1. Лекц№11
Сэтгэцийн эрүүл мэнд
Хэвийн ба хэвийн бус зан
байдал

2. Эрүүл мэнд
ДЭМБ-ын
тодорхойлолт:
Эрүүл мэнд гэж
энгийнээр
илэрхийлэхэд Сэтгэц
өвчин эмгэггүй
байх
төдийгүй, бас
биеийн, сэтгэци
йн болон
нийгмийн эрүүл Биеийн Нийгмийн
мэндийн төгс
төгөлдөр
байдлыг хэлнэ

3.  Сэтгэцийн эрүүл мэнд гэдэг нь өөртөө таалагдаж,
өөрийгөө байгаагаар нь хүлээн авах хувь хүний
чадвар юм.

4. СЭМ сайн хүний шинж:
 Сэтгэл гонсгор байдал, гуниглалыг даван туулж
чаддаг, энэ нь мөнх үргэлжлэхгүй гэдгийг ойлгодог
 Ихэнхи цагт аз жаргалтай, идэвхтэй
байдаг, амьдралын талаар эерэг үзэл бодолтой
 Өөрсдийн бодол мэдрэмжийг ухаардаг, үүнийгээ
“эрүүл” байдлаар илэрхийлдэг
 Хүнд байдалд орсон үедээ уурлаж
уцаарладаггүй, сэтгэлээр унадаггүй

5. Сэтгэцийн эрүүл мэндийн эерэг
зуршилтай болохын тулд
 Өөрийгөө ойлгох (өөрийнхөө өөрчилж чадахгүй
зүйлээ хүлээн зөвшөөрч, чадах зүйлээ өөрчлөхийн
хичээх)
 Бусдыг ойлгох (бусдыг байгаагаар нь хүлээн
авах, янз бүрийн араншинтай хүмүүсийг ойлгож
сурах)

6. Сэтгэцийн эрүүл мэндийн байдлыг
 Цоо эрүүл
 Практикийн эрүүл
 Сэтгэцийн завсрын эмгэг
 Солиорлын түвшин
 Сэтгэцийн өөрчлөлтийн төгсгөл бүлэг

7. Сэтгэцийн эрүүл мэндийн байдлаар
хүмүүсийг
 Эрүүл сэтгэцтэй
 Сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай
 Сэтгэцийн эмгэгтэй

8. ЭРҮҮЛ СЭТГЭЦ
(СЭТГЭЦИЙН ЭРҮҮЛ БАЙДАЛ)
 Эрүүл сэтгэцтэй хүн гэж сэтгэцийн өвчингүй
байхын сацуу нийгэмтэйгээ, бас хүрээлэн байгаа
гадаад орчинтойгоо дасан зохицож, өөрийн бүхий
л чадваруудаа хэрэгжүүлж, үр дүнтэй
ажиллаж, нийгэмдээ зохих хувь нэмрээ оруулж
чадаж байгаа хувь хүнийг хэлнэ.

9.  Сэтгэцийн үзэгдлүүд ямагт гадаад шалтгаантай байх ѐстой.
 Хүний чувственный зрелость (дээд сэтгэлийн хөдөлгөөний өсөлтийн
түвшин) настайгаа таарч байх ѐстой.
 Сэтгэц бол субъектив тусгал. Объектив ертөнцтэйгээ таарч байх
ѐстой.
 Хүнд тусч байгаа гадаад ертөнцийн юмс үзэгдэл, түүний хүний
сэтгэлийн хөдөлгөөн хөндөх байдал, хүний хандлага 2 тохирч байх
ѐстой.
 Хүнд гадна орчны юмс үзэгдлийн үйлчлэлд өгч байгаа хариу үйлдэл
нь хүч, давтамжийн хувьд гадаад орчны юмс үзэгдлийн хүч
давтамжтай тохирч байх ѐстой. Гиперстези г.м.
 Амьдралын үзэгдэл, үйл явдлыг зөвөөр тусгах ѐстой.
 Нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн, дагаж хэвшсэн хэм хэмжээтэй
өөрийнхөө төрх байдлыг зохицуулах, жолоодох чадвартай байх.
 Тухайн байгаа газраа төрх байдлаа тааруулж удирддаг байх
хэрэгтэй.
 Амьдралын хувьсан өөрчлөгдөж байгаа нөхцөлд төрх үйлээ
зохицуулан хувиргаж чаддаг байх хэрэгтэй
 Амьдралынхаа замыг өөрийн бодит боломжинд тохируулж төлөвлөх
хэрэгтэй.

