1. Pasko
Ang Pasko, Kapaskuhan, o Panahon ng Pasko (Ingles: Christmas, na may tuwirang salin na "Misa ni
Kristo"; Yule, at Yuletide) ay isang araw ng pangiling sa kalendaryong Kristiyano, na kadalasan ay
ipinagdiriwang tuwing Disyembre 25. Sa araw na ito ipinagdiriwang ang araw ng kapanganakan ni Hesus. Ayon
sa mga ebanghelyo, si Hesus ay isinilang ni Maria sa Belen(Bethlehem), kung saan siya at ang kaniyang
asawang si Jose ay naglakbay upang magparehistro sa Senso ni Quirinius.
Sa mga Kristiyanong bansa, ang Pasko ay isa sa pinakamalaking araw ng pagdiriwang na may mahalaga kung
ang usapang pang-ekonomiya ang paguusapan. Ipinagdiriwang din ito bilang sekular na araw ng pagdiriwang
maging sa maliliit na bayan na may Kristiyano. Nakilala ang pasko bilang araw ng pagpapalitan ng regalo o
handog sa mga kasambahay, at mga sorpresa mula kay Santa Claus, isang malaking lalakeng masiyahin na
may puting balbas at iba pang mga pigura o pagkakakilanlan.
Ang lokal at pangrehiyon na tradisyon patungkol sa Pasko ay karaniwang nagkakaibaiba, sa kabila ng
impluwensya ng mga Amerikano at Ingles na motifs.
Ang wikang Ingles ang salitang "Christmas" ay pinaikling "Christ's Mass" o may tuwirang salin na "Misa ni
Kristo." Hango ang mga ito sa lumang Ingles na "Cristes mæsse" na tumutukoy sa relihiyoso at sagradong
seremonya ng misa. Ito ay kadalasan na dinadaglat o pinapaiksa sa pormang "Xmas", dahil ang "X" o "Xt" ay
kadalasan na tumutukoy kay "Kristo" Ang mga titik na X as Alpabetong Ingles at Filipino, ay kahalintulad ng titik
X (chi) sa Alpabetong Griyego. Ito ang unang titik ng salitang "Christ" sa Griyegong salin na Χριστός, na may
tuwirang salin na Christos. Ang salitang Crimbo naman, ay isang impormal na kasingkahulugan nito sa Ingles.
Ang salitang Xmas ay binibigkas bilang "Christmas", gayumpaman, may ilan na gumagamit ng bigkas na "Xmas" o (eksmas) exmas.
Kapanganakan ni Hesus ayon sa Bibliya
Ang kwento ng kapanganakan ni Hesus ay matatagpuan lamang sa Bagong Tipan sa dalawang
ebanghelyo(Ebanghelyo ni Lucas atEbanghelyo ni Mateo). Ayon sa Lucas, isinugo ng diyos ang anghel na si
Gabriel sa isang birhen na si Marya sa Nazareth, Galilea na nagsasabi na siya ay maglilihi at manganganak ng
isang lalake na tatawaging Hesus. Nang tanungin ni Marya kung paano ito mangyayari gayong isa siyang
birhen, sinabi ng anghel na siya ay liliman ng banal na espirito. Nang manganganak na si Marya, siya at si
Jose ay naglakbay mula sa Nazareth, Galilea sa tahanang pang-ninuno ni Jose na Bethlehem upang
magpatala sa censo ni Quirinio. Nanganak si Marya kay Hesus at dahil wala ng lugar para sa kanila sa bahaytuluyan ay inilagay ang sanggol sa sabsaban. Dinalaw ng anghel ang mga pastol na nagdadala ng mabuting
balita ng malaking kagalakan na sa siyudad ni David sa Bethlehem ay ipinangak angmesiyas ang tagapaglitas.
Ang mga pastol ay tumungo sa sabsaban sa Bethlehem kung saan nila natagpuan si Hesus kasama nina Jose
at Marya. Pagkatapos nito ay tumungo sina Marya at Jose kasama si Hesus sa Herusalem upang isagawa ang

2. ritwal ng pagdadalisay ayon sa batas ni Moises at pagkatapos na isagawa ang kautusan ni Moises ay umuwi
na sila sa kanilang bayan na Nazereth, Galilea.
