In deze presentatie belicht Jacob Henriquez, advocaat Bouw & Vastgoed BIM en intellectueel eigendomsrecht (IE). Henriquez: “Wanneer partijen gaan BIMmen, dan kunnen auteursrechten van toepassing zijn. Dit zal met name in de ontwerpfase een rol spelen. In de beheerfase van een werk is de kans op het ontstaan van een auteursrecht minimaal en voor de wettelijke regeling van auteursrechten in Nederland geldt de Auteurswet.”. Meer hierover leest u in deze presentatie. Lees ook zijn presentatie: Juridische aandachtspunten bij het werken met BIM http://slidesha.re/18kN7p0 Jacob Henriquez is Advocaat Bouw & Vastgoed bij AKD advocaten & notarissen.

1. BIM en intellectueel
eigendomsrecht
Jacob Henriquez
Advocaat Bouw & Vastgoed
7 oktober 2013

2. Agenda

Kwesties rond het eigendomsrecht van informatie
en documentatie

Intellectueel eigendom: auteursrechten

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Wie komt het resultaat toe?

Aandachtspunten
19

3. Eigendomsrecht van informatie en
documentatie
Intellectuele eigendom (IE) is:
 Een verzamelnaam voor een aantal rechten die zijn
vastgelegd in nationale en internationale
regelgeving
 Onder IE-rechten worden de rechten van
rechthebbenden op een voortbrengsel van de
menselijke geest verstaan
20

4. Eigendomsrecht van informatie
en documentatie
 De gedachte achter de meeste vormen van IErechten is dat een alleenrecht een stimulans kan
zijn om werken, uitvindingen en dergelijke te
creëren en te delen met anderen
 Tevens is er sprake van een ‘beschermingsgedachte’: personen en organisaties moeten
beschermd worden tegen misbruik van de vruchten
van hun intellectuele arbeid
21

5. Eigendomsrecht van informatie en
documentatie
Tot de IE-rechten behoren sterk uiteenlopende
rechten zoals:
 auteursrecht
 databankenrecht (exclusief recht op verzamelingen)
 naburige rechten (rechten van uitvoerend kunstenaars
en
producenten)
 portretrecht (verzetsrecht tegen publicatie van je portret)
 merkenrecht (alleenrecht op het voeren van een merk)
 modellenrecht (bescherming van tekeningen en modellen
van het nieuwe uiterlijk van een gebruiksvoorwerp)
22

6. Eigendomsrecht van informatie en
documentatie
 Wanneer partijen gaan BIMmen, dan kunnen
auteursrechten van toepassing zijn
 Dit zal met name in de ontwerpfase een rol spelen.
In de beheerfase van een werk is de kans op het
ontstaan van een auteursrecht minimaal
 Voor de wettelijke regeling van auteursrechten in
Nederland geldt de Auteurswet
23

7. Auteursrechten
 Art. 1 Auteurswet (“Aw”):
“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker
van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst (…)
om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen,
behoudens de beperkingen bij de wet gesteld”
 Het auteursrecht is een uitsluitend recht  derden
hebben in beginsel toestemming nodig van de
auteursrechthebbende
24

8. Auteursrechten
 Het auteursrecht is een vermogensrecht (art. 3:6
BW):
“Rechten die, hetzij afzonderlijk, hetzij tezamen met een
ander recht, overdraagbaar zijn, of er toe strekken de
rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen, ofwel
verkregen zijn in ruil voor verstrekt of in het vooruitzicht
gesteld stoffelijk voordeel, zijn vermogensrechten”
 Vermogensrechten zijn in het algemeen niet aan
een bepaald persoon gebonden  daarmee
overdraagbaar.
25

9. Auteursrechten
 Auteursrecht ontstaat door de loutere
scheppingsdaad:
- Uiting
-
Voldoende oorspronkelijk werk ?
(twee criteria: (i) eigen oorspronkelijk karakter van het werk?
(ii) is het een resultaat van een creatieve prestatie van de
auteur die in het werk tot uiting komt?)
 Onderscheid in:
-
Exploitatierechten (dienen economische belangen,
overdraagbaar)
Persoonlijkheidsrechten (dienen morele belangen, niet
overdraagbaar)
26

10. Auteursrechten en mogelijkheden
bij BIMmen
Model 1A
“Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van
een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als
de maker van dat werk aangemerkt.” (6 Aw)
 VB: ontwerp architect A  uitvoering of
berekeningen door B, onder leiding van A
(auteursrecht bij A)
27

