Σκοπός της εργασίας είναι να προσεγγίσουμε την έννοια της διαφάνειας (transparency) στους οργανισμούς της γης. Το ερέθισμα για αυτήν την προσέγγιση θα είναι η νουβέλα επιστημονικής φαντασίας του H. G. Wells με τον τίτλο “The Invisible Man”. Μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα: 1) Γιατί ο ήρωας ήθελε να γίνει αόρατος; 2) Ποιος ήταν ο πραγματικός εχθρός του; 3) Μήπως υπάρχουν άλλοι οργανισμοί που χρειάζονται τη διαφάνεια για να επιβιώσουν και γιατί; Το περιεχόμενο του βιβλίου θα αποτελέσει την εισαγωγή μας στην έννοια της Διαφάνειας ως βιολογικό χαρακτηριστικό των οργανισμών, ώστε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα: 1) Τι είναι η όραση; Πώς λειτουργεί το ανθρώπινο μάτι; 2) Γιατί μερικοί οργανισμοί δεν μπορούν να επιβιώσουν αν είναι ορατοί; 3) Ποιοι είναι οι οργανισμοί αυτοί και που ζουν; Επίλογος της εργασίας είναι ο προβληματισμός για τη «διαφάνεια» στη σημερινή κοινωνία. Υπάρχουν άραγε σήμερα «αόρατοι» άνθρωποι;

1. «Ο Αόρατος Άνθρωπος» του H. G. Wells.
Υπάρχει μόνο αυτό που βλέπουμε;
Μυρτώ Ταπεινού, Τμήμα Β4, 11ο Λύκειο Πατρών
Μάιος 2014

2. Herbert George Wells (1866-1946)

3. «The Invisible Man»
Νουβέλα επιστημονικής φαντασίας
Αντίτυπο 1ης αγγλικής έκδοσης, 1897

4. Απόσπασμα από την ομώνυμη νουβέλα…
«Μα υπάρχουν αόρατα είδη στο ζωικό βασίλειο; Στη θάλασσα,
ναι. Χιλιάδες εκατομμύρια. Όλες οι νύμφες, όλοι οι μικροί
ναυτίλοι, όλα τα μικροσκοπικά πράγματα, οι διαφανείς
μέδουσες! Στη θάλασσα είναι περισσότερα τα αόρατα από τα
ορατά. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ αυτό… Και στις λίμνες το ίδιο.
Όλα τα μικρά υδρόβια – όλες οι άχρωμες και διαφανείς μορφές
ζωής!... Στον αέρα όμως! Όχι, αδύνατο!»…

5. Ήρωας του βιβλίου: ο Γκρίφιν
Έπασχε από αλφισμό
Είχε σπουδάσει Χημεία
Δεν αγάπησε τη ζωή και τους ανθρώπους
Δεν αποδέχτηκε τη διαφορετικότητά του
Θέλησε να γίνει ανώτερος από τους άλλους
Αποφάσισε να γίνει αόρατος!

6. Τα κατάφερε αλλά όχι όπως είχε φανταστεί…

7. Ήταν μόνος, δυστυχισμένος και το χειρότερο,
δεν θα μπορούσε να γίνει όπως πριν…
Ο Γκρίφιν έχασε τα λογικά του και μαζί με αυτόν οι άνθρωποι
έγιναν ένα μανιασμένο πλήθος χωρίς έλεος, που βάλθηκε να
τον εξοντώσει.

8. Ο Γκρίφιν έγινε αόρατος αλλά δεν κατάφερε
να επιβιώσει…
 Υπάρχουν όμως οργανισμοί που το έχουν καταφέρει
και ζουν με ασφάλεια
 Οι οργανισμοί αυτοί δεν γίνονται αντιληπτοί λόγω
της διαφάνειάς τους
 Πώς το καταφέρνουν;

9. Το ανθρώπινο μάτι
Το μάτι αποτελείται από το φακό (lens), την ίριδα (iris), τον
αμφιβληστροειδή χιτώνα (retina) και το οπτικό νεύρο (optic nerve).

10. Η αίσθηση της όρασης
Το φως διεγείρει ειδικά κύτταρα του ματιού και μέσω του οπτικού νεύρου ειδικά
σήματα μεταφέρονται στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα σήματα που
λαμβάνει και ανασχηματίζει την εικόνα του ανεστραμμένου ειδώλου που παράγει το
μάτι.

