Dislexia

Garatu
Bilbao. 2014-1-21
Mª Carmen Albes
Berritzegune Nagusia

AURKIBIDEA
AURKIBIDEA
1. Hizkuntza eta irakurketa
2. Irakurketaren faseak eta prozesua.
3. Irakurtzen irakastea etapa bakoitzean
4. Irakurtzeko zailtasun espezifikoa: DISLEXIA
5. Alerta adierazleak.
6. Irakurtzeko zailtasunak antzemateko protokoloa
7. Hezkuntza erantzuna.
9. Materialak.
8. Familia eta eskola.
10.Web interesgarriak

2

1.HIZKUNTZA ETA IRAKURKETA
 Irakurketaren garrantzia
 Komunikazioaren ikuspuntua
 Kodearen ikasketa

3


AHOZKO HIZKUNTZA:
-Entzumenaren bidez.
-Konkretuagoa eta espontaneoagoa.
-Testuinguruak ematen duen
informazioaren garrantzia.
-Oro har, bizipen iraunkorragoak
dira.
-Oro har, komunikatzaileak
testuinguru berean daude.

IDATZIZKO HIZKUNTZA.
-Ikusmenaren bidez.
-Abstraktuagoa eta landuagoa.
-Testuingurutik askeago dago eta,
hortaz, esplizituagoa da.
-Oro har, bizipen konkretuetatik
urrunago eta askeago dago.
-Zeinuek iraun egiten dute.
-Oro har, komunikatzaileak testuinguru
ezberdinetan daude.
4

IRAKURKETAREN FUNTZIOAK
 Komunikatzeko (ideiak, nahiak …)
 Ezagupenak lortzeko ( informazioaren transmizioa, gai berriak
ezagutzeko, gure inetesak lantzeko…)
 Txertatze soziala
 Bizi kalitatea hobetzeko tresna
 ….

2. IRAKURKETAREN FASEAK
2. IRAKURKETAREN FASEAK

 Logografikoa(3 eta 4 urte artekoa)
 Alfabetikoa(5 eta 6 urte inguruan)
 Ortografikoa(7 urte inguruan)

6

2. IRAKURKETAREN PROZESUAK
1.Hitzen ezagutzan parte hartzen duten prozesuak
Prozesu pertzeptiboak

Prozesu lexikoak

Katua

Katua
/k/ /a/ /t/ /u/ /a/
7

Esanahien identifikazioan parte hartzen duten
prozesuak:
- Prozesu sintaktikoak
- Prozesu semantikoak

8

Seugn un etsduio de una uivenrsdiad
ignlsea, no ipmotra el odren en el que
las ltears etsan ersciats, la uicna csoa
ipormtnate es que la pmrirea y la
utlima ltera esten ecsritas en la psiocion
cocrrtea.
El
rsteo
peuden
estar
ttaolmntee mal y aun pordas lerelo sin
pobrleams.
Etso es pquore no lemeos cada ltera por
si msima snio la paalbra cmoo un tdoo .
9

3. IRAKURTZEN IRAKASTEA
Irakurketaren irakaskuntza HAUR HEZKUNTZAN

-Kontzientzia fonologikoaren garrantzia
- Fonemekin jolastea.
-Letra guztiak eta haien izenak edo soinuak
irakastea
-Ikasleei mota askotariko testuak irakurtzea.
-Idatzizko hainbat hitzen arteko antzekotasunak
eta ezberdintasunak lantzea.
-Hainbat testu-motatan aberatsa den liburutegi
bat jartzea ikasleen eskura, informazioa biltzeko,
ikasteko, entretenitzeko eta gozatzeko erabil
dezaten.

12


Irakurketaren irakaskuntza LEHEN HEZKUNTZAN
LEHEN ZIKLOA
- Ahoskera finkatzen dute, eta lexikoa eta ulermena garatzen dute.
- Idatzizko kodea, testu eta formatu desberdinetan sakontzeko unea da.
- Fonetikaren irakaskuntza.
-Jardunbide egokiak:

– Alfabetoa sistematikoki landu, grafema-fonema bihurtzeko arauak
automatizatzeko.
– Ulermena landu testu mota desberdinak erabiliz (gonbidapenak, albisteak,
eskola liburuak...).

