2. Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland
stichting
industrieel
bouwen
nederland
nieuwsbrief
.7t1o/y~? JJ~;P?~
dinsdag 26 j anua ri 1995
ti jdens een
(.
Als ontwerper, adviseur en leverancier van aluminium profielsystemen voor ramen, deuren en gevels
stimuleen Reynolds Architectuursystemen de toepassing van alwninium in de architectuur. Reynolds
t
slaat een brug tussen architecten, opdrachtgevers, ontwerpers en ramen- en deurenfabrieken, om zo
het optimum te zoeken tussen esthetica, efficiency en duurzaamheid. Hierbij worden de specifieke
voordelen van aluminium volledig benut. Of wel daar waar aluminium wordt gebruikt om het
ontwerp te accentueren, of wel om de authenticiteit van renovatieprojecten te waarborgen. Standaard
worden meer dan 20 aluminium profielsystemen voor alle bouwcategorieën geproduceerd en geleverd.
Voor specifieke doeleinden worden nieuwe systemen ontwikkeld of bestaande systemen aangepast.
Bijvoorbeeld bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat in Den Haag, waar de toegepaste aluminium
kozijnen de typische naoorlogse stalen kozijnen esthetisch vrijwel evenaren.
Niet minder interessant zijn de zo genoemde 'special products'. Steeds vaker worden in nauwe
samenwerking met bijvoorbeeld autofabrikanten aluminium produkten ontwikkeld. Bumpers die
f
~
worden vervaardigd uit een legering die sterker is dan staal, onder andere toegepast door de fabrikanten ~
van Porsche, Daimier, Ford en Volkswagen. Voor Audi produceren ze de profielen voor de deur- ~
~f
constructies.
g
~~~~V'

3. r ,
Art împress ion van
de toekomstige
aluminium
gezinsauto ~
Hierbij gaat het om het zagen, stansen, fresen en in de oven harden van aluminium geëxtrudeerde
profielen tot een kant en klaar montabel eind produkt. De ontwikkelingen gaan zelfs zo ver dat men
nu ook bezig is met de ontwikkeling van complete aluminium frames en deuren.
Aluminium biedt een enorme vrijheid in vormgeving. Namens Booosting zal Theo Groothuizen,
partner van het Rotterdamse ontwerpbureau Landmark Design & Technology een 'tegenlezing'
houden met als eitel: 'Aluminium: Blik op oneindig'.
Kortom, bij Reynolds vliegen de vonken er van af. Wees welkom op 26 januari 1995 in Harderwijk
bij gastheer Reynolds Architeccuursystemen.
14.15 Ontvangst/koffie/thee
14.30 Inleiding
door ir Jan Westra, voorzitter Booosting
15.00 Kennismaking met:
- Reynolds Intenlationa/
- Reynolds Europe
- Reynolds Aluminium Ho/land bv
Reynolds ArchltectuW'systemen: onbeperkte vrijheid in vormgeving en k1eW'en
door W.J.H. van den Berg. Business Unit Manager
15.45 '"
Automotive ontwikkelingen en ontwerpen, interessante invalshoeken voor de bouw ~
door K~es Houtzager ~
16.15 Gevels en vocht (])
Cl
door ing Andre F. Tietz
16.45 Koffie/thee
Indeling in groepen voor de rondleiding
17.00 Rondleiding door de produktie units Reynolds
18.00 Koud buffet
18.15 T egenlezing 'Aluminium: Blik op oneindig'
door ir Theo Groothuizm, Landmark Design & Technology
<l
L
Gcïntcrcs,ccrd in deelname?
Inschrijving ia d.: 'lIltwoonikaart op pagina 10 in d.:z(; nieuwsbrid: •

4. • ,
_~iUmWIi,(. ____5_U--,~,-+.:...S_O_O_O-=8_-----,
Baaasters
tussen
cultuur ~ technologie
Het is al meer dan 6 jaar dat 'Booosting experimenteert'. In 1988
werd bij de oprichting de doelstelling van de Stichting
Industrieel Bouwen Nederland als volgt geformuleerd: 'Het
stimu7eren van het ontwerpen, ontwikke7en, onderzoeken en toe-
passen van industriee7 te vervaardigen bouwprodukten en gebouw-
onderdelen ter verhoging van de kwa7iteit van de gebouwde
omgeving'. Deze doelstelling speelt zich dus af binnen de driehoek
van architectuur, industrieel ontwerp en produktie. Op zich is het
al een hele prestatie dat er tussen de drie partijen communicatie
tot stand is gekomen.