Ayon sa Mateo, si Marya ay nakatakdang mapangasawa ni Jose. Ngunit bago pa sila nagsama, si Maria ay
natagpuang nagdadalang-tao sa pamamagitan ng Banal na Espiritu. Ang isang anghel ay nagpakita kay Jose
sa isang panaginip. Sinabi ng anghel na huwag mangamba si Jose na tanggapin si Maria na kanyang asawa
dahil ang dinadala ni Marya sa kaniyang sinapupunan ay sa Banal na Espiritu. Siya ay manganganak ng isang
lalaki na papangalanan niyang Hesus. Ayon sa may akda ng Mateo, ito ay naganap upang matupad ang sinabi
ng propeta na "ang isang dalagang birhen ang magdadalang-tao at manganganak ng isang lalaki. Tatawagin
nila siyang Emmanuel na ang ibig sabihin ay: Ang Diyos ay sumasaatin."(Mat. 1:23) Ito ay pinapakahulugan ng
mga skolar na isang reperensiya sa Aklat ni Isaias 7:14 ng saling Griyegong Septuagint. Sa ilang mga ikalima
at ikaanim na siglo CE mga manuskrito ng Ebanghelyo ni Mateo sa Mat. 1:23 ay mababasa ang "Isaias ang
propeta".[4] Ang Isa. 7:14 na Septuagint ay nagsalin ng salitang Hebreo na ‫(המלע‬almah o isang dalaga) sa
salitang Griyego na parthenos(birhen) at pinaniniwalaan ng mga skolar na ang Septuagint ang pinaghanguan
ng Mateo upang suportahan ang pananaw ng kapanganakang birhen ni Hesus. Ang mga skolar ay umaayon
na ang almah ay walang kinalaman sa isang birhen. Ang Isa. 7:14 ayon sa mga skolar ay hula sa haring Ahaz
na ang isang dalaga ay manganganak ng Immanuel at ang mga kaaway ni Ahaz ay wawasakin bago malaman
ng batang ito ang pagkakaiba ng mabuti at masama. Ang may akda ng Mateo ay nag-iba rin ng tatlong detalye
ng Septuagint ng Isa. 7:14: ang paggamit ng hexei kesa sa lēpsetai; ang 'tatawagin mo(singular)' sa ikatlong
personang plural 'tatawagin nila', at ang sinuplay na interpretasyon ng Emmanuel bilang 'ang diyos ay nasa
atin'[5] Ang mga paliwanag ay iminungkahi sa pinagmulan ng mga salaysay sa Mateo at Lucas ng kapangakang
birhen ni Hesus. Ayon kay Stephen L Harris, ang mga ito ay isinulat upang sagutin ang mga paninira ng mga
Hudyo tungkol sa hindi lehitimong kapanganakan ni Hesus na may ebidensiya mula sa ika-2 siglo CE.[6][7] Ayon
sa skolar na si Helmut Köster, ang mga salaysay ng kapanganakang birhen ni Hesus ay nag-ugat sa
mitolohiyang Helenistiko.[8] Ang mga tagasunod ngPsilanthropismo na umiral sa mga sinaunang
pangkat Hudyong-Kristiyano gaya ng mga Ebionita ay nangatwiran laban sa kapanganakang birhen ni Hesus
at nagsaad na si Hesus ay isang mesiyas ngunit "isa lamang tao".[9] Kanila ring itinakwil si Apostol Pablo bilang
isang tumalikod.[10] [11] Noong ika-4 na siglo CE, ang Kredong Niseno ay tumakwil sa katuruang si Hesus ay isa
lamang tao.[12] Noong ika-2 siglo, ang paganong anti-Kristiyanong pilosopong Griyego na si Celsus ay sumulat
na ang ama ni Hesus ay isang sundalong Romano na si Panthera.[13][14]
May mga pagkakasalungat sa parehong ebanghelyo. Ang parehong Mateo at Lucas ay nagbibigay ng
magkaibang heneolohiya ni Hesus. Sa Mateo, si Hesus ay binisita ng mga Mago. Sa Lucas, si Hesus ay
binisita mga pastol. Ang Ebanghelyo ni Mateo ay nagsasaad na si Hesus ay ipinanganak bago mamatay
si Herodes(na namatay noong Marso 4, BCE).[15] Gayunpaman, ito sinasalungat sa Ebanghelyo ni Lucas na
