3. 02
numer
czerwiec/lipiec
Drodzy Czytelnicy,
Gdy kolejny numer Gazety wychodzi do druku,
4-8
Gazeta Uliczna w Argentynie
2005
z jednej strony odczuwamy ulgę, że wreszcie
skończył się etap „porodu”. Z drugiej – towa- 8 26-29
rzyszy nam niepokój czy świat odzwierciedlany Jacy będziemy? Zakładamy spółdzielnię socjalną!
przez nas odpowiada prawdzie, czy poruszane
przez nas kwestie pobudzać będą rozwój i po- 9-11 30-33
stęp, wyzwalać kulturę i dobro. Bardzo się o to „Świadectwa są potrzebne” Pamiętając
staramy. I mamy nadzieję, że kupią Państwo „o szerszej perspektywie”:
naszą Gazetę nie tylko, dlatego, że jest waż-
nym przedsięwzięciem ekonomii społecznej,
12-15 społeczeństwo współczesne
FOTO Watykan: i ruchy spółdzielcze
ale również dlatego, że znajdą w niej Państwo
Widziane oczami pielgrzyma
coś ciekawego i inspirującego dla siebie. Ży-
34-35
czymy więc ciekawej lektury.
Z radością też zawiadamiamy, że Pan Woje- 16-19 GALERIA
woda Andrzej Nowakowski objął naszą Gazetę TEGO JESZCEZ NIE BYŁO Mistrzostwa Polski
patronatem. Jego list na s. 38. Najważniejsze w Piłce Nożnej Ulicznej
to nie rezygnować z marzeń w Poznaniu
W następnym numerze: 20-21 36-37
Nasza twórczość: polemika! polemika! polemika! polemika!
> Wywiad Heniek, Jadzia Niebezpieczni obywatele?
z Wojewodą
Andrzejem EKONOMIA SPOŁECZNA – 38
Nowakowskim >>> NOWE WYZWANIA Gazeta Uliczna
> o włoskich spółdzielniach socjalnych czeka na reklamodawców
> o konferencji budownictwa socjalnego 22-25 Patronat Wojewody
> o IV Zjeździe w Brukseli Osób Czy ekonomia i ewangelia Andrzeja Nowakowskiego
Doświadczonych Ubóstwem to dwa odrębne światy?
Redaktor prowadzący numer: Reklama: Przemysław Sołenczew + 48 505 560 867
Barbara Sadowska + 48 505 833 302 reklama@gazetauliczna.pl
barbara.sadowska@barka.org.pl Skład: Daniel Majchrzak
Redakcja: Barbara Dudzińska, Halina Skibińska, Wojciech Zarzycki, Druk: Graphus Pach
Ewa Sadowiska, Jerzy Łuksza, Leszek Bór Wydawca: Fundacja Pomocy Wzajemnej BARKA
redakcja@gazetauliczna.pl; guredakcja@wp.pl ul. Św. Wincentego 6/9 Poznań, www.barka.org.pl
Fotografie: Brygida Jałowa, Barbara Sadowska Kontakt z Redakcją: 61 872 02 86, redakcja@gazetauliczna.pl
Szef dystrybucji: Krystyna Mieszkowicz-Adamowicz Kontakt z Fundacją: 61 872 02 86
Szef sprzedawców: Mirek Zaczyński barka@barka.org.pl
Dział Ekonomia Społeczna Wydanie gazety
zostal sfinansowany przez było możliwe
Inicjatywę Wspólnotową dzięki wsparciu:
3
4. GAZETA ULICZNA
W ARGENTYNIE
BYŁO TO DZIESIĄTE SPOTKANIE 70 GAZET ULICZNYCH Z 30
KRAJÓW ŚWIATA. REDAKTORZY NACZELNI, DYSTRYBUTORZY,
DZIENNIKARZE, SPRZEDAWCY… WSZYSCY ZRZESZENI POD EGIDĄ
MIĘDZYNARODOWEJ SIECI GAZET ULICZNYCH INSP. SZCZEGÓLNĄ
ATMOSFERĘ SPOTKANIE ZAWDZIĘCZA RÓWNIEŻ MIASTU: TONĄCEMU
W KOLORACH UROKLIWYCH ULICZEK, ROZTAŃCZONEMU TANGIEM,
PRZYCIĄGAJĄCEMU JAKĄŚ NIEOKIEŁZNANĄ PASJĄ ŻYCIA, KOMPLETNIE
ROZBRAJAJĄCEMU – BUENOS AIRES.
Uroczyste otwarcie spotkania- cę. Wyrosła z ideałów, że gazeta dyjskich dotacji, którą przeznaczyli
rozpoczęte ideowym wystąpie- współtworzona i sprzedawana na stworzenie biura wydawnicze-
niem Mela Younga – przewodni- przez bezrobotnych może przy- go i dystrybucyjnego gazety. Biu-
czącego INSP nieprzypadkowo
, czynić się do poważnych zmian ro powstało i świetnie funkcjnuje.
zbiegło się w czasie z obchodami w swoim regionie. Celem Sieci jest Gazeta na ulicy kosztuje 2 dolary
Światowego Dnia Wolności Prasy wspieranie dążeń gazet ulicznych kanadyjskie za egzemplarz. Sprze-
(World Press Freedom Day) przy- w wielu krajach, by stały się inno- dawcy kupują gazetę za 1 dolar,
padającego 3 maja. wacyjnymi i samowystarczalnymi sprzedają – za dwa. Zarabiają
Nieprzypadkowo też jednym przedsiębiorstwami społecznymi. 50% z ceny gazety. Nakład wynosi
z kluczowych gości był Vice-prze- Dziś INSP ma 55 członków w 30 23.000 egzemplarzy miesięcznie.
wodniczący Międzynarodowej krajach na całym świecie. Przy tym zarejestrowanych jest 75
Organizacji Dziennikarzy – Osval- sprzedawców. Wśród nich wszyscy
do Urriolabetia oraz prof. Adol- Sytuacja gazet ulicznych na są czynnymi sprzedawcami. Gaze-
fo Perez Esquivel, uhonorowany świecie ta „L’itineraire” jest sprzedawana
w 1980 roku pokojową nagrodą Większość uczestników spo- tylko w Montrealu.
Nobla za zaangażowanie w obro- tkania to reprezentanci krajów W trakcie spotkania był czas
nę praw człowieka w Ameryce Ła- Ameryki Łacińskiej: Chile, Boliwii, na przeglądanie i czytanie gazet
cińskiej. Urugwaju, Brazylii, Kolumbii, Peru ulicznych z różnych części świata.
W czasie spotkania przyjęto do i samej Argentyny, którzy chcą Jedne są wydawane jak kolorowe
Międzynarodowej Sieci nowych powołać gazetę uliczną w swo- magazyny inne jak tradycyjne,
członków – Gazetę Uliczną z Pol- ich krajach i przyjechali się uczyć. czarno-białe gazety bez okładki.
ski, Brazylii i Argentyny Z Europy Środkowo-Wschodniej Gazety w większości mają wie-
reprezentowana była Polska, Sło- loletni staż: 7 – 10 lat. Sprawy
Międzynarodowa Sieć Gazet wacja i Ukraina. Każdego dnia po techniczne związane z produkcją
Ulicznych INSP zakończeniu części oficjalnej, od- i dystrybucją są poukładane i po-
Międzynarodowa Sieć Gazet bywały się specjalne warsztaty do- organiowane. Zespoły redakcyjne
Ulicznych – organizator spotkania, tyczące procesu budowania gazety są zatrudnione na etatach, a ga-
powstała w 1994 roku wyrastając jako społecznego biznesu. zety potrafią w dużej mierze na
ze szkockiej gazety ulicznej Big Robert z kanadyjskiej gazety siebie zarobić. Sprzedawcami są
Issue. Gazeta stanęła po stronie ulicznej „L’itineraire” opowiadał bezdomni i bezrobotni mężczyź-
bezrobotnych, by rozpowszech- o początkach ich gazety w Mont- ni, (rzadko kobiety), w niektórych
niać idee wartościowej, oddolnie realu. Działają od 5 lat. Najpierw krajach, np. w Austrii i Holandii
tworzonej gazety, która daje pra- otrzymali 40.000 dolarów kana- sprzedawcami są imigranci z Pol-
4
5. ski, uchodźcy i cyganie. W wielu ich postawami etycznymi, pod- Poruszającym doświadczeniem
gazetach barierą trudną do prze- trzymaniem motywacji. W struktu- było odwiedzenie biura argentyń-
brnięcia jest mała motywacja i nie- rze organizacyjnej istnieje podział skiej gazety ulicznej – organizatora
trzeźwość sprzedawców. ról i każdy odpowiada za swoją spotkania w Buenos Aires. Biuro
„Zmartwieniem jest to – mówi- działkę: zespół redakcyjny za wy- wynajmowane jest za symboliczne
ła Hildegard z niemieckiej gazety danie gazety, a sprzedawcy za dys- pieniądze od zakonu Dominika-
ulicznej – że osoby, które od wielu trybucję. Często te dwa zespoły nów. Urządzone bardzo skromnie.
lat zajmują się sprzedażą gazety, niewiele mają ze sobą wspólnego, Przez dziury w ścianach widać
często nie czynią w życiu postę- a ich przedstawiciele się nawet nie ulicę, a na czterech komputerach
pu. Założenia były takie, że ga- znają. pracuje dwanaście osób. Biuro
zeta jest przejściowym miejscem Taka sytuacja grozi „odfrunięciem” służy jednocześnie za centrum
pracy, że sprzedawcy przechodzić gazety od spraw i temtów, którym kulturalne sprzedawców. W kory-
będą do bardziej wymagających ma służyć, grozi odejściem od pod- tarzu wisi plakat wykonany przez
zajęć i ustąpią miejsca kolejnym”. stawowej misji. Na spotkaniu obec- jednego ze sprzedających przed-
W Niemczech, ta idea nie do koń- ny był tylko jeden przedstawiciel stawiający anioła ze złamanymi
ca się spełniła, chociaż działa tu gazety ulicznej, który doświadczył skrzydłami. Plakat wykorzystany
wiele gazet ulicznych. Łączą się one bezdomności i alkoholizmu. Jimmy był w misterium męki pańskiej zor-
w sieci narodowe, ich przedstawi- z USA, który kiedyś dotknął życio- ganizowanym przez sprzedawców.
ciele odwiedziają się nawzajem, wego dna, teraz jest redaktorem Rozmawiam z redakcją. Mówią,
wymieniają artykułami i zdjęciami. naczelnym gazety ulicznej w Ohio, że pracują w gazecie Hecho en
Wiele gazet organizuje dla sprze- znanym pisarzem i fotografem, or- Buenos Aires od początku tzn. od
dawców warsztaty rozwijające ganizatorem warszatów fotograficz- pięciu lat, do niedawna byli wolno-
umiejętności teatralne czy wolność nych z młodzieżą, wystaw zdjęć, tariuszami, a teraz są zatrudnieni.
ekspresji, ale mało kto pracuje nad w których porusza temat ubóstwa. Zarabiają niewiele, ale śmieją im
5
6. Argentyna jest krajem, w którym
demokracja była regularnie prze-
rywana rządami wojsk. Ginęło bez
śladu tysięce ludzi, którzy byli nie-
wygodni dla władzy. Po II Wojnie
Światowej sytuacja ekonomiczna
Argentyny bardzo się pogoryszyła.
