Martin Ugalde kultur parkean Zero Zabor norabidean abian jarritako egitasmoaren memoria

1. Martin Ugalde kultur parkea
zero zabor bidean
1

2. Kultura ez baita botatzekoa egitasmoa abian jarri aurreko egoera:
Orokorrean:
Martin Ugalde kultur parkean hondakinen kudeaketa hobetzeko ahalegintxo batzuk egin
baziren ere, nahiko mugatuak izan dira egitasmoa abiatu artean. Orokorrean, parke mailan, ez
zegoen irizpiderik. Parkean zehar, hondakinak nahasian jasotzeko aukera zen nagusi. Produktuak
erosteko dauden makinek beharrezkoak ez diren edalontzi eta bildukiak erostera derrigortzen
zuten. Enpresa bakoitzak bere hondakinen bilketa antolatzen zuen, baina parkean bertan
hondakinak gaika uzteko aukerarik ez egoteak, nahasian biltzea errazten zuen. Parkeko
enpresarik handienean, Berrian, papera gaika biltzen zen, eta, gainerakoa, nahasian, biltegian
ezik.
Egitasmoa abiatu aurretik ateratako argazkia. Berria-ko
bulego bateko zakar ontzia. Dena, material birziklagarria da,
baina nahasi zabor bihurtu eta zabortegira bidaltzen zen.
Jangela salbuespena:
Duela bi-hiru urtetik parkeko jangelan hondakinak gaika biltzeko edukiontziak daude. Papera,
ontzi arinak, organikoa eta errefusarentzako ontziak daude. Beira ez zen gaika biltzen, parkearen
inguruan beira uzteko edukiontzirik ez dagoelako. Ez udalak eta ez mankomunitateak ez dute
Andoainen hondakin organikoa gaika biltzen, eta beraz, jangelan sortzen den organikoa parkean
bertan konpost bihurtu eta bertako lorategietan erabiltzen da.
Egitasmoa abiatu aurretik jangela zen hondakinak gaika biltzen zen gune bakarra. Hondakin organikoa
orduan ere parkean konpostatzen zen.

3. “Kultura ez baita botatzekoa” egitasmoa:
Gauza jakina da, hondakinen kudeaketa egokian, ekintzetarako hierarkia bat segitzea dela
egokiena. Murriztu-Berrerabili-Birziklatu. Handik aurrerakoak, arazoak sortzen ditu edozein
gauza egiten delarik. Martin Ugalde parkean gaiari arduraz heltzea erabaki dugu, eta, hierarkia
horretan, konpromezu batzuk hartzea. Hori lortzeko gauzak ondo egitea erraztu dugu, eta gaizki
egitea, zaildu. Hauek dira horretan eragiteko hartu ditugun neurri zehatzak:
Murrizketa eta berrerabilpena. Kafe makinetan, erabili eta botatzeko
plastikozko edalontziak portzelanazko katilu berrerabilgarriengatik
ordezkatzeko ekimena:
Kafe makinetan erabiltzen diren erabilera bakarreko edalontziak murrizteko ekimena abiatu
dugu. Parkean, urtean, gutxigorabehera, 65.000 edalontzi kontsumitzen ziren. Zenbakiak
borobilduz, 250 erabiltzaile, bakoitzak 250 edalontzi urtean. Kontua da, parkean dauden kafe
makinetatik (4 kafe makina) gehienek erabilera bakarreko edalontzia ateratzera behartzen
zutela, edalontzia behar edo ez, edalontzia erosi araziz. Edalontzia hautazkoa denetan ere
berdin-berdin ordaindu behar zen hau kontsumitu zein ez, eta gainera, edalontzia nahi ez
duenak sakatu behar zuen horretarako botoia, jarrera pasiboa, jarrera errazena alegia,
edalontzia hartzea zelarik.
Baldintzak aldatzea ezinbestekoa zen 65.000 edalontzi hoietan murrizketa esanguratsu bat
lortu nahi bazen. Horretarako, kafe makina hornitzen duen enpresarekin harremanetan jarri
ginen eta ondorengo moldaketak egin dira kafe makinetan:


