1. De ongelijkheid in de gezondheidszorg 64ste Vlaamse Sociale week – 17&18/11/2011 Prof.dr. Sara Willems Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg Universiteit Gent
3. ... en de levensverwachting in België neemt toe. vrouwen mannen
4. ... en de levensverwachting in België neemt toe.
5. Maar ... niet iedereen geniet in dezelfde mate van die vooruitgang bron: Federaal wetenschapsbeleid, 2010 Levensverwachting op 25 jaar bij mannen volgens opleidingsniveau
11. Sociaal-economische gezondheidsverschillen = sociale ongelijkheid in gezondheid = health inequity Systematische verschillen in gezondheid tussen mensen die verschillende posities innemen op de sociale ladder Volgen een sociale gradiënt
16. BMI Vlaamse jongeren (5 e lager ow – 6 e sec ow) volgens gezinswelvaart Bron: Studie Jongeren en Gezondheid; Maes L, Vereecken C, Hublet A., Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidszorg, Universiteit Gent, cijfers van 2006 % met een BMI tussen 25-30
22. Fysieke gezondheid Gerapporteerd voorkomen van een aantal chronische aandoeningen naar opleidingsniveau Bron: Van der Heyden, Gisle, Demarest , e.a, 2010
25. Hevige tot heel hevige pijn in de afgelopen 4 weken (%) Bron: Van der Heyden, Gisle, Demarest, e.a, 2010
26. Bron: Van der Heyden, Gisle, Demarest, e.a, 2010 Mentale Gezondheid Sociale verschillen in aspecten van mentale gezondheid, na controle voor leeftijd en geslacht
Voorstelling: vakgroep huisartsgeneeskunde – onderzoeksgroep ‘ongelijkheid in gezondheid/zorg/gebruik’ Twee collega’s binnen onze vakgroep betrokken in ontwikkelen van SONG-lens: allereest werkgroep binnen KBS waarin academische oefening werd gemaakt. Later door VIGEZ-VVSG aangepast voor praktijk. SONGlens wil mensen in staat te stellen te evalueren in welke mate hun interventie rekening houdt met SEGV. Vandaar deze start van de dag: in deze presentatie: bestaan van SEGV- hoe groot probleem?- hoe evolueert dit? Beleidsmaatregelen voorstellen geformuleerd door de WHO
Sterftecijfer in Wales en Engeland: Drastische daling voorbije decennia Bv. Uitroeien infectieziekten. Tbc, …
In België Levensverwachting neemt elk jaar toe Belg die 120-125 zal worden is al geboren. Lijkt goed-nieuws-show, maar toch relativer
In engeland zeer duidelijk en strikt systeem om mensen in verschillende SES-groepen onder te verdelen gaande van I: professionelen (artsen, advodaten,…) tot V: laagste klasse waarin ongeschoolde arbeiders. Deze figuur vertelt ons: voor iedereen zijn de sterftecijfers in de loop van de tijd afgenomen. Maar niet iedereen heeft daar op dezelfde manier van geprofiteerd Kloof groter Vorige maand zijn de data van Belgische gezondheidsenquête 2008 gepubliceerd: bevestigd deze trend: gezondheid van Belgen neemt toe, maar meer bij mensen uit hogere SES dan zij uit lage SES.
Sociaal-economische gezondheidsverschillen zijn ook in België terug te vinden. Als we bv. kijken naar gemiddelde levensverwachting van op de leeftijd van 25 jaar, kunnen we een duidelijke sociale gradiënt vaststellen. Hoe hoger iemand opgeleid is, hoe langer hij mag verwachten nog te zullen leven. Niet verschil tussen 2 extremen: maar stapsgewijs: wie op bepaalde plaats op sociale ladder doet het altijd iets beter dan wie een trapje lager, en iets beter dan wie trapje hoger. Dus invloed op hele bevolking in plaats van mensen in extreme armoede.
Een nog groter verschil vinden we terug als we kijken naar het aantal jaar dat iemand mag verwachten nog te zullen leven in goede gezondheid.
De systematische verschillen in gezondheid die zich voordoen tussen mensen uit verschillende lagen van de sociale stratificatie is het onderwerp van deze voordracht. We verwijzen naar dit principe met de term “sociaal-economische gezondheidsverschillen”. Belangrijk is dat deze systematisch verschillen in gezondheid een sociale gradiënt kennen. Dit wil zeggen dat ze zich niet enkel voordoen tussen de hoogste en de laagste sociale klasse maar wel tussen elke klasse en diegene er net boven of onder.