Zaczęło się od kryzysu w sąsied-
nich krajach Ameryki Południowej
np. w Brazylii, gdzie Argentyna wy-
syłała na eksport duże ilości towa-
rów. Kiedy olbrzymie korporacje
zaczęły wycofywać z Brazylii swój
kapitał, eksport argentyński prze-
stał się opłacać. Argentyna już nie
była w stanie spłacać zaciągniętych
długów. Rząd wprawadził dekret,
który zakazywał wypłat pieniędzy
z lokat i kont. Szerzyło się ubóstwo
i głód zaczął zaglądać ludziom
się oczy i mówią, że nie oddali by mi. Szwedzki zespół redakcyjny w uczy. Doprowadziło to do ma-
tej pracy za żadne skarby. Wszyst- gazety ulicznej postanowił po- sowego powstania w grudniu 2001
ko zaczęło się od Patrycji i Jorge, dzielić się tym projektem z innymi roku. Po raz pierwszy w historii
małżeństwa. Oni są inicjatorami gazetami ulicznymi. Wkrótce po- Argentyny, wybrany w sposób de-
gazety i powszechnie uważa się, wstanie międzynarodowy kalen- mokratyczny rząd został obalony
że dodają jej „trzeci wymiar”- du- darz, z umieszczonym zdjęciem przez ludzi. Ogłoszono stan wo-
chowy. Na początku biuro mie- i historią życia sprzedawców gazet jenny. Ale ludzie się nie bali już re-
ściło się w ich jedno-pokojowym ulicznych z różnych krajów. Kalen- presji i masowo wylegali na ulice.
mieszkaniu. Dzisiaj gazeta ma 250 darz zostanie przetłumaczony na Obywatele widzieli, że rząd nic
czynnych sprzedawców, ale zare- wiele języków i sprzedawany bę- już nie wskura, więc zaczęli podej-
jestrowanych jest aż 1900. dzie w skali międzynarodowej. mować działania na własną rękę
i powoli rozwiązywać roblemy.
Nowe Pomysły „Słyszcie dźwięk zrywanych Zaczęły powstawać zgromadzenia
Szwedzi oprócz wydawania ga- kajdan”1 dzielnicowe, robotnicy powróci-
zety ulicznej „Faktum”, zaprojek- Kiedy mówiłam, że mam na li do fabryk, które zbankturowały
towali kalendarz w cenie 1 EURO imię Ewa, Argentyńczycy uśmie- i były zamknięte od lat i ponownie
za sztukę, z czego połowa przezna- chali się i mówili, że to tak samo je uruchamiali. Zaczęli sami pro-
czona jest dla sprzedawcy. W ka- jak Ewa Perón, żona prezydenta, dukować towary i je sprzedawać.
lendarzu umieścili zdjęcia swoich Juana Domingo Perón, łącznicz- Organizatorzy spotkania zabra-
sprzedawców. Miesiąc Grudzień ka między prezydentem a robot- li nas do dwóch okupowanych
to Sven – na zdjęciu w schludnej nikami w okresie przewrotów przez robotników fabryk. W jednej
kamizelce sprzedającego. Obok wojskowych, działaczka zawsze wyrabia się dzisiaj obuwie skórza-
zdjęcia widnieje opis o treści: podkreślająca swoją solidarność ne, a druga służy za Dom Kultury.
„Sven ma 69 lat. Przez 40 lat praco- z ludem. Zmarła w bardzo mło- Wszędzie wisiały obrazy z podobi-
wał jako taksówkarz. Obecnie jest dym wieku. Jej pomniki widnie- zną Ewy Perón. Obecnie w Argen-
na bezrobociu. Ma 9 dzieci. Jest ją na głównych ulicach miasta. tynie ponownie wróciło do użytku
bezdomnym od 1994. Jest jednym Kiedy mówię, że jestem z Polski, ponad 200 fabryk, które albo były
z najlepszych i najuczciwszych pytają o Papieża Juana Pablo Se- zamknięte albo groziło im ban-
sprzedawców gazety „Faktum”. condo i wspominają rok 1979, kructwo.
W grudniu sprzedał 360 kalenda- kiedy Argentyna była bliska woj-
rzy. W tym samym czasie sprzedał ny z Chile i kiedy Papież rozpo- Wolność tematem przewod-
78 egzemplarzy gazety ulicznej”. czął mediacje, które doprowa- nim
Każdy miesiąc w kalendarzu to dziły do zażegnania konfliktu. Tematem przewodnim spotkania
inny sprzedawca. Ludzie wykazują Znają też historię polskiej Soli- w Buenos Aires była wolność pra-
duże zainteresowanie kalendarza- darności. sy. Dla Argentyny, która podobnie
6
7. jak Polska, okupiła swoją wolność
życiem wielu ludzi, wolność prasy
jest szczególnie cenna, jest jed-
ną z najważniejszych manifesta-
cji praw człowieka. „Kiedy prasa
jest wolna, może ona być bardzo
dobra czy też kiepska –mówili
uczestnicy, ale nie ma wątpliwości,
że bez wolności może być tylko
zła. Dla prasy jak i dla ludzkości
wolność jest szansą na poprawę
i rozwój, a służalczość może tylko
utwierdzić jej regres”. Prawo do
wolności zobowiązuje dziennika-
rzy do ciągłej samo-kontroli i re-
orientacji swoich przekonań oraz
do ustawicznej edukacji. Społe-
czeństwo powinno być świadome,
że bez wolności prasa zaniknie,
a wraz nią zaniknie demokracja. miast burzone są slumsy w celu polityków i światowego biznesu
Niektórzy uważali, że wolna prasa wybudowania tam wielkich cen- i zaczyna być uświadamiane. Na
podąża za przyjętym status quo. trów handlowych. W wielu krajach Światowym Szczycie Ekonomicz-
Inni twierdzili, że wręcz przeciw- np. w Indiach coraz szybciej rośnie nym w Davos biznesmeni uznali, że
nie, wskazywali na opiniotwórczą klasa średnia i w związku z tym po- ubóstwo w skali globalnej jest naj-
rolę prasy i jej misję w kształtowa- szerza się przepaść pomiędzy bied- poważniejszym problemem świata.
niu systemów wartości. nymi a bogatymi. W 8 milionowym Jaka w tej sytuacji może być rola
Buenos Aires 350 tys. ludzi żyje INSP? Uczestnicy podkreślali, że
Gazeta Uliczna a ubóstwo w niepewnych warunkach miesz- praca nad gazetą uliczną realizo-
Mel Young zwrócił uwagę na fakt, kaniowych, w tym 120 tys. mieszka waną lokalnie nie wystarczy. Nale-
że jeden miliard ludzi na świecie w slumsach, 200 tys. żyje nielegal- ży budować instytucje i struktury,
żyje bez dachu nad głową, a sytu- nie w suterynach, 150 tys. miesz- by pokazać efektywność i odpo-
acja mieszkalnictwa na świecie jest ka w hostelach i schroniskach. To wiedzieć na problem w większej ska-
coraz gorsza. Na przedmieściach jest wielkie wyzwanie dla mediów, li. Zwrócono uwagę na biurokrację,
GAZETY ULICZNE Z RÓŻNYCH STRON ŚWIATA
7
8. która nie przyczynia się do rozwoju Tango głównie z Hiszpanii i Włoch, ale
osób ani grup. Jak uniknąć biuro- W czasie każdej przerwy w pro- i z Polski. Tańcząc szukali wy-
kratyzacji przy tworzeniu instytucji gramie, wybiegałam na ulicę La tchnienia od pracy. Przygrywali
działąjących w szerszej skali? Roz- Recoleta w centrum sobie na grzebieniach. Nauczyciel
wiązaniem jest budowanie sieci Buenos Aires, by stać z zapartym tanga, którego spotkałam w Buenos
współpracy, tak by ciężar i kontrola tchem i chociaż przez parę mi- Aires powiedział, że w słowie „tan-
nad działaniami rozkładała się na nut patrzeć na tango argentyńskie go” słychać brzmienie bębnów, na
barki wielu podmiotów, by budo- w wykonaniu młodych i starych, których kiedyś grali ciemnoskórzy
wała się solidarność i pomoc. kobiet i mężczyzn, pojedyńczych indianie.
W swoim przemówieniu po- osób. Ich pasja i zaangażowanie Ostatni wieczór w Argentynie
żegnalnym na końcu spotkania w tańcu przeradza się w krzyk, uwieńczyłam lekcją tanga. Cóż,
Mel opowiedział o swojej wizji w wołanie. Wołanie tańcem. Po- daleko mi do argentyńskiego
Sieci Gazet Ulicznych. Dla wy- tem już nie wiadomo, czy to jest ideału, ale wróciłam z postano-
jaśnienia użył skrótu „PPWJ”. taniec, choreograficzny układ po- wieniem, że w Polsce będę się
Pierwsze „P” to – PASJA, drugie zycji zmieniających się jak w kalej- dalej uczyć.
to – PROCES. Będziemy w nie- doskopie, czy to jest wyrażanie sie-
bezpieczeństwie, gdy struktury bie, swoich pragnień, potencjału... Z Buenos Aires
wyprzedzą pasję – mówił. „W” to Argentyna jest ojczyzną tanga, relacja
– WŁĄCZENIE , Sieć Gazet Ulicz- które narodziło się 150 lat temu Ewy Sadowskiej
nych jest rodziną otwartą na no- wśród najniższych i najbiedniej-
wych, innych, zagubionych, a „J” szych klas społecznych. Byli wśród 1
Cytat pochodzi z hymnu narodowego Argen-
– to JEDNOŚĆ. nich m.in. imigranci z Europy, tyny.
?
Jacy
będziemy??
W
ielu zastanawia się czy Pontyfikat Jana Pawła II i przeżycia
związane z Jego śmiercią były tylko uniesieniem, chwilo-
wym wzruszeniem, poczuciem jedności, które wkrótce
minie? Czy też doświadczenia te zmienią w sposób trwały
nasze życie i naszą ojczyznę?
Pierwsze tygodnie budzą niepokój. Szkoda, że znowu wracamy do sta- Teksty prosimy nadsyłać na adres:
rych nawyków, do kłótni, wytykania sobie win i błędów, a nasze przeżywa-
nie śmierci Ojca Świętego zakłócają coraz bardziej sensacyjne doniesienia Fundacja Barka
mediów, które znów po swojemu prezentują świat i sens człowieczeństwa. ul. Św. Wincentego 6/9
61-003 Poznań
Na pewno jednak są środowiska w Polsce, które trwają w podjętych
z dopiskiem
w tamte dni postanowieniach i zobowiązaniach, angażują się w sprawy
„Gazeta Uliczna –
dobra wspólnego i solidarności z tymi, którym jest gorzej. dla Ojca Świętego”
Biskupi apelują, aby „nie ze spiżu pomnik budować, ale z własnego ży-
cia”, bo taki pomnik ucieszyłby najbardziej Ojca Świętego.
