3. 1.- MEIOSIA
Meiosia murrizketa-
zatiketa da, zelula ama
diploide batetik (2n) bi
zelula alaba haploide (n)
sortzen baitira; hau da,
zelula alaba bakoitzak
zelula amaren ADN
kantiatearen erdia du.
4. Meiosiari esker, gameto haploideak sortzen dira.
Ezinbesteko mekanismoa da ugalketa sexuala duten
organismoek kromosoma kopuru konstante eusteko.
Gainera, ondorengoen aldakortasun genetikoa bermatzen du,
meiosian pare bakoitzeko kromosoma homologoek informazio
genetikoa trukatzeari esker. Segregazio independente
prozesuaren ondorioz, ama kromosomak eta aita kromosomak
konbinatzen dira gameto bakoitzean.
5. 1. ADNaren errplikazioa
2. Kromosma homologoak parekatu, eta gainguratzaketa
gertatzen da.
3. Kromosoma homologoak banadu egiten dira.
4. Kromatida bikiak banandu egiten dira.
5. Lau zelula alaba haplide sortzen dira, elkarren eta zelula
amaren desberdin.
6. 2.-GAMETOAK
Zelula haplideak dira eta gonadetan eratzen dira,
meiosiaren ondoren.
• ESPERMATOGENESIA
(gameto arra)
• OBOGENESIA
(gameto emea)
7. 3.- DNA
DNA izaki bizidunen funtzionamendura eta
garapenerako behar den informazio genetikoa
guztia dagoen azido nukleikoen bilketa da.
8. EZAUGARRIAK:
Molekula bikoitza bi polinukleotido-kate luzez osatuta dago.
Bi kate horiek kiribilean biribilkatuta daude, irudizko ardatz
baten inguruan, helize bikoitza osatuz.
Bi kateak aintiparaleloak dira. Paraleloan daude eta bata
bestearen aurkako norazkoa dute.
Kateak elkarrekin lotuta daude, bien base nitrogenatuen
artean sortzen diren hidrogeno-loturen bidez. Kateak
elkarren osagarriak dira: Adenina timinarekin eta guanina
zitosinarekin.
9. 4.-KROMOSOMAK.
Zelula-zatiketan sortzen diren harizpi-itxurako egiturak dira. ADNan
dagoen informazio genetikos zelula amatik zelula alabetara transmititzeaz
arduratzen dira.
Kromosoma:
•Bakoitza bi kromatidaz osatuta dago
•Kromatida horiek zentrmero izeneko puntu batean elkartzen dira.
•Kromatida bakoitza bi beso (luzeera berdina edo ez).
10. Kromosoma kopurua:
•Organismo haploideak.
Kromosoma sorta bat dute beren
zeluletan. N letraz adierazten dira.
Letra horrek zelula bakoitzean
zenbat kromosoma mota dauden
adierazten du.
•Organismo diploideak. 2n-ren
bidez adierazten dira.
11. Kromosoma motak:
Metazentrikoak: Zentromeroa kromosomaren erdialdeak dago. Besoek luzera
bera dute, gutxi gorabehera.
Submetazentrikoak: Zentromeroa erdialdetik pixka bat alde batera dago. Besoek
ez dute luzera bera.
Akrozentrikoak: Zentromeroa kromosomaren muturretako batetik oso hurbil
dago. Besoak oso desberdinak dira luzeeraz.
Telozentrikoak: Zentromeroa kromosomaren mutur batean dago. Kromosomaren
besoetako bat soilik ikus daiteke.
12. 5.- GENEA.
Izaki bizidun bakoitzak zenbait ezaugarri bereizgarri ditu. Ezaugarri
bereizgarri horiek karaktereak dira, eta banakakoak elkarren artean
bereizten dituzte.
Bnako baten garapenean eta hazkuntzan zehar azaltzen diren
karaktereetako asko gurasoengandik heredatuk dira. Horrez
gaun,giroak ere eragin nabarmena du zenbait karakteretan.
