivnatransformacija vo facilitatori na
      pristapot na mladite lu|e i mladite bra~ni dvojki kon iznajmen ili sopstven dom.

   GRI@A ZA ZA[TITA NA SEMEJSTVOTO

Celi
   Institucionalna poddr{ka na semejstvoto kako osnovna kletka na socijalizacija na
      mladite lu|e;
   Za{tita na decata i mladite od sekakov degradira~ki tretman.

Strategii

    1. Seopfatno regulirawe na pravata i za{tita na decata i mladite vo semejstvotovo
       ramkite na Zakonite za semejstvo i naseluvawe preku vklu~uvawe na slednite
       merki:
       Podobruvawe na kvalitetot na zgri`uvawe, izdr{kata i vospituvaweto na decata
       bez roditeli ili decata ~ii roditeli ne `iveat pove}e zaedno;
       Sovetuvawe i edukacija za pravata na decata i mladite vo semejstvoto;
       Sovetuvawe i edukacija na zgri`uva~ki semejstva i nivna specijalizacija za
       prifa}awe na odredeni kategorii na deca;

    2. Aktuelizirawe na procesot na deinstitucionalizacija za zgri`uvaweto na na deca i
       mladi vo nasoka na promocija i stimulirawe na alternativni formi na zgri`uvawe
       na deca bez roditeli i roditelska gri`a, deca so naru{eno povedenie, deca so
       vospitno socijalni problemi i deca so posebni potrebi;




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                   Agencija za mladi i sport / 11-05
12
     3. Formirawe na mre`a na lokalni i nacionalni kancelarii za sovetuvawe nkoi treba
        da ponudat pomo{ za site pra{awa vrzani za pravata, za{titata i pravilniot
        razvitok na decata vo ramkite na semejstvoto;
     4. Nacionalna kampawa za podigawe na svesta i institucionalna za{tita i
        resocoijalizacija na decata i maldite od sekoj vid na detska pornogarfija,
        seksualna zloupotreba, pedofilija i trgovoja so deca i `eni;
     5. Izrabotka na programa za rabota so deca i mladi vo domovite za deca bez roditeli i
        domovi za deca so vospitno-socijalni problemi, domovi za deca so naru{eno
        povedenie i domovi za deca so posebni potrebi, koja }e vklu~i:
        definirawe na nov odnos pome|u vospita~ite i {titenicite;
        Nova nasatvna programa koja }e se naso~i kon socijalna kohezija i re-integracia vo
        op{testvoto;
        Sledewe i voveduvawe na novi tehnologii;
        Pristap do site informacii za mladite {titenici;
        Programi za pogolema mobilnost na mladite {titenici so cel nivno kulturno i
        eti~ko sozrevawe;
        Kontinuirana edukacija na vrabotenite vo ovie institucii.

6. ZDRAVSTVO I PREVENCIJA

   DOLGORO^NA CEL
Edukacija na mladite i promocija na zdravi `ivotni stilovi.

     REFERENCI
1.   Nacionalna strategija za prevencija na HIV/SIDA;
2.   Programa za za{tita od HIV/SIDA poddr`ana od Globalniot fond;
3.   Programa za imunizacija na naselanieto - Ministerstvo za zdravstvo;
4.   Programa za zdravstvena za{tita na naselenieto - Ministerstvo za zdravstvo;
5.   Strategija za namaluvawe na siroma{tijata;
6.   Strategija za reformi vo obrazovanieto.

6.2 CELI
    -   [iroka edukacija na decata i mladite;
    -   Praktikuvawe na zdravi `ivotni stilovi od strana na mladite;
    -   Aktivno u~estvo na mladite vo implementacijata na zdravstvenite i preventivnite
        programi;
    -   Prevencija na seksualno-preneslivi infekcii, vidovi infekcii, na~in na prenos,
        posledici i prevencija;
    -   za{tita i po~ituvawe na li~nosta i nejzinata intima.

     CELNI INTERVENCII

     [iroka edukacija na decata i mladite

Strategii

     1. Programa za redovno i celosno informirawe na naldite lu|e vo u~ili{tata i
        fakultetitei nevladinite organizacii, kako i preku sredstvta za javno
        informirawe, so cel da ima se uka`e na te{kite posledici po zdravjeto od
        sovremenite bolesti, kao HIV/SIDA, sostojbite vo svetot i kaj nas i na~inot na
        prevencija od istite;




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                      Agencija za mladi i sport / 11-05
13
     2. Programa za edukacija na mladite za li~noto zdravje i higiena, seksualno i
         reproduktivno zdravje, prevencija na droga, alkohol i cigari, so cel namaluvawe na
         rizicite po zdravjeto na mladite preku u~ewe i prifa}awe na zdravi `ivotni
         stilovi, gri`a i nega na sopstvenoto zdravje;
     3. Programa za podigawe na svesta i edukacija na mladite lu|e za opasnostite od
         konzumiraweto droga, alkohol i cigari;
     4. Podigawe na kapacitetot i opsegot na deluvawe na inspekciskiot nadzor,
         Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, vo odnos na sproveduvaweto, kontrolata i
         kaznuvaweto na konzumiraweto alkohol od strana na maloletni lica;
     5. Podigawe na svesta i obuka na nastavni~kiot kadar, pedagozite i psiholozite, i
         osobeno socijalnite rabotnici za re{avawe na problemite od konzumirawe droga,
         alkohol i cigari pome|u mladite lu|e;
     6. Voveduvawe programi za resocijalizacija i integrirawe na mladite lu|e koi imaat
         problemi so alkoholot;
     7. Zajaknuvawe na merkite za kontrola vrz zabranata za javno reklamirawe na cigarite
         i alkoholot, osobeno vo proda`nite mesta;
     8. Kampawa za podigawe na svesta na celokupnoto naselenie za arste~kite problemi na
         drogata vo Republika Makedonija;
     9. Promocija na zdravi `ivotni stilovi za popolnuvawe na slobodnoto vreme na
         mladite;
     10. Investirawe vo sistem na permanenten, aktiven, zdravstven tretman                i
         rehabilitacija na zavisnicite, kako i nivna reintegracija vo op{testvoto;
     11. Posebna programa za opfat na decata i mladite od Romskata zaednica i mladite od
         ruralnite sredini vo primarnata zdravstvena za{tita i programata na imunizacija
         na naselenieto;
     12. Finansiska poddr{ka na mladinskite zdru`enija na gra|ani aktivni na poleto na
         prevencijata i promocijata na zdravi `ivotni stilovi;
     13. Kontinuirana programa za zgolemuvawe na bezbednosta vo soobra}ajot, so cel
         podigawe na svesta na naselenieto i osobeno na mladite za posledicite od
         nesovesnoto vklu~uvawe vo soobra}ajot.

7. PARTICIPACIJA NA MLADITE

   DOLGORO^NA CEL
Aktivno u~estvo na mladite vo site op{testveni i javni procesi i procesite na donesuvawe
na odluki.

     REFERENCI
1.   Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija;
2.   Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija;
3.   Bela kniga na Evropskata mladinska politika;
4.   11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa;
5.   Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015;
6.   Nacionalna strategija za razvoj na informati~ko op{testvo.

     CELNI INTERVENCII
       1. Pottiknuvawe na mladite aktivno da se vklu~a vo op{testvoto;
       2. Otstranuvawe na site pre~ki (administrativni, jaz na generaciite, nedoverba,
          zakonski i sl.) za aktivna participacija na mladite vo javniot `ivot vo zemjata;
       3. Vospostavuvawe na kanali za participacija na mladite i za izrazuvawe i
          usvojuvawe na nivnoto mislewe vo administrativnite organi na dr`avata i
          lokalnata samouprava;
       4. Promocija na pravoto na mladite da se zdru`uvaat;



Predlog - Nacionalna strategija za mladi                      Agencija za mladi i sport / 11-05
14
     5. U~estvo na mladite vo rabotata na dr`avnite organi i tela.

Strategii:

     1. Programa za {iroko zapoznavawe i informirawe na mladite za nivnite prava,
        slobodi i odgovornosti kako individui i gra|ani, osobeno za nivnoto pravo zna
        aktivno u~estvo vo procesite na donesuvawe odluki i edukacija na mladite za
        vrednostite i ulogata na civilnoto op{testvo;
     2. Vklu~uvawe na pretstavnici na mladite i mladinskite zdru`enija na gra|ani vo
        rabotata na site vladini i parlamentarni tela i komisii, javni ustanovi i
        pretprijatija koi vo domenot na svoeto rabotewe opfa}aat sferi na interes na
        mladata populacija, preku razvoj na strukturi na ko-menaxment bazirani na pristapot
        na zaedni~ki konsultacii na nacionalno i lokalno nivo so cel invlvirawe na
        mladite i nivnite formi na zdru`uvawe vo donesuvaweto na site odluki koi go
        zasegaat, pritoa po~ituvaj}i gi avtonomnosta na zdru`enijata i prerogativite na
        javnite ustanovi.

8. MLADINSKO INFORMIRAWE

   DOLGORO^NA CEL
Pluralizam i ednakvi mo`nosti vo informiraweto na mladite.

     REFERENCI;

-   Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija;
-   Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija;
-   Bela kniga na Evropskata mladinska politika;
-   11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa;
-   Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015.

     CELNI INTERVENCII

Celi
   -      Pravo na neograni~en pristap do slobodna, nezavisna, jasna, lesno pristapliva i
          kvalitetna informacija od interes i potreba na mladiot ~ovek;
     -    Podobruvawe i za{tita na imixot na mladite lu|e vo mediumite;
     -    Otvorenost i transparentnost na dr`avnite i lokalnite institucii;
     -    Formirawe na mladinski informativni servisi;
     -    Postojano unapreduvawe na kvalitetot i funkcioniraweto na studentski i
          u~eni~ki biblioteki, funkcionirawe, obnova, dostapnost i nabavka na kni`niot i
          u~ebniot fond.