11. Auteursrechten en mogelijkheden
bij BIMmen
Model 1B
Wanneer niet kan worden gesproken van leiding en
toezicht door A, dan geldt voor B:
 toestemming van A nodig, want sprake van
bewerking van het ontwerp van A (art. 13 Aw)
 dubbel auteursrecht mogelijk op bewerking B,
zowel van B voor de bewerking, als van A voor het
onderliggende auteursrechtelijk beschermd werk
28

12. Auteursrechten en mogelijkheden
bij BIMmen
Model 2
 Er is sprake van teamwork (co-auteurschap), wie
heeft dan het auteursrecht?
 2 mogelijkheden:
− Gemeenschappelijk werk (bijdragen zijn niet van elkaar
te scheiden, kunnen geen voorwerp zijn van een
afzonderlijke beoordeling)
− Combinatie van werken (bijdragen zijn wél van elkaar te
scheiden en kunnen voorwerp zijn van een afzonderlijke
beoordeling)
29

13. Auteursrechten en mogelijkheden
bij BIMmen
Model 2: juridische gevolgen
 Gemeenschappelijk werk:
-
Exploitatierecht komt toe aan alle auteurs
gezamenlijk
Exploitatie behoeft de instemming van alle auteurs
(26 Aw, art. 3:166 BW)
 Combinatie van werken:
-
Iedere auteur mag op zijn onderdeel zelfstandig
auteursrecht uitoefenen
30

14. Wie komt het resultaat toe?
 Hoe is het resultaat van de samenwerking te
kwalificeren dat tot stand komt na BIMmen?
− Is er sprake van een voldoende oorspronkelijk werk?
− Wat was de samenwerkingsvorm?
− Zijn de bijdragen wel of niet te scheiden en kunnen ze
voorwerp van een afzonderlijke beoordeling zijn?
31

15. Wie komt het resultaat toe?
 Wanneer het gaat om het BIM-model als virtueel
eindproduct, zijn er twee mogelijkheden:
Optie 1
 Het BIM-model is onderdeel van de projectoplevering
en wordt eigendom van de OG die alle rechten krijgt
om het BIM-model gedurende het levenscyclus van
het werk te gebruiken (dus ook in de beheerfase)
 OG is dus wel eigenaar van het digitale bestand, maar
niet van de auteursrechten ter zake het ontwerp.
 OG mag het ontwerp dus ook niet herhalen
32

16. Wie komt het resultaat toe?
Optie 2

Het BIM-model blijft eigendom van de aannemende
partij(en). Het eigendom van de discipline (of aspect-)
modellen blijft bij de individuele partijen, tenzij aan OG
overgedragen

OG mag het ontwerp niet herhalen, tenzij partijen
andersluidende afspraken hebben gemaakt
33

17. Aandachtspunten

Nabootsing van een auteursrechtelijk beschermd werk
levert niet per definitie inbreuk op (ex art. 13 Aw),
slechts het ‘eigene’ van de uitbeelding is beschermd
tegen nabootsing daarvan

Overdracht van auteursrecht moet in een schriftelijk stuk
worden vastgelegd (aktevereiste). Zonder zo’n akte, die
door partijen is ondertekend, is er geen sprake van een
rechtsgeldig auteursrechtoverdracht (art. 2 Aw)

Let wel! in de akte moet helder zijn omschreven welke
rechten precies worden overgedragen
34

18. Aandachtspunten

Het auteursrecht op een nog niet bestaand werk kan ook
worden overgedragen, mits het werk met voldoende
bepaaldheid is omschreven (art. 3:84 BW), te denken
valt aan omschrijving van het onderwerp en karakter

Let op art. 7 Aw  werkgeversauteursrecht:
“Indien de arbeid in dienst van een ander verricht
bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van
letterkunde wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij
tussen partijen anders is overeengekomen, als de maker
van die werken aangemerkt, degene in wiens dienst de
werken zijn vervaardigd”
35

19. Stelling
Opdrachtgevers mogen de gegevens uit
een BIM model zondermeer gebruiken
voor een volgend project.
36

20. Stelling
Opdrachtgevers kunnen het werken met BIM
niet overlaten aan de markt en moeten een
actieve rol spelen door het stellen van eisen
en het formuleren van samenwerkingsafspraken.
37

21. 38