14. 6.- DNA-TIK
PROTEINARA
Hasieran, gene batetik RNA molekula bat sortzen da; hau, DNA bezala,
4 nukleotido desberdinez osatutako polimero lineala da, baina askoz
txikiagoa eta harizpi bakar batez osatua. Prozesu honi transkripzioa
deitzen diogu.
RNA erabiltzen da beste molekula-mota bat sortzeko: proteinak,
zelularen eragile nagusiak.
RNAren nukleotidoen sekuentziak aminoazidoen sekuentzia eragiten du
hori dela eta prozesu honi itzulpena deritzo. RNA, azken finean,
informazioaren mezularia delako erabiltzen du zelulak.
Erribosoman RNAm eta aminoazidoak biltzen dira, eta aminoazidoen
arteko loturak eraikitzen dira.
Mekanismo eta kode berbera erabiltzen dira edozein zelulatan.
Kodonaren eta aminoazidoaren arteko ezagutzea ez da zuzena:
aminoazidoa erribosoman sartzen da beti RNA molekula txiki bati lotuta
eta kodoiak tRNA honetan dagoen hiru nukleotidoko sekuentzia
espezifiko bat, antikodoia hain zuzen, ezagutzen du. Azken finean beraz,
itzulpena ere nukleotidoen arteko osagarritasunean datza.
15. 7.- HERENTZIA
Sexu-kromosometan dauden geneek zehazten dituzten karaktereak
sexiari lotutako karaktereak dira.
Gizakien sexu kromosomak:
•Segmentu homologoa. Bi kromosometan berdina den segmentua da
eta karaktere berberetarako geneak ditu. Segmentu horri esker, X eta
Y kromosomal meiosian elkarrekin parekatu eta bereizi egiten dira.
•Segmentu bereizgarria.Segmentu hori desberdina da bi
kromosometan. X kromosomaren segmentu bereizgarrian dauden
geneei ginandriko esaten zaie, eta Y kromosomaren segmentu
bereizgarrian daudenei, berriz, holandriko
16. 8.- MENDEL
Gregor Johann Mendel (1822ko uztailaren
20a – 1884ko urtarrilaren 6a) abade eta
zientzialari austriarra zen. Genetika
modernoaren eta aita dela esan dezakegu;
bere ikerketekin biologiaren atal honi oinarri
sendoak jarri batzizkoan.
Ondoretasun-karaktereen transmisioak lege
jakin batzuk betetzen zituela erakutsi zuen
ilarren landareekin egindako ikerketak
baliatuta; gerora bere izena ezarri zitzaien
lege horiei. Dena den, bere ekarpenak ez
ziren XX.mendea hasi arte behar bezala
ulertu eta onartu.ilarren landareekin
egindako ikerketak onartu.
17. 9.- MENDELEN LEGEAK
• Lehen legea. Karaktere baterako homozigotoen gurutzaketa:
Karaktere batean desberdinak diren bi linea puru gurutzatzen direnean,
ondorengoak uniformak dira.
• Bigarren legea. Karaktere baterako hidridoen gurutzaketa:
Lehen belaunaldiko hidridoak gurutzatzean, aleloak bereizi eta
gametoetan bakoitza berealdetik banatzen da.
• Hiriarren legea. Bi karaktereren herentzia:
Aleloak bakoitzabere aldetik heredatzen dira, eta ausaz konbinatzen
dira ondorengoetan.
18. 10.- DOMINANTZIA
KODOMINANTZIA.
Kodominantzia:
Bi aleloak aldi berean agertzen direnean gertatzen da kodominantzia.
Heterozigotoek bi progenitoreen ezaugarriak dituzte.
Dominantzia:
Bi aleloek beren informazioa proportzio berean adierzten dutenean
gertatzen da bitarteko herentzia edo dominantzia. Ondorengoak
hibridoak ed oheterozigotoak dira, eta haien fenotipoan
progenitoreen tarteko ezaugarriak daude.
