In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 Systematiek van de ontwikkeling van bouwcomponenten 03 Presentatie Booositng ontwerpers VERSLAG 07 Reynolds Architectuursystemen, Rollende architectuur 14 Sport- en recreatiecentrum Houtzagerij NIEUWS 11 De Markies en De Realiteit MOOOI 05 Moooi door Jan Brouwer EELKE POUWER OVER….. 13 Stimulusprogramma Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. Informatieblad van de Stiéhting Industrieel Bouwen Nederland
booostin 9
nieu sbrief
stichting
industrieel
bouwen
nederland
• ,
Na het beschrijven van de ontmoetingsrelaties, zijn ook de functierelaties zoals die van dragende en
bouwlYsische aard beschouwd in het onderzoek ' trucrurering van de onderlinge afhankelijkheid van
bouwdelen'. Als resultaat wordt een programma onrvvikkeld waarin de relaties kunnen worden
ontwikkeld en onderzocht. Doel van dir onderzoek is een krachtige inspanning te leveren om het
bouwen verder te industrialiseren en daarmee de kwaliteit van - in eerste instantie - de woning te
verbeteren. Hierbij kun je denken aan een grotere woning met een grotere verdiepingshoogre, maar
ook aan een grorere differentiatie van aantrekkelijke en betaalbare bouwelementen en een grotere
keuzevrijheid voor de consument voor indeling en uitrusting van zijn woning. Deze kwalirarieve
verbetering zal ondermeer worden bereikt door voorstellen te doen voor de ontwikkeling van
produkten, die gericht zijn op het terugbrengen van de verscheidenheid van de po.~itic en de SOOrt van
aansluitingen. En zodanig dat betere voorwaarden ontstaan voor de prefàbricagc van bouwdelen
waarbij een verhoging van de voorbewerkingsgraad van bouwdelen het gevolg zal zijn. I
L .J

3. r lrn ,
_M.i.W",t._ internal
~ ....
UITGANGSSITUATIE:
een traditionele
plattegrond met
0 oV I NIEUWE SlTUATI E:
de muur tussen
zitkamer en
woonkamer en 00 keuken i s weg ;
keuken aan de 0 er is nu een
:~
achtergevel; 00 grotere ruimte
rechts zit de 0 ontstaan,
[Dg
deur van de de deur naar de
keuken naar de achtertuin is
achtertuin verplaatst
mooie woorden
Tot hier roe een hoop mooie woorden, maar nu komt de industrie om de hoek kijken. Het is de
bedoeling om in de komende twee jaar deze voorstellen verder te concretiseren en in overleg en
samenwerking met de industrie nader uit te werken en te differentieren. Daarom lijkt het nu een goed
moment om hiertoe een startschor te geven in de vorm van een workshop mer Booosring
aangeslorenen. Aan de hand van een praktijksituatie zullen de onrwerpvoorwaarden worden gesteld,
waarbij de samenwerking tussen onderzoekers en producenten direct danig op de proef zal worden
gesteld. De workshop begint met een drietal korte lezingen waarin de stand van zaken van het
onderzoek uiteen wordt gezet. Hieronder vindt u het volledige programma:
programma
14.00 ontvangst
14.15 De systematische benadering van de gebouwde omgeving
door de heer irJ. Kapteijns, Vakgroep Bouwtechnologie, TU Delft
14.30 De aansluitvoorwa. uden van diverse bouwcomponenten
-
door de heer ir V Töhne,
Promovendus in de Vakgroep Bouwrechnologie, OBOM, TU Delft
14.45 Produktontwikkeling in een geautomatiseerd systeem
door de heerprofir J. Brouwer, Vakgroep Bouwtechnologie, TU Delft
15.00 koffie/thee
indeling in groepen
15.30 H et keuzekozijn ondeed
Een d iscussie in groepen over de problemariek waarbij het keuzekozijn als
voorbeeld ter discussie wordt gesteld. Binnen dir keuzekozijn kan een caralogus van
accessoires worden omwikkeld door diverse toeleveranciers. Voorwaarden en
mogelijke suggesties zullen worden hesproken.
17.30 samenvatting
borrel
voorbeeld van een keuzekozijn ~
L Geïnteresseerd in deelname?
Inschrijving via de antwoordkaart op pagina 10 in deze nieuwsbrief. •

4. • donderdag 27 apri 1 1995
..,
Genieten van het uitzicht op
Uit Delft en Den Haag zullen
donderdag 27 april 1995, aan het
eind van de middag de volgende
Voor architecten en ontwerpers is het een uitdaging om visie en praktijk V> V> Ol -0 ::::l E
~ (l) c (l) <0 ::::l
aan een breed geïnteresseerd publiek te presenteren. Een vaak gehoorde (l) +-' N (l) ~
CL <0 c (l) ~ +-'
opmerking van de bureaus is dat men zich hiertoe te klein acht en niet ~ o CL ::::l C
(l) u :><: (l) .D (l)
ziet welke bijdrage een bureaupresenratie kan hebben. Booosting wil de 3: 0 U V> U
c
(l)
+-' V> + (l).:L
o samenwerking (LIssen architecten, ontwerpers en producenten in de C V> ::::l
o « ~ >-0
bouw verbeteren om bij te dragen aan een verbetering van de kwaliteit (l) -0 0
> ~ 3: <0 ~
'"
0. van de gebouwde omgeving. De inbreng van de ontwerpende (l) (l) ::::l 0....
(l) CL 3: o -0
...., disciplines is hierbij uitermate belangrijk. Het lijkt een open deur, maar ::::l ~
co
C 0
..c: 0 (l):Z:
v> ondernemers en ontwerpers verstaan elkaar nog steeds moeilijk, ook in u ~ > f-
o ~ co (l)
0.
W
X de bouw. Daarom nodigen wij zo'n 2x per jaar een aantal bureaus uit « Ol
-0
een bepaalde regio uit om korre bureaupresenraties te houden aan- <0
<0
gevuld met een visie op de materialisatie van een concept. De visie kan 0::
bijvoorbeeld worden beantwoord door in te gaan op de vraag wat er echt +-'
voor de realisatie van een bouwwerk ontwikkeld is? Hoe zo'n E
V>
~
ontwikkeling verloopt, wat knelpunten zijn en waar kansen verschijnen. o
Niet alleen maar commerciële praatjes dus! u
De locatie is weer spectaculair. Gelegen aan de Nieuwe Waterweg, voor 5 jaar opgezet als expositie-
ruimte, met een uitzicht op alle schepen die de Rotterdamse haven aandoen. Om de bevolking op de
hoogte te houden hebben het Gemeenrelijk havenbedrijf en het Ontwikkelingsbedrijf van Rotterdam
het initiatief genomen een expositieruimte aan Hoek van Holland aan te bieden waar de uitbreidings-
plannen voor het Watetwegcenrrum van Hoek van Holland en de voortgang ervan worden
gepresenteerd. Het is.in dit Expositiepaviljoen in Hoek van Holland - een ontwerp van architecten-
bureau CEPEZED - waar de presentaties op 27 april aanstaande zullen worden gehouden.
L ...J
03

5. r
: . :- : : : :: : :: : :: ::::: : ::" : :
. .. ... ... . .... ... . .. . .. ...
_~J.I.,,~i ..,(.__ ----'-p_r_e_s_e_n_t_a_t_l_·_e_-,
~rc~,l~@ onlwerpers
De bureaus:
Or. Lelykade 64 2583 CM Den Haag tel: 070-3541215 fax: 070-355 2190
Iedere vernieuwing schept een risico, echter het wordt pas echt gevaarlijk als
men geen risico's durft te nemen.
Jan Brouwer Associates bv Bureau voor architectuur en lannin a
Zeestraat 100 2518 AD Den Haag tel: 070-346 93 84 fax: 070-345 77 38
De traditionele bouwtechniek benaderen zij met een kritisch oog. Zij
m
Brouwer en Konin
proberen, daar waar mogelijk, te innoveren in materiaal en methode. Bouwen
binnen een Stral{ tijdschema en een vastgesteld budget zijn wezenlijke
elementen in hun werkproces. Prefabricage en ontwikkeling van bouw-
componenten zijn eveneens belangrijke aandachtspunten.
Bureau voor industrieel ontwer en
Zeestraat 100 2518 AD Den Haag tel: 070-365 18 16 fax: 070-345 77 38
Het bureau specialiseert zich ondermeer op het gebied van ontwerp en redesign
van gebouwprodukten en professionele apparatuur. Op systematische wijze
zoeken ze naar creatieve, nieuwe oplossingen. Daarbij is nauw overleg met de
opdrachtgever essentieel. Het ontwerpteam wordt gevormd door prof ir Jan
brouwer ;·koning
Brouwer en ir Jaap Koning.
Ce ezed bv Architectenbureau
Phoenixstraat 58 2611 AM Delft tel: 015-13 6641 fax: 015-13 09 08
Tussen architect en industrieel vormgever worden gebouwen ontworpen en
CEPEZED velvaardigd met moderne roepasselij ke materialen van hoge kwaliteit en relatief
lage kosten. Niet eruit bezuinigen maar erin ontwikkelen.
Corsmit Raad evend In enieursbureau bv Inaenieursbureau
Henti ter Hallsingel 68 2284 XD Rijswijk tel: 070-394 93 05 fax: 070-394 13 96
Het bureau wil meer zijn dan een 'doe' bureau. Zij willen creatief en
ctORSMIT
inventief met de techniek van het bouwen bezig zijn. Zij beschouwen ieder
RAADGEVEND
INGENIEURSBUREAU gebouw als een uitdaging om nieuwe ontwikkelingen te initiëren. De meeste
BV gebouwen zijn dit waard. Daarnaast werken ze actief mee aan ontwikkelingen
voor bouwprodukten, bouwsystemen en de algemene ontwikkelingen in de
bouwtechniek.
TNO Produktcentrum Instituut voor roduktontwikkelin
Oostsingel209 2612 HL Delft tel: 015-60 89 09 fax: 015-60 87 56
Produkrontwikl{eling door specialisten in vormgeving, ergonomie, elektronica,
mechanica, mechatronica, software, fYsica, modelbouw, rapid prororyping en
produktietechnologie. Afhankelijk van de vraag bundelt het Produktcentrum
de gewenste disciplines tot een team op maat.
a msClirijvmg ontvangt u van ooosting een programma en routebeschrijving. <J
L Inschrijving via de antwoordkaart achter in deze nieuwsbrief.
•