Redakcja Gazety Ulicznej prosi Drogich Czytelników o nadsyłanie reflek-
sji dotyczących przemiany, postanowień i działań zainspirowanych świa-
dectwem życia Jana Pawła II.
8
9. „Świadectwa
są potrzebne”
Był słoneczny czerwiec 1987
roku. Na obozie żeglarskim w Iła-
wie nad Jeziorkiem uczyliśmy się
żeglarstwa z grupą osób, które
doświadczały różnych kryzysów.
Część z nich to osoby po szpita-
lach, osamotnione, uzależnione,
po przejściach. W tym czasie Oj-
ciec Święty Jan Paweł II odbywał
trzecią pielgrzymkę do Ojczyzny.
Szukaliśmy dróg zrozumienia
człowieka i samych siebie; z jed-
nej strony doskonałość otaczającej
natury, z drugiej ułomności i sła-
bości człowiecze. „Każdy winien
znaleźć w życiu swoje Wester-
platte” – te słowa Ojca Świętego
padały na podatny grunt.
Żeglarstwo ma w sobie coś, co
wyzwala, płyniesz niesiony wia-
trem i czujesz opór wody na ste-
rze. To zmaganie się z przyrodą
pozwala człowiekowi sprawdzić
samego siebie. Dodaje odwagi
i siły. Załoga tworzy wspólnotę,
która uważnie reaguje na zmie-
niające się sygnały przyrody. Rodzi
się pokora wobec Stwórcy i potęgi
natury, poczucie, że nie należymy
sami do siebie i potrzebujemy się
nawzajem.
Już wtedy krystalizowały się na-
sze postawy w stosunku do osób,
które nie radziły sobie w życiu:
odrzucić psycho- i socjotechniki
i umożliwić doświadczanie praw-
dziwych sytuacji, autentycznych
więzi i trudu, pokonania swoich
9
10. mieckim, Zbyszek wytatuowany
od stóp do głów i wielu innych.
Wkrótce pojawiły się poważne
wyzwania: z jednej strony wypra-
cowanie zasad życia naszej nowej
rodziny i współpracy z sąsiadami,
z drugiej utrzymanie materialne
powiększającej się wspólnoty.
Człowiek może zrozumieć sie-
bie i sens ludzkiego życia
Członkowie wspólnoty mieli
rożne umiejętności; jedni upra-
wiali ziemię i hodowali zwierzęta,
inni remontowali zniszczony dom,
jeszcze inni gotowali i utrzymywali
czystość. Wspólnota utrzymywała
się ze sprzedaży produktów, mia-
słabości. Poszukiwaliśmy w so- Tu osiedliła się wspólnota Barka ła wspólną kasę. Ten, kto posiadał
bie odwagi, aby podjąć wyzwa- tworzona przez ludzi, który przy- jakieś środki dokładał do wspólne-
nie budowania wspólnoty. Takiej, chodzili z różnych stron i z różnych go życia. Najistotniejszym jednak
wspólnoty, w której człowiek się powodów. 94-letnia babcia Stasia zadaniem było zrozumienie eta-
przemienia. Takiej, która „dźwi-
ga wzajemnie swoje brzemiona”.
Ojciec Święty przyjeżdżając do
Polski przybliżał nas stopniowo do CHCIELIŚMY BARDZO
zrozumienia naszej misji i podję-
cia decyzji. Weźcie odpowiedzial-
ność w swoje ręce, każdy powinien
ZASŁUŻYĆ NA OKREŚLENIE,
mieć swoje Westerplatte, każdy
powinien znaleźć w życiu słusz-
ną sprawę, o którą nie sposób nie
KTÓREGO UŻYWAŁ OJCIEC
walczyć i ponosić dla niej ofiary.
Czy naszym Westerplatte ma
być braterstwo z tymi, którzy zo-
ŚWIĘTY: „WSPÓLNOTA CNÓT
stają w tyle? Tworzenie w wol-
nej ojczyźnie nowych środowisk, I CHARAKTERU”.
struktur społecznych i ekonomicz-
nych, w których trzeba znaleźć
miejsce dla wszystkich? nie chciała iść do domu pomocy pu własnego życia. W jaki sposób
społecznej, Hania z synem Piotru- radzić sobie z nałogami i słabo-
„Nie lękajcie się” siem uciekła z domu przed alko- ściami, w jaki sposób kształtować
W 1989 roku dojrzała decy- holem, Heniu opuścił więzienie gotowość do poświęceń i troskę
zja do wspólnego zamieszkania we Wronkach i nie miał się gdzie o innych, w jaki sposób doskona-
z grupą 25 osób we wsi Włady- podziać, Gosia nie chciała wra- lić siebie i innych?
sławowo koła Lwówka, 60 km cać do szpitala psychiatrycznego, Upłynęło wiele lat zanim człon-
od Poznania. Szkoła tysiąclatka a bezdomna Ewa piła przez całe kowie wspólnoty zaczęli rozumieć
zdumiewała swoją okazałością. życie. Gdy rodzice zginęli w wy- własny rozwój i stawiać wymaga-
Przez 20 lat stała nie wykorzysta- padku samochodowym wycho- nia sobie i innym. Najpierw zaczę-
na, bo we wsi było za mało dzie- wywała ją ciotka, potem oddała ją li dostrzegać swój egoizm i bardzo
ci. A więc wożono je do szkoły do domu dziecka. Któregoś dnia go sobie wytykali. Potem pojawił
w sąsiedniej wsi tzw. budą przy- Ewa trafiła do wspólnoty. Ziuta się etap dostosowywania do przy-
czepioną do ciągnika. Tymcza- żyła na ulicy. Do wspólnoty przy- jętych zasad, najpierw trochę na
sem budynek niszczał i czekał na szła z lasu. Był jeszcze Andrzej, zasadzie, „żeby mnie zaakcepto-
zagospodarowanie. który mieszkał w bunkrze ponie- wali”, ale stopniowo ze zrozumie-
10
11. niem i przekonaniem. Dostrzegli, czątku nie byli pewni swojej decy- niego odbić. Gorzej jest z tymi,
że człowieczeństwo rośnie w czło- zji i lękali się. Szli na niepewny byt. którzy mają mniej powodów do
wieku. Zaczyna się od pokonania Wszyscy mamy zakodowany lęk zmiany i nawrócenia”.
chęci podporządkowania świata o swoje bezpieczeństwo. Bezpie- W roku 2000 „jubileuszowym”
sobie i swoim potrzebom przez czeństwo biologiczne i socjalne, 45-osobowa grupa bezdomnych
poprawne wykonywanie swoich o życie i o przetrwanie. Często z Polski pojechała na pielgrzymkę
powinności uwzględniając oczeki- ten lęk jest przeszkodą w rozwo- do Watykanu. Ojciec Święty Jan
wania innych, aby gdzieś pod ko- ju. Trzyma nas w rozpoznanym Paweł II przyjął ich na osobistej
niec tej drogi dotrzeć do chęci czy- miejscu. Boimy się wchodzić audiencji.
nienia dobra wspólnego A z tego w nowe obszary, podejmować Dzisiaj nasze liczne wspólnoty
miejsca można spojrzeć w górę, wysiłek w jakieś sprawie, szcze- budują stowarzyszenia, własne
jak na ciągle nieosiągalny szczyt, gólnie gdy, tak po ludzku, nie ma spółdzielnie i mieszkania. Wszyst-
by zobaczyć, że „nie masz więk- pewności czy się ona powiedzie. ko to wydarzyło się w niespełna
szej miłości, gdy ktoś życie swoje Często zamiast serca i miłosier- 20 lat, podążając tropem wy-
oddaje za przyjaciół swoich”. dzia zastawiamy się brakiem zwań, które stają przed każdym
Gdy potrafili odnaleźć siebie na możliwości. Członkowie wspól- z nas.
drodze do wzrostu człowieczeń- noty, aby wyrwać się z degradacji, Wszyscy jako współcześni piel-
stwa i rozumieć, że nie można pozostawiają wcześniejsze życie. grzymi powinniśmy podejmować
ustawać i że rozwój wymaga wy- Próbują zaufać nowej drodze. trud budowania wspólnot, no-
siłku, byli uratowani. Zmusza ich do tego doświad- wych środowisk społecznych , no-
Chcieliśmy bardzo zasłużyć na okre- czenie: bezrobocie, wymęczenie wych struktur i odnowionych in-
ślenie, którego używał Ojciec Święty: alkoholem, więzienia, poniżenia stytucji. Następnym pokoleniom
„wspólnota cnót i charakteru”. i tłuczka. potrzebne są nowe działania i no-
W „Dialogach Karmelitanek” we świadectwa.
„Swoją Barkę pozostawiam na pisarz francuski Georges Berna-
brzegu” nos pisze, że „rozbójnik ma dużą Basia i Tomek
Rybacy pozostawili swoje barki szansę, by przemienić swoje ży- Sadowscy
na brzegu, chociaż pewnie na po- cie, bo sięgnął dna i może się od
11
12. Widziane oczami
pielgrzyma
W
FO
łochy są kolebką europejskiej cywilizacji i kultury, onie-
śmielają zabytkami, których nie sposób zliczyć. Do najcenniejszych należy
Bazylika Św. Piotra w Watykanie (San Pietro in Vaticano). Nad budowlą pra-
TO
cowali liczni, znani na całym świecie architekci – prace nad świątynią roz-
poczęte zostały z woli cesarza Konstantyna Wielkiego, następnie nadzór nad
budową w XVI w przejęli kolejno Bramante, Rafael i Michał Anioł. Ostatnich
ważniejszych przeróbek kościoła dokonał w 1526 roku papież Urban VIII.
Plac przed bazyliką zaprojektowany i wybudowany został w latach 1656-
-1667, a pomysłodawcą projektu był Bernini. Największe wrażenie na pla-
cu robią otaczające go 284 toskańskie kolumny stojące w 4 rzędach. Nad
nimi górują posągi świętych. Plac zrealizowano jako dwa wnętrza, jedno
w kształcie trapezu i drugie owalne. W dniu dzisiejszym Bazylika św. Piotra
jest największą rzymskokatolicką świątynią na świecie. Jej powierzchnia
Watykan
wynosi 23,000 m². Miejsce to, uważane jest za święte, ze względu na grób
św. Piotra znajdujący się pod głównym ołtarzem kościoła. Wewnątrz bazyli-
ki, w podziemiach znajdują się też grobowce papieży.
