As cantigas de amor galegas

1. A CANTIGA
DE AMOR
Amparo Cereixo Silva

2. DEFINICIÓN
 Cantiga de tema amoroso no que un
home namorado se dirixe á súa senhor.
 Xénero moi cultivado (+ de 700 cantigas):
o Cancioneiro da Ajuda está unicamente
dedicado a este tipo de cantigas.
 De gran prestixio xa que era signo de
refinamento e habilidade literaria.
 Vencellado ao trobadorismo provenzal.

3. ORIXES
 TRADICIÓN CLÁSICA.
 Influencia do mundo
clásico na Idade
Media
 Amor platónico
 Consecuencias do
amor

4. ORIXES
 TRADICIÓN
MEDIEVAL.
 Influencia do
cristianismo: culto á
Virxe (muller)
 Sociedade feudal:
vasalaxe

5. ORIXES
 TRADICIÓN PROVENZAL.
 A cançó provenzal
 Amor cortés: Fins d’amor >
idealización absoluta do amor
 Diferenzas coas c. de amor:
 Preludio primaveral
 Grande artificiosidade e
formalismo.
 A senhor non está idealizada
e adoita estar casada.
 Alegría e pracer amoroso (joi).

6. ORIXES
 TRADICIÓN
AUTÓCTONA.
 Cantigas populares:
maios
 Cantigas de amigo
 Influxos varios: mestizaxe
do autóctono + o
foráneo (C. de
Santiago)

7. O AMOR CORTÉS
 Baseado nas relacións de vasalaxe: servidume
amorosa
 Namorado / Voz poética: vasalo, servo. Servidor
da dama. Garda fidelidade á dama e actúa
con mesura (discreción)
 A senhor: senhor feudal
 Graos:
 Fenhedor: non se dirixe á amada, só suspira polo
seu amor.
 Precador: rogalle á dama que responda o seu
amor.
 Entendedor: amor correspondido.
 Drudo: amor correspondido fisicamente.

8. VOZ POÉTICA
 Canto masculino: o namorado expresa a súa
coita amorosa.
 Adoita acusar a Deus ou o Amor da súa
situación e das consecuencias negativas.
Amor, a ti me venh'ora queixar
de mia senhor, que te faz enviar
cada u dormio sempre m'espertar
e faz-me de gran coita sofredor.
Pois m'ela non quer veer nen falar,
que me queres, Amor?
 A referencia á senhor é unha marca deste
tipo deste tipo de cantigas.
A mia senhor que por mal destes
meus olhos eu vi, fui-lhe gran ben quererer...

9. A senhor
 Muller ideal (vs. senhor provenzal): ser
abstracto e idealizado.
 En xeral trátase dunha muller solteira (vs.
provenzal).
 Fermosa de corpo: caracterización
abstracta (fremosura, beldade, bom
parecer, bem talhada...). Porén destaca a
incorporeidade
 Fermosura moral: muller ideal (bem falar,
mesura, dulzor, bom sem, sabedor, prez...)

10. Interlocutores
 A senhor
Senhor, por que eu tant'afán levei,
gran sazón ha, por Deus, que vos non vi
e pero mui longe de vós viví,
nunca aqueste verv'antig'achei:
"Quan longe d'olhos, tan longe de coraçón".
 Auditorio indeterminado / amigos
Meus amigos, moito mi praz d’Amor
que entend’ora que me quer matar...

11. Interlocutores
 Deus
A dona que eu am’ e tenho por senhor
Amostrade-mi-a, Deus, se vos en for prazer,
Senon dade-mi a morte.
 Amor
Amor, a ti me venh'ora queixar
de mia senhor, que te faz enviar
cada u dormio sempre m'espertar
e faz-me de gran coita sofredor.
Pois m'ela non quer veer nen falar,
que me queres, Amor?

12. Campos sémicos
 Loanza da dama: pode ser física ou
moral. O amor loa o seu sen (sentido
común), a súa mesura e o seu prez
(valor).
 O amor: o poeta expresa o seu amor
(bem querer, amar) se ben ás veces o
oculta por temor á saña da muller ou aos
intrigantes.

13. Campos sémicos
 Reserva da dama. A actitude da dama
presenta distintas realizacións:
 Segredo, prudencia e discreción
 Prohibición de vela e falarlle
 Rexeitamento e indiferenza
 A coita de amor: fai referencia aos
distintos graos de sufrimento; o amor é
unha doenza terrible. A non
correspondencia pode levar á loucura
de amor (sandeu, ensandecer, perder o
sem) e mesmo á morte (morrer)

14. Estrutura externa
 Cantiga de refrán. Presenta un ou dous
versos ao final de cada cobra que se
repiten. (Preto de 400)
 Cantiga de mestría. Non ten refrán e
adoita estar formada por varias estrofas.
Considerábanse máis perfectas e
próximas á estética provenzal. (Unhas
300)

15.  Cantiga de refrán.
Venhovos, mia senhor, rogar,
con grand’amor que vos eu hei,
que mi valhades, ca ben sei,
se m’esta coita máis durar
ja mia vida pouco será.
e que me queirades valer,
ai, coita do meu coraçon!
ben sei eu, se Deus mi perdon,
Se o parardes en lezer,
ja mia vida pouco será.
 Cantiga de mestría
A mia senhor que me tem em poder
e que eu sei mais doutra rem amar,
sempr'eu farei quanto m'ela mandar
a meu grado, que eu possa fazer;
mais nom lhi posso fazer ũa rem:
quando mi diz que lhi nom que[i]ra bem,
ca o nom posso comigo poer.
Ca se eu migo podesse poer,
se Deus mi valha, de a nom amar,
ela nom havia que mi rogar,
ca eu rogad'era de o fazer;
Mais nom posso querer mal a quem
Nostro Senhor quis dar tam muitobem
como lh'El deu, e tam bom parecer.
Sa bondad'e seu bom parecer
mi faz a mim mia senhor tant'amar
e seu bom prez e seu mui bom falar,
que nom poss'eu,per rem,i al fazer;
mais ponha ela consigo ũa rem:
de nunca jamais mi parecer bem,
porrei mig'eu de lhi bem nom querer.