6. • ,
MOOOi doorIS het Pitoevalgaat? Het antwoord i snee,
Renzo ano
dat 'mOOOi' wederom over
Jan Brou we r want het gedachtengoed van Pi ano zit
dicht tegen de ideologie van Booosting aan. Het zoeken naar
verbanden tussen materiaal, methode en vorm is bij hem niet alleen
maar gebaseerd op historische invloeden van de architectuur-
ontwikkeling maar hij hanteert een veel ruimere blik in de
cul turel e beteken i s van het maken. In deze 'mOOOi' aandacht
voor de Renzo Piano Bui 7ding Workshop:
Internationa7e Luchthaven Kansai, Japan.
Het maken van architectuur is bij Piano dan ook niet gebaseerd op de
traditionele bouwtechnieken, maar er wordt door zijn 'Building
Workshop' (een typerend begrip overigens) ook gekeken naar techniek
uit andere industrieën. Het valt mij moeilijk om over Kansai Airport
anders te spreken dan in superlatieven. U herinnert zich de vorige
'moooi' van Jos Lobeé waar het Exhibit is besproken. Dat gebouw had
een geweldige lichtheid die eigenlijk niet te overtreffen is. Toch is het
hem gelukt op het kunstmatige eiland voor de stad Osaka de lichtheid
in een overweldigende vorm opnieuw te ontdekken. De som der delen
is bij dit gebouw synergetisch. Eigenlijk is er één moduul ontwikkeld die
vervolgens een schakeling oplevert. Bij het schal<elen van eenvoudige
modulen is de oplossing vaak banaal. Zo niet hier. Het is een gigantisch
gebouw van 1700 m lengte dat bestaat uit 244 modulen. De kleine
verschuivingen in de maarvoering van deze eenheden leveren een zeer
gevoelige bouwmassa op. Hij en zijn collegae hebben zich laten
imponeren door het tekende beeld van Brancusi: 'Bird in Space: De
gelijkvormige schubben op het imposante dak vormen de huid die de
vormveranderingen in de ruimtelijke onrwikkeling moeiteloos volgt.
Teamwork
Ook bij de onrwikkeling van dit gebouw is teamwork weer een cruciaal begrip. Zoals bij alle werken
van Piano is samenwerking russen architect, constructeur en adviseur van grote betekenis. Integratie
van project, producent en proces spelen een grote rol. Zo heeft de inmiddels overleden Peter Riceeen
belangrijk stempel gedrukt op de draagstructuur, tetwijl overige adviseurs van Ove Arup eveneens een
rol van betekenis hebben gespeeld.
Hoewel ik in de aanvang van dit stuk heb beweerd dat Piano vooral ook naar andere tal<ken van
industrie kijkt, blijkt uit de toelichting dat er wel degelijk sprake is van inspiratie uit de architecruur.
Vooral belangrijke gebouwen uit de 1ge eeuw worden als bron genoemd zoals Labrouste's Nationale
Bibliotheek in Parijs, Ctystal Palace van Paxton en de Eiffeltoren. Maar alle onrwerpers van
bovengenoemde monumenten hebben in hun tijd ook al elders gekeken. Labrouste's bibliotheek waar
de slanke gietïzeren kolommen de koe els dragen waarin het natuurlïk licht zorgt voor een
1
L .J

7. r ..,
wonderschone beleving van de ruimte. Ook het Clystal Palace is door zijn repetitie in de structuur
en de schaal en het ritme van het glazen dak uiteraard een begrijpelijke inspiratiebron. De
manier van mal<en van de Eiffeltoren inclusief de prachtige details waar de krommingen van
structuur een lichtheid suggereren en doordat er niet of nauwelijks horizontale of verticale lijnen
zichtbaar zijn, maakt dat ook dit bouwwerk een zekere inspiratiebron is. Het deel is het geheel van
de oplossing. Het bepalen van het definitieve ruimtelijke model was pas mogelijk na de ontwikkeling
van de dragende elementen, waarbij ook het maakproces van essentiële betekenis was, en het ontwerp
van de huid. Vooral bij deze manier van bouwen is het detail van wezenlijke betekenis. Mede door
het repetitie-effect is het mogelijk om perfecte bouwknopen te ontwerpen. Er is sprake van grote
continuïteit van de macro schaal van ruimte en vorm naar de micro schaal van de verbinding.
Ook moet ik speciaal wijzen op het ontwerp van de lucht-behandelingsinstallarie.
Tussen twee constructieve elementen in is een soort open lucl1tkanaal
ontworpen. Dit open kanaal bestaat uit een teflon membraam. Het principe
is als volgt. Lucht wordt vanuit grote ventilatiekolommen, die vanuit de
vloer komen, geblazen tegen hetmembraam. De lucht kleeft min of meer
aan het teflon en wordt op dèze, manier ver in de lobby van het gebouw
gebracht. Dit 'open 31r-ducr-'(zo geno~md dOOI'de ontwerpers)
heeft ook nog een ander voordeèl. Het i~ateriaal fungeert als
plafond en reflecteert en verdeelt het lichrin de niimte.
Het buitenste deel van dedakhllid bestaat Uit roestVrijstalen
panelen. Deze panelenzijnvan een speci'alecsal':;enstelling in
verband met de agressieve omgeVing. Deze lègering is specifiek
voor dit project ontwikkeld. Onder dit roesrvrijst~cn laken
bevindt zich een dubbel gecoat stalen dak waarin zich
eveneens de isola;tie bevindt. Bouw-fYsisch werkt het dak
zodanig dat de eerste warmtc door de ';oesrvrijstalen panelen
wordt opgenomen. De spouw hierol)der zorgt voor afvoer van
de opgewarmde lucht. De panelen van 600 x 1800 mm zijn
mecl;anisch bevestigd op de b~vènzijde van het dubbele
stalèn onderdak: Ze hebben een speciale oppei'Vlakte-srructuur
om het lichtsterk te 'kunnen spreiden zodat de reflektie geen
probleem' is voor de verkeerstoren en. de cockpits van de aanvliegende toestellen.
Wèl is er een merkwaardige oplossing voor de gietij zeren knooppunten van de ruimtelij ke spanten.
' Prachtig g~vornide knopen geven de indruk.dat icinderdàad uit gietijzer bestaan. Echter omdat een
l~~r brandwcrencih~id werd geëis~is eq deelvande gndersteuningen bekleed met glasvezelversterkre
cementeleménte~ Dezeoplossingls de.enig~ i~het geo0l!w waarbij ik enige vraagtekens heb.
Het gebouw is weiiüge architectuur media ontgaan;'zoals u ongetwijfeld hebt geconstateerd. De hele
architectonische eliteiJ~~eeft er een ~~ntaJ 'pagina' s aa~ 'gewijd. De beste informarie krijgt u, als
;1
bovensraande beschrijving u nieuwsgierig maakt, in nummer 15 van 'The Japan Architect', Ik hoop
tenslotte dat de grote meestèr "'et ~oo;'lopignog biet Piano aan zal doen. Moooi gedaan, jochie!
. ~.
"
L
•

8. • ,
Booosting-bijeenkomst gehouden bij Reynolds Architectuursystemen
in Harderwijk op donderdag 26 januari 1995.
. Rollende architectuur
1 n kilo's per kilometer
Produktontwikke7ing in b7ik
Terwijl het hoogste deel van Nederland overstroomt, een opera een
zingende architect ten tonele voert en Kobe metafoor wordt voor
de kwetsbaa rhei d van techni ek verdi ept Jan Westra zi ch i n de
reikwijdte van technologie en de grenzen van techniek en zoekt hij
aansluiting bij andere cultuurders in een diepzinnig essay.
Voorzitterlijk opent hij de bijeenkomst.
De zaal bij Reynolds is uitstekend. Een kleine
ruimte waar veel mensen in kunnen wnder dat
je het idee hebt bij elkaar op schoot te zitten,
resulteert in een boeiende bijeenkomst waar al
snel de spetters afvliegen. Wim van de Berg,
business unit manager bij Reynolds laat aan de
hand van een speelgoedje 'Ie serpentin fun
factory' zien hoe een extrusiepers werkt. Hij
eindigt met een gewaagde dia-serie over de
onbegrensde mogelijkheden van aluminium-
profielen in de architectuur. Het kan recht, het
kan rond, het kan schuin. 'Onbegrensde systemen' w zegt van .den Berg. Alles wat je becladden wil, '"
...,
<IJ
kan je beldadden, dat laten de dia's overduidelijk zien. Het kan ook net als of, w toont de renovatie '"
<J
van de stalen raamkozijnen van het gebouw van Verkeer en Waterstaat in aluminium. Wanneer een 0
'"
'"
gebouw van een aangeslotene wordt getoond roept de harde kern met uitgestrekte vinger: 'die is van '<
"-
ons'. Sommige voorbeelden zijn ronduit eng, maar, waar is waar: dit wordt in Nederland gebouwd! <IJ
:;::
"
0
"-
Volgt Ton Willems van de afdeling Oppervlaktetechniek. Over de bescherming van de produkten en ""
c:
de verfraaiing daarvan door middel van ... jawel, kleur. De verticale behandelingsmethoden zijn '"
c--,
anodiseren, elektroforetisch lakken en poederlald<en. 'Waarom verticaal? Denk aan een kopje koffie, +-'
4-
kopje thee' zegt de spreker instructief, terwijl hij met een lepeltje roert. 'Bij verticale behandelingen Q)
Cl
is er een kwart minder oversleur.' Hij haalt zijn lepel uit het kopje en laat deze uitdruppelen. ~
Q)
'-
Voordeel van een kleine zaal is toch de directe interactie. Voordeel van minder oversleur IS 0
+-'
c:
voornamelijk milieurechnisch. Dan gaat hij in op nieuwe oppervlal<te behandelingen. De Optiskin '"
-""
bijvoorbeeld, een beschermende blanke laldaag van 15 micrometer bovenop het geanodiseerde ;.,
c:
aluminium dat nog betere bescherming biedt. ...,
:::>
V
L .J
07