Barbara
Sadowska
12
14. PLAC
ŚW. PIOTRA
Problem grobu św. Piotra
Tereny tzw. Vaticanus Ager mieściły się gdzie znajdowały się groby chrześcijańskie, bazyliką nekropolię z okresu przedchrze-
na prawym brzegu Tybru. Znajduje się tutaj również grób św. Piotra. Miejsce pochówku ścijańskiego. Odnaleziono pod ołtarzem
między innymi nekropolia pogańska , ogro- apostoła zostało usytuowane wśród innych w miejscu gdzie znajduje się dzisiaj grób
dy Domicjana i Arypiny. Cesarz August grobów chrześcijańskich po wschodniej Św. Piotra tzw. czerwony mur z II wieku
wybudował tam naumachię, którą Kaligu- stronie wzgórza watykańskiego przy dro- (nazwa pochodzi od koloru tynku), który
la przekształcił w cyrk, gdzie następnie za dze via Cornelia, która biegła wzdłuż cyrku. biegł w kierunku północnym. Mniej więcej
czasów Nerona w 64 roku został zamęczo- W II i III wieku memorię otaczały coraz licz- w połowie długości muru znaleziono nie-
ny Św. Piotr. niejsze groby. wielką półkolistą niszę. Naprzeciwko niszy
Cyrk rozciągał się ze wschodu na zachód Podczas badań archeologicznych trwa- archeolodzy odnaleźli pusty grób z I wieku.
i był od północy ograniczony nekropolią, jących od 1940 do 1949 roku odkryto pod Prawdopodobnie Konstantyn kazał prze-
14
15. nieść ciało Piotra do marmurowej wnęki usypiska od południowej strony i zabezpie- archiwoltami. Kapitele kolumn były różne
znajdującej się w murze. Kompleks wokół czono fundamentami. (korynckie i kompozytowe), prawdopodob-
miejsca pochówku świętego, cesarz Kon- Budowa bazyliki rozpoczęła się w 324 nie przeniesione w wcześniejszych rzym-
stantyn nakazał ograniczyć murem i wy- roku, prace zakończono w 354 roku. Bazylika skich budowli cywilnych. Nawa główna była
budował na tym miejscu kapliczkę, wokół miała wymiary 120 m długości i 66 m szero- znacznie wyższa, opatrzona oknami, kryta
której następnie powstała na zlecenie ce- kości. Była to bazylika pięcionawowa. Nawy dachem dwuspadowym. Nawy boczne były
sarza bazylika. były oddzielone od siebie czterema rzędami kryte dachem pulpitowym.
Konstantyn, by wznieść nad grobem kolumn. W każdym rzędzie znajdowały się Bazylika została rozebrana w XIV wieku
apostoła bazylikę musiał zasypać naziemny 22 kolumny, w nawie głównej zwieńczone na polecenie papieża Julisza II, wtedy też
cmentarz. Zniwelowano teren za pomocą architrawem natomiast w nawach bocznych rozpoczęto budowę dzisiejszej bazyliki.
15
16. >>TEGO JESZCZE
Najważniejsze
to nie rezygnować z marzeń
Budowa domów kojarzy nam się rej wspina się człowiek prowadzi znaniu. Nie do końca wydawało
z dużymi pieniędzmi, z kosztowny- od wspólnoty poprzez edukację się to realistyczne. Dotychczaso-
mi firmami i technologiami. W jaki i pracę do mieszkania. Dążenie do we doświadczenia były takie: re-
sposób można dojść do zbudowa- zbudowania struktur umożliwiają- monty i adaptacje zrujnowanych
nia osiedla składającego się z 32 cych rozwój stało się wielkim wy- domów, warsztatów, magazynów,
mieszkań, kiedy jest się organiza- zwaniem tej organizacji. zbieranie materiałów budowla-
cją pozarządową? A te dysponu- nych, narzędzi, sprzętów i własna
ją małymi środkami na realizację Trochę historii praca. Idea budowy osiedla jed-
swoich zamierzeń. Z inicjatywą Przez parę lat uporczywie po- nak rosła. W czerwcu 2000 roku
budowy osiedla wyszła przed laty wtarzana była informacja o budo- odbyła się konferencja w Pozna-
Fundacja Barka. Drabina, po któ- wie osiedla na Kobylim Polu w Po- niu pt. „Każdy ma prawo do god-
16
17. NIE BYŁO
Plan osiedla DARZYBÓR
nego miejsca do życia” z pokazem na rzecz nowej ustawy o finanso- tektów i specjalistów oraz praca
domu zbudowanego w panelowej wym wsparciu i budowie domów samych zainteresowanych. 1/3
technologii drewnianej. Pamięta- socjalnych, którą udało się wpro- środków pochodzić będzie z do-
my ówczesnego Marszałka Sejmu wadzić życie w 2004 r. Stopniowo tacji rządowej. Miasto Poznań,
Macieja Płażyńskiego i Prezydenta dojrzewał też pomysł realizacji którego jesteśmy partnerem, zło-
Ryszarda Grobelnego (przyjęli oni budowy osiedla we współpracy żyło wniosek do Ministerstwa In-
honorowy patronat nad budową z samorządem miasta Poznania. frastruktury o dofinansowane pro-
osiedla), którzy symbolicznie wbi- Pomysł zbudowania partnerstwa jektu w ramach „ustawy o finan-
jali gwoździe w przygotowywany publiczno-społecznego: z jednej sowym wsparciu tworzenia lokali
kolejny fragment ściany. To był strony administracja publiczna, socjalnych. Projekt został przyję-
przełom. z drugiej organizacja obywatel- ty, jako jedyny realizowany we
W 2001 roku Rada Miasta Po- ska. W marcu br. zostało podpi- współpracy samorządu z organi-
znania przeznacza 5 ha ziemi sane porozumienie o współpracy. zacjami i biznesem – mówi. Mamy
na ul. Darzyborskiej-Borówki Stopniowo dochodzili inni partne- więc taką sytuację, że trzej główni
na obszar intensywnych działań rzy i rząd i firmy prywatne i ludzie partnerzy: Fundacja Barka, samo-
socjalnych, a w 2002 władze lo- dobrej woli. rząd i ministerstwo infrastruktury
kalne Poznania użyczyły Funda- – Skąd wzięły się środki na bu- dokładają po 1/3 kosztów. Ogól-
cji „BARKA” gruntu pod budowę dowę – pytam Jarosława Południ- nie koszt budowy osiedla wynosić
mieszkań socjalnych. Działania kiewicza, członka zarządu Funda- będzie ok. 2 mln zł.
nabierały tempa: powstały ze- cji Barka, który wiele czasu i serca
społy architektów i specjalistów, poświęcił sprawie budowy. Osiedle „Darzybór”
którzy zaangażowali się społecz- – Fundacja Barka pozyskała Po wielu dyskusjach, przerób-
nie w wykonanie projektów, roz- część środków z zagranicy. Na kach projektów i technologii
poczęta została kampania w kra- Szczycie Ekonomicznym w Davos zrodziła się wreszcie ostateczna
ju i zagranicą, żeby zgromadzić znalazła się holenderska firma, koncepcja osiedla o nazwie „DA-
fundusze na budowę. To był też która zainteresowała się projek- RZYBÓR” składającego się z 32
czas bardzo intensywnego zaan- tem. Reszta to praca społecznie mieszkań ułożonych po cztery
gażowania Barki w lobbowanie zaangażowanych zespołów archi- w kształcie litery L.
17
18. – Wszyscy zaakceptowali tę mie i pracodawca jest z niego za- Wypracować model
nazwę, bo kojarzy się z powo- dowolony. Jego żona spodziewa Tomasz Sadowski podkreśla, że
dzeniem i błogosławieństwem się drugiego dziecka. Najważniej- głównym celem projektu Darzy-
– mówią przyszli mieszkańcy sze to nie rezygnować z marzeń bór jest wypracowanie modelu
osiedla. Dzisiaj mieszkają jeszcze – mówią. współpracy. Niezwykle istotne
w hostelu Pogotowia Społecznego – System budowy składa się w projekcie jest współdziałanie
przy Darzyborskiej w małych po- z elementów murowanych oraz różnych podmiotów oraz zaan-
koikach, a czasem nawet w salach z lekkiej drewnianej technologii gażowanie osób potrzebujących
wieloosobowych. Wiedzą jednak, panelowej. Stąd istnieje możli- i wolontariuszy. Model ten dopro-
że żeby dostać się na listę miesz- wość wykonania wielu elementów wadzić ma do rozwoju projektów
kańców osiedla trzeba pracować, w warsztatach „Barki”. Osoby za- budownictwa socjalnego w więk-
by mieć środki na utrzymanie interesowane uczestniczą w pro- szej skali w całej Polsce. Działa-
mieszkania i rodziny. To będzie gramie edukacyjno-przedsiębior- nia tekie mogą być wzmacniane
egzamin z samodzielności. Nie- czym, którego jednym z elemen- ze środków UE. Chodzi o to, aby
którzy są już gotowi. Leszek Bud- tów jest praca nad osiedlem pod rodziny i osoby o niskich docho-
kowski założył własną firmę intro- okiem specjalistów. Umiejętności dach miały możliwość wpływania
ligatorską, zatrudnia nawet pięć w ten sposób przyswojone po- na swoją sytuację mieszkaniową.
osób i ma systematyczne zlecenia zwolą mieszkańcom osiedla dbać Oprócz tego sektor budownic-
od różnych firm. Żona Sabina, o ich domy, wykonywać nie- twa dostępnego (z zaangażowa-
chociaż jest jednoręka, dzielnie zbędne naprawy i utrzymywać je niem organizacji obywatelskich)
mu towarzyszy. Wychowują – mówi Beata Benyskiewicz, która może mieć wpływ na tworzenie
3-letnią córeczkę. Inna rodzina w Pogotowiu Społecznym na ul. nowych miejsc pracy i różnych
uzyskała stabilizację dzięki przed- Darzyborskiej pracuje z rodzina- typów aktywności ekonomicznej,
siębiorcy, który zatrudnił Dawida. mi. Wpływa to też na obniżenie w tym przedsiębiorczości spo-
Pracuje od wielu miesięcy w fir- kosztów budowy. łecznej – mówi. Możemy też być
18
19. inspirujący dla środowisk lokal-
nych i organizacji obywatelskich,
wzmacniać ich w tworzeniu tego
typu programów.
Obszar intensywnych działań
socjalnych
Projekt Osiedla „Darzybór” po-
wstaje w obszarze określonym
przez władze lokalne Poznania
jako obszar intensywnych dzia-
łań socjalnych, gdzie na 20 hek-
tarach gruntu zlokalizowane są
liczne instytucje. Jest tam Szkoła
Pracowników Służb Społecznych,
firmy produkcyjne i usługowe,
Hostel Stowarzyszenia Pogotowie
Społeczne, Schronisko Markotu,
rozwija swoją działalność Stowa-
rzyszenie na rzecz Tworzenia Spół-
dzielni Socjalnych oraz Stowarzy- – W Polsce i na świecie wzro- mogą wyzwolić postęp w temacie
szenie Dostępnego Budownictwa sła liczba osób, dla których do- dostępne budownictwo.