De vraag is of we als Booosting de doelstelling
van de verhoging van de kwaliteit van de
gebouwde omgeving tot stand hebben weten te
brengen. In 1934 pleitte Lewis Mumford in zijn
boek 'Technics and Civilization' voor een herstel
van de balans tussen de technische mens en de
kunstzinnige mens. Hij spral{ over de samen-
werking van 'man as a toolmai<er' en 'man as a
symbolmaker'. Booosting zou vanuit deze
samenwerking de volgende vraag eens moeten
stellen: is een industrieel vervaardigd produkt of
gebouw automatisch een kwaliteitsverbetering?
...
V)
Een organisatie als Booosting verkrijgt haar informatie door onderlinge contacten en door het
<-
Q)
-"
organiseren van allerlei activiteiten. Deze activiteiten speelden zich rot nu roe voornamelijk tussen de
'"
E aangeslotenen af. Een antwoord proberen te geven op.de bovengestelde vraag impliceert kennis op
o
..Cl
E
het gebied van technologie en maatschappij. Kennis die veel verder gaat dan de huidige bouwprai<tijk.
>,
V)
Daarom zal er bij Booosting een verdieping van het technologievraagstuk moeten plaatsvinden en een
"
c: verbreding richting maatschappij.
'"
V)
<-
Q)
-" In de komende Booosting-jaren zullen we een stap buiten de driehoel{ architectuur, industrieel
'"
E
ontwerp en industrie moeten zetten. Eén stap .... maar wel een stap in twee verschillende richtingen:
o
o richting 'roolmai<er' en richting 'symbolmai<er'. Aan de ene kam zullen we buiten de specifieke
+-'
bouwwereld technologische verkenningen doen. Volgens Jerry Mander (I) speelt het roekomstig
industrieel ontwerp zich eerder af op moleculair/genetisch niveau dan op de lopende band. 'The idea
is to zero down into the atomic strucrure of all materiaIs, and rearrange their molecules to get
completely new forms, materiaIs, and creatures. They barely mai<e a distinction between what is an
'organic' material and an 'inorganic'material, since once you're down ro the molecular level, it's all
L .J
03

5. r 11 ,
me same'. In 1990 werd in de Verenigde Staten voor de ontwikkeling van deze zogenaamde
nanotechnologie meer dan vier biljoen dollar uitgegeven. Aan de andere kant zullen we ons ook op
ontwikkelingen in de maatschappij en op de cultuur richten. Van veel industrieel vervaardigde
produkren kan men constateren dat hun technische specificaties en voordelen niet voldoende zijn om
door de maatschappij als kwalitatief hoogwaardig gezien te worden. Een produkt is gesitueerd en
maal<t in de beleving van de gebruiker deel uit van een heel netwerk van zowel individuele als culturele
relaties. De perceptie van een bepaald produkt in een specifieke context zal bepalend zijn of iets als
kwaliteit gezien wordt of niet. Voor de ontwerper en fabrikant is het essentieel om deze context te
kennen. Als we het bijvoorbeeld hebben over een ontwikkeling van bouwprodukten dan impliceert
dit ook een uitspraak over wonen.
En zoals Heidegger het verwoordde: ' Wij wonen niet, omdat we gebouwd hebben, maar we bouwen
en hebben gebouwd voor zover we wonen, dat wil zeggen voor zover we als wonenden zijn'. De
werkelijk woningnood bestaat volgens Heidegger (2) niet uit een tekort van woningen maar uit een
onbegrip wat wonen eigenlijk is. Het lijken twee stappen in verschillende richting. Maar de relatie
technologie en cultuur is groter dan ooit. In zijn meest algemene vorm hebben technische innovaties
gemeen dat zij eigenschappen van het menselijk lichaam versterken, vergroten of nabootsen. Het
gevolg is dat de menselijke kracht toeneemt, afstanden verkleind worden, materiële weerstanden
oplossen en de factor tijd zich versnelt.
Het samenspel van deze ingrediënten is afhankelijk van informatieoverdracht, in andere woorden
communicatie. In het begrip communicatie komen taal en techniek samen. Veranderingen op het
gebied van communicatie lopen synchroon met maatschappelijke veranderingen en hebben een grote
invloed op de ontwikkelingen in stedebouw en architectuur. Stonden in de middeleeuwen de ruimte
en de ideale proporties centraal, in de deze eeuw zien we dat vooral de bouwtechnische eisen belangrijk
zijn geworden. In de toekomst zullen vooral de interactieve en communicatieve aspecten van het
wonen aan betekenis gaan winnen. In de komende jaren zal bijvoorbeeld onder invloed van de
telematica (het samengaan van de informatietechnologie en de telecommunicatie) het comfort en de
perceptie van onze woonomgeving sterk worden beïnvloed. 'We leven niet alleen in huizen en straten,
"
" maar ook in TV-kanalen, telefoon- en computer-netwerken. We surfen net zo malcl(elijk op
"
~ elektronische golven als op water' (catalogus van Ars Electronica '94).