Wie in praktijk staat ziet elke dag dat het niet zo is Normale zwangerschapsduur is 40 weken. Dus minder kansen vanaf prille begin leven.
Gezinswelvaart (family affluence scale): samengestelde maat op basis van het hebben van een auto, een computer, een eigen kamer en 1x/jaar op reis gaan
Signalisatie wijkgezondheidscentra: veel problemen mondgezondheid bij kinderen. Zagen vaak moeders met buggy, kind met fles fristi Gevoel dat preventie mondgezondheid (Dr. Knabbel) minder invloed op laagste klasse.
Bijna 1/5 tussen 24 en 35 maanden caries (niet enkel achtergestelde buurten!) Dit was aanleiding tot verschillende initiatieven: bv. Kind en gezin hierop verder gewerkt, praten over mondhygiene, onderzoek aanhalen.
Interessante bron voor informatie : belgische gezondheidsenquête Bevraagt 10000 Belgen Iemand ingevuld? Op site kan je met data spelen (vragen Sara?)
Verklaring longproblemen: Woning, roken Lage rugproblemen: belastende jobs (zitten?)
Vanaf 15!!
Het verklaren van de sociale gradiënt in gezondheid is een heel complexe materie: gezondheid wordt door zeer veel determinanten beïnvloed en de deze determinanten beïnvloeden elkaar onderling ook. Zo kunnen we vaststellen dat mensen uit lagere sociale klassen meer roken wat hun slechtere gezondheid zou kunnen verklaren. Echter, hun rookgedrag kan een compensatie zijn voor hun problematische leefomstandigheden of hun probleem om werk te vinden. Hun slechte gezondheid is in die zin ook gedeeltelijk toe te schrijven aan die slechte leefomstandigheden. Globaal gezien, zijn er een aantal grote groepen van determinanten te onderscheiden die bijdragen tot de sociale kloof in gezondheid. Iemand’s sociale positie bepaalt de materiële en structurele omstandigheden waarin hij leeft zoals huisvesting of ongezonde werkomstandigheden. Maar het bepaalt ook psychologische factoren . Zo zal een voortdurende financiële onzekerheid een belangrijke psycho-sociale stress veroorzaken die een invloed heeft op de mentale gezondheid. Een derde set van factoren betreffen het gezondheidsgerelateerd gedrag en biologische factoren . Bv. verschillende studies toonden een verband aan tussen sociale positie en cardiovasculaire aandoeningen. Dit verband zou deels verklaard kunnen worden door roken, beweging en eetgewoonten. De laatste set van factoren betreffen het gezondheidszorg gerelateerd gedrag . Mensen uit verschillende sociale klassen maken op een andere manier gebruik van het gezondheidszorgsysteem. Model gebruikt in WHO rapporten Multidimensioneel Binnen: niet te beinvloeden 2. roken, voeding, beweging 3 inclusie in maatschappij, steun, burgerlijke staat 4. Leef en werk bv. Fijn stof, vochtig huis, vervuiling 5. beleid: algemeen beleid beinvloedt ons allemaal: bv. Ruimtelijke ordening, maatregelen ivm vervuiling, algemeen rookverbod, … Overgang: de gezondheid van iedereen wordt beïnvloedt door deze factoren, maar toch dergelijke ongelijke gezondheidstoestand. Proberen verklaren: dit model in achterhoofd houden.
Het verklaren van de sociale gradiënt in gezondheid is een heel complexe materie: gezondheid wordt door zeer veel determinanten beïnvloed en de deze determinanten beïnvloeden elkaar onderling ook. Zo kunnen we vaststellen dat mensen uit lagere sociale klassen meer roken wat hun slechtere gezondheid zou kunnen verklaren. Echter, hun rookgedrag kan een compensatie zijn voor hun problematische leefomstandigheden of hun probleem om werk te vinden. Hun slechte gezondheid is in die zin ook gedeeltelijk toe te schrijven aan die slechte leefomstandigheden. Globaal gezien, zijn er een aantal grote groepen van determinanten te onderscheiden die bijdragen tot de sociale kloof in gezondheid. Iemand’s sociale positie bepaalt de materiële en structurele omstandigheden waarin hij leeft zoals huisvesting of ongezonde werkomstandigheden. Maar het bepaalt ook psychologische factoren . Zo zal een voortdurende financiële onzekerheid een belangrijke psycho-sociale stress veroorzaken die een invloed heeft op de mentale gezondheid. Een derde set van factoren betreffen het gezondheidsgerelateerd gedrag en biologische factoren . Bv. verschillende studies toonden een verband aan tussen sociale positie en cardiovasculaire aandoeningen. Dit verband zou deels verklaard kunnen worden door roken, beweging en eetgewoonten. De laatste set van factoren betreffen het gezondheidszorg gerelateerd gedrag . Mensen uit verschillende sociale klassen maken op een andere manier gebruik van het gezondheidszorgsysteem. Model gebruikt in WHO rapporten Multidimensioneel Binnen: niet te beinvloeden 2. roken, voeding, beweging 3 inclusie in maatschappij, steun, burgerlijke staat 4. Leef en werk bv. Fijn stof, vochtig huis, vervuiling 5. beleid: algemeen beleid beinvloedt ons allemaal: bv. Ruimtelijke ordening, maatregelen ivm vervuiling, algemeen rookverbod, … Overgang: de gezondheid van iedereen wordt beïnvloedt door deze factoren, maar toch dergelijke ongelijke gezondheidstoestand. Proberen verklaren: dit model in achterhoofd houden.
