2. ICERIK
Coğrafyası ve Genel Bilgiler
Genel Tarihi
Günümüze Doğru Genel Sorunları
Özet
Kaynakça
3. Coğrafi Olarak Amerika
Amerika, Batı Yarımkürede, Yeni
Dünya olarak adlandırılan bölgede,
Kuzey Amerika, Orta Amerika,
Güney Amerika ve bunlara bağlı
adalardan meydana gelen kıtalar
ve adalar topluluğudur.
Amerika, dünyanın toplam
yüzölçümünün %8,3'ünü, karasal
yüzölçümünün %28,4'ünü kaplar.
Dünya nüfusunun yaklaşık %16’sı
(972,5 milyon) Amerika'da
yaşamaktadır.
42.549.000 km²lik bir alanı
kapsamaktadır.
2013 yılı verilerine göre nüfusu 972,5
milyondur.
4. Kuzey Amerika
Kuzey Amerika, kuzey yarım kürede
bulunan, kuzeyde Arktik Okyanusu,
doğuda Atlas Okyanusu, güneyde
Karayip Denizi ve kuzeybatıda Büyük
Okyanus ile çevrili olan kıtadır.
Yeni Dünya olarak da adlandırılan
kara kitlesinin kuzey kısmında
bulunmaktadır. Kuzey Amerika'nın
Güney Amerika'ya tek kara bağlantısı
dar Panama Kanalı'dır.
24.230.000 km²'lik bir alan
kapsamaktadır. 2008 yılındaki
ortalama nüfusu 528,7 milyondur. Asya
ve Afrika'dan sonra üçüncü büyük
kıtadır ve nüfus olarak da Asya, Afrika
ve Avrupa'dan sonra en kalabalık
dördüncü kıtadır. Kuzey Amerika
dünyanın en sorunsuz ve en gelişmiş
bölgesidir.
Kuzey Amerika Ülkeleri: Amerika
Birleşik Devletleri, Kanada, Meksika,
Alaska, Grönland
6. Güney Amerika
Güney Amerika, Amerika'nın güney
yarısını oluşturan kıtadır. Büyük
Okyanus'un doğusunda, Atlas
Okyanusu'nun batısında, Kuzey
Amerika'nın güneyinde ve
Antarktika'nın kuzeyinde bulunur.
Güney 17.840.000 km²'lik bir alana
sahiptir. Yaklaşık olarak dünya
yüzeyinin %3,5’luk alanına tekabül
etmektedir.
Güney Amerika alan sıralamasında
Asya, Afrika ve Kuzey Amerika'dan
sonra dördüncü ve nüfusta beşinci
sıradadır.
2011 yılına göre nüfusu tahminen
387,5 milyon civarındadır.
Güney Amerika Ülkeleri: Arjantin,
Brezilya, Bolivya, Ekvador, Guyana,
Fransız Guyanası, Kolombiya,
Paraguay, Peru, Surinam, Şili,
Uruguay ve Venezuela.
8. Orta Amerika, Amerika Kıtası'nın
kuzeyi ile güneyi arasında yer alan
orta bölümüdür. Aynı zamanda
Meksika'nın güneydoğusunda ve
Kolombiya'nın kuzeybatısında yer
alıp Büyük Okyanus ve Karayip
Denizi'ne kıyısı bulunmaktadır.
Orta Amerika Ülkeleri: Belize, Kosta
Rika, El Salvador, Honduras,
Guatemala, Nikaragua, Panama
Orta Amerika
10. Keşiften Önce Amerika
Kıtasındaki Uygarlıklar
Keşiften önce kıta, başlıca merkezleri
Meksika‘da ve Peru‘da olan ön
plana çıkmış üç uygarlığa sahne
olmuştur: Meksika uygarlıkları
grubuna Mayalar ve Aztekler girer;
Peru grubunda ise İnkalar yer alır.