-ei cl
v
2
U
~
::l
Cl 0
çQ
Tot voor kort konden we constateren dat de mogelijkheden van techniek ver achter liepen bij de
V
-Ei cl menselijke creativiteit. Nu zitten we in een situatie dat juist de menselijk creativiteit de beperking van
c... j;j
0
techniek gaat vormen. In mijn optiek zou Booosting de komende jaren de handschoen die Louis
~ "
v
" Q Mumford de westerse wereld heeft toegeworpen, kunnen oppakken. Booosting zou een ideaal platform
"
..Cl > ~
'" " kunnen zijn om de balans tussen 'tooimaker' en 'symbolmaker' tot stand te kunnen brengen. Hoewel
" 0
-Ei
,5
~ het mal(en van een stap in twee richtingen binnen ons denken als tegenstrijdig wordt ervaren, is dit
c:: -0 juist de creativiteit die nodig is om de handschoen van Mumford te kunnen palcl(en. De hiervoor
<IJ
-0 ·v
"
;;i :r: benodigde stap hoeft voor Booosting toch zeker geen beperking te vormen .....
:2: .s
1: ~
~ :2: Eric Vreedenburgh
---. ---. <l
..:::..~ Archipel Ontwerpers
L
•

6. • ,
mOOOi mi jns i nzi ens
MOOOi namens Over smaak valt niet te twisten.
Dat gel dt voor mooi en ook voor
Jas Labée 'MOOOi'. De één vindt dit mooi, de
ander dat. Sterker nog, wat
iemand vandaag mooi vindt, vindt hij/zij morgen ouderwets.
Trends, mode en ook 'mooi' veranderen vaak snel. Mooi heeft ook
te maken met plaats, locatie. Immers, wat op kantoor mooi is,
hoeft dat thuis helemaal niet te zijn. Mooi is aan persoon, tijd
en plaats gebonden. Bovendien denk
i k dat veel mooi wordt aangel eerd.
TV-reclame, oplei-dingen, smaak van
vrienden en collega's drukken hun
stempel op de smaak van vandaag.
'MOOOi' was en is voor mij om te begrijpen hoe dingen werken en hoe ze gemaakt worden. Nog
mOOOier is om dat 'hoe' te ontdekken. Met een zelfde oog bekijk ik soms gebouwen. Het 'werken'
van het gebouw bestaat vooral uit overeind blijven onder het eigen gewicht en de last van wind en
sneeuw. Uit de bouwdelen is meestal direct afleesbaar hoe ze gemaalu zijn. Sinds de tijd dat ik in de
laatste klas van de lagere school zat, ging er geen enkel afgedankt huishoudelijk apparaat de vuilnisbal<
in wnder dat het tot de laatste schroef uit elkaar gehaald was. Intens nieuwsgierig opende ik oude
koffiemolens. Met de hand draaide ik aan mechaniekjes in doorgebrande mixers en versleten
stofzuigers. Groot was het genoegen om te zien hoe tandwielen in elkaar grepen en palletjes
verschoven. Begrijpelijk is dat daar later een grote belangstelling voor hoe dingen worden gemaal<t is
bijgekomen. Nog steeds kan ik geboeid kijken naar een werkende smid, een draaiende freesbank, een
lopende extrusiemachine.
v
L ..I

7. r ,
Het selecteren van het onderwerp voor 'MOOOi' en het schrijven van het stuk, dwingen mij ertoe
om te kiezen. Uit mijn keuze blijkt mijn voorkeur voor techniek die functioneel-· e ichtbaar in de
constructie. Het reizende tentoonstellingsgebouw van IBM, ontworpe.W'q~,ó~~:llJ~l'~~~
mijn mening heel 'MOOOi'. Helaas ken ik het alleen van plaatj<t
krachtenspel in de constructie. Ook op de foto zie je de liefd
r---- n vormgegeven en de prachtige verbinding tussen de k
bouwpakket en reisde in segmenten op een special_
het in een park opgebouwd en als tijdelijk
Computers te tonen. Door de transpara
een stijf segment waarbij de pirarnid
[>
L
•

8. • ,
Presentatie Booosting Ontwerpers Zuid-Nederland in het Kantoor
van de Toekomst in Den Bosch op dinsdag 6 december 1994.
Openhartige presentaties van
Brabantse
Booosting
Ontwerpers
Het was de middag van de praktijkverhalen
zonder bla bla, daar viel geenszins aan
te ontkomen. Met z'n tachtigen schaarden
de nieuwsgierigen zich in een zaaltje van
het Kantoor van de Toekomst om zi ch te
laven aan visies en praktijkverhalen van
de bi j Booosti ng aangesloten ontwerpers
uit het Zuiden van het land.