Barka-Darzybór. Budowa osiedla stępne mieszkanie nie jest realne 30 czerwca br. na placu budowy
mieszkań socjalnych stała się pre- a wykluczenie społeczne staje się zostanie wmurowany i poświeco-
tekstem do wspólnych spotkań problemem całego społeczeństwa ny kamień węgielny pod osiedle
i planowania strategii współpracy – mówi Jarosław Południkiewicz. Darzybór. Inwestycja ma być za-
na tym obszarze. Kluczową rolę Idąc śladami UE wyszliśmy z ini- kończona w grudniu br. Nadzór
w lobbowaniu na rzecz nowych cjatywą powołania związku orga- nad osiedlem sprawować będzie
form budownictwa i współpracy nizacji ds. dostępnego budownic- komisja składająca się z przed-
odgrywa Stowarzyszenie na rzecz twa jako partnera dla samorządu. stawicieli organizacji i instytucji,
Dostępnego Budownictwa „Bar- Tak naprawdę temat ten w Polsce które współdziałały w ramach
ka – Darzybór”, które powstało, dopiero nabiera znaczenia. Z jed- partnerstwa w budowie. Ona też
aby wzmocnić dotychczasowe nej strony konkretne przykłady będzie kwalifikowała osoby do
działania Fundacji Barka w tym współpracy i działania, a z drugiej zamieszkania na osiedlu.
obszarze. stworzenie platformy oddziaływań Barbara Gorczyńska
Realizacja Osiedla Darzybór możliwa jest dzięki społecznemu zaangażowaniu i wsparciu wielu instytucji i osób. Wśród nich znajdują się:
1. Pracownia Architektoniczna „KONTRAPUNKT”, Poznań, wykonanie wstępnego projektu architektonicznego osiedla
2. Biuro Projektowo-Badawcze Budownictwa Ogólnego „MIASTOPROJEKT”, Poznań, wykonanie projektu budowlanego
3. Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Katedra Geotechniki, wykonanie dokumentacji geotechnicznej warun-
ków gruntowych i wodnych terenu
4. NIRAS POLSKA Sp. z o.o., Biuro Projektów Inżynieryjno-Konsultingowe, Oddział Poznań , wykonanie projektu dróg i parkingów
5. Przedsiębiorstwo Techniczno-Budowlane „NICKEL”, Poznań, umowa o nieodpłatne świadczenie usług w zakresie zarządzania pro-
jektem, inwestor zastępczy
6. Stowarzyszenie na Rzecz Dostępnego Budownictwa Barka-Darzybór, Poznań, uzgodnienia przyłączy oraz koordynacja budowy
osiedla)
7. Wielkopolska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., Oddział – Zakład Gazowniczy Poznań wykonanie przyłącza gazu, dokumentacji pro-
jektowej wewnętrznej instalacji gazowej, dostarczenie kotłów gazowych c.o. oraz ( w planie) wykonanie wewnętrznej instalacji gazowej
8. Przedsiębiorstwo Usługowo-Budowlane „MARKHEN +” – nadzór techniczny nad realizacją obiektu
9. Fundacja Klaus Schwaba – Szwajcaria, wsparcie finansowe
10. Hanna Kulczak – Misiak, architekt, koncepcja osiedla
11. CNF – Holandia wsparcie finansowe
12. Urząd Miasta Poznania – prace koordynacyjne, wsparcie finansowe
13. Ministerstwo Infrastruktury – wsparcie finansowe
19
20. nasza twórczość
PIOSENKA
DZIEWCZYNA o TYSIĄCU
z WŁOSAMI i JEDNEJ NOCY
jak ZBOŻE
Kiedy w życiu ci się czasem nie układa
Hej chłopaku z włosami jak len! I spotykasz się ze złością i z wymówką,
Porzuć dworzec i ławkę i wódzię! Wtedy często robisz, bracie, z siebie dziada
Spójrz przed siebie, daleko hen, I uciekasz na ulicę z reklamówką.
Przecież można żyć tak jak ludzie,
Jak ludzie!
REF.
A to życie na gigancie nie jest lekkie,
Hej dziewczyno z włosami jak zboże!
Porzuć dworzec i ławkę i wódzię! To pozorna wolność i pozorny luz,
Chodź, pójdziemy dzisiaj nad morze, Bo gdy noc zapuka w płyty chodnikowe
Pochodzimy po piasku jak ludzie, A przed tobą kac i z twego życia gruz?
Jak ludzie!
Rano budzisz się kompletnie skacowany,
Posiedzimy na ławce przy plaży, W głowie szum a w oczach obłęd, stara gra,
Opowiemy, o czym każde z nas marzy. I próbujesz myśleć, lecz mózg zlasowany
Popatrzymy na ludzi z bliska, I pytanie jedno – „kto mi fajkę da?”
Przecież nam nadzieja też błyska,
Też błyska!
REF.
U nas ręce znajdziecie pomocne,
Gdy przeżyjesz takich nocy może z tysiąc,
Kącik w sercu jest dla każdego,
Chociaż życie jest trudne dla wszystkich, A ta jedna wciąż przed tobą ciągle jest,
Chleba starczy, chlebusia zwykłego Bo uciekasz przed nią, gotów jesteś przysiąc,
Chlebusia zwykłego! I’m fine! I ciągle jestem gość na fest!
REF.
I przychodzi noc ta jedna z tych tysiąca,
Gdy pytanie w głowie wreszcie rodzi się –
Czy ja muszę żyć w tym bólu już do końca?
Czy w mym życiu nic nie może zmienić się?
REF.
autorem tekstów piosenek
jest Heniek Gutowski
20
21. Chłopiec
na ulicy w Bangkoku
Z serii: DZIECI
fot. Jadzia Sadowska, lat 14
21
22. EKONOMIA
SPOŁECZNA
– NOWE
WYZWANIA
ROZPOCZYNAMY DYSKUSJĘ WOKÓŁ NOWEJ DZIEDZINY, KTÓRA ZACZĘŁA ROZWIJAĆ SIĘ W EUROPIE
W LATACH 80-TYCH. OKREŚLONO JĄ MIANEM EKONOMIA SPOŁECZNA LUB SOLIDARNA. ROZWÓJ JEJ
JEST ODPOWIEDZIĄ NA ZAWIEDZIONE NADZIEJE DOTYCZĄCE SPEŁNIENIA MARZEŃ O SPRAWIEDLIWOŚCI
SPOŁECZNEJ I OGÓLNYM DOBROBYCIE.
W OSTATNICH DWÓCH LATACH, DZIĘKI WYSIŁKOM WIELU ŚRODOWISK WPROWADZONE ZOSTAŁY
NOWE ROZWIĄZANIA PRAWNE, KTÓRE UMOŻLIWIAJĄ ROZWÓJ EKONOMII SPOŁECZNEJ W POLSCE.
ROZWIĄZANIA TE MAJĄ NA CELU WŁĄCZENIE OSÓB BEZROBOTNYCH I WYKLUCZONYCH „DO KRĘGU
WYMIANY” DÓBR I USŁUG.
W NAJBLIŻSZYCH NUMERACH GAZETY ULICZNEJ BĘDZIEMY PREZENTOWAĆ WIEDZĘ NA TEMAT EKONOMII
SPOŁECZNEJ, ROZWIĄZANIA PRAWNE FUNKCJONUJĄCE W POLSCE I UNII EUROPEJSKIEJ, PROGRAM UNII
EUROPEJSKIEJ W RAMACH INICJATYWY WSPÓLNOTOWEJ EQUAL SŁUŻĄCY WSPARCIU POLSKIEGO MODELU
GOSPODARKI SPOŁECZNEJ ORAZ NAJLEPSZE PRAKTYKI REALIZOWANE W TEJ DZIEDZINIE W POLSCE
I EUROPIE.
DZISIAJ PRZEDSTAWIAMY GŁOS JANA PAWŁA II W SPRAWIE TZW. WOLNEJ EKONOMII, KTÓRY TWORZY
FUNDAMENT DO BUDOWANIA EKONOMII SOLIDARNEJ W ŚWIECIE I WZMACNIANIA ODWAGI
SPOŁECZEŃSTW DO SAMOORGANIZACJI. W WYWIADZIE Z GRUPĄ PRZYGOTOWUJĄCĄ SIĘ DO
ZAKŁADANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH POKAZANE SĄ DROGI UWŁASZCZENIA OSÓB NIE POSIADAJĄCYCH
ZASOBÓW ANI WŁASNOŚCI ORAZ HISTORIA RUCHU SPÓŁDZIELCZEGO W EUROPIE W ARTYKULE IANA
PHERSONA Z UNIWERSYTETU WIKTORII.
REDAKCJA
Czy ekonomia i ewangelia
to dwa odrębne światy?
Niniejszy artykuł zainspirowany nia chrześcijańskiego przesła- stanowi natomiast stan, gdy bar-
został książką pt. „Biznes i Ewan- nia w epoce demokratycznego dzo wielu ludzi nie ma wystar-
gelia” napisaną przez Richarda kapitalizmu. Encyklika stanowi czająco dużo, by żyć w warun-
Neuhausa duszpasterza z mu- podstawę do przemyślenia nauki kach odpowiadających godności
rzyńskich slumsów, uznawanego społecznej Kościoła w dziedzinie osoby ludzkiej”. Proponowanym
za jednego z najwybitniejszych gospodarczej w czasach współ- przez Papieża rozwiązaniem nie
intelektualistów amerykańskich, czesnych. jest redystrybucja bogactwa od
redaktora miesięcznika „First bogatych do ubogich, lecz włącze-
Things” („Pierwsze Rzeczy”). Au- 1. O ekonomii nie ubogich „do kręgu wymiany”
tor dokonuje analizy nowatorskiej Nie stanowi moralnego wykro- wytwarzającego bogactwa. Jana
i niezwykłej Encykliki Jana Pawła czenia fakt, w którym niektórzy Pawła II martwi fakt, że w świe-
II CENTESIMUS ANNUS, której ludzie posiadają więcej niż inni. cie rośnie obszar ubóstwa. Papież
tematem jest pokazanie znacze- Jan Paweł II mówi: „Wykroczenie wskazuje go w różnych regionach:
22
23. „w społeczeństwach postkomu- nowi dobro należące do wszyst- przejawami bezmyślności w pro-
nistycznych, narodach biednych kich. Pojęcie to skłania nas do po- wadzeniu przedsiębiorstwa. Na
oraz w społeczeństwach zasob- szukiwania możliwie najlepszych krótką metę wykluczające środki
nych, ze sprawnie działającym sposobów do wykorzystania całej mogą niekiedy wydawać się ko-
wolnym rynkiem . Niepodobna ziemi dla wszystkich. Jan Paweł II rzystne, lecz ostatecznie mocno
tolerować istniejącego stanu zauważa, że możliwość powie- podkopują one same system,
rzeczy nade wszystko dlatego, dzenia, że coś jest „moje własne” dzięki któremu zostały osiągnięte
że obecny ład ekonomiczny stanowi warunek konieczny oso- korzyści.