nagsasaad na si Hesus ay ipinanganak sa panahon ng Censo ni Quirinius(Lucas 2:1-7) na ayon sa Hudyong
historyan na si Josephus ay naging gobernador ng Syria noong 6-7 CE. Ang talatang ito sa Lucas ay matagal

3. nang itinuturing ng mga skolar ng Bibliya na problematiko dahil inilalagay nito ang kapanganakan ni Hesus sa
panahon ng censo noong 6/7 CE samantalang ayon sa Mateo ay ipinanganak si Hesus pagkatapos ng
paghahari ni Herodes na namatay noong 4 BCE o mga siyam na taon bago ang censo ni Quirinius.[16] Sa
karagdagan, walang mga sangguniang historikal na nagbabanggit ng kinontrol ng Romanong pandaigdigang
censo na sumasakop sa buong populasyon. Ang censo ni Augustus ay sumasakop lamang sa mga
mamamayang Romano[17] at hindi pagsasanay sa mga censong Romano na atasan ang mga tao na bumalik sa
bayan ng kanilang mga ninuno.[18] Dahil sa kamaliang ito sa Lucas, ang mga skolar ay nagbigay konklusyon na
ang may akda ng Lucas ay mas umuukol sa paglikha ng simbolikong salaysay kesa sa isang historikal na
salaysay, [19] at walang kamalayan o walang pakielam sa kahirapang kronolohikal na ito. Ang Lucas ay naguugnay rin ng kapanganakan ni Hesus kay Juan Bautista na pinaniniwalaang nabuhay mga sampung taon
bago ang paghahari ni Herodes.[20] Ang parehong may-akda ng Lucas ay nag-ugnay ng censo ni Augustus
kay Theudassa Mga Gawa ng mga Apostol na naganap noong 46 CE ayon kay Josephus. Ang kamatayan ni
Hesus ay karaniwang inilalagay noong 30-36 CE sa pamumuno ni Poncio Pilato na gobernador ng Judea mula
26 hanggang 36 CE.[21][22]
Ayon sa Lucas, nang si Marya ay manganganak, siya at si Jose ay naglakbay mula sa Nazareth tungo tahanan
ng kanilang ninuno sa Bethlehem(Belen) upang magpatala sa censo ni Quirinius(Lucas 2:2). Ipinanganak ni
Marya si Hesus at dahil wala ng lugar para sa kanila sa bahay-tuluyan, ay iniligay ang sanggol sa sabsaban.
Ayon sa Lucas 2:22–40, kinuha ni Marya at Jose ang sanggol na si Hesus sa templo sa Herusalem(ang layo
ng Bethlehem(Belen) sa Herusalem ay mga 6 na milya) 40 araw pagkatapos ng kanyang kapanganakan upang
kumpletuhin ang puripikasyong ritwal pagkatapos ng panganganak at isagawa ang pagtubos ng panganay
bilang pagsunod sa Kautusan ni Moises(Lev. 12, Exo. 13:12-15 at iba pa. Hayagang sinabi sa Lucas na kinuha
nina Marya at Jose ang opsiyon na ibinibigay sa mga mahihirap(na hindi makakabili ng tupa) sa Lev 12:8 na
naghahandog ng isang pares ng mga kalapati. Ang Lev. 12:1-4 ay nagsasaad na ang pangyayaring ito ay
dapat gawin sa 40 araw pagkatapos ng kapanganakan ng isang anak na lalake. Pagkatapos na isagawa ang
lahat ayon sa Batas ni Moises, sila ay bumalik sa Galilea sa kanilang bayan na Nazareth(Lucas 2:39). Salungat
dito, ang Mateo 2:16 ay nagmumungkahi na ang pamilya ni Hesus ay nanatili sa Bethelehem nang mga 2 taon
bago sila tumungo sa Ehipto. Ang pamilya ni Hesus ayon sa Mateo ay lumisan sa Ehipto at nanatili doon
hanggang sa kamatayan ni Herodes(Mat. 2:15, 22-23). Ayon Mat. 2:22, Ang pamilya ni Hesus ay nagbalik sa
Hudea(kung nasaan ang Bethlehem ayon sa Mat. 2:5)[23] mula sa Ehipto pagkatapos mamatay ni Herodes.