Met de kreet 'architecten zijn rare vogels' was het gehoor in gereedheid gebracht.]an WeJtra ging hier
nog even mee door. Architecten, zo zei hij, worden hier en daar nog gezien als de dirigent van het
bouwgebeuren. Of als astronauten, die met behulp van steeds geavanceerdere apparatuur de bouw
kunnen besturen. Helaas blijven ze mensen die zich bedienen van de tegenwoordige technologie die
evenwel vaal< ver af staat van de techniek op de bouwplaats.
Door de menselijke maat binnen de onderneming te vertegenwoordigen, maal<t Ad van Ber/o van het
gelijknamige bureau Ad van Berlo Industrial Design duidelijk dat integratie en nauwe
betrokkenheid van de onrwerper in het produkronrwikkelingsproces uitermate belangrijk is. Van
Berlo's onrwerpen variëren van verlichting
en kippegrilIs, tot toegangscontrolesystemen
en artikelen voor de bouwmarkt. De
invloed van een onrwerper op bouw-
produkten - in het geval van Venlo Sanitair
- werd O.a. duidelijk gemaakt met de
activiteiten rond de herprofilering van het al
25 jaar functionerende nimbuskraantje. De
lange adem en integrale aan pal< hebben
ervoor g=rgd dat er nu gewerkt wordt aan
de onrwikkeling van een aantal llleuwe
lijnen.
Atoegangscontrolesysteem Nedap bv,
Ad van Berlo Industrial Design
L .J
07

9. r ,
verbindingsbrug Hogeschool voor Kunsten in Arnhem. Hubert-Jan Henket Architecten
Henk van Laarhoven is als bouwkundig industrieel ontwerper werkzaam bij Hubert-Jan Henket
Architecten. De aanpak van dit bureau wordt toegelicht aan de hand van drie aanleidingen om
bouwptodukten te ontwikkelen. Als eerste betreft het vormgeving als gevolg van nieuwe
produktiemethoden en nieuwe produktiemethoden als gevolg van gewijzigde ontwerpopvattingen.
Daarnaast het optimaliseren van materiaaleigenschappen en als laatste het samenvoegen van
installatietechniek en bouwtechniek. Als voorbeeld het samenvoegen van installatie en techniek wals
bij de verbindingsbrug tussen twee gebouwdelen van de Hogeschool voor kunsten in Arnhem. Met
uitwndering van de vloer is de brug compleet transparant. Verwarming. verlichting. ventilatie en
telefoonkabels zijn ondergebracht in een servicestrook. De strook bestaat uit stralingspanelen met
centraal een doorgaand armatuur er in, opgehangen aan een kabelgoot met daarboven weer
ventilatiekleppen, voor frisse lucht en extra transparantie; heel belangrijk natuurlijk.
Jaap tiJ! Voogdis met zijn bureau Tj'ièn Design van nul af aan begonnen. Zijn presentatie moeten we
dan ook zien als een 'tty-out' van een ontwerpbureau voor architectuur en produktontwikkeling. Aan
de hand van dia's die gemaakt zijn tijdens reis en verblijf in het Verre Oosten en Afrika, probeerr De
Voogd het publiek kennis te laten nemen van voor hem interessante manieren en wegen om ergens
te komen. Dit en zijn jarenlange ervaring in bouwvetwante industrieën vormen de inspiratiebron voor
de activiteiten van het huidige bureau. Onder "'-. ,."'~"." Ol),
andere werkt hij aan de herontwikkeling van
een TU Delft gebouw, een prijsvraag die
onlangs gewonnen is. Maar ook het
paviljoen voor de BNA
op basis van 20 voet
containers laat iets zien f,I;Cr.OZlj[l~ o/tliiO ,L! ~
l]c~ya'<'f':8;;.;"'A' .
van de gedachtengang
en prestatiedrang van
het bureau.
I>
,.
• A-isometrie tentoonstellingscontainer ~' Tj'ièn Design .J

10. r •
'"
ISB systeem. Bureau A+
Het had een broer van Chriet Titulaer kunnen zijn, qua stem dan, Jos Lichtenbergvan bureau A+.
