2. 1. Abiapuntua: arazoa identifikatu
Lehendik ere bagenuen zerbait eginda.
Adituek kezkatzen hasiak zeuden1.
Hizkuntza curriculumean desoreka handia zegoen ahozkoa eta idatzizkoaren artean.
Huhezi-tik formazio eskaintza jaso genuen.
Ardura horrekin, ahozko hizkuntza lantzeko beharra ikusi zuen klaustroak.
Here comes your footer Page 2
2.ORR
Your Logo ABIAPUNTUA: arazoa definitu
3. Hizketan tajuz ez dakienak, arrakasta izateko aukera eskasa du
gaur egungo munduan”.
(Joxerra Gartzia 2000)
Here comes your footer Page 3
3.ORR
Your Logo ABIAPUNTUA: arazoa definitu
4. Ibilbide orriaren laburpena:
2006ko irailean Klaustrokide guztien onarpena eta parte hartzeko
konpromisoarekin ekin genion bideari.2
Huheziko irakasleek proposaturiko metodologia hasiera-hasieratik gure parte
hartzea eskatzen zuen; izan ere gure eguneroko praktika erregistratzeko
egunkari antzerako bat idatzi genuen astebete baten zehar.3
Material horrekin diagnosia egin genuen eta, horren balorazioa egin eta
gero, gure ahozko irakas-praktikak hobetzeko gelarako Sekuentzia
didaktikoak prestatu genituen.
Era horretan ibiliko ginen 2006tik-2009ko ikasturteetan zehar:
praktikatik teoriara, teoriatik praktikara; beti ere, gure esku hartze
didaktikoa hobetzeko xedearekin
Here comes your footer Page 4
4. ORR.
Your Logo IBILBIDEAREN LABURPENA
5. Here comes your footer Page 5
5 ORR.
Your Logo IBILBIDEAREN LABURPENA
7. 2 .Diagnosia: gure praktika aztertzen
Ahozkoa lantzeko gure ardura handiena gaizki esandakoa zuzentzea zen.
Antzerki eta txotxongiloak, bertsolaritza, testu literarioen deklamazioa,
euskarara batua eta euskalkiaren erabilera zuzena, ikasleen
partehartzea…
Nahi genuen gelan ahozkoari tartea eskaintzea baina ez genuen inolako
erreferenterik eta idatzizkoan irizpide garbiak bagenituen arren, ahozkoan
“por libre” genbiltzan, ahal genuena egiten.
Here comes your footer Page 7
7 ORR
Your Logo DIAGNOSIA
8. Irakasleok egiten duguna (3. zikloan jasotakoa)
Gehienetan, edozein komunikazio egoeretan, gure helburua ulermena
ziurtatzea izaten da, erreparatu barik forman, hizkuntzaren zuzentasunean.
Nahiz eta ahozkoaren forman erreparatu eta zenbait estrategia
erabiltzen ditugun (errepikapenak, adibideak, galderak, eredutzeak…),
komunikazio ardatza edukiak markatzen du.
Irakasleak formulatzen dituen galderak oso itxiak dira (”txekeatzeko galderak”)
Adb:
382 ir: …erabili dituxue orduan/oso ondo/bueno eta entonazioa?
383 de: ondo
384 ir: eta ahoskera?
385 de: ondo
386 ir: eta ulergarria izan da?
387 de: bai
388 ir. bolumena ere?
389 de. Bai
390 ir. eta ironia?
391de: bai
Here comes your footer Page 8
8 ORR
Your Logo DIAGNOSIA
9. Ikasleari ez diogu aukerarik ematen ahozkoan trebatzeko: galdera
zabalagoak proposatuz, bere iritzia eskatuz, arrazoiak eskatuz…
“pentsatzen duzu ondo egin duzuela, zergatik?,
“nola hobetuko zenuke?”
Ahozko interlokuzioetan irakaslearen diskurtsoak pisu handiegia du; bai
edukietan zein kantitatean. Irakasleak gehiegi hitz egiten du eta aurrez
prestutako helburura bideratuta dago diskurtsoa. Irakaslearen curriculumak
agintzen du, ikasleen ekarpenak ez ditugu behar beste aprobetxatzen.
