1. ՍԱՅԱԹ ՆՈՎԱ

2. ԿՅԱՆՔԸ ՍԱՅԱԹ-ՆՈՎԱ Ծննդյան ամսաթիվ: 14/06/1712 Մահվան ամսաթիվ: 22/09/1795 նոր շրջանի հայ բանսատեղծ-աշուղ։ Մանկությունն ու պատանեկությունը անցել է Թիֆլիսում։ Մինչև 30 տարեկան կատարելագործվել է աշուղական արվեստում: Երկար տարիներ շրջել է մերձավոր արևելքում, Պարսկաստանում, Օսմանյան կայսրության երկրներում, ընկալել է թափառական երաժիշտների ավանդական արվեստն ու արհեստը: Մկրտվել է Սայաթ-Նովա, ինչը պարսկերեն նշանակում է «մեղեդիների որսորդ»:Սայաթ-Նովան առաջինն էր, որ երգել է վրացական խաղեր` օգտագործելով պարսկական բանաստեղծության ձևերը: Այս նորարության համար նրան կարգել են Կախեթի վրաց թագավոր Հերակլ II-ի սազանդար:

3. Գուսանների արվեստը սկզբնավորվել է հին Հայաստանում: Դեռ 5-րդ դարում, «Պատմութիւն Հայոց» աշխատության մեջ Մովսես Խորենացին հիշատակել է Գողթան երգիչների մասին: Գողթան երգիչները գուսան-վիպասաններ էին, որոնք ստեղծել եւ կատարել են Հայկազն Տիգրանի, Շամիրամի, Աժդահակի, Արտաշեսի եւ Սաթենիկի եւ այլոց մասին երգեր: Հետագայում գուսանների երգերի շրջանակն ընդլայնվեց՝ ստեղծվեցին սիրո եւ ուրախության բազմաթիվ երգեր: 5-7-րդ դարերում հայկական քաղաքների արդյունաբերության եւ արհեստների զարգացումը իր հետ բերեց նաեւ երաժշտական արվեստի բարգավաճում:

4. Գուսանական արվեստի ժանրերը բյուրեղացան 12-13-րդ դարերում, երբ մյուս արհեստավորների պես, գուսանները համախմբվեցին համքարությունների մեջ: Հասարակության բեւեռացմանը համապատասխան գուսանական արվեստը բաժանվեց երկու ճյուղի: Մեկը քաղաքի աշխատավորության իղձերը արտահայտողն էր, մյուսը՝ ցոփ ու շվայտ կյանքով ապրող խավի սպասարկուն էր: Խնջույքի, մարմնական, զավեշտական երգերին ու պարեղանակներին հակադրվեցին խոհական, էպիկա-քնարական, ողբերգական երգեր: Քուշնարյանը նշում է Կոմիտասի գրառած Ակնա երգերը, Սպիրիդոն Մելիքյանի հավաքած Վանի երգերը՝ «Մոկաց Միրզեն», հանճարեղ «Անտունին» եւ այլն:

6. Էն բանն արա վուր Աստըձու շարքումն է, Խրատնիրն գըրած Հարանց վարքումն է»: «Թե գուզիս, վուր դադաստան չտեսանիս՝ Վանք սիրե, անա՛պատ սիրե, քար սիրե»:

7. ՎԵՐՋ