9. r ,
rollende architectuur
Kees Hourzager volgt met een lezing over de
inspanningen van de aluminiumindustrie bij
het automobiel. De rollende architectuur. Het is
echt verbazingwekkend te zien hoe professioneel
aluminium zich in dit marktsegment manifes-
teert in vergelijking mer de ontwikkelingen in de
bouw, waar ze niet verder lijken te komen dan
het uitbreiden van de meccano-profieltjes. De produktontwikkeling in de automotive sector staat op
een hoog peil. Men zoekt er naar de uiterste toepassingsmogelijkheden van aluminium ter vervanging
van staal met als grote voordeel dat de auto lichter wordt, wat besparingen biedt voor het brandsrof-
verbruik en om die reden minder milieu belastend zal zijn. Gestreefd wordt naar terugbrengen van het
aantal onderdelen door integratie en besparing op gereedschapskosten om een aanvaardbaar
prijsniveau te bereiken. Grote problemen moeten daarbij ovetwonnen worden. In de automobiel komt
geen rechte lijn voor. Alles moet dynamisch non lineair worden doorberekend. Optimalisatie op crash-
gebied, de extreem hoge toleranties van dakcontructies, de torsiesrijfheid, de vijfde deur, allemaal zaken
die nauwkeurig onderzoek vergen en waar hard aan gewerkt wordt. Produktontwikkeling in optima
forma. Een en ander wordt aan de hand van prachtige voorbeelden aangetoond.
vochtig offensief
Geen tijd gaat verloren en nog voor dat het publiek het zich realiseert, voen de heer Tietz het
OFFENSIEF over VOCHT. Het spook van ventilatie waart nog immer rond. 'Geen formules hè',
roept de voorzitter, die de lezing in 1990 al eens beluisrerde en nattigheid voelt. De ademende gevel
gevuld met longen dar is de oplossing die de architectuur voor vochr heeft, maar tot op heden kampt
50% van de gebouwen met vocht. Het doel van deze lezing is om op grond van recente inzichten een
correct denkkader te bieden omtrent het fYsisch gedrag van gevels en daken met aluminium bekleding.
Een vervelende eigenschap van aluminium is corrosie. Putcorrosie ontsraat als een plaarselijke
aantasting door bloorsrelling aan min of meer verontreinigde lucht. Er ontsraan kratertjes, waardoor
de corrosie relatief diep in het materiaal doordringr. Hij toont een dia die uit 'Inleiding tot de
Dermatologie' lijkt te komen, een soort acne vulgar'is in blik. ContactcolTosie ontstaat als twee metalen
met een verschillend elektrochemisch potentiaal in een vochtig milieu met elkaar in contact zijn.
Isolatie tussen dergelijke materialen is noodzakelijk. Als bouwfYsische eisen noemt Tierz: geen koude-
bruggen, luchtdichte constructies en geen inwendige convecties. Ze zijn van belang omdat één van
de meest bekende vorm van het ontstaan van vocht condensie is. Condens ontstaan door
onderkoeling van een oppervlak ten opzichte van de omgeving. Hij laar door middel van
thermografieën zien dat het dubbele glas het aanmerkelijk beter doet dan een gemiddelde gevel. Een
dure thermografie is niet nodig om te constateren of er sprake is van overmatige condens. Bij
temperaturen rond het vriespunt is in de vorm van rijp een aardig patroon op het dak van een
woonhuis te zien. En dan slaan we overtuigend <k1n het rekenen:
[ ] I>
• .J

10. r •
Vul maar in voor een temperatuur van O"C en een relatieve vochtigheid van 80% dat betekent dan
een daling van de oppervlakte temperatuur van 9" ten opzichte van de luchttemperatuur, ofWel-9"C.
'Hoeveel vocht is dat in bier?', is een publieksvraag. 'Acht', zegt de spreker, 'en in België vier'.
Tijdens de rondleiding door de nieuwe lakhal en de produktie werpen de bouwkundigen een vluchtige
blik op de profielen en extrusiepersen en bakkeleien zij over meer of minder dakventilatie.
kilo's per kilometer
Na deze gevoelige klap is het aan Theo Groothuizen van Landmark Design & Technology om nog
enige winst te boeken aan de kant van de ontwerpers. Als ontwerper van veel buitenmeubilair is hij
regelmatig betrokken bij de keuze tussen staal, kunststof en aluminium. Zijn keuze voor aluminium,
roegepast in de telefooncellen van de PTT, was niet gebaseerd op een zorgvuldige analyse van
materiaalalternatieven maar op de corrosievastheid, de mogelijkheid van detaillering, de constructie-
intelligentie en de relatieflage gereedschapsinvesteringen. De producent ontving mij destijds met open
armen, niets was een probleem, alles kon. Aan de hand van een driehoekkolom, een klemprofiel en
een deurgreep laat hij zien dat de gretigheid wel degelijk tot problemen leidde, klikprofieltjes die maar
niet wilde klikken, een driehoekkolom die als pudding in elkaar werd gedrukt en ga zo maar door.
'De aluminium-industrie beoordeelt de ontwerpideeën te mal<kelijk en te gretig: de kilo's per kilometer ..,
'"
..,
'"
tikken aan.' De materiaaleigenschappen van aluminium bieden prachtige ontwerpuitganspunten, zo V)
!...
vervolgt Groothuizen, maar hij is niet onder de indruk van de manier waarop aluminium in de bouw ..,
(l)
wordt toegepast. Er wordt nauwelijks wezenlijk innovatief gebruik '"
3
gemaakt van aluminium. Het namaken van een stalen kozijn in
aluminium is niet innovatief. Het ontwerpen van een totaal nieuwe
vorm van daglichttoerreding met speciefieke toepassingen gebruik
makend van de speciefieke materiaaleigenschappen van aluminium
zou er meer op lijken. In de automotive industrie gedijen
ontwikkelingen slechts in een technisch hoogwaardige en op
innovatie gerichte omgeving. Research en produktontwikkeling
gaan hand in hand. Zo niet in de bouw. Hier is de belangrijkste
belemmering voor produktontwil<keling de cultuur: men is niet
geïnteresseerd in vernieuwing; prijsmarges zijn het belangrijkst; men
kiest uit wat de markt aanbiedt; er is nauwelijks communicatie.
Groothuizen is van mening dat ont'verpers en ontwikl(elaars in een
vroeg stadium bij een ontwikkeling betrokken moeten worden. Het
mes snijdt dan aan twee kanten.
...
'"
Tot slot geeft hij de architecten nog een veeg uit de pan, die dikwijls geen genoeg nemen met het
marktaanbod en zelf gaan freubelen. De relatieve eenvoud van de produktietechniek - het is lekker
lineair - en de betrekkelijk lage investeringen rechtvaardigen zulke avontuurtjes. Vaak echter rolt er
een zoveelste variant uit zonder echt wezenlijke verschillen. Hoewel de realisatie van een 'eigen'
ontwerp zeer aanlold(elijk is, is er vaal( onvoldoende kennis een echt onderscheidende en betrouwbaar
functionerende oplossing te realiseren. 'Ik spreek uit ervaring', eindigt Groothuizen. Ze hebben er niet
van terug. Op naar het zeer uitgebreide buffet. Miente janzen
<I
L ...J

11. • ,
_M.t.Wii"._ L -_ _ programma
~ __ ~ ______ ~
Booosting Bijeenkomsten 1995
16 februari 1e Looop bij Rockwool NB.
(Booosting InternaI) Aangeslotenen die hun bedrijf, de
23 maart Workshop ism OBOM Faculteit Bouwkunde bedrijfsfilosofie, het produktenpakket
van de TU Delft in Delft (Booosting InternaI) en een discussie met 'bouwgenoten'
27 april Ontwerperspresentatie Den Haag en Delft in een Booosting-bijeenkomst willen
in Hoek van Ho.lland presenteren, kunnen hiertoe contact
18 mei 'De Markies en de Realiteit' in Almere opnemen met Booosting .
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, onrwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de anrwoordkaart kunt u aangeven
of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
NAAM.
BEDRIJF
I I
ADRES
POSTCODE WOONPLAATS
TELEfOON
o Komt op 3 maart a.s. van 14.00 - 18.0 uur naar de workshop
'tk sy.<tematiek ",m de ontwikkeling van bOlllVcomponentcn' bij OBOM TU Delft Booosting
met ... personen. (zie pag. 01-02)
o Komt op 27 april a.s. van 16.00 - 19.00 uur naar de 'ontwl!/"pmpresentatiè in postbus 23000
het expositiepaviljoen in Hoek van Holland met ... personen. (zie pag. 03-04)
o Reserveert vast 18 mei a.s. van 14.00 - 17.00 uur de 'Realiteit 'in Almere
3001 KA Rotterdam
met ... personen. (zie pag. 11)
o Wil met Booosting verder praten over de 1ntl!l"nfll' activiteiten
(zie voor toelichting de bijgevoegde Technologie-special),
en wel over 0 Poool 'Om/I!/" de millimeter' en andere onderwerpen
o Looop 'Rock/Voo/ geen gezicht' en andere onderwerpen
o PO onderwerpen
o Onrvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek 0 'Booosting in beeld' (1994)
o 'Booosting in bedrijf (1992)
o Tussen traditie en experiment' (1989)
L Participanten: f 25,00 Niet-participanten: f 39,50 .J