Ahozkoa lantzerakoan gure ikuspegia oso fokalizatuta dago alderdi zehatz
batzuetan( intonazioa, ahoskera, bolumena…).
Here comes yourORR
9 footer Page 9
Your Logo DIAGNOSIA
10. Ikasleek egiten dutena:
Ondo egiten dituzten
gauzak:
Ikasle batzuk naturaltasunez hitz egiten dute. Ez dute beldur eszenikorik; lasai
agertzen dira publikoaren aurrean. Beste batzuk, ez.
Erregistroak bereizten dituzte komunikazio egoeraren arabera( euskalkia-
interakzioetan; iragarkia ekoizterakoan euskara batua).
Parte hartze aktiboa izan dute orokorrean; baina guztiek ez dute parte hartu.
Hobetu beharrekoak:
Komunikatzaile onaren ezaugarriak ez dira agertzen: adierazgarritasun falta,
ahotsaren modulazioa desegokia, baliabide ez-berbaren erabilera txikia,
espazioaren erabilera estatikoa…
Alderdi horiek ez dira sekuentzian zehar landu; lanketa fokalizatuta egon baita
intonazio, ahoskera, bolumenean…
Here comes your ORR
10 footer Page 10
Your Logo DIAGNOSIA
11. Zein baliabide erabili genuen gure praktikaren azterketa egiteko?
Rebelión a bordo!
Noren gelan egin grabaketak?
Nor dago prest? Nola aukeratu?...
Here comes your footer Page 11
11 ORR
Your Logo DIAGNOSIA
12. 3. Praktikatik teoriara: deskubritu genuena
Gure jardueran kontzientzia gutxi genuela. Ahozkoa lantzeko intentzioa
behar da.
Ahozkotasuna lantzeko aldez aurretik planifikatu behar da.
Gelaren antolaketak eragina duela ematen den interakzioan:
taldekatzeak, iraupenak, espazio fisikoak... bere garrantzia dute.
Hitz egiteko aukerak eman; bai beraien artean, bai ikasle-irakasle artean
Arau sozialen garrantzia.
Here comes your footer Page 12
12 ORR Your Logo PRAKTIKATIK TEORIARA
13. Ahozko asko daude: Monologalak eta dialogalak. Idatzizkoan dauden
bezala, ahozkoan ere, testu-genero ezberdinak daude. Testu-genero bakoitzak
bere ezaugarriak ditu. Adb: debate formala, hitzaldi bat, ipuin kontaketa bat …
Eta ahozkoa programatzerakoan hori kontutan hartu beharko da.
Ahozko diskurtsoan parte hartzen dituzten beste hainbat alderdi inportanteak
dira: erregistroaren egokitasuna testuinguruarekiko, diskurtsoaren antolaketa,
baliabide ez-berbalen erabilera( kinesikoak, proxemikoak, kanpoko itxura …)
Entzun bakarrik ez. Aditu ere egin behar dugu. Horren garrantziaz ohartarazten
lagundu behar diegu ikasleei. Guk bakarrik ez, ikasleek ere jakin behar dute aditu
behar dutela.
Hitz egiten hitz eginez ikasten da; aukerarik ematen ez badiegu ikasleei ez
dute aurrerapenik egingo. Aukera horiek sustatzeko taldekatze ezberdinak
erabiltzea komeni da. Talde txikietan eta konfiantza giroan egongo direla
kontuan hartuz.
Your Logo PRAKTIKATIK TEORIARA
Here comes your ORR
13 footer Page 13
14. ITSASOA GUK USTE BAINO ZABALAGOA ZEN
Here comes your ORR
14 footer Page 14
Your Logo DESKUBRITU GENUENA
15. “La mejora de la calidad de la enseñanza ocurrirá por ese proceso experimental de
la propia práctica de los profesores. Por ello, el currículum es la herramienta que
condiciona el ejercicio de tal experimentación en la que el profesor se convierte en
un investigador en el aula de su propia experiencia de enseñanza.”
Stenhouse Lawrence (1987). La investigación como base de la enseñanza. Madrid.Ed. Morata S.A.
“El aprendizaje del educador al educar se verifica en la medida en que el educador
humilde y abierto se encuentre permanentemente disponible para repensar lo
pensado, revisar sus posiciones.”