Nang marinig ni Jose na si Archelaus ay naghahari sa Hudea at sa dahil sa isang babala sa panaginip ay
umurong sa Galilea na nagmumungkahing ang Galilea ay hindi ang kanyang orihinal na destinasyon. Sa
karagdagan, ang Mat. 2:23 ay nagbibigay impresyon na ang Nazareth ang bagong tahanan ng pamilya ni
Hesus at hindi ang lugar kung saan sila nagmula ayon sa Lucas. Ito ay salungat sa Lucas 2:4, 39 na
nagsasaad na ang pamilya ni Hesus ay nagmula sa Nazareth. Walang binabanggit sa Mateo ng anumang
paglalakabay tungo sa Bethlehem kung saan isinaad sa Mateo na ipinanganak si Hesus.

4. Ayon as arkeolohiya
Ang mga paghuhukay na arkeolohikal ay nagpapakita na ang Hudea(Judea) ay hindi umiiral bilang isang
gumaganang bayan sa pagitan ng 7 BCE at 4 BCE na panahong iminumungkahi na ipinanganak si Hesus. Si
Herodes ay namatay noong 4 BCE at ayon sa Bibliya ay ipinanganak si Hesus bago mamatay si Herodes. Ang
arkeolohikal na mga ebidensiya ay nagpapakita ng mga materyal sa pagitan ng 1200 BCE hanggang 550 BCE
gayundin sa panahon mula sa ika-6 siglo CE ngunit wala mula sa unang siglo BCE o unang siglo CE. Ayon sa
`arkeologong si Aviram Oshri, "nakakagulat na walang ebidensiyang arkeolohikal na nag-uugnay sa Bethlehem
sa Hudea sa panahon na ipinanganak si Hesus.[24]
Pinagmulan ng mga kwento
Mga Mago
Pangunahing lathalain: Mago ng Bibliya
Ayon sa salaysay ng Mateo 2:1-9, Pagkatapos na maipanganak si Hesus sa Bethlehem ng Hudea, sa panahon
ng paghahari ni Herodes, may dumating sa Herusalem na mga mago mula sa silangan. Sinabi nila: Saan
naroroon ang ipinanganak na Hari ng mga Hudio? Ito ay sapagkat nakita namin ang kaniyang bituin sa
silangan at naparito kami upang sambahin siya. Nang marinig ni haring Herodes ang mga bagay na ito,
naligalig siya at ang lahat ng mga tao sa Herusalem. Tinipon niya ang lahat ng mga pinunong-saserdote at
mga guro ng kautusan ng mga tao. Tinanong niya sa kanila kung saan ipanganganak ang mesiyas. Nang
magkagayon, tinawag ni Herodes nang palihim ang mga mago. Itinanong niyang mabuti sa kanila kung kailan
nagpakita ang bituin. At pinapunta niya sila sa Bethlehem. Sinabi niya: Pumaroon kayo at matiyaga ninyong
ipagtanong ang patungkol sa bata. Kapag natagpuan ninyo siya, balitaan ninyo ako upang makapunta rin ako
at sambahin siya. Pagkarinig nila sa hari ay tumuloy na sila sa kanilang lakad. Narito, ang bituin na kanilang
nakita sa silanganan ay nanguna sa kanila. Nanguna ito sa kanila hanggang sa sumapit at tumigil sa tapat ng
kinaroroonan ng maliit na bata. Nang makita nila ang bituin, lubos silang nagalak. Nang sila ay nasa loob na ng
bahay, nakita nila ang bata, kasama ang kaniyang inang si Marya. Sila ay nagpatirapa at sinamba ang bata.