Misschien ook wel qua persoon, getuige de ideeën rond een A+ scauto waarmee het bureau denkt het
fileprobleem in Nederland op te lossen. Naast een benadering van het produktontwikkelingsproces
presenteert Lichtenberg een aantal projecten. De technologie rond glasvezelversterkt cement ten
behoeve van low cost housing en, meer actueel het Innovatief Systeem van Bouwen waarvan de
opening op 7 december jongsrIeden op het terrein van de TU Eindhoven plaatsvond. Dit ISB systeem
biedt adequate oplossingen voor flexibiliteit en geeft de architect grote ontwerpvrijheid. Dunne
geprofileerde staalplaten die als wand en vloerelementen dienen, vormen de draagconstructie. In de
folder van de ISB woning spreken ze over het huis van de nabije (?) toekomst en even twijfel ik of
Lichtenberg dan misschien toch familie is van ......... .
Maar nee, Titulaer heeft andere koffiedik voor de luisteraars in het verschiet. Hij wijst er nog eens op
dat veranderingen zich sneller voltrekken dan we zelf willen toegeven. De komst van tv, cv en riolering
bijvoorbeeld, bewijzen dit. Met zijn huis van de toekomst, ontworpen door Cees Dam, wil hij tot de
verbeelding van de bezoekers spreken en nodigt hij alle Booosting aangeslotenen uit mee te doen in
de toekomst, aan de toekomst, ..... gratis. Met een dak van titaan zal er binnenkort een hotel van de
toekomst worden gerealiseerd en na renovatie van het Willem II College beschikt Nederland ook over
een school van de toekomst.
Wat de toekomst ook brengen moge, het bestuur en ik buigen ons over een Booosting van de
Toekomst. Over besteding van de door Senter van het Ministerie van Economische Zal<en
toegekende subsidie ten behoeve van projecten die de overdracht van kennis en kunde rond
technologie bewerkstelligen. Maar daarover meer in de volgende Booosting nieuwsbrief, een special
over technologie overdracht in de bouw, die binnenkort zal verschijnen.
Anneke van Dijk
<J
L .J

11. • ,
_~J."'.hiiit._ programma
----~~~------~
Booosting Bijeenkomsten 1995
NB.
12 januari Houtzagerij Den Haag (AVA) Aangeslotenen die hun bedrijf, de
26 januari Reynotrade Harderwijk bedrijfsfilosofie, het produktenpakket
februari PO Meeting (AVA) en een discussie met 'bouwgenoten'
27 maart Workshop ism Faculteit Bouwkunde van de TU Delft in een Booosting-bijeenkomst willen
april De Markies en de Realiteit in Almere presenteren, kunnen hiertoe contact
opnemen met Booosting.
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de anrwoordkaart kunt u aangeven
of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
NA..M
BEDRIJF
I I I
ADRES
POSTCODE '(fOONPL..ATS
TELEFOON
o Komt op 12 januari aanstaande van 5.00 - 7. 0 u r naar de AVA
H()Utzagerij in Den Haag met ... personen. (ziç pag. 13) Booosting
o Komt op 26 januari aanstaande van 14.15 - 18.15 uur naar Reynolds postbus 23000
Archiuctuurrystnnm in Harderwijk met ... personen. (ziç png. 01-02)
3001 KA Rotterdam
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek o 'Booosting in beeld' (I 994)
o 'Booosting in bedrijf (1992)
o 'Tussen traditie en experiment' (1989)
Participanten: f 25,00
Niet-participanten: f 39,50
L .J

12. · _~"",.~iiiil._ parti ei panten
,
Nieuwe participanten 1994
Bureau Angenent Contactpersoon: de heer ir R.W . An genent
Bureau Angenent Bureau Angenent houdt zich bezig met produkt-innovatie. De
Produkt-innovatie activiteiten van het bureau zijn divers: het schrijven van leerplannen
en lesmateriaal over informatietechnologie, het proberen te doen van
Magistratenveld 620 uitvindingen op het gebied van woningbouwsystemen, het invoeren
7327 LK Apeldoorn van kwaliteitszorg bij bedrijven, het invoeren van het sociocratisch
tel 055 43 15 76 besluitvormingsmodel bij organisaties, advisering over milieu en
fax 055 43 15 76 energie, het formuleren van een nieuwe filosofie van het wonen in
het kader van een promotie-onderzoek en het geven van lezingen en
cursussen hierover. Angenent heeft zich aangesloten bij Booosting om zichzelf een creatieve
omgeving te verschaffen waarin hij ideeën over bouwen en wonen met anderen kan delen.
Vereniging Nederlandse Cementindustrie Cont actper soon: de heer in g J . H. Köhne
VNC
VNC is de branche-organisatie van de Nederlandse cement-
industrie. Doel van de extern gerichte activiteiten is het bevorderen
van de toepassing van cement en beton. Om dat te bereiken is VNC
Sint Teunislaan actief in de bouwwereld met het stimuleren van onderzoek en
Postbus 3011 ontwikkeling, het verspreiden van informatie en het bevorderen van
5203 DA 's-Hertogenbosch samenwerkingsverbanden. De organisatie telt ruim 20 medewerkers
tel 073 40 12 52 en is geënt op de structuur van de bouw als bedrijfstak. Per bouw-
fax 073 40 12 99 sector is een team geformeerd voor het initiëren en uitvoeren van
activiteiten.