Freire Paulo (2006). Cartas a quien pretende enseñar (11ed. ). Siglo XXI Editores.
Here comes your footer Page 15
15. ORR
Your Logo DESKUBRITU GENUENA
16. 4. Teoriatik praktikara: hobekuntza plana
Hartutako konpromisoak HHn
ELKARREKINTZAN:
Haurren motibazioa pizten duten jarduerak
- Sarrera bat egitea.
- Interes-guneetatik abiatzea.
- Konplizitatea bilatzea.
- Giro lasaia eragitea.
- Ilusiozko espektatibak sortzea.
- Feedback positiboa ematea.
- Tonu egokia erabiltzea.
- Emozioak eta ilusioak transmititzea.
Here comes your footer Page 16
16. ORR
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
17. Hobeto aditzen ikasi behar dugu. Nola?
- Lasaitasuna transmitituz.
- Aditzen ditugula ikustaraziz.
- Arreta erakusten duten keinuak erabiliz.
- Harreman bisuala ziurtatuz.
- Esaten dutenari garrantzia emanez.
- Utzi hitz egiten eta ez moztuz.
- Emozioak kontrolatuz.
- Euren artean adi diezaioten landuz.
- Elkarrizketa-arauak barneratuz.
-Tonu egokia eta askotarikoa erabiliz.
Here comes your ORR Page 17
17. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
18. Euren arteko interakzioa bultzatuz
Galderen aniztasuna
- Txekeatzeko galderak.
- Hipotesiak egiteko galderak.
- Haurren testuingurutik eta esperientziatik gertu daudenak.
Egunero haur bakoitzarekin hitz egin: Zertarako?
- Konplizitatea eta hurbiltasuna lortzeko.
- Atzerago geratzen direnei arreta handiagoa eskaintzeko.
Nola?
- Harrera momentuan sistematikoki.
- Txokoetan.
- Euren momentu eta emozio berezietan.
Here comes your ORR Page 18
18. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
19. Begirada mantentzea. Zertarako?
- Komunikazioa bermatzeko.
- Konplizitatea lortzeko.
- Aditasuna erakusteko.
Nola?
- Bere parean jarrita.
- Horren garrantzia berbalizatuta.
- Espazioa egoki antolatuta.
- Gehien despistatzen direnen aurrez-aurre jarrita.
Here comes your footer Page 19
19. ORR
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
20. OBJEKTU GISA
Ahozko generoak lantzea
- Narrazioa: ipuina, hainbat modutara...
- Olerkiak.
- Antzerkia.
- Esamoldeak.
- Asmakizunak.
- Zerrendak.
- Prozesuen azalpena: errezetak.
- Oharrak eta gonbidapenak, ahoz eta idatziz.
Ikasleari forma zuzena eskatzea. Pentsatu behar litzateke nori, noiz,
nola, zer... zuzendu. Zuzenketa estrategiak.
Here comes your ORR Page 20
20. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
21. Hartutako konpromisoak LHn 1.eta 2.zikloak
INTERAKZIOAN:
Ikasleen partehartzea bultzatuko dugu hitz egiteko estrategiak erabiliz:
denbora eman enpatia sortu, solaskide moduan onartu, ziurtasuna sentiarazi, keinu,
begirada, tonua...bidez.
Ikasleen erantzunak aintzat hartu.
Andamiajea sustatzeko galdera irekiak egin, erantzunak osatzen lagundu,
parafraseatu…
OBJEKTU GISA:
Ahozko xedeak gure proiektuetan txertatuko ditugu: idatzizko xedeekin
ondo uztartzen diren ahozko xedeak programatuko ditugu.
Here comes your ORR
21 footer Page 21
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
22. GURE JARDUERAZ:
Jarduerak planifikatu.
Kontestualizatu: egiten duguna esanguratsua bihurtu (marko sozial konpartitua sortu).
Taldekatze eraginkorrak erabili.
Lasaitasun giroa sortu.
Elkarrizketa arauak betearazi: txandak,denbora...
Denen partehartzea bultzatu .