10. СЭТГЭЦИЙН ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛТАЙ
 Сэтгэцийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудалтай
хүн гэж нийгэм сэтгэлзүйн гаралтай хийгээд
зохистой шийдвэрлэх шаардлагатай сэтгэцийн,
тухайлбал сэтгэхүйн, сэтгэл хөдлөлийн буюу зан
үйлийн түр зуурын хямралд өртсөн хувь хүнийг
хэлнэ.

11. Нийгэм сэтгэлзүйн гаралтай сөрөг хүчин
зүйлс:
 Ядуурал
 Ажилгүйдэл
 Архидалт буюу мансуурал
 Хүчирхийлэл
 Гэр бүл салалт
 Амиа хорлох үзэгдэл
 Бэлгийн гажуудал гэх мэт

12.  Сэтгэц нийгмийн тулгамдсан асуудлыг зохистой
шийдвэрлэж эс чадваас уг хүн мансуурах бодист
донтох өвчтэй болох, төрх үйлийн эмгэгээр
өвчлөх, неврозоор өвчлөх, осол сүйдэлд
өртөх, амиа хорлох мэтийн асуудалтай тулгарч
мэднэ.

13. СЭТГЭЦИЙН ЭМГЭГТЭЙ
 Сэтгэцийн эмгэгтэй хүн гэж өвчний олон улсын
ангиллын " Сэтгэцийн болон зан үйлийн эмгэгүүд"
хэмээх бүлэгт заасан оношлолтын шалгууруудаар
оношлогдож болох өвчнөөр өвчлөөд байгаа хувь
хүнийг хэлнэ.

14. СЭТГЭЦИЙН ЭМГЭГИЙН ШАЛТГААН
 Гадаад шалтгаант сэтгэцийн өвчнүүд
 Халдвар, хордлого
 Тархины гэмтэл
 Сэтгэц идэвхит бодис хэрэглэх
 Нийгмийн сөрөг үзэгдлүүд, биеийн өвчнүүд
 Дотоод шалтгаант сэтгэцийн өвчнүүд
 Удамшил
 Бодисын солилцоо
 Сэтгэлийн шалтгаант сэтгэцийн өвчнүүд

15. СЭТГЭЦИЙН ЭМГЭГИЙН АНГИЛАЛ
 1992 оны 1 дүгээр сараас эхлэн дэлхий даяар
баримталж байгаа өвчний олон улсын 10 дугаар
ангиллын 5 дугаар бүлэгт сэтгэцийн өвчнүүдийг
сэтгэцийн болон зан үйлийн эмгэгүүд хэмээх нэр
томьѐогîор илэрхийлж, англи хэлний Five гэсэн
үгний товчлол болгон F үсгээр шифрлэжээ.
 Эл ангилал ѐсоор сэтгэцийн болон зан үйлийн
эмгэгүүдийг биеэ даасан 400 гаруй өвчний нэгжид
хуваан авч үздэг.

16. Сэтгэц, төрх үйлийн өөрчлөлтүүдийн оношийн нэршлийн
жагсаалт
(Өвчний олон улсын 10-р ангиллаар
 F0 Органик болон шинж тэмдгийн, сэтгэцийн
өөрчлөлтүүд
 F1 Сэтгэц идэвхит бодисуудыг хэрэглэсний улмаас
үүссэн сэтгэц, төрх үйлийн өөрчлөлтүүд
 F2 Шизофрени, шизофренийн хэв шинжит болон
дэмийрэх өөрчлөлтүүд
 F3 Сэтгэл хөдлөлийн эмгэг өөрчлөлтүүд
 F4 Неврозын, стресстэй холбоотой тэрчлэн бие
махбодийн эмгэг хэлбэрийн өөрчлөлтүүд

17.  F5 Физиологийн хямрал ба бие махбодийн хүчин
зүйлстэй холбоо бүхий, төрх үйлийн хам шинжүүд
 F6 Насанд хүрэгсдийн төрх үйл ба хувь хүний
сэтгэцийн чанарын өөрчлөлтүүд
 F7 Оюуны хомсдол
 F8 Сэтгэлзүйн хөгжлийн өөрчлөлтүүд
 F9 Их төлөв хүүхэд өсвөр насанд эхэлдэг, төрх
үйл, сэтгэл хөдлөлийн өөрчлөлтүүд