De intrinsieke eigenschap van beton - zijn vormvrijheid - wordt in de huidige praktijk onvoldoende
benut. Industrialisatie van de produktie van betonelementen en rationalisering van de verwerking op
de bouwplaats hebben meer geleid tot het minimaliseren van variaties dan tot het uitbuiten van deze
unieke eigenschap in een grote rijkdom aan vormen en structuren. In de jaren '90 doen nieuwe
technologieën hun intrede in de betonwereld en ontstaat er een wending in de benadering van de
markt. Hoge sterkte beton is daarvan de eerste vrucht. Een produktsysteem waarin hoge sterkte wordt
gecombineerd met probleemloze verwerkbaarheid. De spin-off van deze ontwikkeling zal groot zijn.
Dit lijkt het juiste moment voor aansluiting bij Booosting. Bij Booosting verwacht het VNC een
platform te vinden waar ze ontwikkelingen ter toetsing kunnen inbrengen en ideeën kunnen opdoen
voor verdere produkt- en marktontwikkeling. Kortom, een vruchtbare kruisbestuiving op een open
plek in het bos, buiten de vaak moeizame weg van de collectiviteit.
<J
L .J
11

13. r ,
.oJ.I.i·WiM_'-----__c_o_l_o_f_o_n__----'
van Vollenhovenstraat 15A postbus 23000 3001 KA Rotterdam
OIO 4365741 010 4366315
~::=
~
., Anneke tHln Dijk
: Patricia Brouwer Design
Drukkerij Hans Truijm
m!m!IJb~I.WilIill Eric Vrudenburgh, Jos Lobee, Eelke Pouwer,
Bu"au Angmmt, VNC
Booosting bestuur
;rJan We:rtra TU Eindhoven Voomtter
;r Eric Vreedmburgh Archipel Ontwerpers Vice voorzitter
ir Jouke Post Post Ter Avest Architecten Secretaris
ir Maral Vroom Landmark Design Be Tec:hnology Penningmeester
ing Mri Kuiper Hoogovens Groep lid
irJosLobie GE Plastics lid
Hmk van laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten lid
_~i."";iii'(._ pa rt i ci panten
Somfy Nederland ir Frank van Waes,
Alliance Europe Ub6ink Nederland Buro voor Architekmur
Bik Bouwp/(Jdukten Unicom Nederland ir Daan Peters
Brakel Interieur Groep Wolvega Panelen
Bruynzeel Keukens en Kasten
Van Campen Bending Technics A + Bureau voor
Fabriek van Plaatwerken Ad van Berlo Industrial Design Bouwproduktontwikkeling
H. van Dam Brouwer + Koning Architecten en Consultants A&c
Enitor Holland Processing A CN Constructeurs
GE Plastics Landmark Design & TecfmolofJ' ir/D. Boot
Strucmred Products Europe Produktcentrum TNO Bureau Angenent
Hoesch Bouwsystemen Nederland Corsmit Raadgevend
Holec Systemen & Componenten Ingenieursbureau
Hoogovens Groep Archipel Ontwerpers Façade
Inter Sign Nederland Architectenbureau Böhtlingk GeNie Consult
Kömmerling Benelux jan Brouwer Associates Havanna Odrie
// Krens CEPEZED Hogeschool Midden-Brabant
Krupe Bomatex Otto van Dijk Architectenbureau Hiensch Engineering
NBM-Amstelland Woningbouw EGM Architecten Kantoor van de Toekomst
Octambe Space Strucmres Hubert-jan Henket bna architecten KD/Consultants
Pieterman Hardglas lMA Summis Nationale Woningraad
Plastica Plaat Architectenbureau Mani Staalbouwinstimut
Polydak Post Ter A vest Architecten TU Delft
Polynorm Tj'ièn Design TU Eindhoven
Rewa Budel Tuns+Horsting Architecten Vereniging Nederlandse
Reynotrade Verburg Hoogendijk Architekten Cementindustrie
Rockwool Lapinus Architektenburo Visser &Beerman H. de Wit Consultancy
L.
•

14. • donderdag 12 januari 1995
----~b-e-z-o-e~k----~---------------,
,
Booosting
Bezoek
Sport- en recreatiecentrum
.
