2. Inhoud
VERSCHILLEN BEVOLKINGSGROEPEN IN HUN MEDIABEZIT EN IN
HUN MEDIAGEBRUIK? IS ER NOG EEN (DIGITALE) MEDIAKLOOF?
1. Enkele mediastatistieken
2. Evolutie (digitale) mediakloof
3. Verdieping van de (digitale) mediakloof
4. Verbreding van de (digitale) mediakloof
5. Impact van interactieve digitale TV en smartphones
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
3. Bevolkingsgroepen
Leeftijd: 18-30, 31-45, 46-60, 60+
Geslacht: man, vrouw
Gezinsinkomen: onder of boven 2000 euro
Aantal opleidingsjaren: 0-9, 10-13, ≥ 14 jaar
Het hebben van kinderen ten laste: ja, nee
Jaarlijkse opvolging op de SVR-website.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
4. 1. Mediastatistieken totale bevolking
per implementatiefase
Toestel In huis Thuisgebruik Gebruik Gemiddeld
beschikbaar ≥1 laatste 3 aantal
keer/maand maanden toepassingen
Radio 98 87 93
Televisie 98 98 98 0,86
Smartphone, 93 88 90 1,50
gsm
Laptop, pc 77 69 72
Internet 75 68 72 5,16
Dagblad 43 41 74
Spelconsole 33 15 17
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
5. 2. Evolutie digitale mediakloof
van Dijk (2003):
‘Op afzienbare termijn zal de overgrote meerderheid van de
Nederlandse bevolking een computer en internetverbinding
hebben. Dat betekent niet dat de digitale kloof gedicht is. De kloof
zal er een worden tussen mensen die ICT en informatie kunnen
inzetten voor het verbeteren van de eigen positie, en mensen die
dat niet kunnen.’
Kloof voor bezit en algemeen gebruik van al goed verspreide ICT
wordt kleiner
Verschillen in de breedte van het gebruik worden groter
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
6. Evolutie digitale kloof
Een voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd
18-30 31-45 46-60 60+ verschil
2005 94 80 61 16 78
2010 96 93 75 35 61
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
7. Evolutie kloof eerste graad
Groen: verkleint met 5% ; rood: vergroot met 5%
Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Kind
Bezit gsm
Thuisgebruik gsm
Bezit spelconsole
Thuis spelconsole
Computerbezit ! 39-40 ! 44-50
Thuis computer
Alg. computer ! 29-29 ! 41-45
Internetaansluiting ! 33-37
Thuis internet
Alg. internet ! 22-28
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
8. Evolutie kloof tweede graad
Een voorbeeld: internetgebruik naar leeftijd
18-30 31-45 46-60 60+ verschil
2007 6,11 5,34 4,37 3,27 2,84
2010 9,14 7,77 5,75 4,66 4,48
De kloof van de tweede graad vergroot voor leeftijd en voor het
aantal opleidingsjaren met 1 toepassing. Voor geslacht,
gezinsinkomen en het hebben van kinderen zijn de verschillen
klein tot onbestaande.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
9. 3. Verdiepende digitale kloof
Hypothese
Moreas, 2007.
Digitale kloof verdiept van bezit naar algemeen gebruik
Digitale kloof verdiept van algemeen gebruik naar de breedte van de
gebruikte internettoepassingen
Verschillende kenmerken kunnen weliswaar een differentiële rol spelen
naargelang de fase van het implementatieproces, bv. inkomen is alleen
belangrijk als de variabele bezit inhoudt.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
10. Bezit naar thuisgebruik
(Bezit bij bevolking, gebruik bij bezitters)
Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting
Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Kind
Gsm Bezit
Gebruik
Computer Bezit
Gebruik
Internet Bezit
Gebruik
Spelconsole Bezit
Gebruik
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
11. Van algemeen gebruik naar
breedte gebruikte toepassingen
(gebruik bij bevolking, breedte gebruik bij gebruikers toestel)
Rood= kloof, blauw kloof in tegengestelde richting
Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Kind
Tv Gebruik
Breedte
Gsm Gebruik
Breedte
Internet Gebruik
Breedte
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
12. Virtuele gemeenschappen zoals
facebook, netlog, …
Regelmatig gebruik bij internet = minstens enkele keren per jaar
Totale bevolking Internetgebruikers
2010 2011 2010 2011
Regelmatig gebruiker 30 34 42 45
Verdiept de kloof?
Niet voor geslacht en inkomen
Wel voor leeftijd en opleiding
Blijf dus alternatieve informatiekanalen voorzien
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
13. Besluit verdiepende kloof
De kloof verdiept over het algemeen naargelang men verder
vordert in het implementatieproces: ouderen, laaggeschoolden,
vrouwen en mensen met een laag gezinsinkomen zien hun
achterstand steeds verder vergroten van mediabeschikbaarheid,
over algemeen gebruik naar effectief gebruik in het kader van de
eigen doelstellingen.