Amerika’daki ilk insanlar Sibirya’dan
gelen üç göç dalgasıyla kıtaya
ulaşmıştır. İlk büyük göç, 15 bin yıl
önce yaşanmıştır. Ardından iki tane
daha küçük göç hareketi olmuştur.
Bazı kaynaklara göre, bu kıtaya
insan yerleşimi 60 bin yıl önceye dek
gitmekte olsa da, en son yapılan
araştırmalar 20 bin ile 10 bin yıl kadar
önce geldiklerini göstermektedir.
Kuzey Amerika yerlilerinin Bering
Boğazı’nı geçerek, Sibirya üzerinden
bu yeni topraklara geldikleri kabul
edilen bir bilgidir.
12. Amerika Kıtası’nın herkes tarafından
bilinen kâşifi Kristof Kolomb'dur.
Fakat Kolomb’dan önce kıtaya ilk
ayak basanlar Eirik Raude (Kızıl Erik)
ve oğlu Leif Eriksson'dur.
Kızıl Erik’in Grönland’ı keşfinden kısa
süre sonra, oğlu Leif Eriksson , Kuzey
Amerika’ya ayak basmıştır.
Vikingler, Kiristof Kolomb’tan 510 yıl
kadar önce Amerika kıtasına
ulaşmışlardır.
Kolomb’dan 71 yıl önce Amerika
Kıtası’nın her iki yanını ve
Avustralya’yı keşfetmiş olan Çinli
Amiral Zheng He ismi tarihe
geçmiştir. Hatta He tarafından
çizilmiş bir harita bulunmaktadır.
Amerika’nın Keşfi
L
E
İ
F
E
R
İ
K
S
S
O
N
13. Amerika’nın Keşfi
Kristof Kolomb, 12 Ekim 1492
tarihinde Bahama Adaları’na
ulaşmış ve önce San Salvador adını
verdiği adaya ayak basmıştır.
Kolomb’dan hemen sonra Amerigo
Vespucci ve daha başka İspanyol
denizciler Amerika’ya gelmişlerdir.
1500’lü yıların başında yaptığı ikinci
gezi ile birlikte Brezilya kıyılarını ve
Arjantin’in güneyindeki Patagonya
kıyılarını keşfetmiş olan Vespucci,
burasının “yeni bir dünya”, Batı’da
bilinmeyen yeni bir kıta olduğunu
anlamıştır.
Amerigo Vespucci’nin adına
izafeten, Batı için yeni olan bu
kıtaya, Amerika denilmiştir.
K
R
İ
S
T
O
F
K
O
L
O
M
B
14. Amerika’ya Göç - Kolonileşme Dönemi
Amerika’ya ilk göç edenler İspanyollar ve Portekizliler oldu. Onlar Orta ve
Güney Amerika’ya yerleştiler. Daha sonraları İngilizler, Fransızlar ve İrlandalılar
Amerika’nın yolunu tuttular. Onlar kıtanın kuzeyini tercih ettiler. Almanlar,
Hollandalılar ve İskandinav ülkelerinin halkları da büyük göçe katıldılar. 20.
yüzyılın başına kadar kitleler halinde süren bu göç, Avrupa’dan Amerika’ya
akın eden yaklaşık 37 milyon insan anlamına geliyordu.
Güney Amerika'ya gelen İspanyol ve Portekizlilerin büyük bir bölümü serüvenci
kişilerdi. Buralarda zengin olup ülkelerine dönmeyi düşlediklerinden ailelerini
arkalarında bırakmışlar, dönmeleri gerçekleşmeyince de Güney Amerika’nın
çeşitli yerlileriyle karışmışlardır.
Kuzey Amerika kolonileri birleşip güçlü bir devlet haline gelirken Güney
Amerika’nın yirmiden fazla devlete bölünmüşlüğünün ve birleşememelerinin
temel nedenlerinden biri işte bu güç anlayışındaki farklılıktır.
Avrupalılar Amerika’ya göç etmelerinin sebebi: Ekonomik,Dini ve siyasi gibi bir
çok nedeni bulunmaktadır.