Nang mabuksan na nila ang kanilang mga kayamanan, naghandog sila sa kaniya ng mga kaloob. Ang mga ito
ay ginto, kamangyan at mira. At nagbabala ang Diyos sa kanila sa isang panaginip na huwag na silang bumalik
kay Herodes. Kaya sila ay nag-iba ng daan pauwi sa kanilang sariling lupain.
Ang Griyegong magoi(μάγοι) na ginamit sa Ebanghelyo ni Mateo ay hinango mula sa Lumang
Persian na maguŝ mula sa Avestanmagâunô, i.e. ang kasteng relihiyoso kung saan ipinanganak
si Zoroaster.[25] Ang terminong ito ay tumutukoy sa kastengsaserdote(pari) ng Zoroastrianismo.[26]
Ayon sa historyan ng Kristiyanismo na si Sebastian Brock, "walang duda na sa mga naakay
sa Zoroastrianismo na...ang ilang mga alamat ay nabuo sa Mago ng mga Ebanghelyo". [27] Ayon kay Anders
Hutgård, ang kwento ng mago sa ebanghelyo ay naimpluwensiyahan ng alamat na Iranian nauukol

5. sa mago(magi) at isang bituin na nauugnay sa mga paniniwalang Persian sa paglitaw ng bituin na humuhula sa
isang pinuno at sa mga mito na naglalarawan ng manipestasyon ng isang pigurang diyos sa apoy at
liwanag.[28] Ang sinaunang Mago(Magi) ay isang namamanang pagka-saserdote ng Medes na may malalim at
ekstraordinaryong kaalamang pang-relihiyon. Ang Sinaunang relihiyong ito ng Medes ay isang anyo ng bagoang-Zoroastrianismong Mazdaismo o pagsamba kay Mithra. Ayon kay Herodotus, may anim na mga tribong
Medes [29]:
Kaya tinipon ni Deioces ang Medes sa isang bansa at tanging namuno sa kanila. Ngayon, ito ang mga tribo na
bumubuo nito: ang Busae, ang Paretaceni, ang Struchates, ang Arizanti, ang Budii, at ang Mago.
Pagkatapos na ang ilang Magong Persian na nauugnay sa korteng Medes ay napatunayang eksperto sa mga
interpretasyon ng panaginip, itinatag ni Dakilang Darius ang mga ito sa ibabaw na relihiyon ng estado ng
Persia. Binanggit ni Herodotus ang Mago ng Medes bilang tribong Medes na nagbibigay ng mga
saserdote(pari) para sa parehong mga Medes at Persian. Ang mga ito ay maykasteng saserdote na
nagpapasa ng katungkulan mula sa ama tungo sa anak na lalake. Ang mga Mago na Medes ay gumampan ng
isang mahalagang papel sa korte ng haring Medes na si Astyages na sa kanyang korte ay may ilang mga
tagapayo, nagpapakahulugan ng mga panaginip at mga manghuhula. Ang mga historyan ng klasiko ay
pangakalahatang umaayon na ang Mago(Magi) ay mga saserdote(pari) ng
pananampalatayang Zoroastrianismo. Mula sa mga personal na pangalan ng Medes gaya ng itinala ng mga
Assyrian(noong ika-9 hanggang ika-8 siglo CE), may mga halimbaw ng paggamit ng salitang Indo-Iranian
na arta-("katotohana") na pamilyar mula sa parehong Avestan at Lumang Persian at mga halimbawa rin ng
mga pangalang teoporiko na naglalaman ng wMaždakku at ang pangalang "Ahura Mazda".[30]
Disyembre 25[baguhin]
Ang petsang Disyembre 25 ng kapanganakan ni Hesus ay hindi matatagpuan sa bibliya. Noong ika-4 siglo CE
nang gawin ngKanluraning Simbahan ang pasko sa petsang Disyembre 25.[31][32][33] Ang petsang ito ay