1 n Den Haag
Het Rotterd amse bureau Post Ter Avest Architecten is in opdracht
van de Dienst Welzijn en de Stichting Exploitatie van Bedrij f s-
gebouwen de archit ect van een modern sport - en recreatiecen t rum
genoemd 'de Houtzagerij' in de Haagse Schilderswijk. Op
uitnodiging van Post Ter Avest Architect en kunnen Booosting-
aangeslotenen op 12 j anuari aan s taande, va n 15.00 to t 17.00 uur,
vlak voor de opleveri ng, dit omvangrijke project samen met de
architect bekijken.
D e H Olltz.1gerij biedt uiteenlopende vrijctijdsvoorLicningen. N aast het sporr- en recreatiecentrlllll
met zwembad, sporthal, ruimten voor krach t.~porr en een rropische tuin , is er een H am mam - een
O osters badh uis mer badruimres, rhee- en rusrruimres, maar ook mer een kapper en een
schoonh eidssalon. De peurerspeelzaa l ontbreekr niet en tenslo rte biedr het een omvangrijk
buitenrerrein met woningen. H er complex st:lat midden tussen de huizenblokken met gevolg dat er
exrra geluidsisolerende voorzieningen zij n aangeb racht om geluidshinder voor de omgeving ce
voorkomen. De gevel van de;: Hout7~1gerij heeft veel glas en de overgang tussen binnen en buiten
verloopt vloeiend.
.. .: '. ' ."
- ... ~-. ~
.... . '·' -1
·
. . ·1
,. '.~
I I
L Hamman ~
t I ... I t .J

15. • ,
Het EG-programma voor het
innoverende Midden- en
Kleinbedrijf: CRAFT
Een belangrijke activiteit van de Europese f50.000,- ter beschikking voor de uitwerking
Commissie IS het stimuleren van de van het project (schrijven van het werkplan,
technologische ontwikkeling in Europa. Een zoeken van partners) of een technisch haalbaar-
maal per vier jaar wordt hiervoor een heidsonderzoek. Hierna kan een aanvraag in fase
Kaderprogramma vastgesteld. Het vierde 2 worden ingediend. Deze aanvraag betreft de
Kaderprogramma (1994 tlm 1998) is afgelopen financiering van het daadwerkelijke onderzoeks-
voorjaar goedgekeurd. Voor de uitvoering werk.
worden programma's gemaakt op grond
waarvan subsidie kan worden verleend aan De projecrkosten dienen minimaal 300.000
R&D projecten op verschillende gebieden. De ECU (± f 640.000) te bedragen. De helft van de
publicatie van de meeste programma's vindt projectkosten moet betrekking hebben op
plaats in december 1994. Een van deze pro- uitbestede werkzaamheden. De EG vergoedt
gramma's is BRlTE/EURAM. Het aandachts- maximaal 50% van de totale projectkosten. Het
gebied van BRlTEIEURAM is produktie - en project kan maximaal 1 tot 2 jaar duren. Het is
materialentechnologie. De participatie van het niet verplicht om voorafgaand aan fase 2 in fase
MKB in dit programma is altijd als zeer 1 een aanvraag in te dienen. Het indienen van
belangrijk beschouwd. Om de participatie van aanvragen kan op ieder gewenst moment
het MKB aan te moedigen is CRAFT gestart. gebeuren. De aanvraag moet worden ingediend
CRAFT is een onderdeel van BRlTEIEURAM bij DG XII van de Europese Commissie in
en is gericht op het MKB in de produktiesector Brussel.
met weinig of geen eigen R&D faciJiteiten. Bij
de definitie van MKB worden de volgende Tenslotte: er is een nieuw subsidie-tijdschrift
criteria gehanteerd: maximaal 500 werlmemers, 'Grants' op de markt, ter vetvanging van het blad
maximale omzet f75 miljoen en niet meer dan Terzal<e dat gaat verdwijnen. Grants verschijnt
113 in het bezit van een niet-MKB. Voor de elke twee weken en bevat alle nieuws en
indiening van een CRAFT-aanvraag geldt als achtergronden met betrekking tot Europese en
vOOJwaarde dat in het project minimaal 4 nationale subsidies.
bedrijven participeren die voldoen aan deze ?
MKB-definitie. De bedrijven moeren afkomstig Voor een proefnummer kunt u bellen 010-
zijn uit minimaal 2 verschillende lidstaten van de 4532950. Van harre aanbevolen.
EG. De procedure van indiening van een
CRAFT-aanvraag is verdeeld in twee fasen. In ?
fase I moet een kort projectvoorstel ingediend Voor meer informatie:
worden door minimaal 2 MKB's. Indien dit Pouwer & Schrettlen, heet vanaf I januari
voorstel wordt goedgekeurd stelt de EG Po uwer & Stevers B. V. 010-452 11 22.