Makinak defektuz ez du edalontzirik saltzen, kafea baizik.
Edalontzia behar duenak makinan eros dezake, baina ez kafearekin batera, bi txandatan
egin behar du, lehenengo, edalontzia erosi (5 zentimo), eta gero, kafea. Horrela,
erabilera bakarreko edalontzia erabiltzea zaildu dugu, ahalegin handiagoa egin behar da
horretarako, eta edalontziaren kostea norberak hartu behar du bere gain. Gainera,
pertzepzioan eta kontzientzian eragin dugu honen bidez, edalontzia “berez eta doan”
kafearekin batera datorren zerbait bezala ikustea ekidinez, koste bat daukala eta kafetik
aparteko gauza bat dela bistaratuz.
Horrez gain, parkeko langile bakoitzari katilu bat eman zaio, kafe makinetan aipatutako
aldaketa abian jartzearekin batera, ohitura aldaketa erraztu eta bultzatzeko.
Langileei banatutako katilua

4. Murrizketan eragiteko sustapen kanpaina
Egitasmoari indar berezia emateko eta parkeko mugetatik haratago eragiteko,
kontzientziazio kanpaina bat egin dugu egitasmoa abian jarri aurreko astean. Parkean,
pertsonako, urtebetean sortzen dugun edalontzi kopurua ikusarazi dugu erabilera bakarreko 250
edalontzi urna batean, eta, banatu dugun katiluaren moduko bat, beste urna batean jarriz.
Ohitura aldaketa batek, produktu bat berrerabiltzeak, hondakinen murrizketan nolako eragina
izan dezakeen modu argi eta grafiko batean islatu dugu honen bidez.
Kafe makinan, erabili eta botatzeko plastikozko edalontzia erabili
ordez, portzelanazko katilua berrerabiliz, erabiltzaile bakoitzak
urtean sortzeari utziko liokeen edalontzi kopurua irudikatzeko
erabilitako euskarria.
Kafe makinetan, guzti honen berri emateko pegatinak jarri ditugu.

5. Kafe makinetan, aldaketen berri emanez jarritako pegatina
Guzti horri gehituz, parkeko langile guztiei egin diren aldaketak eta hauen zergatia azalduz
mailing bat egin zaien parkeko enpresetatik bideratuta.
Emaitzak
Aipatu dugun bezala, parkean, urtean 65.000 kafe hartzen zirela kalkulatu genuen.
Horretarako, 4 kafe makinetako datuetan oinarritu ginen. Kalkuluak ematen zigun kopuru
zehatza 68.428 kontsumizio ziren. Ia %100ean erabilera bakarreko edalontzia kontsumitzen zen.
Azken hau, objetiboki neurtzerik izan ez badugu ere, horrela ez jokatzeko aukera, makina
bakarrak ematen zuela hartu dugu kontuan batetik, eta bestetik, obserbazio zuzena, kafea bere
katiluan hartzen inor ikustea oso arraroa baitzen lehen.
Esan beharra dago, hasieran egindako kalkulu hauetan, parkeko Leitzaran grafikak enpresak
bere kontura kudeatzen duen kafe makina ez zegoela sartuta. Egitasmoa martxan jarri zenean,
eta egitasmo honi gehitu zitzaizkionean, izan genuen makina honen berri. Leitzarango kafe
makinan urtean 10.000 kafe inguru kontsumitzen dira. Hoiek, aurreko beste 65.000 hoiei gehitu
beharko genizkieke, guztira 75.000 beraz.
Egitasmoa martxan jarri ondoren lortutako emaitza, erabat arrakastatsua dela esan behar
dugu. Datuak, zehatzak eta objetiboak dira, kafe makinetako kontadoreak erabili baititugu
hauek ateratzeko. Kontsumitu diren kafeen %97 norberak bere katilua berrerabiliz egin da.
Datua, bost makinetan berdintsua da, %94,33 eta %97,89 artean daude denak. Beraz,
erabiltzaile ezberdinek, jarrera berdina izateak, hartutako neurriek eragindakoak direla
erakusten dute, eta neurri handi batean behintzat, aplikatuko litzatekeen beste leku batetara
estrapola daitezkeela pentsatzeko modukoak. 75.000 edalontzi kontsumitzen ziren lehen. Orain
arteko datuak urte osora estrapolatuta, 2.500 dira orain.