18. Хүн амын хэдэн хувь
Дэлхийн улс орнууд нь сэтгэцийн өвчтэй Судлаачид
болох
С. Бямбасүрэн 1984-
0.4-5.5 буюу дундаж нь 1992 оны судалгааны
Монгол материал
1.5
Европ, Хойд Америкийн эдийн
засгийн өндөр хөгжилтэй
10-15
орнууд
Ази, Далай, Африкийн эдийн
засгийн өндөр хөгжилтэй орнууд 6-9
Б. Д. Петраков,
1972
Хуучин нэрээр Европын
социалист орнууд 4 хүртэл
Ази, Далай, дунд ба өмнөд
Африкийн хөгжиж байгаа орнууд 2-5

19. Монгол улсын хүн амын дундах сэтгэцийн өвчний
тархалтын түвшин
(1000 хүн амд, 1984-1992 оны түүвэр судалгааны материалаар)
Судалгаанд Үүнээс
хамрагдсан
Хүн ам Ñэтгэцийн бүх өвчин
байгалийн муж, хот Îюуны хомсдол Àрхинд донтох өвчин
суурин, хөдөө
Хангай, Хэнтийн
167233 13.1+-0.2 5.54-0.1 1.5+-0.1
уулархаг их муж
Дорнодын талархаг их
112654 18.3+-0.3 9.84-0.2 1.6-1-0.1
муж (Хээрийн бус)
Алтайн уулархаг их
44849 9.84-0.4 4.9-1-0.3 1.64-0.1
муж
Гоâийн их муж
23673 23.5+-0.9 12.64-0.7 2.34-0.3
(говийн бүс)
Хот (Дархан) 64054 14.6K0.4 6.81-0.3 1.3-1-0.1
Суурин(7 аймгийн 129288 12.41 -0.3 4.31-0.4 2.04-0.1
төв)
Хөдөө (56 суì) 155067 17.5+-0.3 10.04-0.2 1.24-0.1

20. Өвчтөний тоо
Зонхилон Хүн амын дунд явуулсан судалгааны
тохиолдох материалаар
сэтгэцийн эмгэгуүд Сэтгэцийн бүх эмгэгүүдийн
мянган хүн амд
дунд эçлэх хувь
Оюуны хомсдол 48.2 7.2
Àðõàã ÿдаргаа 11.9 1.7
Айдас түгшүүрийн эмгэг 2.1 0.3
Сэтгэл гутрах эмгэг 1.0 0.15
Архинд шартах хам шинж 7.2 1.09
Тайлбарлаж болмооргүй
биåийн зовуурь 1.0 0.1
шаналгаануóд

21. Сэтгэлийн хөдөлгөөний өөрчлөлт
Emotional disorders
 Түгшүүрлэх эмгэг
 Panic
 Phobia
 Generalized Anxiety Disorder
 Obsessive Compulsive Disorder
 PTSD
 Биеийн зовиураар илрэх эмгэг
 Ипохондри

22. Төрх үйлийн өөрчлөлт
 Сэтгэл гутрал
 Сэтгэл хөөрөл
 Хоѐр туйлт эмгэг
 Амиа хорлолт

23. Бие хүний өөрчлөлт
 Параноид
 Шизо хэв шинжит
 Шизоид

24. Сэтгэцийн гэмтэл, цохилтын буюу өвчний
байдалд хүрсэн стресс
 Энэ нь болж байгаа аюул хүчирхийлэл зэргийг
биеэрээ амсах, нүдээрээ үзэх, гэнэтийн аюулын үр
дагаврыг тооцоолон ухамсарлах зэргээс
шалтгаалын бий болдог юм. Зарим цөөн
тохиолдолд энэ байдал нь цаашид гүнзгийрэн
PTSD “Гэмтлийн дараах стрессийн эмгэг” хэмээх
эмгэг байдалд ордог. Энэ тохиолдолд зөвхөн
сэтгэцийн эрүүл мэндийн мэргэжилтэнд цаашдаа
хандахаас өөр аргагүй болдог.