12. • donderdag 18 mei 1995
,
langzamerhand is de Markies u niet meer vakantiewoning is
prijsvraagonrwerp uit 1986 van Architectenbureau Böhttingk uit Maasland. Na een innovadef
bouwproces is de Markies als prototype op de zuidoever van de Noorderplassen in Almere te
bewonderen. Op 18 mei aanstaande organiseren Architectenbureau Böhtlingk en Booosting een
bezoek aan de Realiteit in Almere. Behalve een uitvoerige toelichting op de Markies zullen ook de
prijsvraag van Stichting de Fantasie en de zevenrien prijswinnende ontwerpen aan de orde komen.
Sommige andere prijswinnaars zullen aanwezig zijn en u de moge lijkheid bieden hun ' tijdelijke
woning' te bezoeken en evenruele vragen te beantwoorden ......... Meer in de volgende nieuwsbrief.
_:Mi.,.ii'd._ pa rt i ei panten
4
Contactpersone n: H. Kooien. J. Lichtenberg, G. van der Zanden
Bureau A+ houdt zich bezig met het ontwikkelen, implemenreren en
begeleiden van nieuwe technieken, betere methoden en doeltreffender
materialen en produkten voor alle disciplines van de bouwnijverheid in
Godsweerdersingel 87 opdracht van de industrie. Kennis van de marln en inzicht in de
6041 GK Roe rmond financieel/economische haalbaarheid zijn minstens zo belangrijk; ook op dit
tel 04750 17400 gebied heeft: A+ inmiddels een gedegen expertise opgebouwd. Bureau A+
fax 04750 - 33264 begeleidt produktol1twikkelingen van ' tekenrafel tot bouwplaats'. Door de
aanwezige disciplines begeven ze zich ook geregeld op andere gebieden als
industriële architectuur, bouwsystemen, software-ontwikkeling, bouwfysica en akoestiek. Qua
projecten doet A+ haalbaarheidsstudies in opdracht van de industrie, overheid en semi-overheid. Voor
Novem werkt ze o.a. aan een onderzoek naar de toepassing van diverse reststoffen in bouwprodukten.
Voor het project Innovatie Limburgse Bouw onderzoeken ze voor Limburgse bouwbedrijven op welke
gebieden innovaties (Ot sta nd kunnen worden gebracht. Voor het lnnorvatief Systeem van Bouwen,
beter bekend als [SB-project, waarvan een experimenreelwoning op het terrein van de TU-
Eindhoven staat, heeft: A+ voor het R&D gedeelte opgerreden als projectleider/coördinatOr. Voor de
nieuwsgierigen geeft het bureau zo'n 4x per jaar een nieuwsbrief uit. Geïnteresseerd? Bel even met A+.
<J
L

13. r ..,
_M·J.hii,J. _ ___c_o_l_o_f_o_n__-----'
Booosting van Vollenhovenstraat 15' postbus 23000 3001 KA Rotterdam
010 4365741 010 43663 15
colofon Annek/! van Dijk
Pan'ieia Brouwer Design
Drukkerij Hans TruijeTl
• mper tballks jan Broulvel;jaco Hn"r/.SCI/', MiCl/tejanzen',
Eelke POli/veI; jan WeSh"lt
Booosting bestuur
irjan Westra TU Eindhovcn Voorziner
ir Eric VreedenburglJ Archipel Ontwerpers Vice voorzitrcr
irjouke Post Post Tcr Avcst Architecten Secretaris
ir Martel Vroom Landl.llark Dcsign & T echnology Penningmeester
ir jos Lobée GE Plastics Lid
Hmk van Laarhovell Hubert-Jan Hcnket Architecten Lid
<l
Alliance Europe Unicom Nederland
Bik Bouwprodukten Wo/vega Panelen A + Bureau voor
Bmkellmerieur Groep Boltwproduktontwikkeling _
Bl7lynzeel Kmkem e/I KaJtt:l1 Architecten en COl/Sultants A6C
Van Campm Bending Tee/mies Ad van Ber/q I"dusn'ia/ Design ACN Constructeurs
Fabriek van PllUltwerken Brol/wer + Koning ir ID, Boot
H. van Dam Holland Processing BI/reau Angenl'l1t
Enitor Landll/ark Design & Techn%gy CO"'lIit Raadgevmd
GE Plastics Produktcl'11mlll/ TNO fngcnielmbllreau
Sm/ctt/red Prodtlcts Europe Façru!e Consulting & Engineering
Hoeseh BOllwsystemm Nederl<md GeNie COlISult
Holee Systemen & Componenten Archipel Ontwerpers Havanna Odrie
Hoogovel/S Groep ArcbitectenbllJ"erlli Böhtlingk A, Hoek
filter Sign NederlaTld Jan Brouwer AssocÎatl:S BOllwkundig fngenieuI"Yburerlli
Kömmer/ing Benelux et 'PEZED Hogeschool Midden-Bmballt
II Krel/S OCto /Jan Dijk Architectenhurl:llll Hiensch Engineering
Kmpe Bomatex EGM Architecten Kantoor vtJII de Toekomst
NBM-Amstelland Woningbouw Hubat-jan Henket bl1aarchitecten KDICo11Sultants
Oc/aN/be SpaC/! Sn~icNlres lMA Sumll/is Nationale Woningmad
Pieterman Hardglas Architectenbureau Nlani Staalbouwinstituut
Plastica Plaat Post Ter Avest Architectm Stichting Aluminium Centrlml
Polydak Tjïèn Design TU Delft
Polynorm Tllns+ HOI"Yting Architecten TU Eindhoven
Rnva Bude/ Vaburg Hoogendijk A "ehitekten Vereniging Nederlandse
Reynotrade Architektenburo Visser &Beerman Cementind/iSn'ie
Rockwool Lapinw ir Frank van Waes, H. de Wit COl/Sllltamy
SomfY Nededa"d Buro voor Architektullr lngenimrsbureau Zonneveld
L Ub6;nk Nederland ir Dal11l Peters

14. . ."'DîW@§ ft 0 ver ........ .
,
.
Stimu r voor de reglo
Eindhoven goedgekeurd
De Europese Commissie heeft definitief haar Naast de 145 miljoen gulden die Brussel ter
goedkeuring verleend aan Stimulus, het beschikking Stelt, wordt door het ministerie van
economisch stimuleringsprogramma voor de Economische Zal{en 30 miljoen en door de
regio Eindhoven. De Europese Commissie stelt Provincie Noord-Brabant 5 miljoen gulden
daarmee fl45 miljoen gulden (67 miljoen bijgedragen. Ook wordt door de gemeemen in
ECU) beschikbaar voor Zuid-Oost Brabant. de regio tezamen nog eens 22 miljoen gulden
De regio Eindhoven komt in aanmerking voor bijgelegd.
deze Europese bijdrage omdat Zuid-Oost De projecten die binnen het Stimulus-
Brabam begin 1994 de Doelstelling-2 status programma subsidiabel zijn, worden door het
kreeg binnen de Europese Unie. Gebieden met regionale samenwerkingsverband van overheden
de doelstelling-2 status zijn die gebieden die en bedrijven beoordeeld en begeleid. Deze
zwaar door vermindering van activiteiten in de stimulusorganisacie bestaande uit het Comité van
industtie zijn getroffen en waar de werkgelegen- Toezicht, de Stuurgroep (het dagelijks bestuur)
heid een structurele achteruitgang te zien geeft. en het Programma-Management is eind
Steun aan deze gebieden is in het algemeen december officieel opgericht. Naar verwachting
gericht op het verbeteren van de infrastrucruur, wllen de eerste projecten al in januari worden
het· moderniseren van bedrijfscomplexen, het gehonoreerd met een bijdrage. Bij de goed-
toerisme en facilitering van nieuwe activiteiten in keuring van projecten speelt de mate van
met name het MKB en omscholing van werk- clustering een grote rol. De subsidies gaan
nemers in verband met de omschakeling van de daarom vooral naar projecten waarbij meerdere
industrie. Naast Zuid-Oost Brabant vormen de bedrijven en/of instellingen samenwerken. Een
volgende regio's een doelstelling-2 gebied: Oost- vOOlwaarde die eveneens bij de goedkeuring
Groningen, Zuid-Oost Drenthe, Twente, van de projecten wordt gesteld is dat de aan-
Arnhem/Nijmegen en Zuid-Limburg. Voor vragers van de subsidie zelf de helft van de kosten
deze gebieden zijn stimulerings-programma's voor hun rekening nemen.
opgesteld. Voor de regio Eindhoven zijn de Tot eind 1996 kunnen projecrvoorstellen
Stimulus-gelden vooral bedoeld voor het worden ingediend bij het Stimulusbureau.
industriële midden- en kleinbedrijf waar de Programma Management
komende jaren twee- à drieduizend extra banen WTCE Bogert 1 Postbus 2085 5600 CB Eindhoven
moeten ontstaan. Telefoon: 040-653590 Telefax: 040-653548
Binnen het Stimulus-programma speelt clus- Voor Booosting-Ieden die bij (vernieuwende)
tering een grote rol waarmee de samenwerking projecten in de regio Eindhoven of in andere
bedoeld wordt russen bedrijven onderJing en doelstelling-2 gebieden betrokken zijn, is het aan
tussen bedrijfsleven en kennis-centra zoals te raden de mogelijkheden van regionale
univetsiteiten en het hoger onderwijs. Hiermee subsidiëring te onderzoeken.
wordt beoogd het technologisch niveau van de ?
induStrie in de regio verder te verhogen. Voor meer informatie:
Pouwer & Stevers B. V. 010-452 11 22 <l
L .J