Strategii

     1. Izrabotka na programski preporaki za:
        Podobruvawe na imixot i pogledot vrz mladite lu|e koj mediumite denes go imaat;
        Sledewe na korektnoto koristewe na mladite vo reklamiraweto;
        Obezbeduvawe na u~estvo na mladite lu|e vo kreiraweto na imixot koj mediumite go
        pretstavuvaat;
        Opfat na potrebite i interesite na mladite od ruralnite sredini,
        marginaliziranite grupi mladi i mladite od etni~kite zaednici (izbegnuvawe na
        elitizam vo informiraweto)


Predlog - Nacionalna strategija za mladi                      Agencija za mladi i sport / 11-05
15
   3. Programa za pristap do informacii za aktivnostite na, otvorenost i
      transparentnost na dr`avnite i lokalnite organi na vlasta;
   4. Formirawe i poddr{ka za mladinski informativni servisi vo ramkite na lokalnite
      mladinski centri so cel olesnuvawe na pristaot do informacii za slobodni rabotni
      mesta, obrazovnite, rekreativnite i kulturnite institucii i ustanovi, mobilnost,
      obuka, prekvalifikacija i patuvawa, kulturno i sportsko nadgraduvawe;
   5. Programi za pomo{ i sovetuvawe na site mladi koi se vo nevoqa ili pbaruvaat
      asistencija od bilo koj vid, kako i za site marginalizirani mladi.

9.KULTURA

9.1. DOLGORO^NA CEL
Aktivno u~estvo na mladite vo kulturniot `ivot preku izrazuvawe na nivniot kreativen
potencijal.

9.2.REFERENCI
1. Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija;
2. Bela kniga na Evropskata mladinska politika;
3. 11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa;
4. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015;
5. Nacionalna programa za kulturata za periodot 2004-2008 godina.

9.3. CELNI INTERVENCII

Celi

       Pottiknuvawe na mladite da u~estvuvaat vo umetni~ki aktivnosti, pretstavuvawa na
       proekti kako del od nivnata edukacija, profesija i slobodno vreme;
       Pottiknuvawe na kreativnite sposobnosti na mladite vo oblasta na kulturata;
       Zapoznavawe na kulturnite vrednosti na drugite etni~ki zaednici vo Makedonija; i
       Pro{iruvawe na mo`nostite za li~no razbirawe, nadgraduvawe i vrednuvawe na
       makedonskoto, evropskoto i svetskoto kulturno naslednstvo.

Strategii

1. Poddr{ka na proekti koi sodr`at kreativni aktivnosti, prepoznavawe, razvivawe i
   promocija na talenti i umetni~ki potencijali na mladite i promoviraat sistem z rano
   otkrivawe na talentirani maldi lu|e ni nivno naso~uvawe vo umetni~kite profesii;
2. Programa za jaknewe na kulturata na tolerancija me|u mladite;
3. Promocija na u~estvo na sredno{kolci i studenti vo rabotata na kulturnite institucii;
4. U~estvo na mladite i nivnite zdru`enija vo programite za finansirawe na instituciite
   i zdru`enijata na gra|ani od oblasta na kulturata;
5. Vklu~Uvawe na mladite, kako individui ili ~lenovi na zdru`enija na gra|ani vo
   sledeweto na implementacijata i evaluacijata na nacionalnata kulturna politika;
6. Voveduvawe na sistem za rano otkrivawe na talentirani mladi lu|e i nivno naso~uvawe
   vo umetni~kite profesii.




Predlog - Nacionalna strategija za mladi                   Agencija za mladi i sport / 11-05
16
10. LOKALNA MLADINSKA RABOTA

10.1. DOLGORO^NA CEL
Aktivna participacija na mladite vo politi~kiot, socijalniot, ekonomskiot i kulturniot
`ivotna lokalnata zaednica.

10.2. REFERENCI

1.   Zakon za edinicite na lokalnata samouprava;
2.   Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija;
3.   Bela kniga na Evropskata mladinska politika;
4.   11 indikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa;
5.   Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015;
6.   Nacionalna programa za kulturata za periodot 2004-2008;
7.   Evropska povelba za u~estvo na na mladite vo lokalniot i regionalniot `ivot na
     zaednicata.

10.3. CELNI INTERVENCII

Celi

        Vospostavuvawe na mehanizmi za implementacija na lokalni mladinski strategii
        Poddr{ka na loklani mladinski zdru`enija na gra|ani

Strategii

     1. Prilagoduvawe na Makedonskoto zakonodavstvo kon odredbite od Evropskata
         povelba za u~estvo na mladite vo lokalniot `ivot na Evropa.
     2. Obuka na op{tinskata administracija za izrabotka na lokalni strategii za mladi,
         preku adaptacija ili modifikacija na ovaa Strategija, kon lokalnite potrebi i
         interesi na mladite, kako i kon lokalnite razvojni potrebi i prioriteti na
         op{tinite.
     3. Voveduvawe na trening programi za vrabotuvawe , samovrabotuvawe, otvorawe na
         mali i sredni pretprijatija na lokalno nivo so sovetuvali{ta za vrabotuvawe i
         izbor na profesija
     4. Programi za stipendirawe i prakti~na rabota             za studenti na lokalnite
         univerziteti i fakulteti;
     5. Lokalnite programi za domuvawe na mladite lu|e: vodewe na politika vo odnos na
         vidot i visinata na iznajmuvaweto ili kupuvaweto na stanovi, izgradbata;
     6. Lokalnite programi za informirawe, podigawe na svesta, obuka na mladite lu|e vo
         odnos na poddr{kata za volonterska rabota , promocijata na solidarnost, ednakvost,
         interkulturna edukacija i sorabotka;
     7. Programa za opfat i reintegracija na mladi lu|e od marginiliziranite grupi,
         osobeno vo ramkite na aktivnata politika a razvoj na ruralnite sredini;
     8. Informativni ili trening programi za promocija na zdravi `ivotni stilovi pome|u
         mladite lu|e osobeno vo odnos na seksualnata edukacija , prevencija na rana
         bremenost, za{tita od od seksualno prenoslivi bolesti, borba protiv droga ,
         soobra}ajni nesre}i;
     9. Programa za podigawe na svesta, obuka ili konkretni akcii vo odnos na za{tita na
         ~ovekovata sredina;
     10. Soglasno kulturnite potrebi i obele`ja na zaednicata, kreirawe na programata vo
         forma na grantovi, krediti, stipendii, kursevi, obuka, kulturni i zabavni
         aktivnosti vo koi prioritet }e imaat mladite lu|e , kako izlo`bi, koncerti,
         natprevari, seminari, trkalezni masi, ekskurzii, studii i sl.

Predlog - Nacionalna strategija za mladi                      Agencija za mladi i sport / 11-05
17
   11. Poddr{ka, izgradba, rekonstrukcija i gri`a za lokalnata sporttska infrastruktura
       so poseben akcent na besplaten i ednakov pristap na site mladi za nivno koristewe,
       organizacija na razli~ni sportski aktivnosti, natprevari , poddr{ka za sportski
       dru{tva i organizacii;
   12. Organizacija na programi za razmena na mladi lu|e so drugi lokalni zaednici, kako i
       programi za razmena i sorabotka na mladi lu|e so regioni zaednici od drugi zemli;
   13. Poddr{ka na asocijativniot `ivot na mladite lu|e preku poddr{ka na nivnite
       organizacii od razli~ni sektorski buxetski stavki;
   14. Programi za mladinsko informirawe, kako konsolidacija na mladinskite
       informativni servisi, kreirawe na istra`uva~ki centri za informirawe i
       dokumentirawe, promocija na mladinski spisanija, mladinski programi na radio i
       TV.
   15. Programi za prevencija na maloletni~ka delikvencija;
   16. Kreirawe i poddr{ka za lokalnata infrastruktura koja }e im bide dodelena na
       mladinskite organizacii;
   17. Finansiska poddr{ka za lokalnite mladinski koordinativni pretstavni~ki tela,
       mladinski zdru`enija i mladinski centri za neformalna edukacija;
   18. Formirawe na posebni koordinativni tela za sorabotka so maldinski zdru`enija na
       gra|ani so cel dizajnirawe, sledewe i implementacija na razli~ni lokalni
       programi za mnladi.

11. INSTITUCIONALNA RAMKA NA STRATEGIJATA

11.1. Agencijata za mladi i sport na Republika Makedonija i pretstavnicite na mladinskite
koordinativni asocijacii ja imaat primarnata uloga vo implementacijata na strategijata na
mladi.
Nadle`en za tolkuvawe i periodi~na evaluacija na Nacionalnata strategija za mladi e
Nacionalniot upravuva~ki komitet.

11.2 Mladinskite formi zau`uvawe rabotat za ostvaruvawe na specifi~nite celi na
mladite koi sepredmet na na zdru`uvaweto i se avtonomni i nezavisni od nadvore{nite
vlijanija vo svoeto rabotewe, vnesuvaj}i pritoa novi idei i priodi vo politi~kata debatai
politi~kata agenda na dr`avnite institucii koi gi tangiraat mladite;

Formi na zaedni~ka koordinacija i sorabotka

11.3 Agencijata za mladi i sport na Republika Makedonija }e formira nacionalen
upravuva~ki komitet, sostaven od ednakov broj na pretstavnici na site relevantni
ministerstva koi zadovoluvaat mladinski potrebi i pretstavnici na mladinski zdru`enija
~ija cel }e bide:
      Konsultacii po odnos na odreduvaweto na osnovni pravci i metodi vo definiraweto i
      implementacijata na sistemski integrirani razvojni strategii i programi za mladite;
      Izrabotka na akcionen plan za implemenatacija na strategijata;
      Definuirawe na indikatorite za procenka na eektite od Strategijata;
      Konsultacija i izgradba na predlozi po odnos na zakonskata regulativa od domenot na
      ovaa mladinska politika;
      Strategija na razvoj, jaknewe i osamostojuvawe na mladinskite zdru`enija i mre`i.

