1. Argia eta soinua IRAKURGAIA ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET

2. Argi zuriaren deskonposizioa prisma baten bidez Lehen irakurgaia 1679 hasieran, Isaac Newtonek Londreseko Adiskideen Elkarteko kideei berak experimentum crucis (esperimentu erabakigarria) deitu zuenaren deskribaketa bidali zien. Testua horrela hasten zen: “ Nik aurretik emandako hitza betetzeko, zeremonia gehiagorik gabe jakinaraziko dizut 1666 urtean (…) beirazko prisma triangeluar bat eskuratu nuela berarekin Koloreen Fenomeno ospetsuak (ziurtatzen) saiatzeko. Helburu honekin nire gela ilunduta eta kontraleihoan zulotxo bat eginda eguzki-izpi kopuru komenigarria sartzen uzteko, prisma sarreran jarri nuen modu horretan pareko horman izpiak islatu zitezen. Hasieran denborapasa atsegina izan zen kolore biziak eta indartsuak, modu honetan sortuak, ikustea”. Honen eta buruturiko beste esperimentu batzuen deskribaketaren ondoren, Newton hurrengo ondoriora iritsi zen: “ Ondorioz, zuria argiaren ohiko kolorea dela esaten da, zeren-eta argia kolore mota guztien nahasketa bat”. Newtonen esperimentua

3. Edukien eskema Egia eta soinua Ezaugarriak Ezaugarriak Hedapena Itzalak Eklipseak Islapena Ezaugarriak Ispiluak Argia Iturriak Xurgapena Errefrakzioa Ezaugarriak Lenteak Barreiadura Deskonposizioa Kolorea Soinua Ezaugarriak Pertzepzioa Begia Nolakotasunak Sailkapena Oihartzuna Pertzepzioa Belarria HASIERA

4. Unitatearen azalpenerako baliabideak Begia HASIERA Argia eta soinua uhin gisa Argi-iturriak Gorputzen jokaera argiaren aurrean Argiaren hedapena Itzalak Eklipseak Argiaren islapena Ispiluak Lenteak Argiaren errefrakzioa Argiaren deskonposizioa Kolorea Soinuaren ezaugarriak Soinuaren ezaugarriak Oihartzuna eta erreberberazioa Belarria Estekak

5. Argi-uhinak Argia eta soinua uhin gisa Soinu-uhinak Uhin-luzera Harana Gailurra Metro (m) Uhin-luzera Hertz (Hz) Maiztasuna Unitateak Ezaugarriak

6. Argi-iturriak Argi-iturriak Naturalak Eguzkia Izarrak Artifizialak Bonbillak Kandelak Bigarren mailako igorlea Argi gehiena islatzen dute Argi oso gutxi islatzen dute

7. Gorputzen jokaera argiaren aurrean Xurgatzeko gaitasunen arabera : Gardenak Zeharrargitsuak Opakuak Argia pasatzen uzten dute Argiaren zati bat pasatzen uzten dute Ez dute argia pasatzen uzten

8. Argiaren hedapena Argi-izpia Argi-sorta Argia lerro zuzenean hedatzen da Argiak 300.000 km/s abiadura hartzen du

9. Itzalak Itzalaren forma aldatzen da: Foku handia edo objektutik hurbil Ilunantza Itzala Itzala Foku txikia edo objektutik urrun

10. Eklipseak Eguzki-eklipse baten sekuentzia Ilargi-eklipsea Eguzki-eklipsea IKUSI ANIMAZIOA

11. Eklipseak Eguzki-eklipse baten sekuentzia Ilargi-eklipsea Eguzki-eklipsea ITZULI

12. Argiaren islapena Izpi intzidentea Islaturiko izpia

13. Ispiluak Ispilu ahurra Ispilu ganbila Ispilu esferikoak Ispilu lauak Irudi simetrikoa

14. Argiaren errefrakzioa Arkatzaren irudiak errefrakzioa jasaten du

15. Lenteak Leiar konbergenteak Leiar dibergenteak Argi-izpiak metatzen dituzte Argi-izpiak barreiatzen dituzte

16. Argiaren deskonposizioa Uhin-luzera gorakorra Espektro ikusgaiaren erradiazioa Prisma Erradiazio ultramorea Erradiazio infragorria