ZASADA SOLIDARNOŚCI WYMAGA, BY BOGACI
I BIEDNI ZROZUMIELI, IŻ ROZWÓJ EKONOMICZNY
DOKONYWANY JEST DLA WSPÓLNEGO DOBRA
I WE WSPÓLNYM INTERESIE. ODSUNIĘCI
NA MARGINES NIE TYLKO NIE SĄ WROGAMI,
ALE NAWET POTENCJALNYMI
WSPÓŁPRACOWNIKAMI W BUDOWANIU
BARDZIEJ SPRAWIEDLIWEGO PORZĄDKU ŚWIATA
i społeczny nie odpowiada po- bowej tożsamości. Jednak identy- Gdy mówimy o własności i po-
trzebom miliardów znajdują- fikuje ona osobę nie tyle jako po- siadaniu Jan Paweł II pokazuje, że
cych się poza nim ludzi”. Papież siadającego, ile jako osobę dzia- musimy kierować naszą uwagę
pragnie ładu społecznego zbudo- łającą, która jest zarządcą. Jednak na „własność wiedzy, techniki
wanego w oparciu o „zasadę so- dzisiaj twierdzi Jan Paweł II wła- i umiejętności”. Bogactwo kra-
lidarności”. „Zasada solidarności sność musi być pojmowana nie jów uprzemysłowionych pole-
wymaga, by bogaci i biedni zro- w kategoriach statycznych, lecz ga o wiele bardziej na tym typie
zumieli, iż rozwój ekonomiczny dynamicznych. „Własność nie jest własności, aniżeli na zasobach
dokonywany jest dla wspólnego kwestią znalezienia i przypisania naturalnych. Papież zastanawia
dobra i we wspólnym interesie. sobie”. Własność jest produktem się dlaczego jedne kraje są bogate
Odsunięci na margines nie tylko pracy i kreatywności. Poprzez inne żyją w nędzy.
nie są wrogami, ale nawet po- pracę osoba „przywłaszcza sobie Richard Neuhaus formułuje kon-
tencjalnymi współpracownikami część ziemi” i to stanowi początek cepcję „kultury ekonomicznej”
w budowaniu bardziej sprawie- własności indywidualnej. Jest tu obejmującej nastawienia, dyspo-
dliwego porządku świata”. Nowa też zawarte zobowiązanie do nie zycje, instytucje, wzory zachowań
kultura, w której Jan Paweł II po- przeszkadzania innym, aby posie- oraz sposoby bycia w świecie,
kłada nadzieję, „pomnaża wiarę dli część daru Bożego, jakim jest które warunkują rozwój całych
w ludzkie możliwości człowieka ziemia i do współdziałania z nimi społeczeństw. Ojciec Święty wska-
ubogiego, a zatem w zdolność by wspólnie opanowywać ziemię. zuje na zdolność rozpoznawania
do polepszenia własnej sytuacji Posiadanie własności może i po- w porę potrzeb innych ludzi oraz
przez pracę”. winno być poddawane testowi układów czynników produkcyj-
Papież apeluje do nas, aby ska- moralnemu. Kryterium stanowi nych najbardziej odpowiednich
pitalizować potencjał ubogich „rozwój kręgu wymiany i pro- do ich zaspokojenia jako kolejne
i postawić sobie jako cel włą- duktywności”. Czy własność ważne źródło bogactwa współ-
czenie odsuniętych na margines przyczynia się do ożywienia eko- czesnego społeczeństwa. Mówi
w proces rozwoju gospodarczego nomii, „wolnej pracy, przedsię- też o ulepszaniu rynku, które
i cywilizacyjnego. biorczości i uczestnictwa? Czy polegać powinno na „udzieleniu
rozwija „łańcuch solidarności”. ludziom pomocy w zdobywaniu
2. O własności prywatnej Richard Neuhaus podkreśla, że wiedzy, we włączaniu w system
Uniwersalne przeznaczenie nieproduktywność i wyklucze- wzajemnych powiązań, w rozwi-
dóbr oznacza, że cała ziemia sta- nie innych „z kręgu wymiany” są nięciu odpowiednich nawyków,
23
24. które pozwolą im lepiej wykorzy- winąć swe możliwości. Nie mają że nie są odpowiedzialni, czy-
stać własne zdolności i zasoby”. oni możliwości wejścia w układ nią to jednak kosztem swojego
Papież mówi o potrzebach, które wzajemnych powiązań, które by człowieczeństwa, ponosząc od-
ŻADEN CZŁOWIEK NIE POWINIEN TWIERDZIĆ,
ŻE NIE JEST ODPOWIEDZIALNY ZA LOS
SWOJEGO BRATA. LUDZIE MOGĄ MÓWIĆ, ŻE
NIE SĄ ODPOWIEDZIALNI, CZYNIĄ TO JEDNAK
KOSZTEM SWOJEGO CZŁOWIECZEŃSTWA,
PONOSZĄC ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA
ZANIEDBANIE POTRZEB BLIŹNICH
nie powinny się znaleźć na rynku. im pozwoliły cieszyć się uzna- powiedzialność za zaniedbanie
Wspomina tu o narkotykach i por- niem i wykorzystywać posiada- potrzeb bliźnich”. Jan Paweł II
nografii, prostytucji, handlu czę- ne przymioty. Krótko mówiąc przytacza wiele argumentów, któ-
ściami ludzkiego ciała i martwymi są oni, jeśli nie wyzyskiwani, to re zachęcają by o wykluczonych
płodami oraz „wynajmowaniu ko- w znacznej mierze pozostawieni nie myśleć w kategoriach brze-
biet” do porodu. na marginesie, i rozwój gospo- mienia, zagrożenia czy patologii,
darczy dokonuje się, rzec moż- ale w kategoriach włączenia ich
3. Potencjał ubogich na, ponad ich głowami”. w krąg wymiany, w kategoriach
Papież mówi: „stoimy wobec Papież niepokoi się istniejącymi potencjału i możliwości.
zjawiska rosnącego ubóstwa czy przepaściami we współczesnym Ojciec Święty wie, że potrzeba
mówiąc ściślej, pozbawienia wła- świecie i mówi: „przepaść nie długiego czasu dla takich prze-
sności prywatnej, które występuje może istnieć wiecznie. Także mian, nawołuje do światowej
w wielu częściach świata. Innymi obecnie nie wolno jej tolerować. współpracy sił na rzecz rozwoju,
słowy ubóstwo jest równoznacz- Zadaniem osób znajdujących się zaangażowanie środków i władzy
ne z odcięciem od źródeł bogac- po obu stronach przepaści jest by umożliwić dostęp do wymiany
twa tworzonego przez wolną go- wprowadzenie miliardów ludzi jak największej liczbie ludzi i aby
spodarkę”. W Encyklice Jan Paweł do kręgu wymiany i produktyw- całe narody uzyskały równopraw-
II wyjaśnia, że ubóstwo może wy- ności, wprowadzenie do nowo- ny dostępu do rynku międzynaro-
nikać z wykluczenia społecznego czesnej gospodarki”. dowego.
przez innych lub samo-wyklucze- Encyklika Centesimus Annus
nia, albo z obu tych zjawisk łącz- przedstawia rozwiązania, które 4. Samoorganizacja społeczeń-
nie. Synonimem wykluczenia jest rzucają wyzwanie przyzwyczaje- stwa
odsunięcie na margines. niom naszych umysłów i przyjętym W dyskusji nad sposobami reali-
„Istotnie wielu, może nawet stylom życia. Richard Neuhaus zacji wspomnianych celów Papież
znaczna większość ludzi, nie podkreśla, że często ludzie bogaci zwraca uwagę na „nieskrępowany
rozporządza takimi narzędzia- przyjmują style życia, które kierują proces samoorganizowania się
mi, które pozwoliłyby im rze- się ku umocnieniu własnych pozy- społeczeństwa, który wytworzył
czywiście i w sposób godny cji oraz ku izolacji i obronie przed skuteczne mechanizmy solidar-
przeniknąć do wnętrza systemu odsuniętymi na margines. Przebu- ności, dzięki którym możliwy stał
przedsiębiorstwa, w którym pra- dowa tej sytuacji wymaga zmian się wzrost gospodarczy w więk-
ca zajmuje miejsce centralne. intelektualnych i moralnych. Jan szym stopniu respektujący war-
Nie jest dla nich dostępne zdo- Paweł II mówi: „Żaden człowiek tości osoby”. Papież podkreśla
bycie podstawowych wiadomo- nie powinien twierdzić, że nie podmiotowość społeczeństwa,
ści, które pozwoliłyby im wyra- jest odpowiedzialny za los swo- w którym istnieją wolność pracy,
zić ich zdolność tworzenia i roz- jego brata. Ludzie mogą mówić, przedsiębiorczość i uczestnictwo.
24
25. Swoją myśl o społeczeństwie kie- ten, kto styka się z potrzebującymi 5. Na koniec
ruje Jan Paweł II do osoby dzia- z bliska i kto czuje się ich bliźnim. Powszechnie uważa się, że je-
łającej, aktywnej we wspólnocie, Inna kwestia poruszana przez steśmy zmuszani do dokonywa-
wspomaganej w razie potrzeby Ojca Świętego dotyczy polityki nia wyboru pomiędzy czynie-
przez państwo. Rząd powinien społecznej oraz tzw. „dostarcza- niem dobra i tworzeniem dóbr.
pozostawać w służbie społeczeń- nia usług”. Zwrot ten wywodzi się Jan Paweł II w swojej Encyklice
stwu, pomagać społeczeństwu z ekonomicznego modelu popytu pokazuje, że nie istnieje sprzecz-
w samoorganizacji. Dlatego pań- i podaży. Tymczasem Jan Paweł II ność między tymi światami. Nie
stwo nie może być zrównane ze twierdzi, że istnieje wiele potrzeb pozostając na przeciwstawnych
społeczeństwem. Państwo jest wymykających się myśleniu ryn- pozycjach mogą się one wzajem-
tylko jednym z ważniejszych ak- kowemu. Edukacja, stałe towarzy- nie potrzebować. Takie podejście
torów wewnątrz społeczeństwa, szenie pokrzywdzonym, wspoma- wymaga jednak sprostania moral-
zawsze grającym rolę służebną, ganie osób starszych, serdeczny nym wyzwaniom stawianym przez
nigdy natomiast pana. Kluczowe stosunek do złożonych chorobą życie w wolnym społeczeństwie,
założenie stanowi teza, że społe- nie mogą być dostarczane jako podejmowanie codziennego tru-
czeństwo jest przed państwem, „usługi”. Osoby te potrzebują du budowania ładu społecznego
zarówno czasowo, jak i z punk- przeżycia, które dają im „wspól- zgodnego z wymaganiami „god-
tu widzenia godności. Jan Paweł noty charakteru i cnót, wspólnoty ności osoby ludzkiej”.