16. Estrutura externa
 COBRAS UNISONANTES. Existe a mesma
rima en idéntica distribución en todas as
estrofas. (Ex. Cantiga de mestría de João
Airas)

17.  COBRAS
SINGULARES.
Teñen rimas
diferentes na
mesma
distribución
para cada
estrofa.
A vossa mesura, senhor, a
aguardei,mal dia por mi, b
ca desmesura des aí b
me faz ca[da] dia peior: a
ca me busca convosco mal c
e a mesura nom me val c
e leixa-me morrer d'amor. a
E, senhor, mal dia naceu d
que[m] mesura muito aguardou, e
como eu guardei, e sempr'achou e
desmesura, que me tolheu: d
ca, onde eu cuidei haver bem f
por servir, nunca houve en rem, f
ca desmesura me tolheu. d
A vossa mesura gardei,
senhor, sempre mais doutra rem
e a desmesura por en
me faz tal mal que me nom sei
com ela já conselh'haver;
e leixa-me d'amor morrer
e da mesura bem nom hei.

18.  COBRAS
DOBRAS. Repiten
as mesmas rimas
en idéntica
distribución
cada dúas
estrofas.
 A palabra perduda
é un verso que non
rima con ningún
outro, se ben pode
rimar cos versos das
outras estrofas que
están na súa mesma
posición.
A Deus grad'hoje, mia senhor, palabra perduda
porque vos eu posso veer! b
Ca nunca eu vira prazer b
no mundo já per outra rem. c
Quand'haverei eu nunca bem, c
se mi o Deus i de vós nom der? b
Sei-m'eu est', e sei, mia senhor palabra perduda
fremosa, ca deste poder b
que mi Deus faz atal haver b
(que vos vejo) fará-xe-m'en c
perda do corpo e do sem, c
u vos eu veer nom poder. b
Mais, mentr'eu vos veer poder palabra perduda
e poder convosco falar, e
por Deus a mim nom querer dar e
de vós mais bem, já mi o eu hei f
em atanto, e nom rogarei f
Deus por mia morte, mia senhor. e
E se me Deus vosso bem der, palabra perduda
e me non'ar quiser guisar e
vosco que me possa durar, e
nom mi haverá mester; ca sei f
ca log'a rogar haverei f
Deus por mia morte, mia senhor. e

19.  COBRAS
ALTERNAS. Mesma
combinación de
rimas nas paras e
outra nas
impares.
 O exemplo pertence a
unha cantiga de
amigo.
A do mui bom parece a
mandou lo adufe tanger: a
"Louçana, d'amores moir'eu“ B
A do mui bom semelhar c
mandou lo adufe sonar; c
"Louçana, d'amores moir'eu“ B
Mandou lo adufe tanger a
e nom lhi davam lezer: a
"Louçana, d'amores moir'eu“ B
Mandou lo adufe sonar c
[e] nom lhi davam vagar: c
"Louçana, d'amores moir'eu“ B

20. RECURSOS
 DOBRE:
repetición
dunha
palabra ou
grupo de
palabras
Ai eu coitado! e quand'acharei quem
me dê conselho como possa ir
a um logar u eu querria ir?
E nom posso! Nem ar poss'achar quem
me dê conselho como possa ir
veê'la dona que por meu mal vi,
mais fremosa de quantas donas vi,

21. RECURSOS
 MORDOBRE:
semellante ao
dobre mais
con variación
flexiva
(chegar /
chegou)
Con vossa coita, mia senhor
ja de tod’al cuita perdí,
ca todo mi avén assí,
e d’esto seede sabedor:
que non pod’home coita haver
que non haja log’a perder
des que lh’outra chega maior.

22. RECURSOS
 FINDA: versos situados
ao final da cantiga a
xeito de conclusión. Se
é unha cantiga de
refrán adoita manter a
rima deste, se é de
mestría, acostuma usar
a da última cobra.

23. RECURSOS
 COBRAS
CAPCAUDAS.
O primeiro verso da
segunda estrofa
repite a rima do
último da primeira
[...] de sa senhor, que lhi Deus dar
Pod’,e non o quer’ eu fazer,
porque sempr’anten’ haver ben
da dona que quero gran ben.
E quen deseja mort’ haver,
por coita d’amor non faz sén [...]

24. RECURSOS
 COBRAS
CAPFINIDAS.
O primeiro verso da
segunda estrofa
retoma unha
palabra ou conxunto
do último verso da
estrofa anterior.
 COBRAS
CAPDENALS.
Dúas ou máis cobras
posúen versos que
comezan pola
mesma palabra ou
grupo de palabras.