15. • ,
Bezoek aan Sport- en recreatiecentrum 'De Houtzagerij' van Post
Ter Avest Architecten in Den Haag op donderdag 12 januari 1995.
Doorzagen of sporten
De Houtzagerij is voor Hagenezen een begrip, voor buitenstaanders
niets anders dan een plek waar men 'van dik hout planken zaagt'.
Dat laatste is zeker gebeurd in de Haagse Schilderswijk, waar de
stadsvernieuwing bijzonder voortvarend ter hand werd genomen.
Jouke Post vertelt:
De wethouder kwam, zag en wilde de
Schilderswijk en zijn ego strelen met een
internationaal bekende architect. Exit wet-
houder. Arara Isozaki kwam, zag en maakte een
veel te groot en te duur plan. Exit Isozaki. POSt
Ter Avest Architecten kwam, zag en overwon!
Ze ovelwon de besloren prijsvraag nadat het plan
van Isozaki definitief niet doorging, het kleine
onvolkomenheidje van drie woningen die in de weg stonden en de scepsis van de Dienst Bouwen en
Wonen van de Gemeente Den Haag over een transparant sportcentrum.
Isozaki
Isozaki maakte een fraai maar veel re duur ontwerp. Na sportcomplexen van miljarden Pesems in
Barcelona en miljoenen Yens in Tokio, moet hij vreemd opgekeken hebben van het luttele bedrag dat
Den Haag ter beschikking had. Toen het plan verkleind en verschraald was, kon Isozal<.i niet langer
achter het ontwerp staan, was ondertussen de wethouder vervangen en besloot de Gemeente zelf een
plan te ontwikkelen. De bewonersorganisatie kon hier niet mee leven en besloot Post Ter Avest
Architecten- die al was aangezocht om voor Isozaki de uirvoering te begeleiden - te vragen een
alternatief plan te ontwerpen met het plan van Isozaki in het achterhoofd. Jouke Post maakre een
ontverp dat op weerstand stuitte van de nieuwe wethouder voor het slopen van drie in 1987
gebouwde woningen die in de weg stonden. Met een 'Onder mijn bewind worden geen woningen
gesloopt' werd het plan opzij gezet en werden meerdere architectenbureaus gevraagd mee te dingen
naar de opdrachr, waaronder ook weer Isozaki. Iedereen diend e een volledige geloofsbelijdenis in
behalve Isozal<i die volstond met één A4-tje met bouwprojecten in Europa en vooral de bouwsom.
Het werd dus niet Isozaki maar Post Ter Avest Architecten. Bleefhet probleem van de drie woningen.
De huizen werden twee-en-zeventig meter verschoven. Prijzig dat wel, maar nog altijd een stuk
goedkoper dan slopen en opnieuw opbouwen. Aldus de nieuwe Hourzagerij zoals die binnenkort zal
worden opgeleverd.
I>
L ____________________________________________________ ~

16. r _
_ @4i"'_ 12 januari 1995 I
transparantie
Op 12 januari 1995 bevinden we ons op de bouwplaats, we lopen bijna tot de knieën in de modder
bij een gebouw waar werkelijk nog overal aan getimmerd werd. Toch was het mogelijk om een aardig
overzicht van het gebouw te krijgen en te ervaren war het thema in het ontwerp was: namelijk
transparamie. Binnen en buiren moeten in elkaar overlopen. Een plein met een dak erop, meer niet.
Eigenlijk zelfs minder; het dak moesr ook rransparam zijn. De organisatie van het gebouw leidde tot
een duidelijke zonering. Eerst een strook met alle 'buiten' -activireiten voor het gebouw, dan een strook
mer de sport-/feestzaal, de tropische tuin en het zwembad en vervolgens een strook mer nevenruimten
als verkleedruimten, douches, opslag, installaties etc., maar ook de kleinere sportzalen voor
krachttraining. Deze zonering komt in de dakvorm terug. De grote programma-onderdelen
bevinden zich onder een licht gebogen dak. De nevenruimten hebben een lichr naar de gevel oplopend
dak. Precies op de scheiding wordt her dak gedragen door raps toelopende kolommen - je zou zelfs
kunnen spreken van wilen - met een kapiteel van gegoren metaal . De sportzaal wordt gescheiden van
het zwembad door de ingang en de in het verlengde liggende wimerruin. Hierdoor moet je vanaf de
ingang eerst een trap op en over een loopbrug naar de dienstruimten. Vanaf de loopbrug heb je zicht
op her gehele complex en de acrivireiren die er plaatsvinden. Naast dit complex bevindt zich dan nog
een H ammam (een Oosrers badhuis) en een peuterspeelzaal.
a r -patroon
De gevels zijn rransparam, behalve daar waar de zon teveel
overstraling zou veroorzaken - en dus hinder voor de
sporters. Hier is de gevel opgebouwd uir betonplaten met
daarin ronde glazen bouwsrenen, opgenomen in een
hardhouten raamwerk en aan de binnenzijde een spouwblad
van U-vormige glaspanelen. Dir geeft van buiten een zeer
speelse gevel, maar binnen veroorzaakt het luipaard-parroon
van het licht dat door de glazen bouwsrenen op de glas-
panelen vair een re druk beeld. Aan de bovenzijde volgt een
glasstrook onder het dak. Ondanks het forse dakoversrek bij
deze op de zuidzijde georiëmeerde gevel, zorgr de wimerse,
lage zonnesrand voor een fors conrrasrverschil met de
onderliggende srrook. Dir maakt dar de kampioenschappen
badmimon hier zeker nier zullen worden gehouden.
bekeken worden
Vreemder is het echter mer de glasstrook onder de
betonplaten. Ondanks dat hier veiligheidsglas is toegepasr,
kunnen voor het glas kunsrsraf kanaalplaren worden
neergelaren. Her bleek dar her glas niet bes rand zou zijn regen
harde hockeyballen, de kunsrStof platen wel. Heel
begrijpelijk allemaal, echrer als tweede reden werd opgegeven
dar nier alle gebruikers er prijs op srellen om zichtbaar te zijn
l
L ____________________
---------------------- ~

17. r ,
tijdens het sporten. Maar dat was nu juist de
reden waarom ze al dat glas wilden hebben. Het
is leuk om mensen te zien sporren! Kennelijk is
het een stuk minder leuk om bekeken te
worden. En hoewel dit gedeeltelijk te mal<en
heeft met de overtuiging van enige groepen
allochrone gebruikers - je draagt geen hoofddoek
om vervolgens in bikini door de Hobbemastraat
te lopen - heeft dit natuurlijk ook alles te mal<en
met onze lichaamscultlls.
0-
o
iets bijzonders -'"
E
o
Nog even verder doorlagen? Eva Jiricna stelde in '0
-'"
een lezing die ze ook voor vele Booostingieden C
<lJ
hield, dar het zaak is om elk projecr iets
'"
.....
<lJ
bijzonders te doen , iers experimenteels. Een E
c
roraal experimenteel projecr is niet mogelijk, <lJ
.....
o
maar door iedere gelegenheid aan te pakken om 0>
<lJ
0>
kennis uit te bouwen, kom je rot vooruitgang en ....
omwikkeling. Is dat ook bij dit projecr gelukt? Jazeker. De gegoten metalen kolomkoppen zijn, hoewel
geen volledig nieuwe ontwikkeling, wel degelijk als vernieuwend aan te merken. Het blijkt dar deze
techniek voor ldeine series uirstekend geschikt is om een imeressame vorm te mal<en en een functioneel
produkt oplevert. Het is jammer dar deze kolomkoppen vervolgens 'in' gemetseld worden doordat de
muurtjes van beronstenen er op aansluiten. Waarom niet de muurtjes erach ter langs geleidt of de
aansluiting mer een strook transparant materiaal gemaal<r?
schitterend gebouw
Nog verder doorzagen? Nee. Wam hoewel er genoeg kritiek te geven valt, is her gewoon een
schitterend gebouw. Het benadrukt de kenmerkende lineaire StruCCllur van de Schilderswijk, geeft een
geheel eigen 'smoel' aan de Hobbem asrraat en - mits het buitemerrein volgens plan wordr ingevuld
- krijgt de Schilderswijk er een fraai stuk groen bij wat het altijd zo heeft ontbeerd. Het gebouw is
eigentijds, maar heeft tegelijk het tijdloze dat 'goede vormgeving' kenmerkt. Of het gebouw als
sporrcemrum in functionele zin geslaagd is, is daarbij niet meer van belang. Of her gebouw een
bijdrage zal leveren aan de architecniur van
sporrgebouwen in Nederland moet blijken.
Zeker is dar 'de Houtzagerij' voor Den Haag en
voor de Schilderswijker een begrip zal blijven. Of
het dat ook V90r de buitenstaander zal worden,
zal hem een zorg zijn; gewoon leld<er sporten!
Jaco Haartsen,
TU Delfr Faculteit Bouwkunde
<l

18. echnologiespeCial van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland
Ij'ö" 'ósti ns:I
ö technologie 994
stichting
i ndus trieel
bouwen
nederland
overdracht
in de bouw 9 ,
L ...J

