Μια αποτύπωση των σχέσεων της Ιουλιοκλαυδιανής δυναστείας με την πόλη των Αθηνών μέσω των επιγραφικών μαρτυριών. θεσμοί και λατρεία που αναπτύσσονται στην πόλη των Αθηνών κατά την αυτοκρατορική περίοδο.
1. ΣΙ40 Η Αθήνα κατά τους
ελληνιστικούς και
ρωμαϊκούς χρόνους
Διδ. κ. Σ. Ανεζίρη
Παρουσίαση: Αντώνης
Μιχαηλίδης
Η σχέση της Ιουλιοκλαυδιανής δυναστείας με
την πόλη των Αθηνών
2.
Προτομή του Νέρωνα στο Musei
Capitolini, Ρώμη
ενδείξεις για δωρεές και
ευεργεσίες
τιμές προς τον Νέρωνα
και τους άλλους
αυτοκράτορες της
δυναστείας
Θέματα προς έρευνα
4. 51
επιγραφές αναφέρονται στη
σχέση των αυτοκρατόρων της
δυναστείας με την πόλη των
Αθηνών. Από αυτές
22 επιγραφές έχουν
λατρευτικό ή τιμητικό σκοπό
5. α)
Οι ίδιοι οι αυτοκράτορες αυτόνομα
β) Οι ίδιοι οι αυτοκράτορες σε συσχέτιση με
θεούς (Νέρων-Διόνυσος, ΤιβέριοςΑπόλλων)
γ) συγγενικά τους πρόσωπα (η μητέρα του
Καλιγούλα Αγριππίνα, η αδελφή του
Καλιγούλα Δρουσίλλα, η μητέρα και η
γυναίκα του Τιβέριου)
6. 24
επιγραφές αποδίδουν την
ιδιότητα του ευεργέτη στα μέλη
της δυναστείας:
4 στον Τιβέριο
2 στον Καλιγούλα
18 στον Κλαύδιο
0 στον Νέρωνα
7. 3 επιγραφές αναφέρονται στην
περαίωση του θεσμού της εφηβείας
1 από την εποχή του Νέρωνα και
2 από την εποχή του Κλαύδιου
8. 2 επιγραφές αναφέρονται σε
δωρεές
1 από τον Καίσαρα και τον Αύγουστο
στην πόλη των Αθηνών και
1 σε δωρεά προς τον Τιβέριο από
έναν Έλληνα και έναν Ρωμαίο
13.
Η απόδοση τιμών ίσως σχετίζεται με:
συγκεκριμένο αξιωματούχο που για προσωπικούς λόγους προκαλεί την
έκδοση ψηφισμάτων τιμητικών προς τον αυτοκράτορα.
Αυτό μπορεί να στηριχτεί στην περίπτωση του Κλαύδιου Νόβιου Φιλ(ε)ίνου,
άρχοντα επί πολλές θητείες επί Κλαυδίου και Νέρωνα ο οποίος Φιλ(ε)ίνος
εμφανίζεται τρεις φορές σε επιγραφές:
Attica IG II² 3271
[Τιβέριον Κλαύδιον Καίσαρα Σεβ]αστὸν Γερμανικόν, ἀρχιερέα, δη[μαρ][χικῆς ἐξουσίας v ὕπατον τὸ δ]εύτερον, αὐτοκράτορα τὸ τρίτο[ν],
[…], ἐπιμεληθέν[τος]
5
τοῦ ἔργου Τιβερίου Κλαυδίου Νουίου ἐ[ξ Οἴου, κήρυκος τῆ]ς ἐξ Ἀρείου πάγ[ου]
βουλῆς καὶ ἀγωνοθέτου καὶ ἱερέως Δηλ[ίου Ἀπόλλω]νος.
18.
Β2.3 Οι δωρεές και αφιερώσεις, αρκετά συχνές σε επιγραφές,
διατυπώνονται με στερεοτυπικές φράσεις, όπως οι:
ἐχαρίσατο καὶ ἀποκατέστησεν (7 επιγραφές)
ἀνέθηκεν (1 επιγραφή)
Παραδείγματα:
Attica IG II² 5174
Τιβέριος Κλαύδιος
[Καῖσαρ Σεβα]στὸς
[Γερμανικὸς] εὐερ[γέτης τῆς π]όλεω[ς]
[ἐχαρίσατο καὶ ἀπ]ο[κατέστησεν].
19.
Β2.3 Μοναδική επιγραφή στην Αθήνα η επόμενη που
αναφέρει αφιέρωση επιβεβλημένη από διαθήκη
θανόντος.
Attica IG II² 3264
Αὐτοκράτορα Τιβέ[ρ]ιον Καίσα[ρ]α θεὸν
θεῶν Σεβαστῶν υἱὸν Σεβαστὸν
Πόπλιος Ὄκκιος Ἀντέρως καὶ Ἀρίσ-
των Τειμοξένου Παγαῖοι ἀνέθη-
καν καθὼς διετάξατο αὐτοῖς ἐν τῇ δι-
αθήκῃ Ἀρίστων Ͻ Παγαῖος.
20.
