2. Historia eta Hedapena
• Estatu Batuetan sortu XIX.mendearen
erdialdean.
• 1865ean esklabotza deuseztatu zen eta
hainbat esklabok askatasuna lortu zuten.
Musikan aritzen hasi ziren.
• XIX.mendean, oso modan jarri ziren
martxa militarrak, eta musika tresna
berriak hasi ziren erabiltzen. Adb:
tronpeta.
• Beltzek, instrumentuakmerke erosi eta
haien estiloari hasiera eman zioten.
• Geroago, musika europarra eta beltza
fusionatu eta estilo dibertigarria, jazza
sortu zen.
3. • Lehenengo mundu gerra bukatzerako
(1914-1918) jazza
Amerika osotik hedatua zegoen.
• Beltzak I-ra joaten ziren lan bila eta
musika haiekin eraman zuten, bertan,
etxe berria topatu zuen jazzak.
• Chicagon, 1920ko hamarkadan jazza
alkohola eta prostituzioarekin lotuta
zegoen, taberna eta burdeletan jotzen
zen eta. Jazza onartuta zegoen jada.
• Hamarkada honetatik aurrera, jazz
bandak handitu eta orkestak sortu
zituzten (Big Bands).
• Europara jazz musikari asko heldu ziren
garai hartan.
4. Jazzaren ezaugarriak
• Jazz-eko bandek sei musikari izan ohi zituzten, martxa militarretako instrumentuak
jotzen zituztenak.
• Martxa militarreko bandetan lagun bakoitzak perkusio elementu batekin aritzen zen.
Jazzean berriz, espazio faltagatik eta merkeagoa zelako perkusionista bakar batekin
aritzen ziren eta honek jotzen zituen perkusio instrumentu guztiak. Honela sortu zen hain
zuzen, bateria.
• Jazzaren elementurik hunkigarriena, inprobisazioa zen. Martxa baten erritmoa zuen
musika ezagun baten inguruan musikariek eta txandaka, soloak sortzen zituzten,
jatorrizko musika alaituz, aberastuz eta azken finean, deformatuz.
• Jazz kontzertuak, antzerki edo tabernetan ematen ziren.
6. Ragtime
• 1870ean jaio zen Saint Louis
hirian. AEB H-an zehar hedatu zen
berehala. Pianoz jotzen zen eta
musika klasikoaren antzera, ez zen
inprobisatutako musika. Partiturak,
piano mekaniko edo pianoletan
erreproduzitzen ziren.
• Zuriek onartu zuten lehengo
musika beltza izan zen. Diru asko
mugitu zuen musika estilo honek.
• Scott Joplin musikaria izan zen
ragtimeko ordezkaririk nagusiena.
7. Jazz tradizionala edo dixieland
• Hau ere XX. mendeko hasierako beltzen
musika eta martxa militarretako musika
fusionatuz sortu.
• Esaten denez, Nueva Orleans-en izan
zuen benetako sorlekua. Egia esan,
mende horren hasieran, Beltzak nekazal
guneetatik atera ziren. New Orleans
itsaso-portu handia zen eta bertan afro-
amerikar asko biltzen ziren eta dixeland
musika hor sortu zela esaten da.
• Garai hartako musikari ospetsuak izan
ziren: Jerry Roll Morton eta King
Oliver.
8. Swing
• Jazz tradizionala eta modernoaren
tarteko estiloa da.
• Swingen bandak oso handiak dira,
15 lagun edo gehiagokoak
• Garai honetako ospetsuenak Benny
Goodman eta Glenn Miller
musikari zuriak izan ziren. Haiekin
jazzak marginal izateari utzi zion.
9. Be-bop
• II. Mundu Gerra bukatu zenerako
(1945) swing estiloa pasata zegoen.
Musikari beltz batzuek asmatu
zuten jazzaren forma berri hori, 40
eta 50en urteen artean.
• Musikaririk famatuenak, Dizzy
Gillespie eta Miles Davis ditugu.
10. Cool jazz
• 50eko hamarkadan, jazz estilo berri bat
sortu nahian musikari zuri batzuek,
musika klasikoa gehitu nahi izan zioten.
• Zoritxarrez, ez zuen arrakasta handirik
lortu.
11. Blues
• XX. mendeko hasierako musika
herrikoia da. Hau ere tradizio
afrikarra eta europarraren fusiotik
dator. Bluesaren musikariek haien
sentimenduak erakusten dizkigute.