maaaring pinili upang tumugma sa petsa ngkatimugang solstice o ang Romanong taglamig na solstice dahil sa
itinuturing ng ilang mga Kristiyano na si Hesus ang "araw ng katwiran" ayon Malakias 4:2.[34][35][36][37]
Ang orihinal na petsa ng pasko sa Silangang Ortodokso ay Enero 6 na nauugnay sa Epipanya(pista ng
mga Mago). Ang Enero 6 na pasko ang petsang pinagdiriwang sa Simbahang Apostolikong
Armenian sa Armenia kung saan ito ay isang publikong pista. Sa ngayon, may pagkakaiba na 13 araw sa
pagitan ng modernong Kalendaryong Gregoryano at Kalendaryong Huliano. Ang mga patuloy na gumagamit
ng Kalendaryong Huliano o mga katumbas nito gaya ng sa mga bansang Ethiopia, Russia, Ukraine, Serbia,
Republika ng Macedonia, at Republika ng Moldova ay nagdiwang ng pasko tuwing Enero 7. Isinaad
ni Clemente ng Alexandria(c.150CE-215 CE) ang ang iba ay nagmungkahi ng petsa ng pasko na Abril 18, Abril
19 o Mayo 28. Kanyang pinili ang Mayo 20. Si Hippolytus(c.170 CE-236 CE) ay nagmungkahi ng araw na
Enero 2. Noong mga 220 CE, idineklara ni Tertullian ang kamatayan ni Hesus sa petsang Marso 25, 29 CE. Ito

6. ay humantong sa malawakang paniniwala sa panahong ito na si Hesus ay ipinangak sa o sa mga petsang ito
dahil ang paniniwalang Hudyo sa panahong ito ay ang mga propeta sa isang edad na integral sa anibersaryo
ng kanilang kapanganakan o paglilihi. Noong 221 CE, iminungkahi ni Sextus Julius Africanus na ipinanganak si
Hesus sa petsang Disyembre 25. Ang iba ay nagmungkahi ng Nobyembre 17, Nobyembre 20 o Marso 25.
Gayunpaman, itinuro ni Origen(c. 185 CE-254 CE) na ang pagdiriwang na pang-relihiyon ng mga kaarawan ay
nabibilang sa pagsamba ng mga diyos na pagano at dapat ay itakwil ng mga Kristiyano. Naniwala siya na ang
mga makasalanan lamang at hindi ang mga santo ang nagdiriwang ng kanilang kaarawan. Ang maraming mga
relihiyon na lumitaw bago ang paglitaw ng relihiyong Kristiyanismo ay nagpaparangal sa kapanganakan o
muling kapanganakan ng kanilang mgadiyos o diyosa. Ang mga diyos na ito ay tipikal na tinatawag na "Anak
ng Tao", "Liwanag ng Daigdig", "Anak ng Katwiran", "Tagapagligtas" at iba. Halimbawa nito ang sumusunod:
Ang kulto ni Attis ay nagsimula noong mga 1200 BCE. Si Attis ang anak na lalake ng birheng si Nana. Ang
kanyang kapanganakan o kaarawan ay ipinagdiriwang tuwing Disyembre 25. Siya ay inihandog nang siya
ay matanda na upang magdala ng kaligtasan sa sangkatauhan. Siya ay namatay noong mga Marso 25
pagkatapos ipako sa puno at tumungo sa loob ng 3 araw sa daigdig ng mga patay. Noong araw ng linggo,
siya ay umahon bilang diyos na araw para sa bagong panahon. Ang mga tagasunod ni Attis ay nagtali ng
kanyang larawan sa isang puno noong araw ng "Itim na Biyernes" at binuhat ito sa isang prusisyon sa
templo. Ang kanyang katawan ay simbolikong kinakain ng kanyang mga tagasunod sa anyo ng tinapay.
Ang pagsamba kay Attis ay nagsimula sa Roma noong mga 200 BCE.