25.  Бүх юм жинхэнээрээ болж байгаа биш, хар дарж зүүдэлж
байгаа мэт бодогддог. Энэ нь тухайн үйл явдал яаж бий
болсныг ойлгоход төвөг учруулдаг
 Толгой өвдөх, өвчин туссан, даарсан мэт
санагдах, хөлрөх, булчин татах гэх зэрэг зовиур гарч болно.
 Уйтгартай, юуг ч мэдрэхээ больсон байдалтай болно.
 Болсон байдлыг бодох үед айдас төрөх, тэгснээрээ сэтгэлийн
цохилтоос зайлсхийхийг оролдоно.
 Нойргүйдэх, тайван унтаж чадахгүй болох, эсвэл хар дарж
зүүдэлж болно.
 Харсан зүйл дахин давтагдах юм шиг бодогдох
 Аймшгийн үеийн нөхцөл байдал санаанаас гарахгүй байх
 Энэ байдал дахин давтагдаж, уйтгарт орохоос айна.
 Болж өнгөрсөн үйл явдлыг дахин дахин тунгааж, яагаад ийм
болсныг өөрөөсөө асуух, ухаарч мэдрэх, ямар нэг өөр зүйл
болохгүй яав даа гэж хүсч болно.


26. GAD. Сэтгэл түгээмлээр түгшүүрлэх
өөрчлөлт
 ДЭМБ-ын өвчний олон улсын X ангилалд, F41.1 гэсэн
томъѐолбороор тэмдэглэгдсэн “сэтгэл түгээмлээр түгших
өөрчлөлт” гэх энэ эмгэгийн үед түгээмэл шинж
чанартай, тогтвортой удаан илэрдэг түгшүүрлэл өвчтөнд бий
болохыг хэлнэ гэжээ.
 Түгээмэл шинж чанартай гэдэг нь түгшүүр төрөх нь
гадны орчны бусдаас ялгарах зөвхөн тодорхой нэг болон бүр
нэг хүрээнд багтах нөхцөл байдлуудаар
хязгаарлагдахгүй, ямар л бол ямар “чөлөөтэй сэлэх”, тогтсон
бус учир байдлуудаас үүсч болдгийг хэлнэ гэсэн агуулгатай
ажээ.
 Сэтгэл түгээмлээр түгшүүрлэх өөрчлөлт хүн амын 5-
10%-д тархсан байдаг гэж гадаадын судлаачид
мэдээлдэг, манай орны хувьд одоогоор энэ талаарх судалгаа
бараг эхлээгүй шахам байна.


27.  Сэтгэл нь түгшүүртэй байх
 Ам хатах, зүрх дэлсэх, хүйтэн хөлс гарах, гарын
алга үргэлж нойтон байх
 Үе үе бүх бие халуун оргих юм уу, эсвэл жихүүдэс
хүрэх
 Аюулхай орчимд эвгүй оргих
 Хоолой дээр юм тээглэх мэдрэмж бий болох
 Гэдэс өвдөх, гүйлгэх
 Шээс ойр ойрхон хүрэх
 Амьсгал давчдах
 Толгой эргэх

28. Obsessive Compulsive Disorder
 Солиорлын биш түвшинд ICD-X-аар F40-48 хооронд стресстэй
холбоотой ядаргаа, неврозын үед голдуу илэрдэг. Хүний
хүслээс ерөөсөө хамаардаггүй, хар аяндаа, өөрөө бий болдог.
Бий болчихсон үед нь өвчлөл гэж ойлгохгүй, байж байгаа үнэн
зүйл гэж ойлгоод байдаг. Энэ байдлаас гарсныхаа дараа өвчин
байжээ гэж ухаардаг. Ийм бодол санаа, навязчивость бий
болсон үед энэнээс салах юмсан, утга учиргүй юманд зовоод
байна гэдгээ мэддэг боловч өөрийнхөө санаагаар гарч
өгдөггүй, энэ байдлыг алга болгож болдоггүй шинж.
Эмчлэгдэхэд төвөгтэй. Яваандаа олон жил болбол
шизофрени, солиорлын шинжүүд болдог. Дотроо олон
хэлбэртэй.