Oso musika mota pertsonala da.
• Bluesa gitarraz, banjoz edo pianoz
jotzen zen, lagundutako kantari
batek interpretaturik.
• Ordezkaririk ospetsuena Robert
Johnson dugu.
12. Jazzaren kronologia
RAGTIME NUEVA
ORLEANS
E.
CHICAGO
E.
SWING BE-BOP COOL FREE
JAZZ
FUSIOA GAUR
EGUNGO
JAZZA
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980
Scott Joplin Jerry R.
Morton
*Budy Bolden
*Original
Dixieland
Band
King Oliver
*Louis
Armstrong
*Duke
Ellintong
*Coleman
Hawkins
Benny
Goodman
*Glenn
Miller
*Billie
Holliday
*Ella
Fitzgerald
Charlie
Parker
*Dizzy
Gillespie
*Thelonius
Monk
*Sara
Vaughan
Chet
Baker
*Moder
n Jazz
Quartet
*Ornette
Coleman
*Cecil
Taylor
*Charles
Mingus
Miles
Davis
Wynton
Marsalis
*Lester
Bowie
*Omar
Hakim
13. Louis Armstrong
• Louis Daniel Armstrong Nueva Orleansen jaio zen 1901eko abuztuaren 4an
eta 1971ko uztailaren 6an hil zen. Trompetista eta abeslari hau, Jazz-ean
nabarmendu zen. Pops Satchmo izenarekin zen ezaguna.
• Louis Armstrong familia pobre batean jaio zen eta miserian geratu ziren bere
aita joan zenean. Bere familiako lehen musikaria izan zen eta kaleetako
taldeak entzunda piztu zitzaion musikarako afizioa. Bere aitak diru barik utzi
zituen eta erreformatorio batean sartu zuen bere amak. Bertan, King Oliver-ek
bere taldean sartzeko aukera eskaini zion.
• Bere jaioterritik, Chicagora joan zen eta han bere lehenengo diskoak argitaratu
zituen.
• Gero, zinemari ekin zion denboraldi batean eta filmak estreinatu zituen.
• Azkenean, arrakasta handia izan zuen jazzaren inguruan.
Notas do Editor
Jazza Estatu Batuetan sortu zen XIX. mendearen erdialdean.
1865ean esklabotza deuseztatu zen. Data honetatik aurrera, zenbait esklabok askatasuna lortu zuten eta musikan aritzen hasi ziren.
XIX. mendean, oso modan zeuden martxa militarrak. Alde batetik, martxa militarreko bandak desegitean, musika tresna ugari (klarineteak, tronpetak, tronboiak, danborrak, bonboak eta platiloak) prezio merke-merkean zeuden eta beltzek erosi egin zituzten haien musika talde propioak sortuz.
Bestetik, banda haiek desegin baziren ere, musika europar hori eta beltzen musika berria fusionatu egin ziren eta honela bertsio berriak sortu zituzten: batzuetan, melodien notak aldatuz, beste batzuetan zati berriak gehituz… honela, jotzeko dibertigarria zen musika mota lortu zuten.
XX. mendeko lehen hamarkadan, AEB ( Ameriketako Estatu Batuak ) beltzen musika estilo honek jazz izena hartu zuen.
Lehenengo Mundu Gerra bukatu zenerako (1914-1918), jazza Amerika osotik hedatua zen, Mississipi ibaitik zihoazen barkuek eraman baitzuten Nueva Orleansetik Chicagoraino. Beltzak I-ra lanaren bila joaten zirenean, haien musika eraman zuten haiekin. Bertan, etxe berri bat topatu zuen jazzak. Beltz gehienek ez zuten lanik aurkitu.
Chicagon, 1920ko hamarkadan, jazza, alkohola eta prostituzioarekin estuki lotuta zegoen, taberna eta burdeletan jotzen baitzen. Oso garrantzitsua izan zen Louis Armstrong tronpetista. Bestalde, ordurako, jazza guztiz onartuta zegoen.
Hamarkada honetatik aurrera jazz bandak handitu egin ziren orkestrak eratuz, (Big bands). Aurrerantzean, bandek 10 edo gehiago lagun izaten zituzten. Haien arteko musikari batek, musika idazten zuen eta berak kontrolatzen zuen musikari bakoitzaren inprobisazioa.
Garai hartakoak ditugu Art Tatum pianista eta Fats Waller pianista eta abeslaria.
Aldi berean, Europara ere, jazz musikari asko heldu ziren.