13


Irakurketaren irakaskuntza Lehen Hezkuntzako 2. eta 3.
Zikloetan
• Kodifikazioa bigarren planoan geratzen hasten da.
• Ulermenaren garrantzia.
• Testu edo paragrafoan ideia nagusia antzematea lantzen da.
• Testuen ondorioak ateratzen hasten da

- Arintasunaren irakaskuntza
- Irakurtzen duguna ulertzen irakastea
- Lexikoaren irakaskuntza

14

Irakurketaren irakaskuntza DBHn
Gaitasun digitalaren garapena sustatzea.
Testu-irakurgailudun ordenagailuak erabiltzea.
Literaturara hurbiltzeko modua zaintzea.
Irakurtzeko estrategiak (irakurri aurrekoak, irakurri bitartekoak
eta irakurri ondokoak) lantzea.
Hainbat motatako inferentziak (interpretazioak, iragarpenak,
hipotesiak, ondorioak…) egiten laguntzea ikasleei.
Testuen ideia nagusiak eta bigarren mailako ideiak zehazten
laguntzea eta ikasleak laburpen bat, eskema bat, etab. egiteko
gaitzea.

15

Irakurketaren irakaskuntza DBHOn
 Arreta berezia jarri behar dugu diskurtso
zientifikoetan, teknikoetan, kulturaletan
eta literarioetan, eta hizkuntza erabiltzeko
esparru hauetan lan egin behar dugu
nagusiki.
Beste era bateko lan zabalagoa egiten da:
teoria anitzak aztertzen dira, ikuspuntu
ezberdinen analisia…
 Testuak aztertzen dira kontzeptu berriak
ezagutzeko.
 Gero eta gehiago Arloetako hiztegi
espezifikoagoa lantzen da.
 Irakurketa kritikoa lantzen da eta
horretarako behar dute ikasteko estrategia
zehatzak garatzea.
 Etapako lan mota hauek irakurketaren
arintasuna eta jariotasuna eskatzen du.

Hizkuntzen irakaskuntza- eta
ikaskuntza-prozesuan etapako
irakasle guztiek esku hartu behar
dute.
Zeregin kolektibo horretan
laguntzeko ardura dute irakasgai
guztietako irakasleek.
16

4. ZER DA DISLEXIA?
4. ZER DA DISLEXIA?
DSM IV eta CIE 10
sailkapenetan
oinarriturik :
“Ikasteko zailtasunen” barruan

kokatzen dituzte “Irakurketaren
nahastea”.

DSM-V
sailkapen berriak :
“Berariazko ikasketa
nahasmendua”
izendatzen du.

17

4. DIAGNOSIRAKO IRIZPIDEAK
4. DIAGNOSIRAKO IRIZPIDEAK
DSM IV eta CIE 10 sailkapenetan oinarriturik

A. Irakurketaren maila, irakurketaren gaitasuna eta
irakurketaren ulermena neurtzen duten test
estandarizatuen bidez neurtuta,
-bere adimena normala izanik (CI),
-bere adinentzat hezkuntza egokia jaso duen arren,
bere irakurtze-idazte maila (2 urte) baxuagoa denean.
B. A irizpidean azaldutakoak, errendimendu egokia
eragozten du.
C. Zentzumen urritasuna egonik, irakurtzeko zailtasunak
handiagoak dira, ezgaitasun horrek sor ditzakeenak
baino.
18