29.  Навязчивые сомнение. Ялимгүй зовлонт эргэлзээ. Өөрийнхөө хийсэн
юманд дандаа эргэлздэг. Буруу, дутуу хийчихсэн байх гээд. Нэг хийсэн
юмаа олон давтана. Өглөө гэрээсээ гараад гэнэтхэн бодогдоно. Плиткээ
салгаагүй биш байгаа гээд шалгана. Эргээд гарч явснаа дутуу шалгасан
юм биш байгаа гэж боддог.
 Навязчивые влечение. Ялимгүй зовлонт дур хүсэл. Ямар нэг юм хиймээр
санагддаг. Гэхдээ гол төлөв буруу юм хиймээр санагддаг. Хэн нэгэн хүнд
доромжилсон үг хэлмээр, г.м. Гэхдээ үүнийгээ хэзээ ч биелүүлдэггүй. Энэ
бодлоосоо хүслээрээ салж чаддаггүй.
 Навязчивые мыслей. Ялимгүй зовлонт бодол санаа. Дэлхий яагаад
бөөрөнхий байдаг юм бол? Гурвалжин байсан бол яах байсан бол? Тэгвэл
манай Монгол хаана байрлах байсан бол? Цаг агаар нь ямар байсан байх
бол гээд л өөрийн эрхгүй бодогдоно. Тэгээд гэнэт би ямар ч хэрэггүй юм
бодож байна гэдгээ мэддэг. Гэхдээ салж чаддаггүй, нэг л мэдэхэд нөгөөхөө
бодоод суучихна.

30.  Навязчивые воспоминание. Дурсамж. Аль хэдэн жилийн өмнө
хүнтэй маргасан, хүн гомдоосон ийм зүйлээ өчигдөр, өнөөдөр
болсон юм шиг бодоод, санаанд нь ороод байдаг.
Гэмшээд, уучлал гуймаар. Тэр нь аль хэдийн учир холбогдлоо
алдсан, нөгөө хүн тэрийг мартчихсан байхад дотроо шаналаад
явдаг.
 Навязчивые перепоминание. Тухайн үед ямар ч ач холбогдолгүй
зүйлийн нэрийг санах гээд байдаг. Бодоод, заавал олох гээд
байдаг. Уран зохиолын номын баатар гээд л айхтар ач
холбогдолгүй зүйлийг олох гээд үйлээ үзчихдэг.
 Навязчивое действие. Ямар нэг үйлдэл, голдуу шашны зан
үйлтэй холбоотой зүйлийг хийхгүй бол өөрт нь муу юм болох
юм шиг бодоод байдаг. Ж: Гэрээсээ гарахдаа зуухаа 3 тойроод
гардаг ч юм уу. Илүү үйлдэл хийдэг.

31.  Навязчивый счет. Байнга л юм тоолж явдаг.
Автобусанд суугаад хажуугаараа өнгөрч байгаа
машин, шатаар өгсөхдөө шат, өнгөрч яваа машины
дугаарыг цээжилж байдаг. Ямар ч утга учиргүй
тархиа ядрааж явдаг гэдгээ мэддэг.
 Навязчивое резонерства. Цэцэрхэх талын юм байдаг.
Заавал цэцэн мэргэн талын санаагаар илэрхийлэх
гээд байдаг.

32. Фоби /айдас/
 Байгалийн үзэгдэл
 Эд юмс
 Нөхцөл байдал
 Тоо
 Амьтан
 Хүн
 Газар
 Цаг агаар
 Өндөр, ус, нээлттэй орон зай, давчуу г.м.

33. Дур хүслийн өөрчлөлт
 Хооллох инстинктийн өөрчлөлт.
 Анорексия. Өлсдөггүй, өлсөхөө мэдрэхээ болино. Манайд
төдийлөн дэлгэрээгүй. Орос, Европод их дэлгэрсэн, ялангуяа
залуу охидын дунд. Таргална, жин нэмэгдээд байна гэсэн
бодлын үүднээс хоолоо сойж эхэлдэг. Эхэн үедээ багасгаж
байгаад сүүлдээ идэхээ болино. Хоол жигшинэ. Олон
хоног, сараар хоол идэхгүй тураалд орно, бодисын солилцоонд
өөрчлөлт орно. Ингээд невроз маягийн сэтгэцийн өөрчлөлт
орж эхэлдэг. Дисморфофобиятай холбоотой.
 Негативизм. Хий гэсэн үйлдлийн эсрэг. Хоолноос татгалзах
өөрчлөлт.Зарим нэг хордогдохын дэмийрэлтэй хүн байна.
Манай гэрийнхэн эмнэлгийн хоолоор дамжуулж намайг
хордуулж алах гэж банйа гээд бас иддэггүй.
 Булимия, эсвэл полифазия. Хоолонд цадахаа больдог. Хоолны
хорхойтой, үүнээсээ болоод заримынх нь жин нэмэгдэнэ.
Гэхдээ ийм хүн идсэнээ шингээж чадахгүй. Хоол нь хор болдог.