15. Latin Amerika
Latin Amerika, Batı yarımkürenin
İspanyolca ve Portekizce konuşulan
alanlarını, yani Meksika'yı, Orta ve Güney
Amerika'nın büyük kesimlerini ve Batı Hint
adalarının bir bölümünü içerir.
15. yüzyılın sonlarında Avrupalılar bu
alanları sömürgeleştirmeye başladığında,
ileri derecede gelişmiş üç Kızılderili uygarlığı
bulunmaktaydı. Orta Amerika'daki Mayalar
ve Aztekler ile Peru'daki İnka uygarlığı ateşli
silahları tanımadıkları için Avrupalılara karşı
koyamadılar.
1492-1542 tarihlerinde yoğun bir İspanyol
kolonileşmesi başlamış ve 300.000 İspanyol
yeni dünyaya yerleşmiştir. 17. yüzyıldan
itibaren ise özellikle İspanya, Portekiz ve
İtalya'dan olmak üzere yaklaşık 20 milyon
kişinin Avrupa'dan Orta ve Güney
Amerika'ya göç etmiştir.
Latin Amerika'yı arka bahçesi ilan eden
ABD iki yüz yıldır kıta halklarıyla kirli
yöntemlerle savaşmaktadır.
ABD'nin kıta'da yaşanan yüzlerce askeri
darbede doğrudan parmağı oldu. Bütün
bunları yine demokrasi geliştirme ve
özgürlükler adına yaptı.
18. Monroe Doktrini ve
Latin Amerika
ABD Cumhurbaşkanı Monroe, 2 Aralık
1823'de İspanya'nın yerini almak
isteyen diğer Avrupa ülkelerinin
Amerika kıta'sına müdahalesini
caydırmak için iki husustan oluşan
doktrinini açıkladı;
(1) Birleşik Amerika, Avrupa'nın işlerine
karışmamaktadır. Avrupa'da
Amerika'nın işlerine karışmamalı, uzak
durmalıdır.
(2) Eğer bir Avrupa devleti Amerika
kıta'sına ayak basar ve sömürgecilik
teşebbüsünde bulunursa, ABD bu
hareketi düşmanca sayacak ve karşı
duracaktır.
Bunun üzerine, Avrupa devletleri
Amerika kıta'sına gelmeye cesaret
edemediler.
1820-1830 yılları arasında İspanyol
sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandılar.
19. Monroe Doktrini ve
Latin Amerika
20. yüzyılın başından itibaren ABD,
Latin Amerika cumhuriyetlerinin iç
işlerine daha müdahaleci bir tavır
almaya başladı
ABD Başkanı Theodore Roosevelt
yönetimi, Monroe Doktrini'nin
kapsamını genişleterek, Orta ve
Güney Amerika'da herhangi bir
devlet toplumsal ve siyasal yapı
bakımından ABD'nin güvenini
kazanamayacak olursa, ABD'nin
müdahale edeceğini açıkladı.
Amerikan yönetimi, 1934'te Franklin
D. Roosevelt'in Latin Amerika
ülkeleriyle "iyi komşuluk politikası" ilan
etmesinin ardından güney ülkelerine
doğrudan müdahale yapmak
yerine ABD yanlısı hareketlerin
iktidara gelmesini destekleyen bir
politika benimsemiştir.
T
H
E
O
D
O
R
E
R
O
O
S
E
V
E
L
T
20. Soğuk Savaş Döneminde Latin Amerika
Soğuk Savaş boyunca ABD'nin korkusu komünizmin yayılması idi ve bu nedenle
demokratik yollarla gelmiş olsa bile sol eğilimli ya da çıkarlarına uygun olmayan
hükümetleri devirdiler.