<I
L .J

16. Schets van het symposium 'Vernieuwende materia7en en technieken
in de bouw' in de faculteit Bouwkunde van de TU Delft op woensdag
14 december 1994.
When it feel right,
it i s right
Kennis van materialen, technieken en produkt n uit andere takken
van de construerende industrie zouden een i Ijectie kunnen gev ~
aan de vernieuwing van ontwerp en produkt I in de bouw: Is er
1even buiten de bouw? :
met een Zwitserse Universiteit aan
de optimalisatie van dit prototype.
De eerste test vond plaats op de berg
Eiger, op 3700 meter hoogte in
Zwitserland. Ik kon me wel iets
voorstellen bij die gelukzalige
opmerking van Hordon: 'it is me
best place in me world to sleep'.
Het boeit me dat bij het werk van Hordon, vorm en vormgeving een voorname plaats innemen. De
naar aanleiding van een competitie gewonnen lichtgewicht windtoren The Wmg Tower, die in
Glasgow zal worden gebouwd, is geïnspireerd op Brancuzi's 'Bird in space'. De toren draait in de wind
en oogt rank als een vleugel of beter als een helikopterblad. 'Het is moeilijk om mooie dingen te
maken', vertelt ie bijna aan het einde van zijn betoog, 'maar het is erg belangrijk'. En, 'neem maar van
mij aan, when it feels right, it is right'.

17. Dat ben ik met hem eens. In mijn ogen is vormgeving een signaal van vooruitgang; het zuigt je als
het ware mee naar voren, de toekomst in. Wanneer je bijvoorbeeld de ontwikkeling bekijkt van
treinen, wals de heer Zehnder van A/usuisse fantastisch uit de doeken deed, dan valt op dat er
ongelofelijk veel inspanning verricht wordt aan ontwikkelingen als: integratie van functies, eenheid
in het gebruik van materialen, gewichtsreductie, besparing van arbeid, eenvoudige montage en grotere
veiligheid. Wat mij echter verwondert, is dat het lijkt of er bij al deze slimheid geen of weinig plaats
meer is voor fascinerende, zeg maar 'zuigende' vormgeving. Ter verduidelijking denk ik aan de treinen
van Loewy, eind jaren dertig, ten opzichte van bijvoorbeeld de Sprinter uit begin jaren tachtig of de
laatste NS ontwikkelingen die nu als try out over de Hollandse rails gonzen.
Q)
V)
V)
:::l
V)
:::l
:;:
C
~ '"
Q)
>
0 Ol
--' C
c
Qi
'"
> -'"
c -'"
.,.;
Q) ...,
...,
<.. c
0
.... ~
Wat leren de op deze dag aanwezige 'bouwgenoten' van een verhaal over het belang van het nadenken
over recycling als belangrijk onderdeel van het ontwikkelingsproces? Bij de ontwikkeling van een
Philips TV-Set, vertelde de heer Sondern van de Consumentenelektronica-divisie is dit een integraal
onderdeel van het proces. Spiegel dit op de bouwen stel de vraag hoeveel problemen er bijvoorbeeld
al zijn bij het recyclen van gebruikte bal<Stenen?
Een andere opmerkelijke gedachte bekroop me naar aanleiding van de verhalen uit de vliegtuighoek.
De kennis en technieken die hier in huis zijn, zijn voor bouwers en buitenlui ongetwijfeld
interessant. Iedere specialist weet voor zijn eigen discipline de beste materialen voor de beste
toepassingen tegen de allerbeste condities in te zetten. Maar het wordt nog veel interessanter wanneer
andere disciplines zich er voor gaan interesseren en er kruisbestuivingen en vruchtbare gevolgen
ontstaan. Adrütan Beukers van de Facu/teit der Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek bijvoorbeeld, weet
alles van de produktie en het vervormen van composiet laminaten en sandwich-materialen. Met hulp
van computersimulaties worden produktieprocessen nagebootst; de composieten bieden uitkomsten
voor de lucht en ruimtevaarr. En voor de bouw?
Jan Westra opperde tijdens het telefoongesprek dat ik net met hem voerde, dat we de volgende keer
de sprekers moeten vragen om een gebouwtje of een ruimte van 5x4x3 of iets dergelijks te ontwerpen
met de voor hun specifieke materialen en produktie-processen. Dat geeft vast spektakel, dat geeft vast
stof tot nadenken, dat helpt het bouwgezelschap misschien over de drempel van het wel willen, maar
niet weten hoe, en waar te beginnen. Dat laatste, ik moet zeggen: 'i t feels figh t, so ... !'
Anneke van Dijk
<J
Bij dit congres hoort een reader. Bij voldoende animo zal een tweede druk plaatsvinden.
Indien u interesse heeft, kunt u contact met Booosting.