36.  Парабулимия. Хоол идэх дур сонирхол хувирна. Хүний иддэггүй
юм иддэг. Хүнсний бус
зүйл, хадаас, төмөр, шороо, үс, утас, халбаганы иш иддэг.
Шоронгийн хүмүүс, шоронд олон жил болсон, эвдэрсэн хүмүүс
өтгөн, шингэнээ иддэг. Хордлого болоод эмнэлэгт хэд хоног
байх зорилгоор. Оюуны гүнзгий хомсдол, зан төрхийн
өөрчлөлттэйгээр эхэлсэн шизофрени, эмгэг төрхийн үед
голдуу илэрнэ.
 Полидипси. Үргэлж цангаж, маш их юм уудаг. Чихрийн шижний
үед, голдуу бодисын солилцооны өөрчлөлтийн үед нэмэлт
тэжээл шаардлагатай үед тэгдэг. Гэхдээ бас эв эрүүл хүмүүст
байдаг. Төв халхын эрчүүд юу ч идэхгүйгээр өдөртөө 40-50 л
айраг уучихдаг.


37. Инстинкт самосохранение. Биеэ хамгаалах инстинкт. 2
талын эмгэг байдаг.
 Өөрийгөө хамгаалах инстинкт буурах. Илрэл нь
амиа хорлох үзэгдэл. Манайд энэ үзэгдэл ховор
байсан. Ардчиллаас хойш эпидеми болсон. 100000
хүнд 0.17 байна.
 Өөрийгөө хамгаалах инстинкт ихсэх. Ипохондрия,
эгоизм бий болно. Аминчирхах үзэл


38. Сэтгэц эмгэгийн зарим хам шинж
 Дэмийрэл
 Мөрдөгдөх. Өөрийг нь хүн мөрдөөд байгаа юм шиг.
“Мөрдөгдөж буй мөрдөгчид”.
 Харьцааны дэмийрэл. Ойр дотны хүмүүсийн харьцаатай
холбоотой.
 Бред отвраление. Хордогдохын дэмийрэл.
 Бред ревности. Хардахын дэмийрэл.
 Агуу ихийн дэмийрэл. Өөрийгөө хөрөнгөтэй, авьяастай, өндөр
албан тушаалтай гэж төсөөлдөг.
 Бред самообвинение. Өөрийгөө буруутгах
 Бред самоунижение. Өөрийгөө басамжлах
 Бред обвинение. Бусдыг буруутгах
 Бред Котара. Хүүхдүүдийгээ хоол өгдөггүй, дотор эрхтэн
ялзраад үгүй болсон, хүүхдүүдээ муулдаг.
 Заргалдах дэмийрэл. Заргаа авсан ч гаараад очдог газар нь
дээшлээд байна.


39. Хэт үнэлсэн санаа
 1. Сверхценные идей изобретения. Зохион бүтээхийн бодит байдлыг хэтрүүлэн
үнэлсэн санаа бодол. Жижигхэн юм санаачлан хийсэн байж болно. Хогийн шүүрний
ишинд нойтон алчуур уяад, тоос татдаггүй, эсвэл шалыг нь чийглэх нөлөөтэй юм хийж
болно. Үүнийгээ патент авах хэмжээнд үнэлүүлэх гэж зүтгэдэг, хөөцөлддөг. Зориудаар
дарж байна, үнэлэхгүй байна гэдэг. Эсвэл жижиг өгүүлэл биччихээд диссертацийн
хэмжээнд ойлгоод эрдмийн зэрэг цол олгох түвшинд үнэлдэг.
 2. Сверхценные идей кверулянство. Заргын гэсэн үг. Өөрийнх нь хууль ѐсны эрх ашиг
жижигхэн хэмжээнд хөндөгдсөн байж болно. Үүнийгээ том гэмт хэргийн золиос болсон
түвшинд үнэлж, нэр төрөө сэргээх, хохирлоо барагдуулах гэж асар их хөөцөлддөг.
Голдуу заргаа авдаг. Заргаа авсан ч гэсэн сэтгэл нь ханадаггүй. Зарга нь барагддаггүй.
 3. Сверхценностный идей ревности. Хардах.
 4. Сверхценные идей ипохондрий. Хөнгөвтөр жижиг өвчин туссан, өвчний шинж илэрсэн
байж болно. Тэгээд үнэтэй эм авах, зураг авхуулах, лам хувраг, гадагшаа дотогшоо
явах гэх мэт. Өөртөө хэрэгцээгүй эм их ууна. Өвчин нь гайгүй болсон ч гэсэн сэтгэлдээ
хөтлөгдөн явдаг. Онгироо сагсуу хүн байдаг. Эд нарыг сверхценные идей гэнэ. Зан
төрхийн олдмол болон төрөлхийн өөрчлөлттэй үед голдуу илэрдэг.
 бодол.