19. r ,
1n he r kader van dcu subsidieregeling branchecentra vaar !ech ",ologie he<;N Booost ing een ~anvraag
ing~-diend en «)~gekend gekregen voor het srimLlleren van Technologie-overdracht iJl de bouw, gel Îleld
Boo ostin g In!email Exter na!
I n deze n;euW$brie.lspecial wotdt u uitgebreid geïnformeerd over de i nhood van de aanvraag en worden
in cl i( k3der te houden activiteiten verder roegeliche Deze .lCtivi tei ten worden (0( ju ni J <)96
gesu bsidieel'd
Booosting en de bouw
Booosting aCteert op het snij pune van de twee kenmerkende erl sterk gescheiden d i,ci pi ines in de
bouw: pJ'Ojecl-omwerpen en produkt-omwerpen. In de produkricve sfen operere n in d('lc twee
di scipline5 enenijds de opdrachtgevers, projectontwikkelaHs en bouww en anderzijds
produköebedrijven en toeleveranciers. In de omwerpende sfeer opereren in dC?;e twee disci pli nes
enerzijds de (projecc-)uchicecren en bouwkundige adviseurs en anderzijds de (ptodukt-)Hchite<:!en
en Indllsrrieel omwerpers.
He( snijpunt, het bestaall5redlt van BooDsting. bevindr zich ook op hel vlak ':ln pl"oduktl''' en
marerialen versus produktie en bouwwijlc_ Bollwmarerialen en -prod ukren ten ~hoeve V,OI' d~
traditio nele bouw zijn bekend. berrouwb-aar en beschikbaar; ze zij n verkrijgbaar zonder
produkromsch rij"ing. 2e worden op voorr.l;ld geproduceerd en xijn op afroep beschikbaar en leverbaar,
ze worden gekenmerkt door vergaande mechaJllscring en Ju tom~tiseri n g_ BOLlwprodukten ten behoeve
van indumiele bOllwVtj~en worden omwikkeld; lIj wor den aa n de hand VAn een produkt-
omschojvmg met speciGc-.u.ies oötdd bij gespec ial i se~rdc ind ustrieën; tij ûjn in toepassing bt:paaJd
en bestemd en hun posi rie in fte{ gebouw is bekend; zij worden gekenmerkr door arbeid,i nrensitw
voorbere.iding en uirvoe.ring en snelle montage. De rradilionde bou. w ijze past ind llStrieei
•
v<:fYl2 rd igde produkren toe (algemeen verkrijgbaar); de indu.miële bouwwijze richt 7ich op
projecrge_ oonden fabricage (op beslelling).
<l
L
•

20. •
uitdaging
De grote uitdaging die Booosting óeh vanaf hel begin heeft gesteld, is het ontwikkelen van
bouwprodukten die projeçt-onrwcrpw 5timulCfcn. Omgekeerd gene reren projecten nieuwe
bouwprodukten, die moeten worden omwoqx:n. Booostjng ondCr1oekt, s~men met haal'
aangesjotenen, koe geoouwolltw.::rp en bouwprodllkt dbJl in positieve zin kunnen be"CnvJoeden.
speerpunten
De bouV'SeC{o,- is volgens TNO ~cn tcchllologie-volgcnd~ bcdrijf,tJk, Wlr wil zeggen dat de markt
bep~alt w~t gebouwd m~t worden en in mindere mate wd ke technologie daarvoor nodig is. Hel
omgekeerde is bijna nooit hel geva.l. De grote b~s i s in nova ties in de btorechnologie en de
mat«iJJlkllnde gaan grOle lldecl~ nn de bouw voorbij, terwijl aJ~kide iunovaues slechcs via om wegen,
bijv. via toekverm de s«{or~n of R&D insrelli ngen de bouw Oereiken. Technologie, Ie<:hniek,
innov:lli ~ en lfIdustrial is.:nk tijn ~peerpum(' n di~ in de oou"""ereld nog onderontwikkeld zijn.
Booosting is opg~t ich t "3nuit her sra ndpu m dl ! vereniging ';ln 3fchite<:ten, mousnied ontwerpen en
prod ucenten d e ke nniskloof bil sle<:hten en met ~ n colleCTieve benadering de u:adiüonele barrihes
kun nen word en overwonnen. Een poging
wnder formele stuurgroepen en commissies
plu ije n dicht er bij elkl;l./" brengen en re leren VJ)]
erv~ringel' en kansen. De strUCI'llUr van de
uichting met stimulerende en activerende
lIlitl~[ievcn is hisforisch getien uniek in de
bouwwereld. Daal' wnl" vroegere pogingen in
formde ~tructuren stuk liepen op het vr"2g~tuk
v;m de positievetbcrcrmg van de bouwprodukrie.
wordt binnen Booosting getracht de
sa1nenwerking tussen de diverse disciplin~ te
lN:vorderen.
technologîe-transfer
Oe huidige ani, üellen van Booosting ziJIl
vQornamdijk gericht op het Creërell.
IflsQndhoude)l en versterken van het ne twerk
van a:mgeslolclllcden en het stimuleren VJ[l het
'"orn,en "3n dustcl'$ ""n p~nijcn, die informatie
kunnen ui twisse le n en produ kten kunnen
ontwikkelen, op<l ~! de doeh!cUillgcn van
Booos!ing ger~liseerd ku nnen wo rden.
Booosting vervu lt, n ~:lSt het $.l menbrengcn va n
de pani)cll, een adviserende. ed uauievc cn
voorliclllcnde rol. De JCt;vilcifen t i;n
voow3,ffie!ijk gericht op het midd~n- en
kleinbedrijf.
L ...J

21. r
Voor de oouwwcrdd. die qua innovaties nooit voorop loopt, i, h~[ van cruciaal bcbng dJ! innovatie
vanuit BO<.Kl'ting wordt gestimuleerd. AJnd~dl[ voor inllovalies ui kiden to[ verhoging v~n dc
kw~ IIIC i[ , vcr~ n dli n g en verbetering vJn de owwlkkding en Vl: rbe rcring van de i nu:rn ~t io n aJc
ço n curre m icpo~ itie. Binnen Booosring worden activiteiten georgani$ttrd o m deu: intcgr:u ie !<~
bevordere n. Booosling i ~ van mening dil, VOOI het bereiken VUl hu r doclslcllingen cic vCl"$Chilk ndc
pa rtijen dk innova, i('$ lOl Sl~nd brengen, b'jt<:n moelen wo rden gebr.lche Dil o m een soepele
'tcchnologk-rr:msfd in de bo uVW~rdd te bewerkstelligen.
Booo.uing Jm wuJ is 1'1C! ct: r5tc ded VJn het Technologie.kcnnisprojen om pmijen uit de
verschillende Se<:rorcn cnlof br.1nch.-s bij db:u- tC brcng(n en de tr::lnS rer van tech nologie onderlmg
te bewerkm,lIigel1.. Bij de a~n geslolen kden worden immers tech oologieën onrwikkdd die ook
toepasb.la r en in teress.a nt (kun ne o) tLjn voor ~ndcren, met het oog op ind u5!Tial i:.erin g v:1I1 de bouw
Booosung EXlçrnJ..l IS het rwude deel van het Toxhnologie-
kcnnlsproJccl OOl pal'lijen uit de verKhilkodc WCtorell en/of
br~nches bij elkaar tC brengen en de tr<msfer "an technologie
v~ll 'bUllct n~Jr 'binnen' de bouw IC bewerkstelligen. In
vçrschilCLldc andere sectoren cq. indusltieiin worden
lechnologie~n ontwikkdd die ook t<xpasbam en interess~1lt
(kunn~n) zijn voor de industriële bouw.
0, 'InlenlJ!' activiteiten worden door Boo05ting zelf
gerealisee rd, terwijl de 'E~tern,d' actiVIteiten zijn uith.::st«<l ~an
H{IIIi Kamp/mli. van odvi"bwCtlu Winkefnu/rl á van Hmm.
r --- ---- ----- --- .... --- ------- ---
-
Booosting - - ---
~
.. Interna l ~
In ;Lan,·ull;ng op de ,·~uli ere acr;v;leitcn v2n ROO<iJt ing (w:tls bijt'er;ko nmcr. . 11icllwsbricvcn cn
boeken), die biJd(agen aa n de vorming cn Insrandhouding van 11el netwerk v~ n ~a.n g.:-slo tenen, is he(
projectd;:.ej Boor!S!ing Jnrell1JJ gericht op hnnislr~ns[er !1Is, ~n de J~ ngcs lOl"en leden: het oparten .:n
coörd ineren Vitn kennisuirwissding en hel sti mule ren v.l n het gC1"~ m e n l i j k produkte'l ontwikkelen.
De ],cnnisbchoefrm v~n bij de bouw betrokken Wrijven en induSI,id:n OVer niellwe en il!cressantc
tccr.n:ologicën home.n niet via de dagelijkse praktijk lot sl".nd. zodal roe induSU"ieta.k, meer dan andere
industrietakken, verstoken is en blijft van innov~ties.
H~t bcstnndc Booosting-nctwerk biedt een vcnlOuwdc omgeving, mer vernouwde panijen en eer"L
hdde(c doeistelJing, w~arin door pf(xlukrontwilJdingsgcriclHe nctivitcitcn ,datief snel de benodigde
aanvullende kennis op hct gebIed v~n nieL!wc en int~,çSSaLlC lecr.nologlcën kan wo,den ontsloten.
L
•