4. DISLEXIAREN DEFINIZIOA
4. DISLEXIAREN DEFINIZIOA
“Dislexia
ikasteko
neurobiologikoa du.

zailtasun

espezifikoa

da,

eta

jatorri

-Bere ezaugarri nagusiak dira hitzak zehaztasunez eta arintasunez
ezagutzeko zailtasunak izatea eta haiek letreiatzeko eta deszifratzeko
trebetasun eskasa izatea.
-Zailtasun
horien
jatorria,
oro
har,
hizkuntzaren
fonologikoaren gabeziak izaten dira [soinua hautematea],

elementu

-Eta errealitate hori ez da espero zitekeen zerbait, pertsonaren beste
trebetasun kognitibo batzuei eta eskolan jasotzen den heziketaren
kalitateari erreparatuta.
-Dislexiaren ondorioak izan daitezke irakurritakoa ulertzeko arazoak
izatea eta irakurtzeko eskarmentu edo praktika gutxi izatea,
-Eta, ondorioz, dislexia duten pertsonek hitzak ikasteko eta jakintza
orokorrak eskuratzeko arazoak izan ditzakete” (Dyslexia Working
Group, 2002, 9. or.).
19

4. DISLEXIAREN ERAGINA
4. DISLEXIAREN ERAGINA
Dislexiaren kontzeptua ondorengo esparruak hartzen ditu:
Biologi maila: dislexia oinarri neuromorfologikoa eta jatorri
genetikoa duen nahasmendua da.
Kognizio maila: Nahasmendu fonologikoa da.
Jokabide maila: Dislexia irakurketaren zehaztasunez gain,
jariotasunean ere zailtasunak izatea suposatzen du.
Garapen maila: Dislexia nahasmendu iraunkorra da eta bizi osoaren
zehar adierazpen mota desberdinak hartzen ditu.

20

4. DISLEXIAREN SAILKAPENA
4. DISLEXIAREN SAILKAPENA

• HARTUTAKO DISLEXIA:
garunaren lesio baten ondorioz
sortzen da.
• DISLEXIA EBOLUTIBOA (oinarri
neurobiologikoa):
-Fonologikoa
-Azalekoa edo lexikoa.
-Mistoa

21

4. ATZERAPENA EDO NAHASMENDUAA
4. ATZERAPENA EDO NAHASMENDUAA
-NAHASMENDUA:

-Denbora luzean irauten du.
-Arazo neurobiologiko batekin lotuta dago.
-ATZERAPENA:

Irakurtzeko abilezien jabekuntzan atzerapena bakarrik da.

22

4. SINTOMA ESPEZIFIKOAK
4. SINTOMA ESPEZIFIKOAK
-Zehaztasun-akatsak; letrak nahastea; letrak edo hitz osoak
aldatzea, gehitzea, ezabatzea edo ordezkatzea.
-Denborazko akatsak: hitzak errepikatzea, hitzak silabetan
zatikatzea eta atzera itzultzea.
-Poliki, nekez, erritmoari jarraitu gabe eta oker intonatuz irakurtzea.
-Hainbatetan, irakurritakoa ezin ulertzea; azalpena ahozkoa bada,
berriz, mezua ulertzeko zailtasunik ez izatea.
-Idazteko zailtasunak.
-…
23

4. GAUR EGUNGO IKERKETAK
4. GAUR EGUNGO IKERKETAK
BCBL (Donostia)
BCBL (Donostia)

SASI HITZEN
Giro supramarginal

IRAKURKETA

VWFA

HITZEN
IRAKURKETA
24

5. ALERTA ADIERAZLEAK
Alerta-adierazleak Haur Hezkuntzan
 Zailtasunak prozesaketa fonologikoarekin (hitzak silabetan
zatikatzearekin, hizkien izenak jakiteko …)
 Zailtasunak epe motzeko eta epe luzeko hitzezko oroimenarekin
(Koloreen, letren, zenbakien… izenak erraz ikasteko eta erabiltzeko
zailtasunak …)
 Ahozko hizkuntzaz jabetzen atzeratzea (esaldirik ez esatea 2 urte
eta erdi izan arte, dislalia anitz izatea oraindik …)
 Irakurmenaren eta idazmenaren trastornoak edo nahasmenduak izatea
familian.

25

Lehen Hezkuntzako lehen maila bukatzean:
- kode alfabetikoaz eta grafemen eta fonemen arteko
egokitasunaz ez jabetu izana.
- Eta irakurketa mekanikoa automatizatu ez izana.