Maar ook de uitzonderingen kunnen interessante
ingangspoorten zijn om de mediageletterdheid te vergroten. Ze
geven aan dat voor verschillende groepen en voor verschillende
toestellen andere processen belangrijk kunnen zijn.
Bijv. televisie, gsm, spelconsole minder verschil.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
14. 4. Verbredende kloof
In wat vooraf ging zagen we dat er een verdiepende kloof is
wanneer we vorderen in het adoptieproces met steeds dezelfde
bevolkingsgroepen die achter blijven.
Geldt dit ook over de media heen? Zijn het steeds dezelfde
bevolkingsgroepen die de verschillende media minder goed
kunnen inzetten in het kader van hun eigen doelstellingen? Of
hebben verschillende bevolkingsgroepen gewoon andere media
waarmee ze hun doelstellingen van informatie vergaren,
ontspanning, … kunnen bereiken?
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
15. Verbredende kloof
Hypothese op basis van de “Uses and Gratifications”-theorie en de
sociale leertheorie van Bandura
Voor zover de nieuwe media niet in alle situaties en voor alle
doelstellingen superieur zijn aan de traditionele media, gaat de
geavanceerde mediagebruiker de digitale media incorporeren in zijn
totale mediagebruik waarin ook de traditionele media een plaats
behouden.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
16. Gebruiksprofielen
(laatste 3 maanden)
Gebruiksprofiel %
Tv en radio 2,9
Tv, radio, gsm 5,1
Tv, radio, krant 3,2
Tv, radio, gsm, krant 10,9
Tv, radio, gsm, pc, internet 10,1
Tv, radio, gsm, krant, pc, internet 39,7
Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole 2,4
Tv, radio, gsm, pc, internet, spelconsole, 13,1
krant
Andere combinatie 12,7
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
17. Kloof breedte mediagebruik
(hier vereenvoudiging: boek plus krant)
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
18. Besluit verbredende kloof
Van de media-innovaties genieten vooral de “beteren” uit de
maatschappij. Zij weten deze opportuniteiten beter te integreren
in hun totale mediabezit en –gebruik, waar traditionele media ook
hun plaats behouden.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
19. 5. Impact van iDTV en
smartphones
2005, Commissievergadering Vlaams Parlement:
‘Ondertussen is er de interactieve digitale televisie van Belgacom en
Telenet… Ongeveer de helft van de Vlamingen beschikt over een PC en
internetverbinding, terwijl de kabel en tv een penetratie hebben van
bijna 98%. Met andere woorden: interactieve televisie kan een
instrument zijn om de digitale kloof te dichten.’
Daarentegen (Rao):
the “lean backward and watch” nature of TV viewing
↔ the “lean forward and type” nature of PC interaction
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
20. iDTV en Smartphones
Voor een aantal media- en internettoepassingen is een computer
met internetaansluiting niet meer noodzakelijk
Kunnen ook via gsm/smartphone of iDTV:
» Informatie zoeken
» E-mailen
» Media-inhoud downloaden
» Deelnemen aan virtuele gemeenschappen
» …
Achterstandsgroepen op het vlak van pc/internet, beschikken
wel vaak over een gsm en/of televisie
Onderzoek moet eerder uitgaan van het gebruik van
toepassingen en niet louter van bezit en (algemeen) gebruik van
een computer met internetaansluiting
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
21. iDTV en Smartphones
Gsm en iDTV worden wel frequent gebruikt maar tegelijkertijd
ook beperkt aangewend: voor veel minder toepassingen dan
internet via pc
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
22. iDTV en Smartphones
Bijkomende toegangen slagen er op dit moment niet in de kloof
te verkleinen: te weinig “nieuwe” gebruikers
Voor sommige toepassingen wel “kloofverkleinend” potentieel
Sociale ongelijkheid soms kleiner voor nieuwe medium
Als gebruik van toepassing via dat medium ruimer verspreid geraakt,
kan de kloof verkleinen
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
23. ALGEMEEN BESLUIT
De verschuiving van de kloof volgt twee dimensies:
In de diepte van bezit over gebruik naar een effectief gebruik in het
kader van de eigen doelstellingen;
In de breedte naar een steeds breder arsenaal aan mogelijke media
waar de “beter geplaatsten” gebruik van kunnen maken in het kader
van hun mediabehoeften.
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011
24. Vragen en Suggesties
Marie-Anne Moreas:
marieanne.moreas@dar.vlaanderen.be
Jan Pickery:
jan.pickery@dar.vlaanderen.be
Studiedienst van de Vlaamse Regering:
http://www.vlaanderen.be/svr
SVR-Studie 2011/1
Mediageletterheid in een digitale wereld
STUDIEDIENST VAN DE VLAAMSE REGERING STUDIEDAG ACW 24 NOVEMBER 2011