ABD, İkinci Dünya Savaşı sonrası arka bahçesi olarak gördüğü Latin Amerika'yı yeniden
düzenlemek istiyordu. Bu amaçla 1947 yılında bu ülkelerle önce Rio Paktı ile "karşılıklı
savunma anlaşması" yapma, bir yıl sonra da Amerikan Devletleri Örgütü'nü (OAS) kurma
yolunu seçti. Amaç, kurulan askeri ortaklıklar vasıtası ile bu ülkelere komünizmin girmesini
önlemekti.
1947 yılında ABD nükleer bombardıman uçakları Uruguay üzerinde güç gösterisinde
bulundu. Sonunda ülkeler askeri yardım karşılığında ABD'nin çok taraflı müdahalesini
öngören 1947 Rio Anlaşmasını imzalamak zorunda kaldılar.
Soğuk Savaş döneminde güvenlik ve komünizmle mücadele ekseninde şekillenen
bölgeye yönelik ABD politikaları, yine sert müdahaleleri beraberinde getirdi.
21. Soğuk Savaş Döneminde Latin Amerika’da
Neler Oldu?
Bolivya: Sadece 1947-1952 arasında çoğu madenci ve tarım işçisi 30 bin kişi ABD destekli
cuntalar tarafından katledildi. Cinayetlerin en önemlisi Che Guavera'nın 1967'de CIA
ajanları ve Bolivya ordusu tarafından yaralıyken kurşuna dizilerek katledilmesidir.
El Salvador: Latin Amerika'nın cinayetler ülkesi olarak ün yapmıştır. 1979 yılından sonra
CIA tarafından Arena partisiyle birlikte oluşturulan ölüm mangaları, toplam 70 bin kişiyi
katletmiştir.
Guatemala: 1954 yılında CIA, ABD'nin United Fruit Company'ne ait toprakları millileştiren
demokratik yollarla seçilmiş Başkan Jacobo Arbenz Guzmani hükümetini askeri darbe ile
düşürdü. Darbe, Guatemala'da 40 yıl süren bir istikrarsızlık ve vahşet dönemi başlattı.
CIA'nın organize ettiği askeri cunta ve onun takipçileri terör ve ölüm mangaları ile
ülkede 30 yıl içinde askeri yönetim altında 100.000 kişi öldü.
Kolombiya: ABD şirketlerinin isteği üzerine CIA'nın Kolombiya devlet başkanı Gaitan'ı
öldürmesiyle başlayan cunta ve cinayetler döneminde 300 binden fazla kişi öldürüldü.
Kolombiya halkı, bugün hâlâ ABD ordusunun katliamlarıyla karşı karşıyadır.
22. Soğuk Savaş Döneminde Latin Amerika’da
Neler Oldu?
Nikaragua: ABD'nin adamı, Latin Amerika tarihinin en kanlı diktatörlerinden Somoza'nın
iktidarı 1979'da Sandinista gerillaları tarafından düşürüldü. 1985'e kadar geçen sürede
Miami'de örgütlenen kontra çetelerinin saldırılarında 11 bin Nikaragualı yaşamını yitirdi.
Peru: Sadece 1980'den bu yana 30 bin kişi işkenceler ve kurşuna dizmeler yoluyla
öldürülmüştür.
Şili: 1973'te General Pinochet iktidara getirildiği darbenin ilk gününde başta başkan
Allende dâhil olmak üzere toplam 35 binin üstünde insan işkencelerle, kurşuna dizmelerle
katledildi, sakat bırakıldı.
Uruguay: ABD, 1964-1971 yılları arasında Uruguay seçimlerine el attı ve baskı politikalarını
destekledi. ABD'nin Uruguay ordusu ile işbirliği neticesi; Uruguay, 1973-1985 yılları
arasında askeri diktatörlüğün pençesine düştü.
23. Soğuk Savaş Döneminde Latin Amerika’da
Neler Oldu?
1960'ların başında Başkan John F. Kennedy, Latin Amerika'yı "dünyanın en tehlikeli
bölgesi" ilan etti. ABD politikalarının sonucunda bu "tehlikeli bölge", Soğuk Savaş'ın en
şiddetli hissedildiği bölgelerden biri haline geldi.