II podkreśla, że „uprawnienia ciągłego kształcenia”.
do tworzenia zrzeszeń są natu- W myśl Jana Pawła II państwo Myślę, że przedstawiony tu za-
ralnym prawem istoty ludzkiej, w hierarchii zorganizowanej wła- rys Encykliki Jana Pawła II może
które wyprzedzają jej integrację dzy w społeczeństwie usytuowa- ubogacić i zreformować nasze
w społeczność polityczną”. ne jest wyżej niż rodzina. Rodzina myślenie o wzajemnym współży-
Podmiotowość społeczeństwa natomiast jest wyżej w kategorii ciu, o poszukiwaniu ładu społecz-
chroniona jest i wzmacniana przez priorytetów i praw. Często w Pol- nego, w którym jest miejsce dla
zasadę pomocniczości, sformu- sce mylono co jest pomocnicze wszystkich, o budowaniu nowej
UPRAWNIENIA DO TWORZENIA ZRZESZEŃ
SĄ NATURALNYM PRAWEM ISTOTY LUDZKIEJ,
KTÓRE WYPRZEDZAJĄ JEJ INTEGRACJĘ
W SPOŁECZNOŚĆ POLITYCZNĄ
łowaną po raz pierwszy przez względem czego, czy państwo ekonomii, która opiera się o zasa-
Piusa XI. Zasada ta zostaje moc- wobec społeczeństwa czy od- dę solidarności. Myśl Ojca Świę-
no wzmocniona przez Jana Paw- wrotnie. Papież nie pozostawia tego pomoże nam w rozumieniu
ła II, który mówi: „społeczność wątpliwości. To państwo pełni rolę współczesnej rzeczywistości oraz
wyższego rzędu nie powinna pomocniczą wobec społeczeń- w rozwijaniu właściwych inicja-
ingerować w wewnętrzne spra- stwa, ponieważ wywodzi się ze tyw.
wy społeczności niższego rzędu, społeczeństwa i posiada jego mo-
pozbawiając ją kompetencji, lecz ralną legitymację. Nie wystarczy Opracował Tomasz Sadowski
raczej winna ją wspierać w razie mówić, że państwo dzieli prze-
konieczności i pomóc w koor- strzeń publiczną ze społeczeń- Bibliografia:
dynacji jej działań z działania- stwem obywatelskim. Jedynym Jan Paweł II, Centesimus annus (1991).
mi innych grup społecznych dla usprawiedliwieniem istnienia R. J. Neuhaus, Biznes i Ewangelia
dobra wspólnego”. Papież zwra- państwa jest fakt, że służy ono – wyzwanie dla chrześcijanina kapitalisty,
ca uwagę, że lepiej zna potrzeby społeczeństwu obywatelskiemu. W drodze, Poznań 1993.
25
26. Zakładamy
spółdzielnię socjalną!
SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA TO NOWY RODZAJ SPÓŁDZIELNI
W POLSCE. OSOBY BEZROBOTNE, ZAMIAST CZEKAĆ NA ZASIŁEK LUB
BEZSKUTECZNIE POSZUKIWAĆ PRACY, MOGĄ ZAŁOŻYĆ SWOJĄ WŁASNĄ
SPÓŁDZIELNIĘ SOCJALNĄ. TAKĄ SZANSĘ DAJE OD KILKU MIESIĘCY
USTAWA O PROMOCJI ZATRUDNIENIA I INSTRUMENTACH RYNKU PRACY.
OSOBY DOTĄD BEZ PRACY, MOGĄ ZOSTAĆ WŁĄCZONE
„DO KRĘGU WYMIANY” USŁUG I DÓBR. ZE WZGLĘDU NA WAGĘ TEGO
DZIAŁANIA RZĄD PRZYGOTOWAŁ NIEZALEŻNY PROJEKT USTAWY
O SPÓŁDZIELNIACH SOCJALNYCH, KTÓRY MA PRZYCZYNIĆ SIĘ DO
ROZSZERZENIA I WZMOCNIENIA TENDENCJI NA RZECZ TWORZENIA
TEGO TYPU PRZEDSIĘWZIĘĆ W POLSCE. POWAŻNYM WZMOCNIENIEM
JEST TEŻ WSPARCIE ORGANIZACJI OBYWATELSKICH ZE ŚRODKÓW UNII
EUROPEJSKIEJ W RAMACH PROGRAMU EQUAL.
Nowe ustawy kładą nacisk na drukarską i dystrybucji Gazety taka, które doświadczyła przy
integrację społeczną przez pracę, Ulicznej. okazji najtrudniejszych sytuacji
umożliwiają prowadzenie wspól- – Członkiem spółdzielni so- życiowych jak bezdomność,
nego przedsiębiorstwa osobom, cjalnej może zostać osoba, któ- uzależnienie czy pobyt w zakła-
które są jego pracownikami. ra pozostaje bez pracy przy- dzie karnym. Chodzi o to, aby
najmniej przez 2 lata, ale też osoby te miały świadomość, że
– Kto może założyć spółdziel-
nię socjalną? – kieruję to pytanie
do osób, które przygotowują się
w Szkole Barki – Centrum Integra-
cji Społecznej do założenia spół-
dzielni. Ryszard Kołodziejczak
uczestniczy w zajęciach w warsz-
tacie stolarskim oraz uczy się
przedsiębiorczości. Utracił miesz-
kanie i próbuje życie ułożyć so-
bie na nowo. Z czterema innymi
bezrobotnymi kolegami zakłada
stolarską spółdzielnię socjalną.
Jacek Białkowski, który doświad-
czył bezdomności i uzależnie-
nia, nabywa umiejętności, które
pozwolą mu z innymi założyć
spółdzielnię budowlaną, a Mirek
Zaczyński, długotrwale bezrobot-
ny, będzie tworzył spółdzielnię
26
27. niu przedsiębiorstwa. Ważna jest
też innowacyjność i umiejętność
„rozbudzania rynku lokalnego”.
We Włoszech takie spółdzielnie
tworzone są od 1991 roku. Po-
wstało blisko 6000 spółdzielni, co
dało prawie milion miejsc pracy
dla osób wcześniej pozostających
w bardzo trudnej sytuacji. Wło-
si rozbudowali bardzo działania
aktywizujące np. spółdzielnie
obejmują opieką osoby niepełno-
sprawne, starsze, począwszy od
drobnych działań aż po wielogo-
dzinne profesjonalne usługi, rów-
nież takie jak towarzyszenie star-
szym osobom w drodze na spacer
czy do kościoła.
Najciekawsze jest jednak to,
że biznes włoski nie buntuje się
na obecność nowych spółdziel-
ni nawet wtedy, gdy spółdziel-
nie socjalne mają pierwszeństwo
w przetargach (co włoskie prawo
gwarantuje). Włoski biznes uznał
spółdzielnie socjalne za partnera,
któremu można zlecać zadania
i który wypełnia luki w różnych
obszarach. W Polsce stoimy przed
ogromną szansą umożliwienia po-
wrotu na rynek pracy setkom ty-
sięcy bezrobotnych.
– Co trzeba zrobić, żeby zare-
jestrować spółdzielnię socjalną?
poprzez pracę mogą stać się stwa. Mamy już pewne doświad- Ryszard ma z kolegami już w tym
współwłaścicielami firmy, a ich czenia w tym zakresie. Sprawdzają zakresie sporo doświadczeń.
los w dużej mierze zależy od się riksze na cmentarzach, sklepy Mają opracowany statut i złożyli
ich zaangażowania. Osoby takie z drugiej ręki, punkty skupu zło- potrzebne dokumenty w sądzie.
tworzą grupy, które oprócz tego, mu, czy wreszcie nowa inicjatywa Najlepiej wymienić w statutach
że znają się na jakiejś robocie, Gazeta Uliczna, której dystrybu- kilka pól działalności – wyjaśnia,
to jeszcze mają do siebie zaufa- cją zajmują się osoby długotrwale żeby w momencie, gdy nie ma
nie. Przynajmniej 5 osób jest bezrobotne, zarabiając 50% z ce- zamówień na usługi stolarskie,
potrzebnych, żeby złożyć taką ny gazety. Trzeba też podkreślić, móc realizować innego typu zle-
spółdzielnię socjalną. że zysk nie jest głównym moty- cenia np. koszenie trawników,
– W jaki sposób mogą utrzymać wem działania spółdzielni socjal- czy sprzątanie, czy jeszcze jakieś
się na rynku firmy, prowadzo- nych, jak to jest w przypadku firm inne. To oznacza, że dobrze jest
ne przez osoby, które nie mają komercyjnych. Spółdzielnie mają dobrać członków spółdzielni tak,
przecież dużych doświadczeń za zadanie wypracowywać środki żeby mieli różne umiejętności.
w funkcjonowaniu na rynku? na pokrycie kosztów działalności Tak jest w przypadku spółdziel-
Po pierwsze firmy te działają i zatrudnienia pracowników, ale ni, którą tworzy Jacek i Andrzej
w obszarach, które nie leżą w za- mogą też mieć wolontariuszy, czy z grupą prawie 15 osób. Będzie
interesowaniu dużego biznesu– praktykantów, którzy ćwiczą w ta- to wielobranżowa spółdzielnia
mówi Tomasz Sadowski. Poszu- kim przedsiębiorstwie różnego socjalna funkcjonująca w zakre-
kujemy nisz na rynku, w których typu umiejętności, a jednocześnie sie budowlanym, porządkowym,
mogą działać małe przedsiębior- są wsparciem w funkcjonowa- ogrodniczym i gastronomicznym.
27
28. Statut od strony formalnej po- – Jeśli mowa o majątku, zasta- stycznego biznesplanu, który trze-
winien zawierać też takie infor- nawiam się w jaki sposób można ba przedstawić. To wsparcie może
macje jak, gdzie znajduje się sie- dojść do majątku spółdzielnia, być bezzwrotne jeżeli spółdzielnia
dziba spółdzielni, jakie są prawa skoro osoby, które ją tworzą na- będzie działała przez rok. Ta zasa-
i obowiązki członków, zasady ich leżą do grupy nie posiadającej da ma uniemożliwić markowanie
przyjmowania i wypowiadania zasobów ani żadnej własności. działalności w celu „wyrwania” pie-
członkostwa, wysokość wpiso- – Majątek będzie się budo- niędzy z urzędu. Wiemy, że na po-
wego i udziałów, które członek, wał przez lata, ale na początek czątku będzie trudno, ale też mamy
obowiązany jest zadeklarować każda spółdzielnia może dostać poczucie, że możemy liczyć na po-
oraz zasady zwoływania walnych wsparcie z urzędu pracy na wy- moc Barki, która uzyskała na ten cel
zgromadzeń. posażenie spółdzielni w sprzęty wsparcie z Unii Europejskiej w ra-
mach programu EQUAL.