22. • -,
Inventarisatie: 'Booosting in Beeld
In de/-t eerSICfase worden eneaijd~ de m~rktvrJng v~n de aangesloten leden en ~ndel'l.ijds het
Iccllllojogje-a~ll00d van de nngesloten leden geïnventaris~,.d en in bart gcbrachr.
In hoeverre nebben aangesloten kden cechnologieèn die Înter=am zijn voor de andne leden en
bedrijven buiten het netwerk v~n Booost;ng)
Wnt lijn nieuwe ontwJkkclingcn op hel g<èbiè'd
v~n de indmnide bouw die interessant zijn
voor de aangesloten leden en derden? De
inVent3risatie hedt geleid {Q[ de losb ladige
publiçmie 'SOOOSllllg in beeld', die j~ 3r1ij ks
wordt ~:t n gev u ld meI bijdrage n V3 n nieuwe
~~ bgeslotenC' n.
Transfer - activitetten
Booosting lmcrnal ri cht zich op de volgend:
activiteiten om de tr.l!Is fer van kcnnis/
technologie tot stand Ie brengen:
Q) Produkt Ontwikkeling Meetings
(PO.nlwings)
(1)Workshops
@ Poool reseJ rçh
De-te activiteiten sluiten aall bi) de huidIge op de
~angeslot e nen gcndltc aC{lvuencn van
Booosting. Het wrschil i., dm hee ondcrlwvige
projcctdccl I,cnnis 'inzctbaH en hant«(G~a(·
maakt en kennis door dusccrvorming 'werkbaar'
maakt.
PO-meeti ngs
Prooukworwikkchng is de meest praktische wijre v:m kcnnisui(Wissding en door in teams te werken
;;!an concrete opJo.ûngcn vi de uitwisseling van ke nni$ en tc<:hnologie omw aanslu iten bij het
smwbrengen VJfI ;wflbod en vr<l.'g. De bijeenkomstcl! 'erei!iÇ11 C(:fl lorg-vuldig~ vOQfbereidilJg,
in$l"roctie en begdeiding van de participanTen om enen:ijds hun onrwik kelingskennis eo -p(Qjecten
to-me- poinl toe te lichten en andcn:ijds het ''Ofmen v:lJ1 om""ikkelingsteams te lale n pbatsVioden door
dkur, tech no logisch gelkn. a;lnyu llende p~,·tij-cn .
Workshops
Gedurende de looptijd v:l.n Booo$ttng lnternal w llcn een aaImil worksh ops worden georg~ n iseerd,
w:t.~rin tcv<'"os vcor het onderwl;s ~an de TWlIlische Univers iteit<'" n een belangrijke deelname i5
weggelegd. Op 23 mAArt 1995 zal een workshop mbt de systematiek v~n de ontwikkeling van
bOlweomponentcn worden georganiseerd. De lJilllodiging hicrtoe vindl 1 in de bijgevoegde
niCllwsbricÎ 27.
L ...J

23. r -,
In Sl-ptembcr 1995 volgt een workshop waarbij onder.vijs en BoO(ming ;l.;ogeslotenen ;)(ensid'ruJlen
s~nwerken ~an het omwerpen, omwikkelen, ondtl'"lOCkcll en realiseren van de bouw v~n een toren
dIe uir dive~ delen besr~a r en uH V Cr$Chll1cndc marcriaJ en l..11 worden samengesteld. Ontwerp,
prOtorypeoouwhesten en uil;loe ring zull en in ee n pe ri ode van 13 weken wordeJ1 gerealiseerd. D e
WOl'bhop Ixgint met het geumenli jk ontwerpen van de delen van de mren. De IcrhQÎsche realisatie
wa~[bij de on~rpdel e n worden gereaJ i:=rd en uitcinddijk gemonteerd zullen vOQ[rulmdijk door
studenten worden ged~~n_ Bepaalde r<:aJis~ties kunnen en lullen bij de bedrijven in dc fabriek
gdxl.lren_ De warknap wordt zi"geslot<:n met de de OpbollW v~n de toren, i3 wt:ken bter.
Ook in her voorjaar van 1996 vtJ ~ n worksh op met een ulfde doel en strekking, worden
georganlsçerd.
Poool resea r ch
Nur ~~n le idi ng v~n de invent~ri$~t;c v~n vf;ll~g en aanbod zull", n d U$!"'r$ van problcemwdlinge n
worden bcp~:Jd en v'lStgekgd. Pcr cl uster wllcn dc parujcn bij clka~r worden g",br.l:du en 1:J een
geumenlijk lockvdd worden vasrg~sleld wa:unaM onderwek ui worden vcnidll, Per clusler zal
worden geïnventa ri see rd hoc en door wie hel onderroek uJ worden uirgcvoerd en welke aanbiedende
pardj van kennis hlerm t:t.l worden betrokken, De gecluslerde pJrti"",n zullen onderling ten
onder7.0eksbudger v~srsrellen, <iar wordr a:1ngevuld door een baslsbedrag dar Booosting lef
besdrikking Slelt,
De enste Poool die in nlJan van S(~r( g:,a(, z.11 worden geclusterd tOnd het rhem~ 'onder de
millimctd, waarbij de lcverJnciers v~n <iuntle []:l(eri,Jen lUllen worden a~ngespfOken om deel te
nemen aa.n een onderzoek voor een klein colleCtief
Als ya:am op Poool Rcsc arch is er l ooop Rese;1rd ,_ Bij looop is her de bedoeling een aantal expcns
te Clusteren ten einde ~~n bedrijf ()r ~Cn produkt Ie ondenodcn en te doorgronden_
Oc e.:nle Looop-Rcx':uch x livitei r vin dt pla~ l'; op 1G febcua.6 a.s. RocJ..-wool sfX'Ch hi~r de hoofdrol,
Onde r her molto 'Rockwool B<'>'!n gezic ht· 7M her Hchircctollo.sche aspecl VUl her maleriaal aan de
orde worden gC$ldd . Een rt am v~n Rockw001- en Booosring-c-xpen;s lijn ujlgenodigd om g<:dureende
een middag lee discll ssiër~ n ove r ond~rwcrpen als duuf"l.l<l.ITlkeid, verschijning. milieu, recycling,
ioc p;l5Sing en dergelijke. Hel is niet de bedoeli ng er ma.~r op los Ie djscussièrcn_ I (l tegendeel, het onder
de loep re nemen bed rijf en Booo~ting hebben I,;ertoe een opga~e· een puttel . gefo rm uleerd, Dt"!c
puuel ligt v~ n1.elf$p rckclld d ich t genoeg bij de- werkclLjkJleid ma3r z.a.I de uitgcnodigtk expe rts
(Boorul;ng-:L1nge!lolenen) kietden !Ol reanies. De s~ssic eindigl met de prcsenral~ van de resulraten
alsmede met her m".kcn van ar~ p rakcn rcn aan z'en wn de follow up_
Resul taten
Het Ixreil<en v~noplimak rçwhalcn VJn de acrivlreile.n vereist een belangrijke nlspJnning v~n ket
coördin~lie-C('nrrllm van Booowng. l-ler COÖt'dincre'l en sturen van de wetkzaamh~den van de parrijen
en het org~ni~eren ,,~n bijeenkomsten voor deze specifieke acrivileiten is e~n onrnisban; stap nJ~r
effccnevc transrcr bil1nen d~ planrtingcn.
L
•

24. • ï
K~ nnxrkend voor de drie genoemde 3aivileilcn is openburhcid. De mssollijdse en de eindrcsul(aH~'n
~an de wcrk:i:umh~n van <k olltwikkdin~(Clms. de workshops en her ga.amenlijk onderzoek rullen
voor de nn g~olen leden en Jerden roeglnkdijk worden gemaakT door middel van publicaties.
r::tpporten en exposities.
,
Meer weten, Ideeën. Informatie?
Voor llie bovengenoemde onderwerpen geldl naTuurlijk dar als u imer=e neeli.. meer wilT weren,
onderwerpen h~ voor PO, Poool ofLooop u vrie;nddijk verrod[ word. om contact op l(~ nemen
met BlXlo,ting, Anlieli,Vlm Dijk_' 0 I 0 • 436 :>7 4
Iedere nieuwsbrief ~11 ~andacllI bestede.n ~.1n de voortgang van de Intunal m Encmal_3çtivireÎ!cn
L
07

25. r ï
Booosting
~---------------------------------------~
External
In t egenstelling tot BOo05ting Internöl heeft het projectdeel
Booostin g External een extern karakter. Booosting External is een
ken ni stransferproject dat, zoöls de naam aangeeft, branchevreemde
mate r iaa l -technologieën, produkten en processen beoogt over te
d r a ge n naar de bouwwereld. Het project sluit aan bij de algeIJene
doe lstell ing van BOoDsting tot het stimuleren van innovatie in de
bouw .
In vcr.:chil knd~ .segmenre:n van de indu.mie worden !C'Chnologiei'n onlWlkkdd di~ ook !otp~ba3r en
inTeressanT tij n voor de bouwwereld. Hierbij bn aandachl worden aan !«:hnologicën op het gebied
V.1n m:11crdcn, prooukti<:.technic.ken en -processen, wals het gebruik van opuschc bbels. In <k e~rste
[lSC wordr ct.: markfVraag v~n de bouwwereld en het marktaanbod van de verschillende indus!rieen
g~ïnvemms""rd_ In hoeverre bes(~an er (<xhl)oIogi~1) die in(cress3nr zijn voor de bouw~ Wal zijn
mogelijke onrwikkelingen die inreressanl :tijn voor de industriële bouw:
vraag
"-___ e_n_q_U_ê~tec_e-d-e---~1
I n ra_p_p~o~n-n----~
L I_ __ __ _ -e imerviews met experts
T T
( BEHOEFTE AAN KENNIS/TECHNOLOGIE )
~------------------~
• T
"-__ edriJ_ _b __eken_-!1
b_ __ J ' _<zO ___ I brokeragemeetings
•
( AANWEZIGE KENNIS/TECHNOLOGIE )
~----------------~
• • ..
enquête instituten
TNOISenter/IC's
rapponen
' - - - - - - - -- - - '
II interviews met experts
aanbod
Bovens(uand schema geeft aan hoe wij denken vraag en a~nbod t~ ~ch{crhalen.
L
•