Voelt men zich gewaardeerd of last in maatschappij WHO Rapport: wilkinson
Schadelijke gewoonten komen meer voor bij mensen in armoede: Bv. Roken, vochtige huizen, werkomstandigheden
Schadelijke gewoonten komen meer voor bij mensen in armoede: Bv. Roken, vochtige huizen, werkomstandigheden
We zien ook beschermende factoren komen minder voor Bv. Sociale factoren
Hoewel meer risico op vroeggeboorte zien we dat lager geschoolde moeders in verhouding minder vaak een eerste zwangerschapscontrole ondergaan in het eerste trimester
Bv. In Gent: UZ: daarachter woonwijk oorspronkelijk arbeiderswoningen. Vlak naast autosnelweg: risicogebied voor fijn stof. Daar wonen nog steeds mensen die financieel niet breed, laag opgeleid. Maar ook jonge artsen, assistenten, die wel opgeleid, wel middelen om woning op te knappen. Minder extra risicofactoren als roken, slechte woning.
Is niet alleen situatie waarin je nu leeft! Cummulatie: alle situatie over hele leven Data: Brits leger, zeer goed georganiseerd: veel data + duidelijke rangschikking Ongeschoolde arbeiders (bv. Boodschappers, bewakers) Bedienden en hoge pieten in leger (officieren en generaals) Hoogst mogelijke combinatie krijgt hypothetische kans 1
Bv. Rolstoel ik vs bouwvakker MR niet alles zeggend.
Bv. Rolstoel ik vs bouwvakker MR niet alles zeggend.
Belangrijk dit in hoofd te houden. Niet iedereen is gelijk voor gezondheid Bv. Sikkelcelanemie en zwarten Bv. Mijn gezondheid en die van mijn oma Is natuurlijke variatie in gezondheid MAAR wat wij bekijken zijn de structurele en onrechtvaardige verschillen in gezondheid!
Bv. Aantal vroeggeboorten beperken door toegankelijkheid zorg te verbeteren: hiervan kan je niet HET antwoord verwachten. Bv. Tandproblemen kinderen: tandzorg voor – 18 is gratis in ons land!! Er is algemeen beleid nodig, en daarin verschillende projecten: verschillende niveaus en verschillende determinanten Jammergenoeg tot op heden geen algemeen beleid voor SEGV in België.
2. – bv. Enkel illegale vrouwen die zwanger zijn Kloof tussen twee extremen Bv. Boodschap in kind en gezin: verschillende methoden voor verschillende SEGV groepen.
3. Moet niet apart aandachtspunt zijn maar geïntegreerd in algemeen gezondheidsbeleid 4. cfr. Whiteheadmodel 5. cfr. SONg Bv. Obesitas bij vrouwen. Grote Turkse gemeenschap. Focus hierop. Rest uitsluiten. Niet te vermijden maar aandacht voor!
3. Moet niet apart aandachtspunt zijn maar geïntegreerd in algemeen gezondheidsbeleid 4. cfr. Whiteheadmodel 5. cfr. SONg Bv. Obesitas bij vrouwen. Grote Turkse gemeenschap. Focus hierop. Rest uitsluiten. Niet te vermijden maar aandacht voor!
Cfr. Bronnen/cijfermateriaal in PP 8 vrouwen vaak nog slechter aan toe.
Cfr. Bronnen/cijfermateriaal in PP 8 vrouwen vaak nog slechter aan toe.
Etniciteit/buurt: vaak al aandacht voor in aparte projecten o.d.: integreren. Niet oplouter economiesche prinicpes bv. Privatisering zorg. Cfr. Specialisten gedwongen om testen en procedures.