PROGRAM EQUAL MA NA CELU To jest właśnie program, któ-
ry ma na celu wyrównanie szans
WYRÓWNANIE SZANS DOSTĘPU DO dostępu do rynku pracy dla osób
bezrobotnych i doświadczonych
RYNKU PRACY DLA OSÓB BEZROBOTNYCH problemami socjalnymi – dodaje
I DOŚWIADCZONYCH PROBLEMAMI Tomasz Sadowski. Barka otrzy-
mała wsparcie finansowe na
SOCJALNYMI utworzenie trzech modelowych
Centrów Ekonomii Społecznej
Niektóry statuty mogą np. uza- i narzędzia, na uruchomienie (CES), które będą się specjalizo-
leżniać przyjęcie nowych człon- biura, zakup komputera – mówi wać w udzielaniu różnego typu
ków po odbyciu okresu kandy- Mirek, przyszły członek spółdziel- wsparcia nowo powstającym
dackiego. Wpisowe i udziały są ni drukarskiej. Urząd pracy może spółdzielniom socjalnym, ale nie
ważne, ponieważ podkreślają przeznaczyć na każdego członka tylko, również firmom zakłada-
współudział i współwłasność ma- spółdzielni do 7 000 zł. Wysokość nym przez osoby bezrobotne czy
jątku spółdzielni. dofinansowania zależy od reali- przedsiębiorstwom społecznym
28
29. prowadzonym przez organizacje wskazuje na aspekt współpra-
obywatelskie. Jedno takie Centrum cy różnych środowisk i instytu-
będzie funkcjonować w Poznaniu, cji w lokalnych wspólnotach na
drugie w gminie Kwilcz k/ Pniew rzecz rozwoju.
na obszarach wiejskich, a trzecie – A co się stanie jeśli spółdziel-
w Bogatyni, 30-tysięcznym mia- nia socjalna się nie utrzyma, bo
steczku na południu Polski. Te przecież nie można wykluczyć
trzy Centra mają doprowadzić do takich sytuacji?
wypracowania modelowych form Z dnia na dzień spółdzielnia
działań, przyjaznych instytucji, nie pada – wyjaśnia Jacek. To jest
które przez dłuższy okres będą proces. W razie gospodarczej ko-
pomagać w okresie startu i kryzy- nieczności trzeba podejmować członków), co może nas w ja-
sów nowo powstającym przedsię- elastyczne działania, które mogą kiś sposób zabezpieczać przed
biorstwom społecznym. Chodzi uchronić spółdzielnię przed ban- popełnieniem błędu. Poza tym
o to, aby w przyszłości rozwijać kructwem np. można skrócić rów- będziemy mieli też możliwość
takie działania w całej Polsce. nomiernie czas pracy i zmniejszyć uzyskiwania konsultacji od ludzi,
Ciekawym rozwiązaniem jest odpowiednio wynagrodzenie którzy prowadzą własne firmy,
to, że projekt ten jest tworzony członków, czasem może to być a działać będą z nami w koopera-
w partnerstwie z innymi organi- likwidacja jakieś nierentownych cji. Tacy specjaliści będą zaangażo-
zacjami obywatelskimi, niektóre działań, które nie znajdują zain- wani we wspomnianych wcześniej
z nich wyodrębniły się z Barki, teresowania rynku. Spółdzielnia Centrach Ekonomii Społecznej
ale również z firmami bizneso- może w razie potrzeby też zatrud- i w miarę potrzeby będą nam po-
wymi i wyższą uczelnią. Unia niać osoby o potrzebnych kwalifi- magać w rozwiązywaniu bieżą-
Europejska przyjęła szczególną kacjach, które mają umiejętności cych spraw ale i podejmowaniu
nazwę dla tego programu „Part- dotyczące marketingu i zarządza- decyzji na przyszłość Myślę, że
nerstwo na rzecz Rozwoju”, co nia oraz reklamy (jeden na pięciu najwięcej zależy od zespołu, czy
potrafimy współpracować i się
dogadać. Są różne zagrożenia np.
że jeden zdominuje grupę, albo,
że będziemy podejrzliwi wzglę-
dem siebie lub może okazać się,
że nasze umiejętności są nie wy-
starczające dla niektórych zadań.
W spółdzielniach socjalnych ist-
nieje też fundusz zasobowy, który
powstaje z nadwyżki bilansowej
gromadzonej w okresach dobrej
prosperity spółdzielni. Z funduszu
tego pokrywa się straty finansowe
w spółdzielni. Jeśli, mimo tych
wszystkich zabiegów spółdzielnia
padnie, to ta część majątku, która
zakupiona została ze środków pu-
blicznych musi wrócić na fundusz
pracy.
– Życzę powodzenia i dziękuję
za rozmowę.
Z Tomaszem Sadowskim,
Mirkiem Zaczyńskim,
Ryszardem Kołodziejczakiem
i Jackiem Białkowskim
rozmawiała
Barbara Gorczyńska
29
30. Pamiętając
„o szerszej
perspektywie”:
społeczeństwo
współczesne i ruchy
spółdzielcze
Ian MacPherson1
1. Wprowadzenie sja na temat relacji spółdzielni poprzez technologię – narodziny
z administracją rządową globalnej wioski. W dokumencie
Na Kongresie Manchester Dokument odpowiadał na za- zidentyfikowano kilka wyzwań
w 1995 roku, Międzynarodowy gadnienia równości płci i niepo- stojących przed spółdzielniami,
Sojusz Spółdzielczy (ICA) przy- koje związane z wyłączeniem między innymi: obniżający się
jął Kartę Indentyfikacyjną jako społecznym. Wskrzesił też to, co poziom zaangażowania człon-
dokument, określający charakter w kanadyjskim ruchu spółdziel- ków; słabnące uczestnictwo de-
dzisiejszych spółdzielni. Doku- czym, nazwane zostało „szerszą mokratyczne; nieefektywne sys-
ment porusza tematy aktualne perspektywą” – pytanie o cel temy komunikacyjne; niejasne
przez ponad wiek i jest konse- fundamentalny i zaangażowanie, role liderów; niepewność, co
kwencją różnic historycznych które powinno charakteryzować do sposobu, w jaki spółdzielnie
i sprzecznych przekonań pomię- rozwój spółdzielni i inspirować mają służyć biednym; nierówne
dzy Europą północą a południo- instytucje spółdzielcze. zasady w zatrudnianiu oraz nie-
wą i innymi częściami świata. Poddał też testowi jeszcze jed- zorganizowanie sektora. Wszyst-
Odzwierciedla też różne punkty no dawno postawione pytanie kie te problemy odzwierciedlały
widzenia reprezentowane przez – o relacje spółdzielni ze środo- ówczesną sytuację spółdzielni,
istniejące już spółdzielnie: konsu- wiskami, którym służy, o społecz- sposób, w jaki były odbierane
menckie, pracownicze, rolnicze, ne zobowiązania ruchu. przez środowiska, jak udawało
finansowe, rybackie i mieszka- im się [lub nie udawało] zachę-
niowe, a także „nowe” spółdziel- Następnym dokumentem waż- cać członków do zaangażowania
nie – socjalne, środowiskowe czy nym dla spółdzielni była Dekla- i odpowiadać na potrzeby wspól-
rekreacyjne. racja Tożsamości not lokalnych. (...)
W historii budowania ruchu Spółdzielni, która była odpo-
spółdzielczego występowały wiedzią na cztery główne kie- Lars Marcus, przewodniczą-
drażliwe napięcia pomiędzy spół- runki tamtego czasu: upadek cy Międzynarodowego Sojuszu
dzielczością a innymi ideologiami, centralistycznie zarządzanej Spółdzielczego w roku 1988
włączając tradycje socjaldemo- ekonomii w Europie Środkowej wziął pod uwagę wszystkie do-
kratyczne, marksistowskie, libe- i Wschodniej; niejasno określone tychczasowe dokumenty i ra-
ralne, konserwatywne czy anar- role spółdzielni w wielu krajach porty i uzupełniając je o swoje
chistyczne. Rodziły się ponownie południowych; obezwładniająca doświadczenie, rzucił wyzwanie
niepokoje o naturę demokracji przewaga ideologii rynkowych spółdzielczemu ruchowi mię-
w spółdzielniach na całym świe- i klasycznej myśli liberalnej; na- dzynarodowemu, by raz jeszcze
cie; zainicjowana została dysku- silająca się globalna integracja rozważyć jego podstawowe war-
30
31. tości i fundamentalne zobowią- ści kapitału, popularyzacji leasin- spółdzielni socjalnych; dostrzega
zania. gu pracowniczego, zmniejszenia znaczenie spółdzielni w wyciąga-
Podjął wysiłki rozszerzenia dzia- znaczenia administracji rządowej niu ludzi z ubóstwa i opresji oraz
łalności Sojuszu Spółdzielczego i jej uprawnień. W wyniku tych potrzebę, by powzięły one nową,
poza obszar Północnego Atlanty- procesów zwiększył się nacisk szerszą wizję działania.
ku, a szczególnie poza jego bazę w spółdzielniach na aspekty eko-
europejską. Zobowiązał się także nomiczne, a nie na te związane Jeszcze przed kongresem
poszerzyć zakres Sojuszu, (któ- z polityką społeczną. Dla jednych w Manchester pojawiły się ten-
ry wówczas zrzeszał spółdzielnie liderów spółdzielni sprawy te sta- dencje nowego formułowania
SPÓŁDZIELNIE PRACOWNICZE, KTÓRE
POJAWIŁY SIĘ W DZIEWIĘTNASTYM WIEKU
WE FRANCJI I WE WŁOSZECH BYŁY CZYMŚ
W RODZAJU WZMOCNIENIA AKTYWNOŚCI
ŚRODOWISKA, OPARTEJ NA MOTYWACJACH
RELIGIJNYCH CZY POLITYCZNYCH.
stricte konsumenckie) włącza- nowiły niepożądany bieg wyda- zasad w relacjach między wspól-
jąc różne inne rodzaje przedsię- rzeń i odciągały od codziennych notą lokalną a spółdzielniami.
biorstw spółdzielczych. Proces obowiązków. Inni z kolei, szcze- Jako że spółdzielnie muszą nie-
ten rozpoczął się w 1950 roku. gólnie ci pochodzenia północno- przerwanie demonstrować umie-
Wkrótce powstało biuro Między- -atlantyckiego, traktowali prądy jętność osiągania celów bizneso-
narodowego Sojuszu Spółdziel- globalizacji jako rzecz zasadniczą wych, to jednocześnie funkcjo-
czego w Indiach i w Ameryce i angażowali się w nie z dużym nują w kontekstach i tradycjach
Środkowej. Struktura zarządzania entuzjazmem. historycznych i są wprzęgnięte
Sojuszem została poddana prawu w ramy kulturowe, ideologiczne
regionalizacji, co zapoczątkowało Kolejnym etapem procesu był swoich członków i środowisk.
powstawanie projektów rozwoju międzynarodowy dialog na te- Kiedy Kongres w Manchester
spółdzielni w wielu krajach. mat systemu wartości spółdzielni. wzmacniał społeczny wymiar
Punktem kulminacyjnym dialogu, ruchu spółdzielczego, to utwier-
Wyzwania, z którymi zderzy- którego najważniejsze etapy wy- dził w ten sposób długie tradycje
ły się spółdzielnie były jednak stąpiły w latach 1988-1992, była „wspólnoty”, które „wyblakły”
większe niż to przewidywano. książka pt. „Wartości spółdziel- i traciły na znaczeniu.
Starsze spółdzielnie, zaczęły ni w zmieniającym się świecie”
zmieniać swój charakter, ude- – (Co-operative Values in a Chan- Niektóre spółdzielnie były czę-
rzone falą globalizacji w 1990. ging World) napisana przez Szwe- ścią kultury klasy pracującej i po-
Rozpoczął się wtedy proces da Sven’a Ake Book. Książka była dzielały jej światopogląd, kształ-
wzmocnienia rynków międzyna- konsekwencją przeprowadze- towany przez całe dziesięciolecia.
rodowych, tworzenia ogromnych nia przez autora licznych badań Spółdzielnie pracownicze, które
bloków ekonomicznych takich i spotkań na całym świecie. Au- pojawiły się w dziewiętnastym
jak Wspólny Rynek Europejski tor skupia się w dużej mierze na wieku we Francji i we Włoszech
czy Obszar Wolnego Handlu międzynarodowym ruchu spół- były czymś w rodzaju wzmoc-
Ameryki Północnej, gwałtownej dzielni i jego instytucjach. nienia aktywności środowiska,
transformacji systemów komuni- Zauważa on ważność tworzenia opartej na motywacjach religij-
kacyjnych, zwiększenia mobilno- nowych spółdzielni, szczególnie nych czy politycznych. Dawniej,
31