Lehen Hezkuntzako bigarren mailan,
- Alfabetoa gogoratzeko zailtasunak izatea.
- Letrak, silabak edo/eta hitzak isiltzea, ordezkatzea,
alderantzikatzea, aldatzea edo gehitzea.
- Irakurritakoa zuzentzea, poliki irakurtzea eta duda
egitea, hitzak silabetan zatikatzea eta lerroz
galtzea.
- Irakurritakoa ez ulertzea, zeinuak deskodetzeko
ahalegin gehigarria egin beharra..
26

Lehen Hezkuntzako 2. Eta 3. zikloa

· Aurreko etapako eta zikloko alerta-adierazleak izatea oraindik.
· Irakurketa automatizatzeko zailtasun handiak eta
ahalegin gehigarria egin behar izatea horretarako, eta poliki
eta nekez irakurtzea.
· Idazlanak planifikatzeko eta egiteko eta ahozko
diskurtsoak prestatzeko zailtasunak.
· Gramatika eta ortografia-akatsak egitea.
· Autokonfiantzarik eza eta frustrazioa areagotzea.
· Idazteko zailtasunak.
· Problemen enuntziatuak irakurtzeko zailtasunak.
27

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan (DBHn) eta
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Ondokoan (DBHOn)
 Zailtasunak hitz ezezagunekin edo sasihitzekin.
 Poliki irakurtzea.
 Irakurtzea edo/eta idaztea saihestea.
 Irakurritakoa gutxi ulertzea, irakurritako testuen gaiak ulertzeko
zailtasunak.
 Ozen irakurtzeko zailtasunak.
 Idatziz adierazteko zailtasunak. Lexiko urria erabiltzea, esaldiak
ez lotzea, lokailurik ez erabiltzea eta, hainbatetan, aurreko etapan
bezala, letrak, silabak edo/eta hitzak isiltzea, aldatzea edo gehitzea.
28

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan (DBHn) eta
Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Ondokoan (DBHOn)
 Kontakizunak eta, oro har, idazlanak planifikatzeko eta idazteko
zailtasunak.
 Atzerriko hizkuntzak ikasteko zailtasunak.
 Ikasten denbora asko eman arren, emaitza eskasak lortzea eskolan.
 Irakurmena edo idazmena erabili behar denean nagusiki, ikasteko
jarduerak egiteko motibazioa galtzea.
 Gelan ohikoak diren testuei buruzko inferentziak egiteko ezintasuna.
 Autoestimu eskasa, antsietatea, urduritasuna…

29

5. ARRISKUAK
5. ARRISKUAK
– Dislexiari lotutako arazoak
areagotzen dira.
– Ahalegin handiagoa egiteak ez du
emaitza hobeagoarik ematen.
– Bi jokabide tipikoak:
» Gogoeza, zailtasunen
aurrean jarrera ezkorra.
» Antsietate handia bere
kieen martxa eskolarra
eramatea ezinezkoa
zaielako
– Autoestimu baxua, espektatiba
baxuak …

6. IRAKURTZEKO ZAILTASUNAK ANTZEMATEKO ETA
6. IRAKURTZEKO ZAILTASUNAK ANTZEMATEKO ETA
EBALUATZEKO PROTOKOLOA
EBALUATZEKO PROTOKOLOA

ESKU HARTZEKO LEHEN MAILA:
 Informazioa jaso eta erantzuten saiatu behar dute.
 Tutoreak laguntza beharko du orientatzaile edo kontsultore
aldetik: balorazioa eta erantzunaren egokitasuna
zehazteko. Materialak egokitzea, metodologia antolaketa,
ebaluazioan aldaketak …
 Egindako guztia ikaslearen Norbanako lan planean jasotzea
komeni da.
ESKU HARTZEKO BIGARREN MAILA:
 Berritzeguneko aholkularien laguntza jaso. Balorazioa
edo/ta orientabideak jasotzeko.
 Esku-hartzea adostea eta martxan jarri.
 Interbentzioaren balorazioa egin.