Here comes your ORR Page 22
22. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
23. Hartutako konpromisoak LHn 3.zikloak
OBJEKTU GISA:
Programaketak berbegiratu eta egokitu (ereduak bilatu, kontrol zerrendak osatu,
azken xedeak moldatu).
Ahozkoen parametro guztiak kontuan hartu ahozkoak programatzeko.
- testuinguruarekiko egokitasuna (euskalkia/ batua, formaltasuna).
- testu-generoa egokitzea
- zuzentasuna(*)
- aditzearen garrantzia (*)
- Zuzentasuna: Zuzendu akats orokorretan, sistematikoetan edo eta “potoloetan”
(adibidez, zergatik...lako; nork marka...)
- Aditzea landu:
Nola?
-Ikasle batzuek aurkezpena egiten dutenean besteek galderak egin.
Entzundakoa ulertu dutela ziurtatzeko galdetegiak eman.
Here comes your ORR Page 23
23. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
24. ELKARREKINTZAN:
Gure eguneroko jardueran ahozkoa lantzeko intentzioa izan (egoera
formala zein ez-formaletan ere).
Ikasleen ahozko konpetentzia garatzeko estrategiak erabili: gure ahozko
jardunean galdera zabalagoak proposatu; gaizki esandakoa zuzentzen lagundu;
ikasleen interesak eta ematen dituzten informazioak kontutan hartu komunikazioa
eraginkorragoa izateko.
Guk emandako informazioari (gure curriculumari) garrantzia bakarrik ez,
ikaslearen informazioari ere garrantzia eman (ikasleen aurre-ezagutzak aktibatu
etxetik informazioa ekartzeko esan, ikasleen ezagutzak zalantzan jarri/negoziatu).
Aurrez planifikatu aurrezagutzen lanketa. Ikasleen arteko ezagutza/informazioa
abiapuntu izanda konfrontazioak bultzatu.
Ahozkoak lantzerakoan afektibitatea kontutan hartu:
adierazteko modu ezberdinak onartu, urduritasuna ulertu, ikasleen arteko errespetua
sustatu. Animatu...
Here comes your ORR Page 24
24. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
25. Ahozkoak geroz eta gehiago eginez gero (grabaketak...)orduan eta
hitz egiteari beldur gutxiago. Horrelako ekimenak gehiago egitea komeni
da.
Ikasle guztien parte hartze lortzeko: talde txikitan lan egin,gutxi hitz egiten
dutenei bozeramaile papera eman(ikasleen artean aurrez prestatutakoa),galderei
erantzuteko astia eman, hitz egiteko txandak zuzendu, galdera zuzenak
(pertsonalizatuak) egin...
Here comes your ORR Page 25
25. footer
Your Logo TEORIATIK PRAKTIKARA: HP
26. Here comes your ORR Page 26
26. footer
Your Logo METODOLOGIA
27. “Niri egindako grabazioa ikusterakoan hobeto ikusi nuen nire praktika
eta zer hobetu behar nuen”.
Lucia Cabrero ( Kurtzebarriko klaustrokidea).
Here comes your ORR Page 27
27. footer
Your Logo DESKUBRITU DUGUNA
28. Metodologiaren urratsak
Planaz
hausnartu Arazoa definitu
Plana ebaluatu
Egoera berriaren Egoera aztertu
azterketa
Plana martxan jarri Teoriak ezagutu
Hobekuntza plana garatu
Here comes your ORR Page 28
28. footer
Your Logo METODOLOGIA
29. 5. Planen ebaluazioa 2008/09 ikasturtean
BETE DITUGUN KONPROMISOAK (HH)
Hobetu ditugu:
Entzuteko denbora eta modua.
Partehartzera animatu.
Hitz egiteko denbora eman.
Kasu egin.
Ahozko generoak landu.
Egunero haur bakoitzarekin egoteko tartea hartu.
Begirada mantendu, hurbiltasuna.
Euren arteko interakzioa bultzatu.
Galdera irekiak egin.
Here comes your footer Page 29
29.ORR
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
30. ERRONKAK ETA LANDUKO DITUGUNAK
Interakzioa zaintzen jarraitu.
Galderen aniztasuna bultzatu.
Motibazioa piztu: egoera errealak kontutan hartu eta interesgunetik abiatu.