Β2.3 Μια ειδική περίπτωση επιγραφής με αρχαιολογικό
ενδιαφέρον και αρκετή μελέτη είναι η:
Attica: IG II² 3175
ὁ δῆμος ἀπὸ τῶν δοθεισῶν δωρεῶν ὑπὸ Γαίου Ἰουλίου
Καίσαρος θεοῦ.
καὶ Αὐτοκράτορος Καίσαρος θεοῦ υἱοῦ Σεβαστοῦ
Ἀθηνᾶι Ἀρχηγέτιδι στρατηγοῦντος ἐπὶ τοὺς ὁπλίτας Εὐκλέους
Μαραθωνίου
τοῦ καὶ διαδεξαμένου τὴν ἐπιμέλειαν ὑπὲρ τοῦ πατρὸς
Ἡρώδου, τοῦ καὶ πρεσβεύσαντος,
ἐπὶ ἄρχοντος Νικίου τοῦ Σαραπίωνος Ἀθμονέως.
Πρόκειται για πλούσια πηγή πληροφοριών για τα κτίρια της
Ρωμαϊκής Αγοράς.
21.
Β2.4 ο θεσμός της εφηβείας σώζεται σε δυο επιγραφές αυτής της
περιόδου, πολύτιμες για την επιβεβαίωση των θεσμών που
εμπλέκονταν στην εκγύμναση των εφήβων:
Attica IG II² 1973
Τιβερίου Κλαυδίου Καίσ[αρος]
ἀγαθῇ τύχηι· ἐπὶ Μητροδώρου ἄρχοντος, κοσμη[τεύοντος]
Διονυσοδώρου Ͻ Φλυέως ἡγεμόνος Φιλοστράτου
Ἀφιδναίου, παιδοτριβοῦντος Διοδότου τοῦ Ἀντ[ιπάτρου Κρω]πίδου, γραμματεύοντος Εὐφροσύνου Ͻ Φαληρέως, ὁπλ[ομαχοῦντος
Νικίου]
τοῦ Ἀντιγόνου Παλληνέως Ἀλέξανδρος Ͻ Ἀζηνιεὺς φίλο[υς]
καὶ συνεφήβους.
(ακολουθεί ο κατάλογος των νέων πολιτών)
22.
Β2.4 Στη δεύτερη επιγραφή με θέμα την περαίωση της
εκπαίδευσης των εφήβων δίνονται και τα κριτήρια με
βάση τα οποία επιλέχθηκαν οι πολίτες που ανέλαβαν την
εκπαίδευση των εφήβων.
Attica (IG I-III) IG II² 1990
ἀγαθῇ τύχῃ 〚 Νέρωνος 〛 Κλαυδίου Καίσαρος
Σεβαστοῦ Γερμανικοῦ νείκης.
ἐπὶ Θρασύλλου ἄρχοντος […]
κοσμητεύων v Ἐπίκτητος Ͻ Εὐπυρί[δ]δης vv τειμηθεὶς
ὑπὸ τοῦ δήμου v ἐπὶ τῷ καλῶς καὶ
κοσμίως αὐτόν τε βιοῦν καὶ προεστάσθαι τῆς
ἀναστροφῆς τῶν ἐφήβων <καὶ>
23.
Β2.4 κοσμιότητος v εἰληφὼς
δὲ παρὰ τοῦ δήμου καὶ σείτησιν ἐν πρυ[τα]νείῳ διὰ βίου,
τούσδε παρέδωκεν ἐφήβους εἰς τὸ μητρῷον
παιδοτριβοῦντος v Ἀρίστωνο[ς το]ῦ Ἀφροδισίου
Ῥαμνουσίου vv ἡγεμονεύοντος Ἀρτέμωνος
τοῦ Νικίου Παλληνέως v γρ[αμ]ματεύοντος Ἀρείονος τοῦ
Πατροφίλου Κηφισιέως v ὁπλομαχοῦντος
Σατύρου τοῦ Κλεομένους Φλυέως vv παιδευταί v
Ἔραστος Βη<σ>αι<ε>ύς v Εὐτυχίδης Μαραθώνιος
Εὔφημος Συβαλήττιος v Γάιος Ἀζηνιεύς v Δημήτριος
Συβρίδης v Ζωίλος Φλυεύς.
οἵδε ἐγυμνασιάρχησαν […]
24.
Η ρωμαϊκή Αθήνα συνέχισε να λειτουργεί τους θεσμούς της
δημοκρατίας
Αλλά προσέθεσε και τους θεσμούς που έφεραν στην Ελλάδα
η ελληνιστική και η ρωμαϊκή περίοδος:
Αποθέωση αυτοκρατόρων,
Αποδοχή ευεργεσιών και δωρεών
Είσοδος Ρωμαίων στη διοικητική ζωή της Αθήνας
Η αριθμητική υπεροχή των επιγραφών που αφορούν τον
Κλαύδιο έναντι των υπόλοιπων αυτοκρατόρων μπορεί να
συνιστά συγκυρία.
Το ίδιο και η έντονη υστέρηση των επιγραφών που αφορούν
τον Νέρωνα.