1977'de iktidara gelen Jimmy Carter'ın pasif politikalarının ardından 1981'de başkan olan
Ronald Reagan, sağcı otoriter rejimlere kuvvetli desteği yeniledi.
Ronald Reagan, Orta Amerika'daki reform hareketlerine karşı gizli bir savaş başlatmıştı.
Reagan döneminde Orta Amerika, Nikaragua ve El Salvador'da baş gösteren ve uzun
süren, kanlı iç savaşlarla sarsıldı.
1982 yılında Reagan'ın Falkland Savaşı'nda İngiltere'yi desteklemesi Nikaragua'da
kontralara destek vererek Reagan'a yardım etmekte olan Arjantin'deki cuntayı
gücendirdi.
Arjantin istihbaratı, Honduras'ta da ABD büyükelçisi John Negroponte'nin emrinde
çalışmıştı. Reagan, El Salvador ve Guatemala'daki otoriter rejimleri de destekliyordu.
24. Güncel Sorunlar
-Küba Krizi
Ekim 1962’de dönemin iki süper gücünü karşı karşıya getiren ve
dünyayı nükleer savaş tehditi altında bırakan bunalımdır.
Asıl neden Amerikan Hükümetinin Fidel Castro rejimini devirmek
istemesidir.
Domuzlar Körfezi,U-2 Uçağı’nın belgeleri ve düşürülmesi,Sovyetlerin
füze yerleştirmesi
1961 yılında Türkiye’ye Jüpiter füzeleri yerleştirmişti, füze durumları Türk
halkına 40 yıl sonra açıklandı veya belgelendirildi.
Sonuç: Barışçıl yollarla,savaş çıkmadan önlenmiştir.
25. Güncel Sorunlar
Meksika-ABD sınırı
Meksika’nın elini kolunu bağlayan yüksek işsizlik oranı göz önüne alınırsa,
buradaki sınır güvenliğinin kısa bir süre içerisinde kökten çözüleceğine
inanmak çok zordur.
26. Güncel Sorunlar
Panama Kanalı Genişletme Krizi
2007 yılında başlayan proje kapsamında Atlas Okyanusu ile Büyük
Okyanus’u birbirine bağlayan kanalın kapasitesinin 3 katına çıkarılması
hedefleniyor. Daha önce 2014 yılında tamamlanacağı açıklanan
çalışmaların 2015’in ortalarına sarkacağı kaydedildi.
Panama Kanalı’nı genişletme çalışmalarında yaşanan finansman krizini
çözmek için İspanyol hükümeti devreye girdi.
İnşaatı üstlenen İspanyol, İtalyan ve Belçikalı firmalardan oluşan
konsorsiyum , çalışmalarda çıkan 1.6 milyar dolarlık ek masraf
nedeniyle Panama yönetimine 21 gün süre verdiğini açıklamıştı.
27. Güncel Sorunlar
Falkland Adası
25-26 Nisan 1982 tarihlerinde İngiliz birlikleri Güney Georgia Adasını
ele geçirince, Falkland Adalarındaki Arjantin birlikleri komutanı
teslim oldu.
10 – 11 Mart 2013 tarihinde Falkland Adaları’nda yapılan
referanduma katılan 1571 kişiden % 99.8’i Falkland Adaları’nın
Büyük Britanya’nın denizaşırı toprağı olarak kalması yönünde oy
kullanmıştır. Arjantin referandum sonuçlarını tanımayacağını
açıklarken; İngiltere ise ada halkının tercihlerine saygı duyulması
gerektiğini vurgulamıştır.
Arjantin de adalar üzerindeki hak iddiasından vazgeçmemiştir.
28. Güncel Sorunlar
Peru-Şili Sınır Anlaşmazlığı Davası
Peru ve Şili arasında 2008’de başlayan deniz
sınırı davası 27 Ocak 2014’te Uluslararası
Adalet Divanı’nın verdiği karar ile sonuca
bağlandı.