11.4 Agencijata za mladi i sport }e publikuva redoven godi{en Nacionalen izve{taj za
polo`bata na mladite vo Republika Makedonija, preku koj }e se sledat rezultatite od
sevkupnototo deluvawe na implementacijata na ovaa strategija za mladi, preku
statisti~kite podatoci za op}tata polo`ba na mladite vo dr`avata i istiot }e slu`i kako
pojdovna to~ka vo ocenuvaweto na uspe{nosta na istata, kako i procenka na prioritetite za
idniot razvoen period.

Predlog - Nacionalna strategija za mladi                     Agencija za mladi i sport / 11-05
18
Lokalni mladinski koordinativni pretstavni~ki tela

11.5 So cel koordinacija, me|usebna sorabotka i fokusirawe na finansiskata i
materijalnata intervencija, lokalnite zdru`enija koi rabotat so mladi }e pristapat kon
formirawe na lokalni mladinski koordinativni pretstavni~ki tela na mladinskite
zdru`enija i nivite ~lenovi, koi:
      Pretstavuvaat dobrovolen forum za zdru`enija i grupi na mladi so cel razmena na
      ideii, iskustva i mislewa i razvoja na lokalnata mladinska politika, zavisno
      potrebite na lokalnata sredina;
      Ja pottiknuvaat dobrata praktika i uspe{nata rabota na mladite preku razmena na
      informacii i iskustva;
      gi sogleduvaat potrebite na mladite vo dadenata lokalna sredinai podgotvuvat
      strategija i akcija za zadovoluvawe na tie potrebi;
      podgotvuvaat i implementiraat zadni~ki programi i istra`uvawa na mladinsko
      nivo;
      se stremat kon razvivawe na na aktivnata uloga na mladite vo sopstvenata lokalna
      sredina na site nivoa na nivnata participacija;
      imaat aktivna sorabotka so lokalnite sredini i osnovni u~ili{ta, a so cel
      razvivawe na von{kolski obrazovni aktivnosti za na mladite;
      aktivno pridonesuvaat vo razvojot na lokalnata zaednica sevkupno.

Gradewe na kapaciteti

11.6 Agencijata za mladi i sport, vo konsultacija so site ministerstva i dr`avni
institucii koi rabotat so mladi i mladinskite zdru`enija na gra|ani, }e izraboti akcionen
plan za implementacija na seopfaten sistem na na trening, so cel:
          Razvoj na efektivni i odgovorni mladinski lideri i timovi;
          Razvoj i organizacija na zdru`enija, centri i klubovi;
          Kursevi za lideri na mladinski zdru`enija;
          Trening za posebni ve{tini, kako organizacija na na proekti, menaxment,
          finansirawe strukturalen razvoj na organizacijata;
          Kursevi za rabota so mladi nameneti za dr`avnite slu`benici i socijalnite
          rabotnici koi rabotat so i za mladi;
          Interaktivni kursevi za javni slu`benici i mladinski lideri vo sferata na
          zaedni~kata sorabotka i implementacija na ovaa strategija za mladi;
          Me|unarodna sorabotka, participacija vo me|unarodnite organizacii na proekti
          od me|unaroden karakter i mladinski razmeni.

Koordinacija

11.7 Koordinacijata na lokalnite strategii ili akcioni planovi za mladi so nacionalnata
strategija treba da se bazira na horizontalno i vertikalno povrzuvawe i koordinacija na
site zasegnati akteri preku:
       Vospostavuvawe na zaedni~ki organ na site lokalni tela na ko-menaxment ili
       slu`benici na lokalnite samoupravi koi rabotat so i za mladi lu|e vo ramkite na
       Zaednicata na Edinici na lokalnata samouprava, so tehni~ka asistencija na
       Agencijata na mladi i sport;
       Vospostavuvawe na kontinuirana sorabotka na Nacionalniot Upravuva~ki Komitet so
       Zaednicata na edinicite na lokalnata samouprava na Repubvlika Makedonija;

Skopje, 29.11.2005 g.



Predlog - Nacionalna strategija za mladi                    Agencija za mladi i sport / 11-05

Mais conteúdo relacionado

Mais de Coalition of youth organizations SEGA

Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politikiUcestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politikiCoalition of youth organizations SEGA
 
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Coalition of youth organizations SEGA
 
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Coalition of youth organizations SEGA
 
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...Coalition of youth organizations SEGA
 
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata  Strategija Za Mladi Na RmAkcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata  Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na RmCoalition of youth organizations SEGA
 
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Coalition of youth organizations SEGA
 

Mais de Coalition of youth organizations SEGA (17)

Youth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processesYouth participation in the decision and policy making processes
Youth participation in the decision and policy making processes
 
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politikiUcestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
Ucestvo na mladite vo procesite na donesuvanje odluki i kreiranje politiki
 
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
Priracnik za Kreiranje na Lokalni Mladinski Strategii_SEGA 2010
 
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
Priracnik za Zastapvanje i Lobiranje L&A _SEGA 2010
 
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
Priracnik зa Mladinsko Ucestvo_SEGA 2010
 
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
Mladite vo kreiranje promeni vo zaednicita_SEGA 2009
 
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
Youth in creating changes in the community_SEGA 2009
 
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009Izlezi i glasaj_SEGA 2009
Izlezi i glasaj_SEGA 2009
 
Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009Get out and vote_SEGA 2009
Get out and vote_SEGA 2009
 
How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008How youth protect the public interest_SEGA 2008
How youth protect the public interest_SEGA 2008
 
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
Evropska povelba za ucestvo na mladite luge vo lokalen i regionalen zivot_SEG...
 
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
Advansed Fundraising Training - Reader_SEGA 2006
 
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
SEE Youth Policy Conference - Report_SEGA 2004
 
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
Pridones na Koalicijata SEGA kon Nacionalnata Strategija za Mladi na Rm_SEGA ...
 
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...
Planit Aksionar PëR Implementim Të Stategjisë Nacionale PëR Të Rinj Në Republ...
 
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata  Strategija Za Mladi Na RmAkcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata  Strategija Za Mladi Na Rm
Akcionen Plan Za Implementacija Na Nacionalnata Strategija Za Mladi Na Rm
 
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
Action Plan For Implementation Of The National Youth Strategy Of The Republic...
 