Guztiekin hitz egin.
Talde handian euren artean entzutea.
Here comes your ORR Page 30
30. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
31. BETE DITUGUN KONPROMISOAK (LH 1.eta 2. zikloak)
Ikasleen parte hartzea bultzatu
- Denbora gehiago eskaini diegu hitz egiteko.
- Giro lasaia lortzen saiatu gara (enpatia, begirunezko jarrera, ez presionatzea…)
- Erantzuna garatzen lagundu diegu, andamiatzen.
- Taldekatzea zaindu dugu (bikoteka, zoriz, lagunarekin) hitz eginarazteko.
- Hitz gutxi batzuekin erantzun ezin diren galderak proposatu dizkiegu.
Estrategia konpentsatzaileak
- Hizkuntzazkoak ez diren bitartekoak erabili ditugu (keinuak, irudia..)
- Idatzizko euskarriak erabili ditugu.
Here comes your ORR Page 31
31. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
32. Ahozkoaren presentzia sistematizatu
- Erabileraren gaineko hausnarketak bultzatu ditugu gelan egindako grabazioetan :
Autoebaluazioa (norberaren erabileraren inguruan) eta heteroebaluazioa (ikasle-
ikasle/ irakasle-ikasle)
- Hizkuntzazko eta ez-hizkuntzazko elementuen gainean
- Idatzizkoak nola lagun dezakeen ahozkoan ohartarazten lagundu diegu (idatziko
euskarrien beharra).
Testuinguratzea
- Gaia (esanguratsu egin).
- Irudikatzea zer egin behar duten bukaeran.
- Ikaslearen aurrezagutzak eta interesguneak aintzat hartu ditugu. Ezagunak dituzten
egoera ( Ikasleen esperientzietatik gertu daudenak).
- Errepikapenak/ berformulazioak/ laburpenak/ulermen galderak egin ditugu.
Here comes your footer Page 32
32. ORR
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
33. ERRONKAK ETA LANDUKO DITUGUNAK LH 1. eta 2.zikloak
Egiten dugunari eustea
- Ahozkotasuna lantzeko saio tarteak sistematizatuko ditugu.
- Ahozkotasuna lantzeko kontzientziari eutsiko diegu.
- Irakaslearen estiloan txertatu ahozkotasunaren printzipioak.
Idatzizko euskarriak
-Lagundu arbelean idatziz. Askotariko irudiak erabiliz (arbela, marrazkiak, ormirudiak…)
Egoera errealak ematen dizkiguten aukerak aprobetxatzea
- Egoera errealetatik abiatu.
- Egiten duguna zertarako balio duen adierazi (proiektua,arazoen ebazpena,...)
- Ikasten ari denari zantzu praktikoa (egoera praktikoetan erabilaraztea). Egiten dituzten
galdera eta interesguneetatik abiatu.
Here comes your ORR Page 33
33. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
34. Autonomia ahalbidetuko duen antolaketa ondo planifikatzea
- Aurreikusi zailtasunak.
- Modu autonomoan lan egiteko tarteak eskaini, eta modu autonomoan egin
ditzaketen jarduera egin.
Ahozkoan lotsati direnak (nortasun ezaugarriak/gaitasun maila)
- Lagundu modu sistematikoan. Nola?
- Eurekin enpatizatuz.
- Taldekatze modu desberdinak antolatuz (txikian, handian, zoriz, irakaslearen irizpideen
arabera, lagun minarekin taldekatu)
- Ezintasunean lasaituz, lagunduz, alboan egonez, desdramatizatuz.
- Errorea onartu, errorearen aurrean lasaitu.
- Asko hitz egiten duenari, besteek hitz egiteko tarteak eskaini behar dituela ohartarazteko
keinuak erabiliz.
- Hitz egiten dutenen erantzunak errebotatu, osatu, iritzia eman adostasun maila adieraziz.
Here comes your ORR Page 34
34. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
35. BETE DITUGUN KONPROMISOAK (LH 3. zikloa)
Gure eguneroko jardueran ahozkoa lantzeko intentzioa izan.
- Erantzuteko denbora gehiago eman.
- Azken xedea aldatu.
- Gatazka kognitiboak erabili.