40. Хүчлэгдсэн дур хүсэл
 Дипсомания. Гэв гэнэт архи уух хүсэл хүчтэй төрнө. Яаж ийж байгаад архи
олж, хэдэн өдрөөр хамаагүй ууна. Тэгснээ гэнэт болино. Дахиж хөдлөхгүй бол
тэр хооронд архи уух хүсэл сонирхол байхгүй.
 Дромомания. Тэнэхийн дон. Гэв гэнэтхэн хаашаа ч хамаагүй явмаар хүсэл
төрөөд өвлийн хүйтэн, зуны халуун, мөнгөтэй эсэх, гэдэс хоосон ямар ч
хамаагүй. Тэнд очно гэсэн зорилго, төлөвлөгөө байхгүй. Дон нь зогсохоор
буцаад гэртээ хүрээд ирнэ. Хаагуур явснаа хагас дутуу мэднэ. Өвчин, голдуу
бие даасан, их төлөвдөө органик маягийн өвчний үед илэрнэ.
 Клептомания. Гэв гэнэт хулгай хиймээр санагдана. Хэрэгтэй хэрэггүй, юу ч
хамаагүй. Буцаад эзэнд нь өгөх, хаях гэх мэт шунахайн сэдэлтэй бус. Дон
зогсохоор болино.
 Пиромания. Шатаахын дон. Гэв гэнэтхэн юм шатаах хүсэл төрнө. Шатааж
болох л юм байвал хамаагүй. Хорон санаа ор тас байхгүй. Гэнэт зогсоно. Олон
жилийн өмнө нэг эмэгтэй шүүхийн сэтгэцийн эмгэг судлалын шинжилгээ
хийлгэх гээд ирж байсан. Зөндөө олон айлуудыг шатаасан. Яагаад баригдсан
гэхээр шатаасан газартаа танай гэрийг би шатаалаа гээд өөрийнхөө хаягийг
бичээд орхичихсон. Голдуу органик шалтгаантай. Яг энэ үедээ хэрэг хүлээх
чадваргүй. Өвчин хөдөлсөн үедээ баригдах бол юу ч биш. Тэр бүрий олон
тохиолдоод байдаггүй.
 Плюшкина синдром. Плюшкина симптом. Хог новш, ямар ч хэрэггүй зүйл
цуглуулдаг. Тэрийгээ хаядаггүй. Насны тэнэгрэл болчихсон хүмүүс.

41. Сэтгэцийн эрүүл мэндээ хамгаалах
 Асуудлыг хэт гүнзгий хүлээн авч ургуулан бодох
 Нэг зүйлийн учир шалтгааныг бусад зүйлстэй
холбон тайлбарлах
 Амьдралын асуудлуудыг хөнгөн хүлээн авч
сурах
 Ямар ч хэцүү асуудалд орсон гарц заавал бадаг
гэдгийг ухаарах


42.  Өнгөрсөн таагүй дурсамжийг сэргээхгүй байх
 Хувийн зохион байгуулалттай байх
 Биеийн эрүүл мэнддээ анхаарах
 Бусадтай дасан зохицох чадвартай байх
 Уян хатан байх
 Гомдол, бухимдал, хямралыг дотроо удаан
хадгалахгүй байх

43.  Ямар ч үед сэтгэлээ барьдаг байх
 Зөв амарч сурах
 Зорилго чиглэлтэй байх
 Нийтэч нээлттэй байх
 Ямар нэг эрсдэлийг урьдчилан тооцож байх
 Гэмтэж бэртэх нөхцлөөс болгоомжлох?