Nacionalna Strategija Za Mladi Na Rm

  • 1. REPUBLIKA MAKEDONIJA NACIONALNA STRATEGIJA ZA MLADI Preambula Vrz osnova na Temelnite vrednosti na Ustavot na Republika makedonija; Univerzalnata deklaracija za ~ovekovite prasva i fundamentalnite slobodi, Me|unarodniot pakt za gra|anski i politi~ki prava, Me|unarodniot pakt za ekonomski, socijalni i kulturni prava, Evropskata konvencija za za{titan a ~ovekovite osnovni slobodi i prava, Evropskata socijalna povelba, Evropskata kulturna konvencija, politikata na OON, Evropskata Unija i Sovetot na Evropa vo domenot na na mladite, naglasuvaj}i pritoa deka Republika Makedonija se stremi kon jaknewe na vrskite i integracija so ovie procesi i dokumenti doneseni na : Svetskata Konferencija na ministrite za mladi i svetskiot mladinski forum vo Portugalija 1998, Evropskite konferencii i ministry za mldi vo 1990, 1995 i 1998 godina i Evropskata konvencija za mladinsko informirawe; Zavr{nata deklaracija na Svetskata konferenciaj na ministrite za mladi pri Sistemot na OON i soglasno Akcionata programa za mladi po 2000 godina; Preporakite na Evropskata konvencija za u~estvo na mladite vo lokalniot i regionalniot `ivot; Belata kniga za Evropska mladinska politika na Evropskata komisija; Evropskiot maldinski pakt; Zaklu~ocite od Lisabonskiot samit na Evropskata unija 2001 godina, kako i Deklaracijata za za{tita na pravata na deteto usvoena od strana na Sobranieto na Republika Makedonija 27.10.2004 godina, vo koja e zacrtano: So cel da se obezbedi maksimalna za{tita na deteto i nadminuvawe na se poprisutnite devijantni pojavi. Sobranieto smeta deka e neophodno da se donese nacionalna strategija za mladite, a trgnuvaj}i pritoa od principite na: Solidarnost i ramnopravnost; Dostoinstvo i ednakvi odnosi kon, i me|u site gra|ani; Gradewe na sopstveniot lik vrz osnovnite prava na sloboda, pravda i po~ituvawe na razli~nosta, Pritoa naglasuvaj}i deka Mladite pretstavuvaat posebna socijalna kategorija, koja e osnova na idniot razvitok na op{testvoto; Mladinskata strategija e nepobitno vrzana za ~ove~kata dimenzija na Evropskite integracii i pretstavuva osnova za gradewe na konceptot na aktiven gra|anin, ne potcenuvaj}i ja svesta na mladite kako akteri na eden miroqubiv, praveden i ednakov svet; Individuata ima centralno mesto vo site op{testveni procesi i institucii, Imaj}i gi predvid: Procentot na mladite vo vkupnata populacija na Republika Makedonija; Osnovnata politika, brojot i zna~eweto na edukativnite institucii vo dr`avnite univerziteti:
  • 2. 2 Brojot na mladite lica vo dr`avnite organi i edinicite na lokaklnata samouprava i prtstavni~kite tela na lokalno i nacionalno nivo; Postoeweto, funkcioniraweto i domenot na deluvawe na dr`avnite organi za mldinski par{awa; Asocijativniot `ivot na mldite, nivnata `elba za zdru`uvawe, `elba da se u~estvuva vo aktivnostite na mladinskite zadru`enija, bez ogled na toa dali se ~lenovi na istite, ili ne; brojot, strukturata i funkcioniraweto na mladinskite zdru`enija na lokalno i nacionalno nivo, kontinuitetot na nivnoto rabotewe; Zainteresiranosta i odnosot na javnosta kon postoeweto i rabotata na mladinskite zdru`enija; Vklu~enosta na vladiniot i nevladiniot sektor vo me|unarodnite mladinski inicijativi. Pozdravuvaj}i ja pritoa presudnata uloga na mladite i mladinskite zdru`enija na gra|ani vo kreiraweto na ovaa Strategija, Vladata na Republika Makedonija, ja usvojuva NACIONALNATA STRATEGIJA ZA MLADI NA REPUBLIKA MEKEDONIJA Mladite lu|e se sposobni da prevzemaat odgovornost za sopstveniot `ivot i da re{avaat za site par{awa koi gi zasegaat, na site nivoa. Razvojot i jаkneweto na civilnoto op{testvo, volonterskite i op{testvenite zdru`enija se neophoden ~ekor vo promocijata na odgovorno gra|anstvo i garancija za demokratijata. Na ovaa sposobnost treba da i se dozvoli vistinskata izrazna forma, vo koja mldinskite zdru`enija, kako i aktivnostite koi tie gi prevzemaat ja imaat centralnata uloga. 1. OP[TI ODREDBI Soglasno dosega{nata istoriska, socijalna, politi~ka i eti~ka praktika na makedonskoto op{testvo, a vo otsustvao na me|unarodno priznata definicija, pod terminot mladi vo republika Makedonija se podrazbira posebna socio-eti~ka ketegorija na naselenie na vozrast od 15 do 24 godini, koja e osobeno ranliva na socio-ekonomskite promeni vo po{testvoto, i koja pretsavuva osnoven resurs za razvoj, nosej}i ja kriti~nata misla i poriv za promeni i iden napredok na op{testvoto. Imaj}i gi predvid posledicite od socio-ekonomskata kriza vo Republika Makedonija, koja go onevozmo`uva procesot na razvoj na edna aktivna i odgovorna individua (prolongirano vreme na edukacija, nemo`nost da se najde rabota, nemo`nost da se zasnova semejstvo, ekonomska za visnost od roditelite ili nemawe na ekonomska i ottuka li~na nezavisnot), sekoja seriozna akcija ili programa za mladi treba da gi zeme predvid i licata od 24 do 30 godini, so cel ubla`uvawe ili otstranuvawe na pre~kite koi stojat pred nivniot razvoj kako individui i odgovorni gra|ani na makedonskoto op{testvo. Vremetraeweto na implementacijata na ovaa Strategija }e bide vo period od 10 godini od denot na nejzinoto donesuvawe. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 3. 3 2. MISIJA, OP[TI CELI NA STRATEGIJATA Nacionalnata strategija za mladi na Republika Makedonija se stremi kon podobruvawe na op{tata polo`ba i zadovoluvawe na potrebite i interesite na mladite vo zemjata. Osbeno va`en del od strate{kite opredelbi na strategijata pretstavuva priznavaweto na ulogata na mladite vo razvojot na Republika Makedonija, kako pozitivna dvi`e~ka sila i promotor na novite vrednosti na op{testvoto i dr`avata. Celi na strategijata: Priznavawe na vredostite na mlаdite kako glaven ~ove~ki potencijal na makedonskoto op{testvo koj kontribuira kon negoviot kulturen, ekonomski i politi~ki razvitok; Priznavawe i razbirawe na potrebite na mladite i naso~uvawe na op{testvenite resursi kon zadovoluvawe na istite; Integracija na mladite vo centarot na politi~kiot, socijalniot, ekonomskiot i kulturniot `ivot na Republika Makedonija i nivno priznavawe kako vitalen element za idninata na op{testvoto; Podgotvuvawe na mladite za ostvaruvawe na sopstvenite celi i celite na sopstvenata dr`ava vo edno kompetetitivno opkru`uvawe; Afirmacija na mladite kako pozitivna sila za obnova i razvoj na op{testvoto; Asistencija na mladite vo nadminuvawe na neizbe`nite te{kotii vo periodot na adolescencijata; Jaknewe na moralnite i duhovnite vrednosti na mldite; Po~ituvawe na pravata i slobodite na mladite kako integralen del na korpusot na ~ovekovi porava i slobodi, kako temelna vrednost na makedonskoto op{testvo; Osnovni stolbovi na mladinskata politika na Republika Makedonija treba da bidat: ednakov i sloboden pristap do, i za site, transparentnost i participacija. Mladinskata dimenzija mora da se zeme predvid pri inicijalnoto formulirawe na site aktivnosti koi go definiraat idniot politi~ki, op{testven i socijalen razvoj na Republika Makedonija, vklu~uvaj}i ja i ovaa strategija za mladi. Ottuka, Nacionalnata strategija za maldi na Republika Makedonija gi definira slednite prioriteti za dejstvuvawe na dr`avnite institucii i mladinski zdru`enija na gra|ani: 1. Socijalen razvoj i socijalna integracija na mladite preku kvalitetno formalno i neformalno obrazoavnie; 2. Ekonomski razvoj na mladite preku mladinsko pretpriema{tvo; 3. Podobruvawe na kvalitetot na `iveewe na mladite lu|e; 4. Aktivno u~estvo na mladite lu|e vo javniot `ivot i vo procesite na donesuvawe na odluki na nacionalno i lokalno nivo. 3. OBRAZOVANIE REFERENCI: 1. Zaklu~ocite na Lisabonskiot samit na EU, 2001; 2. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015; 3. Strategija za EU integracii; 4. Nacionalna strategija za razvoj na informati~koto op{testvo. DOLGORO^NA CEL Socijalen razvoj i socijalna integracija na mldite preku kvalitetno formalno i neformalno obarzovanie. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 4. 4 CELNI INTERVENCII Socijalna integracija na mladite preku i vo obrazovniot process Celi: 1. Gradewe na aktivni, demokratski orientirani i odgovorni gra|ani na Republika Makedonija; 2. Promocija na etika na mirot, tolerancija i so`ivot me|u mladite; 3. Eliminacija na segregacijata na mladite od razli~no socio-kulturno poteklo vo u~ili{tata; 4. Promocija na neformalnoto obrazovanie vo u~ili{tata. Strategii; 1. Voveduvawe na kontinuirana i standardizirana edukacija za mladite, od osnovnoto do krajot na srednoto obrazoavnie, ednakva za gimnaziite i stru~nite u~ili{ta, so poseben osvrt na gra|anskite prava, slobodi i odgovornosti; 2. Otvorawe na u~ili{tata za gra|anskite programi na Zdra`enijata na gra|ani; 3. Voveduvawe na programa za interkulturna edukacija na u~enicite i studentite, koja }e opfati: - voveduvawe integrativni, ekstrakurikularni aktivnosti vo etni~ki me{anite u~ili{ta; - me|u-u~ili{ni razmeni na u~enici i vzaemni poseti vo ramkite na von{kolskite aktivnosti na u~ili{tata so poseben akcent na me|uetni~kata sorabotka, opfatot na ruralnite sredini i polovata ednakvost na u~esnicite; - me|u-u~ili{ni sportski aktivnosti i natprevari na me|u-op{tinsko i dr`avno nivo so poseben akcent na me|uetni~kat sorabotka, opfatot na ruralnite sredini i polovata ednakvost na u~esnicite. 