17. Gorputzen kolorea Argi-kolore nahastea Pigmentu-kolore nahastea Gorria Berdea Urdina Horia Magenta Lazulita Argi zuria Kolore guztiak xurgatzen dituzte bat izan ezik: ikusten duguna

18. Argiaren pertzepzioa. Begia Argia korneatik sartzen da Irisak argi kopurua kontrolatzen du Begi-ninia handitu edo txikitu egiten da argiaren arabera Alderantzizko irudia erretinan eratzen da Nerbio optikoa nerbio-bultzadak transmititzen ditu Kristalinoak irudiak enfokatzen ditu NOLA FUNTZIONATZEN DU ARGAZKI KAMERA BATEK?

19. Argiaren pertzepzioa. Argazki kamera Argia objektibotik sartzen da Leiarrek irudia enfokatzen dute Irudia filmaren gainean edo sentsorearen gainean eratzen da Diafragmak sartzen den argi kopurua kontrolatzen du ITZULI

20. Energia garraiatzen du, ez materia Norabide guztietan hedatzen da Ez da hutsean hedatzen Soinuaren ezaugarriak ZEIN ABIADURATAN HEDATZEN DA SOINUA?

21. Soinuaren ezaugarriak 5.130 m/s Burdina (20 ºC-ra) 1.500 m/s Ura (0 ºC-ra) 340 m/s Airea (20 ºC-ra) SOINUAREN HEDAPEN-ABIADURA INGURUNE EZBERDINETAN ITZULI

22. Soinuaren nolakotasunak Intentsitatea Tonua Tinbrea Soinu ahulak Energia gutxi Soinu indartsuak Energia asko Soinu baxuak Soinu zorrotzak Behe-maiztasuna Goi-maiztasuna Intentsitate eta tonu berdineko soinuak Soinu-iturri ezberdinak SOINU BATZUEN INTENTSITATEA IKUSI SAKATU BOZGORAILU BAKOITZA SOINUA ENTZUTEKO

23. Soinuaren nolakotasunak Tonua Tinbrea Soinu baxuak Soinu zorrotzak Intentsitate eta tonu berdineko soinuak Soinu-iturri ezberdinak Behe-maiztasuna Goi-maiztasuna 150 dB Erreaktore hurbilaren aireratzea 80 dB Trafikoa eta makineria 100 dB Lurpeko trena 50 dB Bulegoa 60 dB Elkarrizketa metro batera 120 dB Erreaktore baten aireratzea 60 metrora 40 dB Liburutegia (barruan) 20 dB Hostoen zurrumurrua Soinu batzuen intentsitatea ITZULI

24. Oihartzuna eta erreberberazioa Distantzia (metroak) 0 0,1 34 0 Denbora (segundoak) 17 Abiadura 340 m/s-ren baliokodea da OIHARTZUNA ERREBERBERAZIOA Entzuten da Ez da entzuten

25. Soinuaren pertzepzioa. Belarria Soinu-uhinak Tinpanoak dar-dar egiten du soinu-uhina jasotzean Barruko belarria Erdiko belarriko hezurtxoak Entzumen-nerbioa Frekuentzia (Hz) 20 20 000 Infrasoinuak Ultrasoinuak NOLA FUNTZIONATZEN DU SONAR BATEK?

26. Soinuen bidezko nabigazioa Itsasontziaren sonarrak ultrasoinu bat igortzen du Objektuaren kontra talka egiten du eta islatu egiten da ITZULI

27. Esteka interesgarriak HASIERA Uhinen gaineko jarduerak WEB GUNE HONETARA JOAN Argiaren propietateak WEB GUNE HONETARA JOAN