- Birformulazioak egin.
- Galderen erreboteak erabili.
- Galdera irekiak erabili.
Ikasle guztien partehartzea lortzea.
- Gutxi hitz egiten dutenei galdera zuzenak egin eta erantzun duenari goraipatu.
- Talde txikitan lana egin.
- Gutxi hitz egiten dutenei bozeramaile papera eman.
- Grabaketak egin.
Here comes your ORR Page 35
35. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
36. Zuzentasuna suspertzea, erreparatzea
- Birformulatu era zuzenean. Akats potoloetan errepararazi.
Ahozkoa lantzerakoan afektibitatea kontuan hartzea.
- Errespetuzko jarrerak landu eta betearazi, bai irakasle-ikasle artean, bai ikasle-
ikasle harremanetan
Here comes your ORR Page 36
36. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
37. ERRONKAK ETA LANDUKO DITUGUNAK
Matematika eta hizkuntza arloen uztarketa egitea hainbat saiotan.
-Hizkuntzazko kontzeptuak lantzeko kontrol zerrendak. Kontrol zerrendak jarraituz,
ahozko adierazpena zuzena izatea.
- Enuntziatuen ulermena ziurtatzeko material manipulatiboak erabili.
- Taldeen arteko azalpenak bultzatu..
- Ikasleei konturaraztea Matematika lantzen ari diren bitartean Hizkuntza ere lantzen
dabiltzala eta Hizkuntzak duen garrantziaz jabetzea, bai ulermenerako eta baita
adierazpenerako ere.
Buruketen enuntziatuen ulermena ziurtatzea
- Hausnarketa metalinguistikoa bultzatu, testuinguruaz baliatuz.Hau egin ondoren, denon
artean adostu esanahia. Buruketa baten aurrean hizkuntza aldetik egon daitezkeen oztopoak
gainditu.
Here comes your ORR
37 footer Page 37
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
38. Hiztegi matematikoaren erabilera zuzena ziurtatzea
- Galdera zehatzak egin.
- Birformulazioak.
- Erreboteak.
-Mailari dagokion hiztegi matematikoa zuzen erabiltzea.
Orain arte bete ditugun konpromisoak garatzen jarraitzea
- Ahozko adierazpena eta ulermena hobetzea.
Here comes your ORR Page 38
38. footer
Your Logo PLANEN EBALUAZIOA
39. “Eta irakaslearen formazioari dagokionez ere, badauzkagu zenbait informazio
orduan ez genituenak, besteak beste, honako gaiak jasotzen dituztenak:
irakaslearen pentsamendua eta bere praktika, irakaslearen rola (aplikatzaile
versus inplikatzaile/ikertzaile), praktikaren gogoetatik abiatu beharra praktika
aldatzeko, jarduerari buruzko gogoetan eta jardueran eginiko gogoetan
oinarritutako ikerketak etab”.
Bilbatua, M., Sagasta, P. eta Sainz Osinaga, M. (2001). Irakasleen gogoeta,
irakaskuntza/ikaskuntza prozesuaren egokitze eta hobetzeko elementu gisa. Eskuhartze
didaktikoa hizkuntzen irakaskuntzan, Hezkuntza eleaniztasunari buruzko V. Nazioarteko
jardunaldiak: Irakaskuntza eskola aniztunean, Gasteiz, 2001eko urria.
Here comes your.ORR Page 39
39 footer
Your Logo
Notas do Editor
Hasitako bide horretan, zenbaitetan, noraezean edo erdi galdurik sentitu ginen. Ez genekien egunkari horretan zer idatzi, ez genekien zer zen ahozkotasunari begira lantzen genuena, eta, beti ere, hizkuntza klasean egiten zen jardueraren batekin lotzen genuen; inoiz ez matematikan, edo beste edozein arlotan landu genezakeenarekin. Hasitako bide horretan, zenbaitetan, noraezean edo erdi galdurik sentitu ginen. Ez genekien egunkari horretan zer idatzi, ez genekien zer zen ahozkotasunari begira lantzen genuena, eta, beti ere, hizkuntza klasean egiten zen jardueraren batekin lotzen genuen; inoiz ez matematikan, edo beste edozein arlotan landu genezakeenarekin.