4. Voveduvawe na volonterska praksa (rabota), kako del od redovnata nastava vo u~ili{tata; 5. Programa za poddr{ka i stimulirawe na stru~noto usovr{uvaw i promocija na talentiranite mladi, preku stipendirawe i studentsko smestuvawe i standard, mo`nost za promocija i prakti~na rabota za vreme na studiite, izbor za prodol`uvaw na studiite vo zemjata i vo stranstvo i nivno brzo vrabotuvawe na soodvetni rabotni mesta; 6. Organizirawe na op{testveniot `ivot, kulturni, sportski i socijalni aktivnosti vo u~eni~kite i studentskite domovi. Aktivno u~estvo na mladite vo kreiraweto na obrazovniot proces Celi: 1. Involvirawe na u~enicite i studentite vo procesot na donesuvawe na odluki; 2. Sorabotka so u~eni~kite i studentskite zdru`enija na gra|ani. Strategii: 1. Zgolemuvawe na brojot na pretstavnicite na u~enicite i studentite vo u~ili{nite soveti, konsekventno vo fakultetskite i univerzitetskite soveti i senati; 2. Redovno informirawe na u~enicite i studentite za tekovnoto rabotewe na nivnata obrazovna ustanova i za oip{tite obrazovni procesi, peku konsultativni sredbi i drugi formi na vzaemen dijalog i informirawe; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 5. 5 3. Aktivno vklu~uvawe na mladite, mladinskite i studentskite zdru`enija na gra|ani vo razvojot, implementacijata i evaluacijata na Zakonite za u~eni~ki i studentski standard; 4. Vklu~uvawe na ednakva osnova, na sredno{kolskite i studentskite asocijacii vo kreiraweto na lokalnata i dr`avnata obrazovna politika; 5. Finansiska poddr{ka za proektno rabotewe na sredno{kolskite i studentskite asocijacii. 3.3.3. Promovirawe ednakvi mo`nosti za obrazovanie na mldite so cel pottiknuvawe na nivniot li~en i individualen razvitok Celi: 1. Celosna horizontalna i vertikalna proodnost na obrazovniot sistem; 2. Koristewe na novite tehnologii so pristap do, i koristewe na najnovi informacii; 3. Obezbeduvawe na ednakvi uslovi za obrazovanie bez ogled na materijalnot status, pol, etni~koto poteklo i mesto na `iveewe; 4. Reforma na obrazovniot proces za licata so posebni potrebi i nivna celosna integracija vo istiot. Strategii: 1. Izrabotka na informativen i sovetodaven sistem sostaven od profesionalen kadar, mladi volonteri i informativni materijali, koj }e ja olewsni odlukatana mladite za izbor na povisokiot stepen na obrazovanie; 2. Voveduvawe mehanizmi za opfat, sovetuvawe i poddr{ka na deca i mladi koi voop{to ne vlegle vo procesot na obrazovanie; 3. Programi za povtorno vra}awe vo u~ili{tata, doobuka ili prekvalifikacija na onie mladi koi istite gi napu{tile poradi prblemi na adaptacija, odnesuvawe, bolesti na zavisnost, rana bremenost, religiozni i socijalni pri~ini, so po~ituvawe na razlikite i celosna senzitivnost kon potrebite, interesite i tradiciite kaj oddelni zaednici vo Republika Makedonija; 4. Programa za poddr{ka preku peer edukacija i peer volonteri nas u~enici koi se spre~eni da posetuvaat u~ili{te poradi podolgoro~no otsustvo od zdravstveni pri~ini; 5. Infrastrukturni zafati za otstranuvawe na arhitektonskite i prostornite barieri so cel ednakov pristap kon mladite so posebni potrebi; 6. Revidirawe na kriterioumite za smestuvawe vo u~eni~kite i studentskite domovi, so poseben akcent na mladite od ruralnite stredini, socijalno zagrozeni semejstva i mladi od etni~kite zaednici; 7. Unapreduvawe na standardite za dostoinstven `ivot i uslovi za rabota na studentskite i u~eni~kite domovi. 3.3.4. Kontinuiran profesionalen razvoj na rakovodnata, stru~nata i nastavni~kata struktura Celi: 1. Kvalifikuvan nastaven kadar so kapacitet da odgovori na potrebite na u~enicite i studentite; 2. Poddr{ka za, i unapreduvawe na reformskite zafati; Strategii Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 6. 6 1. Obuka na arkovodnata, stru~nata i nastavni~kat struktura soglasno reformite vo obrazovanieto i vo kontekst na vremeto i potrebite na decata i mladite; 2. Vospostavuvawe na mre`a na treneri za nastavnici i profesori so cel unapreduvawe na reformskite zafati. 3.3.5. Kontinuirana poddr{ka i primena na neformalnoto u~ewe kako komplementarno vo formalnoto obarzovanie 1. Kontinuirana obuka na mladinski lideri; 2. Voveduvawe na postojan univerzitetski kurs za mladinska rabota; 3. Priznavawe na steknatite ve{tini i iskustva vo neformalnoto obrazovanie kako dopolnitelni i oficijalni kvalifikacii pri baraweto rabota; 4. Sertifikacija na neformalnoto obrazovanie; 5. Javna promocija i informirawe na mladite za vidovite na programi i mo`nostite koi gi nudi neformalnoto obarzovanie, osobeno na lokalno nivo; 6. Programa za finansirawe na proekti i mladinski zdrau`enija na gra|ani so cel podobruvawe na kvalitetot na ekstrakurikularnite programi i von{kolskite aktivnosti. 4. MLADINSKO SAMOVRABOTUVAWE, PODDR[KA PRED VRABOTUVAWE 4.1. DOLGORO^NA CEL Ekonomski razvoj preku zgolemeni mo`nosti za vrabotuvawe i samovrabotuvawe na mladite lu|e. 4.2. REFERENCII 1. Evropski nasoki za vrabotuvawe; 2. Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija; 3. Strategija za Evrointegracii na Republika Makedonija; 4. Strategija za namaluvawe na siroma{tijata vo Republika Makedonija. 4.3. CELNI INTERVENCII Razvoj na mladinsko pretpriema{tvo Celi: 1. Obuka za mali i sredni pretprijatija i samovrabotuvawe; 2. Voveduvawe na realni i virtuelni kompanii vo srednite stru~ni kompanii; 3. Voveduvawe osnovi na pretpriema{tvo kako fakulativen predmet ili ekstrakurikularna aktivnost vo gimnaziite; 4. Zgolemuvawe na brojot na mali i sredni pretprijatija formirani i rakovodeni od mladi, osobeno vo ruralnite sredini; 5. Zadol`itelna obuka na korisnici na krediti i dano~ni olesnuvawa za mali i sredni pretprijatija. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 7. 7 Strategii: 1. Programa za sistematska i kontinuirana obuka i kreditirawe preku privilegiraniot sektor na mladi lu|e koi imaat `elba za otvorawe na mali i sredni pretprijatija, osobeno vo agrarniot sektor; 2. Partnerstvo pome|u dr`avnite organi, civilnoto op{testvo, obrazovnite institucii i privatniot sektor vo oblasta na vrabotuvaweto na mladite lu|e; 3. Dano~ni olesnuvawa za otvorawe na mali i sredni pretprijatija od strana na mladi lu|e, osobeno vo ruralnite sredini. Brza tranzicija od obrazovanie vo raboten odnos Celi: 1. Eliminirawe na vremeto potrebno za tranzicija. Strategii: 1. Formirawe na fond za stipendirawe i kreditirawe na na prakti~nata obuka na talentirani mladi vo soodvetnata oblast, so mo`nost za redovno vrabotuvawe vo firmata ili institucijata koja e davatel na stipendijata - kredit i prakti~nata obuka; 2. Formirawe na mladinska berza na trudot kako del od berzata na trudot za celokupnoto naselenie; 3. VET reformi; 4. Redovni istra`uvawa na efektite od funkcionalnata povrzanost na VET sistemot i dvi`ewata na pazarot na rabotnata sila. Pogolema konkurentnost na mladite na pazarot na rabotna sila Celi: 1. A`urirawe i transparentna distribucija na informacii za pazarot na trudot i potrebata od rabotna sila vo toj kontekst; 2. Do i pre-kvalifikacija na mladi kadri; 3. Obuka na mladite vo pretpriema{tvo, kompjuterski ve{tini i stranski jazici; 4. Specijalizirana obuka na mladi od ruralni sredini i nivno subvencionirano vrabotuvawe vo agrarniot sektor. Strategii: 1. Ovozmo`uvawe stru~na i finasiska poddr{ka na mladite i mladinskite zdru`enija na gra|ani koi rakovodat so programi za obuka i do/pre-kvalifikacija na mladite; u~ewe na tehniki za barawe rabota, do`ivotno u~ewe i obrazovanie na vozrasni; 2. Obezbeduvawe navremena i adekvatna informacija za mladite so cel da im ja olesni odlukata za nivnata idna profesionalna orientacija; 3. Programi za finansirawe na proekti na mldinski zdru`enija na gra|ani koi sproveduvaat neformalna edukacija vo sferata na mladinsko vrabotuvawe, samovrabotuvawe, i podobruvawe na rabotnite ve{tini; 4. Stipendii i krediti na mladi lu|e za nivno obrazovanie i dousovr{uvawe vo zemjata i stranstvo; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 8. 8 5. Programa za mladinsko informirawe vo sferata na vrabotuvaweto, pazarot na rabotna sila; 6. Odr`liva sorabotka pome|u programite za samovrabotuvawe, do i pre-kvalifikacija na mladite so potrebite na pazarot na rabotna sila na lokalno nivo; 7. Formirawe na grupi na treneri koi }e vr{at redovna obuka an persona lot na mladinskite centri so cel unifikacija na programite i razmena na iskustva i dobri praktiki na nivo na dr`avata. 5. KVALITET NA @IVEEWE DOLGORO^NA CEL Podignato op{to nivo na kvalitetot, standardot i eti~kite vrednosti na `ivotot na mladite vo mestata vo koi `iveat. REFERENCI 1. Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija; 2. Strategija za Evrointegracii na Republika Makedonija; 3. Strategija za namaluvawe na siroma{tijata vo Republika Makedonija; 4. Evropska komisija: Bela kniga na Evropskata mladinska politika; 5. Evropski mladinski pakt na EU; 6. Ramkovna spogodba za implementacija na Evropskata mladinska karta; 7. Nacionalna strategija za razvoj na informati~koto op{testvo; 8. Strategija za podigawe na javnata svest za `ivotnata sredina. CELNI INTERVENCII 5.3.1. OMASOVUVAWE NA SPORTOT I SPORTSKITE AKTIVNOSTI KAJ MLADITE Celi: podobruvawe na kvalitetot na sportskata infrastruktura; aktivna sorabotka pome|u dr`avnite organi, u~ili{tata i sportskite zdru`enija. Startegii: 1. Zafati vo postoe~kata infrastruktura nameneta za sportski aktivnosti na mladata populacija i nivnite zdru`enija na lokalno nivo; 2. Vklu~uvawe na sportskite zdru`enija na gra|ani vo izrabotkata i implementacijata u~ili{nite programi za fizi~ko vospituvawe; 3. Programa za sportski natprevari me|u u~ili{tata na dr`avno nivo; 4. zadol`itelno vklu~uvawe na maldinskite sportski zdru`enija vo Programata za finansirawe na sportot i poddr{ka na sportski zdru`enija i aktivnosti; 5. Obnova na sportskite rekviziti vo u~ili{tata. AKTIVNO U^ESTVO NA MLADITE VO GRI@ATA ZA, I ZA[TITATA NA @IVOTNATA SREDINA Celi: - Zgolemuvaweto na nivnata gri`a i akcija za za{tita na `ivotnata sredina; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 9. 