11. Δεν είναι όλοι οι οργανισμοί ορατοί…
• Υπάρχουν οργανισμοί, που όταν το φως προσπίπτει
πάνω τους, δεν το απορροφούν.
• Το φως απλώς διαπερνά τους ιστούς του σώματός
τους, χωρίς να επιστρέφει στο περιβάλλον. Αυτοί οι
οργανισμοί έχουν το χαρακτηριστικό της διαφάνειας
(transparency).
• Η ιδιότητα αυτή τους προστατεύει από τους εχθρούς
τους ή την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου.

12. Διαφανείς οργανισμοί του βυθού
Μέδουσα (Jellyfish)
Το σώμα της μέδουσας αποτελείται 95% από νερό και 5% από μια
ζελατινώδη ουσία που λέγεται μεσογλοία. Η διαφάνεια προστατεύει
τη μέδουσα από τους εχθρούς της.

13. Διαφανείς οργανισμοί του βυθού
Το βαρελόψαρο (Barreleye fish)
Έχει δύο λοβωτά μάτια, που κοιτούν προς τα πάνω και εκπέμπουν φως , και διάφανο
κεφάλι για να μπορεί να εστιάζει στο θήραμά του και να βλέπει τι πρόκειται να φάει! Έτσι
με τη διαφάνεια, το βαρελόψαρο εξασφαλίζει την τροφή του.

14. Διαφανείς οργανισμοί της ανταρκτικής
Μια τεράστια ποικιλία υδρόβιων οργανισμών, όπως ψάρια, γιγάντια χταπόδια,
θαλάσσιες αράχνες και αστερίες ζουν στο μοναδικό οικοσύστημα της
Ανταρκτικής επειδή έχουν καταφέρει να αναπτύξουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

15. Υπάρχουν διάφανοι οργανισμοί και στη γη…
Η πεταλούδα Glasswinged (Greta oto) έχει ημιδιαφανή φτερά. Οι ιστοί μεταξύ των
φλεβών στα φτερά της μοιάζουν με καθρέφτες ενώ στη περιφέρεια τα φτερά είναι
σκουρόχρωμα με περιοχές κόκκινου ή πορτοκαλί χρώματος. Τα διάφανα φτερά
προστατεύουν την πεταλούδα από τα αρπακτικά.

16. Ενδόφυτα
Αόρατοι οργανισμοί που συμβιώνουν και αλληλεπιδρούν με τα φυτά των
τροπικών δασών και έχουν τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον.

17. Η «διαφάνεια» στην κοινωνία.
Υπάρχουν «αόρατοι» άνθρωποι;

18. Σύμφωνα με τον M. S. Kimmel…
«Η διαφάνεια στη κοινωνία
είναι πολιτική.»
Όποιος αποφασίζει να
διαφοροποιηθεί, αμέσως
απομονώνεται και
στιγματίζεται.

19. Αόρατοι είναι οι «διαφορετικοί»
• Σήμερα, οι φτωχοί, οι άστεγοι,
οι μετανάστες, οι άνθρωποι με
αναπηρία, οι ηλικιωμένοι
είναι «μη ορατοί».
• Αυτό που παραμένει συνεχώς
«αόρατο», είναι η
διαφορετικότητά τους, οι
ανάγκες τους και τα
δικαιώματά τους στη ζωή.

20. Μπορεί ο άνθρωπος να παρέμβει στη φύση του;
• Στο μυθιστόρημα «Ο
αόρατος άνθρωπος», ο
Γκρίφιν έγινε αόρατος
αλλά δεν κατάφερε να
επιβιώσει…
• Ο άνθρωπος πρέπει να
σέβεται τους νόμους της
φύσης και της ζωής και
να μην προσπαθεί να
τους παραβιάσει.

21. Επίλογος
• Οι οργανισμοί του βυθού και της γης γίνονται αόρατοι για να
επιβιώσουν και τα καταφέρνουν μια χαρά…
• Για να μπορέσει να επιβιώσει και ο άνθρωπος θα πρέπει να
βλέπει όχι μόνο αυτό που φαίνεται αλλά αυτό που υπάρχει…
• Από όσα μάθαμε για την ιδιότητα της διαφάνειας
καταλαβαίνουμε ότι τα ψάρια, τα έντομα και τα φυτά είναι πιο
σοφά από τους ανθρώπους…

22. Ευχαριστώ!