7. HEZKUNTZA ERANTZUNA

Prebentzioa

Berriz heztea
(Reeducación)

Berriz heztea eta
curriculumean
sartzeko
egokitzapenak

Curriculumean
sartzeko
egokitzapenak

6 –7 urte arte

7 – 10 urte
bitartean

10-12 urte
bitartean

12 urtetik aurrera

DISLEXIAREN SEINALEAK ALDATU EGITEN DIRA BIZITZAN ZEHAR

Esku hartzeko estrategia nagusiak, adinaren arabera

32

INKLUSIOAN OINARRITURIK
•

Ikasle batek irakurtzeko zailtasunak dituela hautematen badugu, esku
hartzeko esparru inklusibo baten esparruan erantzuteko modua
planifikatu behar dugu, eta ikaskuntza prozesuari eta hartzen ditugun
neurriei buruzko informazioa eman behar diogu familiari.

•

Oro har, irakurtzeko zailtasunak dituzten ikasleek gelan jarraitzea da
onena.

•

Eskolako moldaketa metodologikoak, material egokiak …
erabiltzea komeni da, ikasleak ohiko ingurunetik urruntzen dituzten
neurri bereziak hartzea baino.

MATERIALAK EGOKITZEA
Grabagailuak, kaseteak, MP4 formatua eta antzeko teknologiak erabiltzea
DVD eta CD-rom eskolako edukinekin eskuratzeko
Ordenagailua erabiltzea
Agenda elektronikoa, kalkulagailua.
Arbel digitalak.
Interneteko orriak gomendatzea, testu-mota jakin bat edo ortografia
sistematikoki lantzeko
Guk dioguna idazteko eta idatzizko testuak irakurtzeko programak
erabiltzea, errazagoa izan dadin informazioa bilatzea.
Material digitala biltzea
PowerPoint bidezko aurkezpenak, ikasleek errazago eskura dezaten
jakintza…
Letra handiz eta argiz idatzitako materialak ematea

34

EGOKITZAPEN METODOLOGIKOAK
Metodologia inklusiboak sustatzea: ikasketa kooperatiboa, talde
interaktiboak, talde malguak … eta bereziki honelako ekintzak: tertulia
literarioak, irakurketa jarduerak, bikoteka irakurtzen, etab.
· Eskemak edo/eta gidoiak ematea, ikasleek gaien garapenari jarraitu ahal
izan
diezaioten.
· Argibideak sekuentzietan azaltzea; argibideak ikasleei irakurtzea; ahozko
eta ikusizko informazioa ematea aldi berean, irudiak, DVDak, horma-irudiak,
diapositibak, bideoak… erabiliz; etab.
· Denbora malgutasunez erabiltzea: denbora gehiago ematea ikasleei
pentsabidea antolatzeko eta ariketak egiteko, eta zailtasunak dituzten ikasleei
lan arin eta laburragoa ematen saiatzea, oinarrizko gaitasunez jabetuko
direla ziurtatzeko.
· Ikusizko plangintzak erabiltzea: ordutegiak, egutegiak, agendak.
· Ikasleek eguneko lanaren gidoia presta dezaten proposatzea, plangintzan
laguntzeko. Irakasleekin edo tutorearekin berrikusi beharko lukete plangintza.
35

EBALUAZIOA EGOKITZEA
· Ebaluazioa ikasleen ezaugarrietara egokitzea

eta ahozko azterketak egiteko eta ikasleek
behar dituzten material osagarriak erabiltzeko
aukera ematea.
· Azterketetako idatzizko materiala grafikoz eta
irudiz osatzea.
· Erantzunen edukia balioestea, ortografiaz eta
testuaren konposizioaz gain.
· Azterketak egiteko denbora malgua izatea.
· Ikasleekin lan egiten duten profesional guztiei
prozesuan parte harraraztea, guztiek egin
ditzaten egokitzapenak.