9 - Aktiven pridones na mladite vo nivnata li~na psiho-fizi~ka izgradba i za{tita na `ivotnata sredina; - Podigawe na svesta na mladite. Strategii 1. Vklu~uvawe na mladite vo Programite za edukacija i podigawe na svesta na naselenieto; 2. Disiminacija na informacii i ovozmo`uvawe na aktivna participacija na mladite pri kreiraweto na strategija za za{tita na `ivotnata sredina; 3. Nadopolnuvawe na nastavnite programi vo u~ili{tata i fakultetite so sodr`ini i konkretni akcii vo smisla na proektni zadol`itelni aktivnosti od sferata na ekologijata i za{tita na `ivotnata sredina; 4. Programi za poddr{ka na proekti na ekolo{ki zdru`enija na gra|ani, }e poddr`i poddr`i i ekolo{ki proekti na mladinski ekolo{ki zdru`enija; 5. Voveduvawe ekstrakurikularni aktivnosti vo u~ili{tata za za{tita na prirodnata sredina. SOLIDARNOST I EDNAKVI MO@NOSTI Celi - Visoko nivo na solidarnost, tolerancija i ednakvi mo`nosti i tretmani za site mladi lu|e; - Kreativno ispolnuvawe na slobodnoto vreme na mladite vo korisni i socio- edukativni aktivnosti; - Razvivawe ~uvstvo na solidarnost me|u mladite, osobeno na onie na koi im e potrebna specijalna nega, kako i kon pomladite-decata, i postarite-vozrasnite generacii; - Kreirawe duh na samodoverba, liderstvo i veruvawe deka preku li~nite sposobnosti mo`e da se realizira sopstveniot potencijal vo op{testvoto; - Podigawe na svesta za odgovornostite i obvrskite kon semejstvoto, drugite lu|e i op{testvoto, pravata i slobodite koi mladite gi u`ivaat. Strategii 1. Obuka za volonterska rabota za mladi lu|e, vo site sferi na op{testvenoto `iveewe; 2. Programi za volonterska rabota na mladite lu|e kako del od formalniot obrazoven sistem, soglasno obrazovnata programa na tie u~enici / studenti (medicinari - bolnici; pravnici - sudovi i rabota so maloletni delikventi i sl.); 3. Programi za vklu~uvawe na mladite lu|e kako facilitatori na proekti za mladi i vozrasni so ekonomski ili socijalni problem: na toj na~in se promovira principot na solidarnost i se promovira socio-kulturna razmena i zapoznavawe na razli~ni socijalni sloevi vo op{testvoto; 4. Usvojuvawe na zakon za volonterska rabota koj }e gi regulira pravata, obvrskite i odgovornostite na volonterite vo gorenavedenite programi; 5. Priznavawe na steknatite sertifikati i preporaki za vreme na dobrovolnata rabota kako kako osnova za pogolema konkurentnost pri baraweto rabota. MOBILNOST NA MLADITE Celi Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 10. 10 - Razvivawe seriozen, {irok pogled i razbirawe na svetot, sopstvenoto op{testvo i razli~nite kulturni vrednosti na lu|eto; - Razvivawe na svest i zrel pogled na po{irokoto evropsko opkru`uvawe i integracija, bazirana na vzaemnoto po~ituvawe i razbirawe, svest za zaedni~ki kulturni vrednosti; - Olesnuvawe na ekonomskata polo`ba na mladite; - Ovozmo`ena finansiska, informativna i logisti~ka poddr{ka pri patuvawe vo zemjata i stranstvo; - Pristap do niza benificii i institucii vo kulturata, rekreativnata, sportskata i socijalnata sfera, kako i soodvetni olesnuvawa na li~noto osiguruvawe, prevoz i smestuvawe, vo slu~aj na individualni i grupni patuvawa, vo i nadvor od zemjata. Strategii 1. Zapoznavawe na mladite lu|e i podigawe na svesta za procesot na pribli`uvawe kon EU, kako i nivno konsultirawe, kako kategorija na naselenie koja e najmnogu pogodena od dene{nata zatvorenost na zemjata; 2. Vklu~uvawe na konceptot na evropski gra|anin i promocija na evropskite vrednosti kako del od ekstrakurikularni aktivnosti na formalniot obrazoven sistem; 3. Institucionalna poddr{ka za u~estvo vo, ili organizacija na mladinski programi za razmeni, osobeno vo oblasta na kulturata, koi celat kon interakcija na mladite od pograni~nite oblasti i sosednite zemji, so cel me|usebno zapoznavawe i razbirawe; 4. Edukacija i kulturni razmeni na u~enici i studenti od razli~ni lokalni zaednici so cel zapoznavaw na zaedni~kite kulturni vrednosti vo zemjata, neguvawe na kulturnite tradicii, zapoznavawe na nejzinite znamenitosti i u~ewe od razli~nite `ivotni stilovi; 5. Fond i programi za zgolemena poddr{ka na neprofitnite bilateralni i multilateralni proekti i mladinski razmeni koi: pridonesuvaat kon ostvaruvawe na kontakti na mladi so razli~no kulturno poteklo; razvivaat interkulturni edukacii; programi na mladinski razmeni i prisustvo na mladite na seminari, konferencii i drugi vidovi na sredbi od me|unaroden i / ili interkulturen karakter; 6. Sredstva za poddr{ka preku sopstveni kampawi, donacii i grantovi; 7. Buxet i programi za finansiska poddr{ka za proekti koi }e ovozmo`at: Ednakov pristap do site informacii od strana na mladite; Koristewe na modernite sredstva na komunikacija i novite tehnologii kako sredstvo za zapoznavawe i u~ewe na tu|ite vrednosti i kulturi; 8. Pristapuvawe kon mladinskite, kulturnite i edukativnite programi na Evropskata Unija so cel direkten pristap na instituciite i zdru`enijata na gra|ani kon mladinskite, obrazovnite i kulturnite programi i grantovi na Unijata; 9. Vklu~uvawe na eden predstavnik na mladite vo sostavot na nacionalnata delegacija na Republika Makedonija pri Generalnite sobranija na UNESKO i OON 10. U~estvo na eden predstavnik na t.n. „neorganizirana mladina” vo republikata na Evropskata konferencija na ministri za mladi i sport pri Sovetot na Evropa; 11. Pristapuvawe kon potpi{uvawe na Ramkovnata spogodba za Evropska mladinska karta pri Sovetot na Evropa i implementacija na mladinskata karta EURO<26 vo Makedonija. OSAMOSTOJUVAWE NA MLADITE - DOMUVAWE Celi Eliminirawe na sostojbata na finansiska zavisnost, bilo od semejstvoto, bilo od treta strana; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 11. 11 Osamostojuvawe, razvivawe na ~ustvo za aktivno samostojno kreirawe na svojata finansiska nezavisnost; Olesnuvawe na procesot za steknuvawe na sopstven dom za mladite lu|e; Formirawe na mladite kako odgovorni potro{uva~i. Strategii 1. Programi za sovetuvawe na mladite lu|e i mladite bra~ni dvojki za prevzemawe na finansiski obvrski za, i obezbeduvawe na sopstven dom; 2. Programa za poddr{ka na mladite pri oformuvawe na sopstven, pristoen dom za `iveewe i nivno po{teduvawe od prevzemaweto dolgoro~ni finansiski obvrski (namensko i povolno kreditirawe), so poseben akcent na slednite kriteriumi: 3. Promena na uslovite i olesnuvawe na materijalno-finansiskite i legislativnite uslovi za iznajmuvawe stan, ku}a koga se vo pra{awe mladi lu|e vo obrazovniot proces, mladi bra~ni dvojki ili samohrani mladi roditeli; 4. Ovozmo`uvawe pristap do socijalni stanovi i drugi formi na subvencionirano re{avawe na stanbenoto pra{awe na mladite so niski primawa i mladi so specijalni potrebi, pri {to mese~niot nadomestok za stanarina da bide minimalen; 5. Izgradba na socijalni stanovi nameneti za kupoproda`ba ili iznajmuvawe od strana na mladi lu|e vo obrazovniot proces, mladi bra~ni dvojki i samohrani mladi roditeli, so poddr{ka i dotacija od srana na dr`avniot buxet; 6. Odobruvawe na povlasteni kamatni stapki za krediti i odobruvawe na krediti so povlasteni uslovi na otplata voop{to za mladi lu|e vo obrazovniot proces, mladi bra~ni dvojki i samohrani mladi roditeli koi iznajmuvaat ili kupuvaat dom za `iveewe; 7. Programa za kontinuirana obuka na personalot na agenciite za nedvi`nosti so cel pogolema svest za problemite na mladite i nivnatransformacija vo facilitatori na pristapot na mladite lu|e i mladite bra~ni dvojki kon iznajmen ili sopstven dom. GRI@A ZA ZA[TITA NA SEMEJSTVOTO Celi Institucionalna poddr{ka na semejstvoto kako osnovna kletka na socijalizacija na mladite lu|e; Za{tita na decata i mladite od sekakov degradira~ki tretman. Strategii 1. Seopfatno regulirawe na pravata i za{tita na decata i mladite vo semejstvotovo ramkite na Zakonite za semejstvo i naseluvawe preku vklu~uvawe na slednite merki: Podobruvawe na kvalitetot na zgri`uvawe, izdr{kata i vospituvaweto na decata bez roditeli ili decata ~ii roditeli ne `iveat pove}e zaedno; Sovetuvawe i edukacija za pravata na decata i mladite vo semejstvoto; Sovetuvawe i edukacija na zgri`uva~ki semejstva i nivna specijalizacija za prifa}awe na odredeni kategorii na deca; 2. Aktuelizirawe na procesot na deinstitucionalizacija za zgri`uvaweto na na deca i mladi vo nasoka na promocija i stimulirawe na alternativni formi na zgri`uvawe na deca bez roditeli i roditelska gri`a, deca so naru{eno povedenie, deca so vospitno socijalni problemi i deca so posebni potrebi; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 12. 