26. •
De behoefte aan kennis en technologie tal achterhaald worden door drie kanalen:
• gericht ondcnoek onder de bij Booosting a;l.ngeslo(~n bcd[ij,,~n;
• ~1l:1Jy:;e van recent verschenen rapponen;
• interviews met e:xterne deskundigen.
Hel aanbod wordt met name géinventariseerd door:
• interviews mei externe deskundigen van:
• TNO I Bouw
• Semer;
• rnnovat.iecemra
In de voorbereldmgsfase worden de volgende stappen ondernomen:
• Invemarisaue rdevarnc aanbieders
• rormulering deelname aanbod
• ~naderiog bedrijven
• vasdtggcn V<1 0 ~fspr.J..en_
Hel project Booosring b terrm kUlt twee ~cüvi[ei(en om de lI-:tmfer va n kenn i$lt.:.::hnologie 101 srand
te brengen: b«lrijEbeweken en brokcr.l.ge-mecrings; beide aClivilC;tcn sluiten a~n bij de huidige op
de leden gerichte ac(ivileil~n van BOOO51;ng. H et verschil is dat hel onderhavige proj~c! k~nnis 'van
buiten' ha:U1.
D~ bedoeling i~ dat ... r 2 tol 3 b<:drijv~n mer interessante technologie worden bezocht en d~t er 2S rot
50 bedrijven presentaties op de broker~ge-meetings gaan verzorgen.
bedrijfsbezoeken
In hel kader van bcdrijfsbeweken zullen bedrijven die (nog] nict of nauwelijks tOeleverancier zijn voor
de bouwwereld maar wel potentieel inter=nte produkten kunnen a~nbi~den bezochr worden.
Dil biedt het bedrijf de mogel ij kh eid zich te verkopen aan bed rijven in ~n marktsegmenr (de bouw)
w~M men nog niet of nauwelij ks werkzaam is, aa n personen die geïntetesset'rd zijn in indU5rri~isenng
van de bouw.
Veor pe~nen en bedrijven uit de oouvwerdd biedt een bedrijfsbezoek de mogelijkheid ~Jl wnke
kUrldige uirleg te knjgen over ccn produkt of ccn tech nologie die voor hen inrer~m bn zijn_
Brokerage Meetings
De brokerage meetings hebben als doel om op Cen Indringende wijze vraag en aa"bod bIJ elbar te
brengen.
De gc'lnvenlOlrise:erde 3~nbleders worden ben~derd met de vra.1g of 2i) op een stJnda~rd form uli er
willen aangevm wal zij re bieden hebben voor p~nijell in de bOllw. Deze {ormulieren worden
vervolgeru gebundeld in het wgenaamde 'T~h noJogie Aanbod Boek'.
L ...J

28. • :i.t,t.J.UM.L-__ xt_e _na__ _ --,
e__ _r _ '
De paf! ijen in de bouw ku n nen di! boek
aanvr.!gen en hierin ;langeVer. met wdke
aanbiedeJs zij In comaç! willen komen.
Het BooO$ting Sterna] secrelJri~a{ wrgt d~n
vervolgens dat deze conraaen 101 H:tJ1d komen;
één en ander zal I of2 dagen in besbg nemen,
al na;!r gcbng de hoeveel hcid lOl stand te
brengen COOiaClen.
Vooralsnog worden drit I('chnologitvclden
ingevuld:
• ttn spwfiek gericht op C a5CO;
• een specifiek gericnr op Huid/Gevel;
• een specifiek gericht op Inbouw, zoaJs
inscaHatiö, inrermediairc systemen en
ruimlelijk scheldende systemen.
uitvoering
De bedrijfsbezoeken e<1 brokerJge-meetings wllen worden bcgck'id door terzake kundigen lIi
ins!; tuten en I of ondeJWÎJs en een projec!begdeid i ng5lenm v~n(l il hel BOOOSI ing-besmu r.
De brokeragc-mec!ings zullen op neulraaJ lerfei n I>I~atsvinden: indien ti" !Wec dJgcn voor nod ig zijn
bij voorkeur meI ho(eI-accommod~lie.
De planni ng ziet er als volgt lIir:
• Bedrij f,bezoeken: 3 x I dag. een voor de wme r, twee i n her naja;!!' va n 1995.
• Brokerage-mee!ings: 3 sessies van I à 2 dagen, cen voör de 7.omer. twce in her n~jaar van 1995.
resultaten
De voorbereid i"gen voor beide I taJlsÎer-acrivi lei ren vereisen veel InspaJl nl ngen om de prescnt:l.lies 10
goed mogelijk rc laren vcrlopen. Bov end ien moer d~ i nholld van de prcsenlarics perfccr op de vt;lag
van de baoekers ZIjn toegesneden (geen 2uivae corpomlc bcdlijfsprcscnratlcs dus!)
De lussenlljdse resulrMen en de ei(ldresulr~len van de bedriJfsbewd<cll ~n de brokèl'age-meeongs
lullen openbaar worden gemaakt door middel v:tJ pLJb likal les. Ook het T cchnologic A>n bod Boek
ui i n bredere kri ng beschikbaar komen.
Op de bon (hieronder op pagina 12 VJn dCle special) ku nr l aangeven of u voor IIW bed rij f kansen
ziet in de bouwwereld.
<J
L ...J
11

29. --------------------~-------------------1D!t---------------------------------------
r ,
ex t er nal
enquête
4~I·X·X·tiJlir;J
technologie:
overdracht ~---- -
ext e ~Il a1
- - - - __L ~ -~ - ..
in de bouw
o Ben! U geïntcrcs.seerd in branchevreemde ~anb;edcrs V.ln kenllis die v~.n belang ku n nen zijn op
het terrein ":In c.'IScobouw? Zo ja wal voor SOOfi kennis?
6 Bent U geïnteresseerd in branchevreen,d~ aanbieders van kenn IS d,e vàn belang kunnen zijn op
het terrein van hu id I gevel? Zo jo mI voor 500([ kenn is?
9 Bem U geïmelcsseerd in bran(he"re~md~ aanbieders van kenniS die van bebng kunnen zijn op
het (errein van i nbouw! Zo ja wal voor wor! kenniS?
o Ben! u eventueel ~e'lmèresse<,rd in (nier kOStdozc!) deelname aan cen brokerage-mcering of een
bed rij IS betoek?
Om het gebi~d enigszins Ie beperk,n gddcl (k volgende (md voorw:md en:
• hCI moel gaan om kenn is die toepasbaar is i" (modale) woningbouw:
• dUII rLame ma terialen en en ilieuvriendd ijl<e toep:l.Ssillgcn lij n vereiSl.
H ee ingevulde forenu lier kun t II SII rcn of fa:,<<:n naar: Booosting Enema!
ir drt Hans Kamphuis
AnlWOOtdnummer 84270
25GB WB DEN HAAG
U kunt etn ~ fspr:ak m:tke n voor cen verken nend gesprek. Tel: 070 3SO 71 71
Fax: 070 350 43 rJ
N a;lJ11 bed nj r:
Naa In contaCt persoon:
Ad re.>:
Postcode • pl'l.~[S:
Telefoon:
L
•

30. 8000sting tiu~~soooa
De reiKwijdte l1e
e 1
de grenzen van de
te ie
Booosting kent onder haar aangeslotenen velen die hun bewonderin~
voor de prestaties van het verleden niet onder stoelen of banken
steken. Oe rulYriek mOOOi bijvoorbeeld wordt regelmatig ingevuld
met sprekende exemplaren van bouwkunst of liever van 'produce~r-
kunst'. De bewondering gaat meestal voorbij aan de nd1nn;:.,n·"r~:
het twerk tot st . Zo ~~;.~~

31. De produktie wordt gtscgmemecrd cn
geco ncentreerd. De eerste lijn verdwijnl gesraag
V31l het veld naa r de fabriek. Het tech nisch
concep t Jijk t dJ~rmee IC worden bevroren. De
neteke nis v"n her bouwwerk worde verbonden
meI cuhlllclc en hislO rische rCfCICnflt'S 'n plaats
van mer de verov(,illg vaJ hel onmogelijke. Her
is de berusting in de tecbnische vooruilga,)g die
hel technisch concept reduceen lOt toep35si ng
v~n de beschik bare mogelijkheclel).
De filosoof J3QUCS Eilld onderscheidt de
moderne tech nlek '~ n oe Had it ionrle techniek.
Zijn zie nswijze verhelde rt de m ,ws van de
techllick i n de tiJd. Techll iek werd vroeger als
een r100dukelijk I0.v~ad toegepast in bepaaJde,
beperkte domemcn, De tcchn i,che middelen
waren beperkr, Ivf en was nier ti ie op de
ontwikkeling van de Icchniek. Vervolgens
werden de oude tecb nleken verbeterd en
verfij nd. De mens col'figeerdt de rcl~tieve achrC rSI:tJ1d v~n dé tceh "ick <bllk:Lij vakm"nschap' het oog
~ 1 de t immerm~n weid nier uitgcsch~kcld doo, een rech n i5cbe ontw,kkel i ng, her werd eerder
gekoesterd ;tIs bewaker van her ~tnbach i.
De moderne teelln ick dnrcntcgen volgt II i( dc
stand van 1..'lken. De keuze wordt beperkt lOt de
beste mogelijkheid op dat moment, veelal ollld~t
die [echniek wordt aangemerk t als methodisch
beter. G~~n d eweg wordt het niee technische
element geëlimineerd. De technische oplossing
nn een vraOlgsru k leid t er toe dat me n di e
oplosswg bJijft bewerke n en verbeteren tOl nn
de vervolmotking. De opcm volging van klei ne
s(apje~ bl ij kr ~chrer~f belan grijke r dan de
oorspronkcJijke gcdaduc over de oplossing. Oe
bijdragen die aan de omwikkeli ng worden
gegeven kunnen nier langer word en betrokken
op her lora.c resu ltaar. De auto lever! een
l
bijdrage aan de mobiliteit vm mense n. D at
auto's ook kunnen worden ingeze t om leisel toe
(e brengen is een ongewenst effect. De lcehn iek
kan op l.'ch zelf go~d 1.ij n maaJ' hel misbrui k
ervan !ever{ een verwarrend bedd op.