Si Osiris ay isang diyos na tagapagligtas na tinawag na Panginoon ng mga Panginoon, Hari ng mga Hari,
Diyos ng mga Diyos...Resureksiyon at ang Buhay, ang Mabuting Pastol...ang Diyos na gumawa sa mga
babae at lalake na ipanganak muli...Ang kanyang mga tagsunod ay kumain ng mga keyk ng trigo na
sumimbolo sa kanyang katawan. Ang pagsamba at pagdiriwang ng kapanganakan na ipinagdiwang tuwing
Disyembre 25 ay kumalat sa maraming mga lugar ng imperyo Romano noong unang siglo BCE.
Si Mithra na sinamba sa kulto ng Mithraismo ay isang diyos-tao at tagapagligtas. Ang kanyang pagsamba
ay karaniwan sa buongImperyo Romano lalo na sa militaryo. Ang Mithraismo ay isang katunggaling
relihiyon ng Kristiyanismo hanggang ika-4 siglo nang ang Kristiyanismo ay maging relihiyon ng estado ng
Imperyo Romano at ang Mithraismo ay sinupil at mga saserdote nito ay pinapatay o pinatapon. Si Mithra
ay pinaniniwalaang ipinanganak noong Disyembre 25 ca. 500 BCE. Ang kanyang kapanganakan ay
nasaksihan ng mga pastol at ng mga nagdadala ng regalong mga Mago. Sa kanyang buhay, siya ay
nagsagawa ng mga milagro, nagpagaling ng mga karamdaman at nagpalaya ng mga demonyo. Kanyang
ipinagdiwang ang Huling Hapunan kasama ng kanyang 12 alagad. Siya ay pinainiwalaang umakyat sa
langit noong mga Marso 21. Ang kanyang kaarawan bilang "Anak ng Katwiran" ay ipinagdiwang tuwing
Disyembre 25.[38]
Si Dionysus ay isa pang tagapagligtas na diyos na ang kaarawan ay ipinagdiriwang tuwing Disyembre 25.
Siya ay sinamba sa buong Gitnang Silangan gayundin sa Gresya. Siya ay mayroong sentro ng pagsamba

7. sa Herusalem noong ika-1 siglo BCE. Siya ang anak ni Zeus na Diyos Ama. Ang kanyang laman at dugo
ay simbolikong kinain sa anyo ng tinapay at alak.
Saturnalia[baguhin]
Ang mga aspeto ng pistang Saturnalia ay pinaniniwalaan ng mga skolar na pinagmulan ng mga kalaunang
kagawian tuwing Pasko partikular na ang pagbibigay ng mga regalo na sinupil ng Simbahang Katoliko dahil sa
nakita nitong mga "pinagmulang pagano". [39]Noong sinunang Romanong Saturnalia, ang isang hugis taong
mga pagkain ay kinakain at ang mga masayang pag-awit ay isinasagawa na gumagawa ritong prekursor
ng taong tinapay na luya at pangangaroling. Ang Saturnalia ang sinaunang Romanong pista bilang parangal
sa diyos na si Saturno. Ito ay orihinal na ipinagdiwang tuwing Disyembre 17 ngunit kalaunang pinalawig ng
mga pagdiriwang hanggang Disyembre 23. Ang pistang ito ay ipinagdiwang na may isang handog sa Templo ni
Saturno sa Romanong Forum na sinundan ng pagbibigay regalo, patuloy na pananalangin, at isang
atmosperong karnibal na nagpataob ng mga kagawiang panlipunan ng Roma. Ang pagsusugal ay pinayagan at
ang mga panginoon ay nagbigay ng serbisyo sa mesa sa kanilang mga alipin. Ayon sa manunulang si Catullus,
ito ang "pinakamahusay sa mga araw".
Ang sinaunang Romanong Saturnalia ay isinama sa Kristiyanismo noong ika-4 na siglo CE bilang paraan ng
pag-akay sa mga Romano.[40] Dahil sa paganong pinagmulan nito, ang pistang Pasko ay ipinagbawal
sa Massachusetts ng mga Puritano as pagitan ng 1659 at 1681 bilang ilegal na pagmamasid.[41][42]