12 3. Formirawe na mre`a na lokalni i nacionalni kancelarii za sovetuvawe nkoi treba da ponudat pomo{ za site pra{awa vrzani za pravata, za{titata i pravilniot razvitok na decata vo ramkite na semejstvoto; 4. Nacionalna kampawa za podigawe na svesta i institucionalna za{tita i resocoijalizacija na decata i maldite od sekoj vid na detska pornogarfija, seksualna zloupotreba, pedofilija i trgovoja so deca i `eni; 5. Izrabotka na programa za rabota so deca i mladi vo domovite za deca bez roditeli i domovi za deca so vospitno-socijalni problemi, domovi za deca so naru{eno povedenie i domovi za deca so posebni potrebi, koja }e vklu~i: definirawe na nov odnos pome|u vospita~ite i {titenicite; Nova nasatvna programa koja }e se naso~i kon socijalna kohezija i re-integracia vo op{testvoto; Sledewe i voveduvawe na novi tehnologii; Pristap do site informacii za mladite {titenici; Programi za pogolema mobilnost na mladite {titenici so cel nivno kulturno i eti~ko sozrevawe; Kontinuirana edukacija na vrabotenite vo ovie institucii. 6. ZDRAVSTVO I PREVENCIJA DOLGORO^NA CEL Edukacija na mladite i promocija na zdravi `ivotni stilovi. REFERENCI 1. Nacionalna strategija za prevencija na HIV/SIDA; 2. Programa za za{tita od HIV/SIDA poddr`ana od Globalniot fond; 3. Programa za imunizacija na naselanieto - Ministerstvo za zdravstvo; 4. Programa za zdravstvena za{tita na naselenieto - Ministerstvo za zdravstvo; 5. Strategija za namaluvawe na siroma{tijata; 6. Strategija za reformi vo obrazovanieto. 6.2 CELI - [iroka edukacija na decata i mladite; - Praktikuvawe na zdravi `ivotni stilovi od strana na mladite; - Aktivno u~estvo na mladite vo implementacijata na zdravstvenite i preventivnite programi; - Prevencija na seksualno-preneslivi infekcii, vidovi infekcii, na~in na prenos, posledici i prevencija; - za{tita i po~ituvawe na li~nosta i nejzinata intima. CELNI INTERVENCII [iroka edukacija na decata i mladite Strategii 1. Programa za redovno i celosno informirawe na naldite lu|e vo u~ili{tata i fakultetitei nevladinite organizacii, kako i preku sredstvta za javno informirawe, so cel da ima se uka`e na te{kite posledici po zdravjeto od sovremenite bolesti, kao HIV/SIDA, sostojbite vo svetot i kaj nas i na~inot na prevencija od istite; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 13. 13 2. Programa za edukacija na mladite za li~noto zdravje i higiena, seksualno i reproduktivno zdravje, prevencija na droga, alkohol i cigari, so cel namaluvawe na rizicite po zdravjeto na mladite preku u~ewe i prifa}awe na zdravi `ivotni stilovi, gri`a i nega na sopstvenoto zdravje; 3. Programa za podigawe na svesta i edukacija na mladite lu|e za opasnostite od konzumiraweto droga, alkohol i cigari; 4. Podigawe na kapacitetot i opsegot na deluvawe na inspekciskiot nadzor, Ministerstvoto za vnatre{ni raboti, vo odnos na sproveduvaweto, kontrolata i kaznuvaweto na konzumiraweto alkohol od strana na maloletni lica; 5. Podigawe na svesta i obuka na nastavni~kiot kadar, pedagozite i psiholozite, i osobeno socijalnite rabotnici za re{avawe na problemite od konzumirawe droga, alkohol i cigari pome|u mladite lu|e; 6. Voveduvawe programi za resocijalizacija i integrirawe na mladite lu|e koi imaat problemi so alkoholot; 7. Zajaknuvawe na merkite za kontrola vrz zabranata za javno reklamirawe na cigarite i alkoholot, osobeno vo proda`nite mesta; 8. Kampawa za podigawe na svesta na celokupnoto naselenie za arste~kite problemi na drogata vo Republika Makedonija; 9. Promocija na zdravi `ivotni stilovi za popolnuvawe na slobodnoto vreme na mladite; 10. Investirawe vo sistem na permanenten, aktiven, zdravstven tretman i rehabilitacija na zavisnicite, kako i nivna reintegracija vo op{testvoto; 11. Posebna programa za opfat na decata i mladite od Romskata zaednica i mladite od ruralnite sredini vo primarnata zdravstvena za{tita i programata na imunizacija na naselenieto; 12. Finansiska poddr{ka na mladinskite zdru`enija na gra|ani aktivni na poleto na prevencijata i promocijata na zdravi `ivotni stilovi; 13. Kontinuirana programa za zgolemuvawe na bezbednosta vo soobra}ajot, so cel podigawe na svesta na naselenieto i osobeno na mladite za posledicite od nesovesnoto vklu~uvawe vo soobra}ajot. 7. PARTICIPACIJA NA MLADITE DOLGORO^NA CEL Aktivno u~estvo na mladite vo site op{testveni i javni procesi i procesite na donesuvawe na odluki. REFERENCI 1. Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija; 2. Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija; 3. Bela kniga na Evropskata mladinska politika; 4. 11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa; 5. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015; 6. Nacionalna strategija za razvoj na informati~ko op{testvo. CELNI INTERVENCII 1. Pottiknuvawe na mladite aktivno da se vklu~a vo op{testvoto; 2. Otstranuvawe na site pre~ki (administrativni, jaz na generaciite, nedoverba, zakonski i sl.) za aktivna participacija na mladite vo javniot `ivot vo zemjata; 3. Vospostavuvawe na kanali za participacija na mladite i za izrazuvawe i usvojuvawe na nivnoto mislewe vo administrativnite organi na dr`avata i lokalnata samouprava; 4. Promocija na pravoto na mladite da se zdru`uvaat; Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 14. 14 5. U~estvo na mladite vo rabotata na dr`avnite organi i tela. Strategii: 1. Programa za {iroko zapoznavawe i informirawe na mladite za nivnite prava, slobodi i odgovornosti kako individui i gra|ani, osobeno za nivnoto pravo zna aktivno u~estvo vo procesite na donesuvawe odluki i edukacija na mladite za vrednostite i ulogata na civilnoto op{testvo; 2. Vklu~uvawe na pretstavnici na mladite i mladinskite zdru`enija na gra|ani vo rabotata na site vladini i parlamentarni tela i komisii, javni ustanovi i pretprijatija koi vo domenot na svoeto rabotewe opfa}aat sferi na interes na mladata populacija, preku razvoj na strukturi na ko-menaxment bazirani na pristapot na zaedni~ki konsultacii na nacionalno i lokalno nivo so cel invlvirawe na mladite i nivnite formi na zdru`uvawe vo donesuvaweto na site odluki koi go zasegaat, pritoa po~ituvaj}i gi avtonomnosta na zdru`enijata i prerogativite na javnite ustanovi. 8. MLADINSKO INFORMIRAWE DOLGORO^NA CEL Pluralizam i ednakvi mo`nosti vo informiraweto na mladite. REFERENCI; - Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija; - Ekonomska programa na Vladata na Republika Makedonija; - Bela kniga na Evropskata mladinska politika; - 11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa; - Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015. CELNI INTERVENCII Celi - Pravo na neograni~en pristap do slobodna, nezavisna, jasna, lesno pristapliva i kvalitetna informacija od interes i potreba na mladiot ~ovek; - Podobruvawe i za{tita na imixot na mladite lu|e vo mediumite; - Otvorenost i transparentnost na dr`avnite i lokalnite institucii; - Formirawe na mladinski informativni servisi; - Postojano unapreduvawe na kvalitetot i funkcioniraweto na studentski i u~eni~ki biblioteki, funkcionirawe, obnova, dostapnost i nabavka na kni`niot i u~ebniot fond. Strategii 1. Izrabotka na programski preporaki za: Podobruvawe na imixot i pogledot vrz mladite lu|e koj mediumite denes go imaat; Sledewe na korektnoto koristewe na mladite vo reklamiraweto; Obezbeduvawe na u~estvo na mladite lu|e vo kreiraweto na imixot koj mediumite go pretstavuvaat; Opfat na potrebite i interesite na mladite od ruralnite sredini, marginaliziranite grupi mladi i mladite od etni~kite zaednici (izbegnuvawe na elitizam vo informiraweto) Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 15. 15 3. Programa za pristap do informacii za aktivnostite na, otvorenost i transparentnost na dr`avnite i lokalnite organi na vlasta; 4. Formirawe i poddr{ka za mladinski informativni servisi vo ramkite na lokalnite mladinski centri so cel olesnuvawe na pristaot do informacii za slobodni rabotni mesta, obrazovnite, rekreativnite i kulturnite institucii i ustanovi, mobilnost, obuka, prekvalifikacija i patuvawa, kulturno i sportsko nadgraduvawe; 5. Programi za pomo{ i sovetuvawe na site mladi koi se vo nevoqa ili pbaruvaat asistencija od bilo koj vid, kako i za site marginalizirani mladi. 9.KULTURA 9.1. DOLGORO^NA CEL Aktivno u~estvo na mladite vo kulturniot `ivot preku izrazuvawe na nivniot kreativen potencijal. 9.2.REFERENCI 1. Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija; 2. Bela kniga na Evropskata mladinska politika; 3. 11 inidikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa; 4. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015; 5. Nacionalna programa za kulturata za periodot 2004-2008 godina. 9.3. CELNI INTERVENCII Celi Pottiknuvawe na mladite da u~estvuvaat vo umetni~ki aktivnosti, pretstavuvawa na proekti kako del od nivnata edukacija, profesija i slobodno vreme; Pottiknuvawe na kreativnite sposobnosti na mladite vo oblasta na kulturata; Zapoznavawe na kulturnite vrednosti na drugite etni~ki zaednici vo Makedonija; i Pro{iruvawe na mo`nostite za li~no razbirawe, nadgraduvawe i vrednuvawe na makedonskoto, evropskoto i svetskoto kulturno naslednstvo. Strategii 1. Poddr{ka na proekti koi sodr`at kreativni aktivnosti, prepoznavawe, razvivawe i promocija na talenti i umetni~ki potencijali na mladite i promoviraat sistem z rano otkrivawe na talentirani maldi lu|e ni nivno naso~uvawe vo umetni~kite profesii; 2. Programa za jaknewe na kulturata na tolerancija me|u mladite; 3. Promocija na u~estvo na sredno{kolci i studenti vo rabotata na kulturnite institucii; 4. U~estvo na mladite i nivnite zdru`enija vo programite za finansirawe na instituciite i zdru`enijata na gra|ani od oblasta na kulturata; 5. Vklu~Uvawe na mladite, kako individui ili ~lenovi na zdru`enija na gra|ani vo sledeweto na implementacijata i evaluacijata na nacionalnata kulturna politika; 6. Voveduvawe na sistem za rano otkrivawe na talentirani mladi lu|e i nivno naso~uvawe vo umetni~kite profesii. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 16. 16 10. LOKALNA MLADINSKA RABOTA 10.1. DOLGORO^NA CEL Aktivna participacija na mladite vo politi~kiot, socijalniot, ekonomskiot i kulturniot `ivotna lokalnata zaednica. 10.2. REFERENCI 1. Zakon za edinicite na lokalnata samouprava; 2. Strategija za evrointegracii na Republika Makedonija; 3. Bela kniga na Evropskata mladinska politika; 4. 11 indikatori za mladinska politika na Sovet na Evropa; 5. Nacionalna programa za razvoj na obrazovanieto vo Republika Makedonija 2005-2015; 6. Nacionalna programa za kulturata za periodot 2004-2008; 7. Evropska povelba za u~estvo na na mladite vo lokalniot i regionalniot `ivot na zaednicata. 10.3. CELNI INTERVENCII Celi Vospostavuvawe na mehanizmi za implementacija na lokalni mladinski strategii Poddr{ka na loklani mladinski zdru`enija na gra|ani Strategii 1. Prilagoduvawe na Makedonskoto zakonodavstvo kon odredbite od Evropskata povelba za u~estvo na mladite vo lokalniot `ivot na Evropa. 2. Obuka na op{tinskata administracija za izrabotka na lokalni strategii za mladi, preku adaptacija ili modifikacija na ovaa Strategija, kon lokalnite potrebi i interesi na mladite, kako i kon lokalnite razvojni potrebi i prioriteti na op{tinite. 3. Voveduvawe na trening programi za vrabotuvawe , samovrabotuvawe, otvorawe na mali i sredni pretprijatija na lokalno nivo so sovetuvali{ta za vrabotuvawe i izbor na profesija 4. Programi za stipendirawe i prakti~na rabota za studenti na lokalnite univerziteti i fakulteti; 5. Lokalnite programi za domuvawe na mladite lu|e: vodewe na politika vo odnos na vidot i visinata na iznajmuvaweto ili kupuvaweto na stanovi, izgradbata; 6. Lokalnite programi za informirawe, podigawe na svesta, obuka na mladite lu|e vo odnos na poddr{kata za volonterska rabota , promocijata na solidarnost, ednakvost, interkulturna edukacija i sorabotka; 7. Programa za opfat i reintegracija na mladi lu|e od marginiliziranite grupi, osobeno vo ramkite na aktivnata politika a razvoj na ruralnite sredini; 8. Informativni ili trening programi za promocija na zdravi `ivotni stilovi pome|u mladite lu|e osobeno vo odnos na seksualnata edukacija , prevencija na rana bremenost, za{tita od od seksualno prenoslivi bolesti, borba protiv droga , soobra}ajni nesre}i; 9. Programa za podigawe na svesta, obuka ili konkretni akcii vo odnos na za{tita na ~ovekovata sredina; 10. Soglasno kulturnite potrebi i obele`ja na zaednicata, kreirawe na programata vo forma na grantovi, krediti, stipendii, kursevi, obuka, kulturni i zabavni aktivnosti vo koi prioritet }e imaat mladite lu|e , kako izlo`bi, koncerti, natprevari, seminari, trkalezni masi, ekskurzii, studii i sl. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 17. 17 11. Poddr{ka, izgradba, rekonstrukcija i gri`a za lokalnata sporttska infrastruktura so poseben akcent na besplaten i ednakov pristap na site mladi za nivno koristewe, organizacija na razli~ni sportski aktivnosti, natprevari , poddr{ka za sportski dru{tva i organizacii; 12. Organizacija na programi za razmena na mladi lu|e so drugi lokalni zaednici, kako i programi za razmena i sorabotka na mladi lu|e so regioni zaednici od drugi zemli; 13. Poddr{ka na asocijativniot `ivot na mladite lu|e preku poddr{ka na nivnite organizacii od razli~ni sektorski buxetski stavki; 14. Programi za mladinsko informirawe, kako konsolidacija na mladinskite informativni servisi, kreirawe na istra`uva~ki centri za informirawe i dokumentirawe, promocija na mladinski spisanija, mladinski programi na radio i TV. 15. Programi za prevencija na maloletni~ka delikvencija; 16. Kreirawe i poddr{ka za lokalnata infrastruktura koja }e im bide dodelena na mladinskite organizacii; 17. Finansiska poddr{ka za lokalnite mladinski koordinativni pretstavni~ki tela, mladinski zdru`enija i mladinski centri za neformalna edukacija; 18. Formirawe na posebni koordinativni tela za sorabotka so maldinski zdru`enija na gra|ani so cel dizajnirawe, sledewe i implementacija na razli~ni lokalni programi za mnladi. 11. INSTITUCIONALNA RAMKA NA STRATEGIJATA 11.1. Agencijata za mladi i sport na Republika Makedonija i pretstavnicite na mladinskite koordinativni asocijacii ja imaat primarnata uloga vo implementacijata na strategijata na mladi. Nadle`en za tolkuvawe i periodi~na evaluacija na Nacionalnata strategija za mladi e Nacionalniot upravuva~ki komitet. 11.2 Mladinskite formi zau`uvawe rabotat za ostvaruvawe na specifi~nite celi na mladite koi sepredmet na na zdru`uvaweto i se avtonomni i nezavisni od nadvore{nite vlijanija vo svoeto rabotewe, vnesuvaj}i pritoa novi idei i priodi vo politi~kata debatai politi~kata agenda na dr`avnite institucii koi gi tangiraat mladite; Formi na zaedni~ka koordinacija i sorabotka 11.3 Agencijata za mladi i sport na Republika Makedonija }e formira nacionalen upravuva~ki komitet, sostaven od ednakov broj na pretstavnici na site relevantni ministerstva koi zadovoluvaat mladinski potrebi i pretstavnici na mladinski zdru`enija ~ija cel }e bide: Konsultacii po odnos na odreduvaweto na osnovni pravci i metodi vo definiraweto i implementacijata na sistemski integrirani razvojni strategii i programi za mladite; Izrabotka na akcionen plan za implemenatacija na strategijata; Definuirawe na indikatorite za procenka na eektite od Strategijata; Konsultacija i izgradba na predlozi po odnos na zakonskata regulativa od domenot na ovaa mladinska politika; Strategija na razvoj, jaknewe i osamostojuvawe na mladinskite zdru`enija i mre`i. 11.4 Agencijata za mladi i sport }e publikuva redoven godi{en Nacionalen izve{taj za polo`bata na mladite vo Republika Makedonija, preku koj }e se sledat rezultatite od sevkupnototo deluvawe na implementacijata na ovaa strategija za mladi, preku statisti~kite podatoci za op}tata polo`ba na mladite vo dr`avata i istiot }e slu`i kako pojdovna to~ka vo ocenuvaweto na uspe{nosta na istata, kako i procenka na prioritetite za idniot razvoen period. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05
  • 18. 18 Lokalni mladinski koordinativni pretstavni~ki tela 11.5 So cel koordinacija, me|usebna sorabotka i fokusirawe na finansiskata i materijalnata intervencija, lokalnite zdru`enija koi rabotat so mladi }e pristapat kon formirawe na lokalni mladinski koordinativni pretstavni~ki tela na mladinskite zdru`enija i nivite ~lenovi, koi: Pretstavuvaat dobrovolen forum za zdru`enija i grupi na mladi so cel razmena na ideii, iskustva i mislewa i razvoja na lokalnata mladinska politika, zavisno potrebite na lokalnata sredina; Ja pottiknuvaat dobrata praktika i uspe{nata rabota na mladite preku razmena na informacii i iskustva; gi sogleduvaat potrebite na mladite vo dadenata lokalna sredinai podgotvuvat strategija i akcija za zadovoluvawe na tie potrebi; podgotvuvaat i implementiraat zadni~ki programi i istra`uvawa na mladinsko nivo; se stremat kon razvivawe na na aktivnata uloga na mladite vo sopstvenata lokalna sredina na site nivoa na nivnata participacija; imaat aktivna sorabotka so lokalnite sredini i osnovni u~ili{ta, a so cel razvivawe na von{kolski obrazovni aktivnosti za na mladite; aktivno pridonesuvaat vo razvojot na lokalnata zaednica sevkupno. Gradewe na kapaciteti 11.6 Agencijata za mladi i sport, vo konsultacija so site ministerstva i dr`avni institucii koi rabotat so mladi i mladinskite zdru`enija na gra|ani, }e izraboti akcionen plan za implementacija na seopfaten sistem na na trening, so cel: Razvoj na efektivni i odgovorni mladinski lideri i timovi; Razvoj i organizacija na zdru`enija, centri i klubovi; Kursevi za lideri na mladinski zdru`enija; Trening za posebni ve{tini, kako organizacija na na proekti, menaxment, finansirawe strukturalen razvoj na organizacijata; Kursevi za rabota so mladi nameneti za dr`avnite slu`benici i socijalnite rabotnici koi rabotat so i za mladi; Interaktivni kursevi za javni slu`benici i mladinski lideri vo sferata na zaedni~kata sorabotka i implementacija na ovaa strategija za mladi; Me|unarodna sorabotka, participacija vo me|unarodnite organizacii na proekti od me|unaroden karakter i mladinski razmeni. Koordinacija 11.7 Koordinacijata na lokalnite strategii ili akcioni planovi za mladi so nacionalnata strategija treba da se bazira na horizontalno i vertikalno povrzuvawe i koordinacija na site zasegnati akteri preku: Vospostavuvawe na zaedni~ki organ na site lokalni tela na ko-menaxment ili slu`benici na lokalnite samoupravi koi rabotat so i za mladi lu|e vo ramkite na Zaednicata na Edinici na lokalnata samouprava, so tehni~ka asistencija na Agencijata na mladi i sport; Vospostavuvawe na kontinuirana sorabotka na Nacionalniot Upravuva~ki Komitet so Zaednicata na edinicite na lokalnata samouprava na Repubvlika Makedonija; Skopje, 29.11.2005 g. Predlog - Nacionalna strategija za mladi Agencija za mladi i sport / 11-05