36


EBALUAZIOA EGOKITZEA
· Ikasle bakoitzaren hasierako mailaren arabera ebaluatzea
gabeziak dituen alorretan egindako aurrerapenak, ez besteen
mailaren arabera.
· Ebaluazio bakoitzean irakurri beharreko liburuak kontu handiz
(zaletasunak, zailtasuna, etab. kontuan hartuz) aukeratzea, edo
horien kopurua murriztea; gidoiak ematea, liburuak ulertzen
laguntzeko; liburuak irakurtzeko beste aukera batzuk (entzunezko
liburuak, liburuaren muina adierazten duten filmak, etab.) ematea…
· Idatzizko azterketen formatua zaintzea: tamaina, letra-mota,
tarteak. Argiak eta garbiak izan behar dute azterketek.
· Galderak zailtasunaren arabera (errazenetik zailenera)
ordenatzea.

37

ADAPTACIÓN CURRICULAR DE ACCESO/CURRICULUMEAN SARTZEKO EGOKITZAPENA


CURRICULUMEAN SARTZEKO EGOKITZAPENA

-Beharrak
-Beharrezko baliabideak
-Egokitzapen metodologikoak
-Antolaketa
-Denboralizazioa

38

NEURRI BEREZIAK
ARLOKO CNE
Jakintza-arloko curriculuma norbanakoari egokitzea.
Egokitzapen horren bidez,
- jakintza-arlo bateko edo hainbateko helburuak, edukiak
eta ebaluazio irizpideak aldatzen edo ordezkatzen ditugu;
- helburuak etapako berberak dira;
- eta Bigarren Hezkuntzako gradua lor dezakete ikasleek.

39


Etapaz edo zikloz aldatzea
Ekintzak:

Informazioa biltzeko dokumentuak osatu
Koordinazio bilerak egin.
Dokumentuak datu hauek zehaztu behar ditu:
Zikloen eta etapen artean irizpideak bateratu.
-Arlo edo eremu bakoitzeko jakintza maila.
-Ikasleen hezkuntza-arloko premiak.
-Irakasteko eta ikasteko estiloa.
-Ikasleek ikaskuntzari buruz duten jarrera.
-Aurreko etapetako txostenak.
-Ikasleek zer-nolako bilakaera izan duten eskolaldian beren baitan eta
ikasketen esparruan.
-Ikasleen familia barneko testuinguruari buruzko informazio adierazgarria
(zer espero duen familiak, nola egin dien aurre zailtasunei, dislexiaren
aurrekaririk izan den familian…).
-Hartutako neurriak.



40

7. UNIBERTSITATEA
7. UNIBERTSITATEA
-PAU: Unibertsitatean sartzeko probak.
– Euskal Herriko Unibertsitatea. Prozesua eta egokitzapen
motak. discap@ehu.es , www.ehu.es
– Deustuko Unibertsitatea: Prozesua eta egokitzapen motak
www.accionsocial.deusto.es

41

8. MATERIALA ETA BALIABIDEAK
8. MATERIALA ETA BALIABIDEAK

Ordenagailu-programak eta Web orriak

42

9. FAMILIA
9. FAMILIA

- Gurasoek beren semealaben irakurketa eta
idazketa jardueretan parte
hartzea eragin onuragarria
du.
- Irakurle onak hazteko
printzipioak: Eredu izan,

lagundu, entzun, elkarrekin irakurri,
proposatu ez inposatu …

43

9. ELKARLANA: FAMILIA ETA ESKOLA
9. ELKARLANA: FAMILIA ETA ESKOLA

• IRAKURKETAREN ZAILTASUNEN
AURREAN
Ezinbeztekoa da eskola eta familiaren
arteko elkarlana.

44

10. Web-orri interesgarriak

www.hezkuntza.net
www.dislexiaeuskadi.com
www.isei-ivei.net
www.berritzeguneak.net
www.elkarrekin.org
http://trataerabateratua.wordpre
ss.com
http://dislexiaeuskadi.com/dislebi
.php
http://www.fundacionnce.org/we
b/content/view/16/18/
http://www.pizarradinamica.com

Dislexia

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (20)

Semelhante a Dislexia

Semelhante a Dislexia (20)

Mais de Berritzegune Nagusia

Mais de Berritzegune Nagusia (20)

Dislexia

Notas do Editor