6. Grafikan, lehen urtean kontsumitzen ziren edalontzi kopurua, eta, egitasmoa abiatu denetik orain arteko emaitza urte osora
eramanda kontsumituko litzatekeen edalontzi kopuruaen alderaketa.
Grafikan, egitasmoa jarri denetik, kontsumitu diren kafeetatik, erabili eta botatzeko edalontzia eta berrerabiltzeko katilua zein
ehunekotan erabiltzen den azaltzen duen grafika.
Eragin positibo honek, dena den, baloratu behar den efektu negatiboa ere izan du
balantzaren beste aldean. Katilua garbitu ondoren lehortu beharrak paperezko eskuzapien
erabilpena handitu du. Aukeran, ingurumenaren zainketa ikuspegitik paper kontsumoa
plastikoarena baina egokiagoa bada ere, eragin hori murrizteko aholkuak ematea, eta, aurrera
begira, neurri eraginkorragoak hartzea, zero zabor norabidean urrats berriak egiteko bidea
erakusten digu.
Aurrera begira, zeharkalte hori ekiditeko trensa eraginkorra izan daiteke bandejak saredunak
erabiltzea. Sail edota bulego bereko langileek elkarrekin hartu ohi dute kafea. Bandejak, kafe
bila txandaka joateko balio du batetik, eta bestetik, katiluak garbitu ondoren papera kontsumitu
gabe lehortzen uzteko.

7. Goiz izan daiteke oraindik, epe luzera emaitzak bere horretan eutsiko dion ala apalduko den
jakiteko, baina eragin horretan sustapenetik haragoko egiturazko neurriak egoteak, erabilera
bakarreko edalontzia erabiltzeko zailtasun objetiboak ezarri dira, baikor izatera garamatza.
Birziklatzea. Gaikako bilketa errazteko eta zaborra sortzea zailtzeko
neurriak.
Aipatu dugun bezala, egitasmoa abiatu arte, parkean hondakinak nahasian ateratzea
errazagoa zen gaika ateratzea baino. Joera hori ondorengo neurriekin irauli dugu.
Martin Ugalde kultur parkean egitasmoa abian jarri aurretik zeuden zakar ontzietako bat, zabor
bihurtutako material birziklagarriz beteta
Parkean:
Hondakinak gaika uzteko aukera eskeini dugu. Horretarako bi “bilketagune” jarri ditugu, bana
parkeko sarrera/irteera bakoitzaren inguruan. Bilketagune hauetan, papera, ontzi arinak eta
hondakin organikoa biltzen dira edukiontzi bidez. Horretaz aparte, parkeko harreran garbigunera
eraman beharreko hondakinak jasoko dira, eta jangelan, beira jasotzeko kutxa bat erantsi diogu
lehen gaika biltzeko zeuden edukiontziei.
Parkean jarritako bi bilketaguneetako bat
Papera eta ontzi arinak, Berriaren atzeko biltegira eramaten ditu parkeko mantenu lanak
egiten dituenak, mankomunitateak handik jasotzen baititu.

8. Hondakin organikoa ez da asko sortzen eta parkean bertan konpostatzen dugu.
Goiko argazkian, parkeko konpostagailuak. Beheko argazkietan parkean ekoiztutako
konposta bertako lorategietan erabilita.
Beira: Beirari dagokionez, jangelan beirazko botila eta ontziak uzteko kutxa bat jarri da.
Betetzean, parkeko mantenuaz arduratzen denak auzoan beira biltzeko dagoen edukiontzira
eramaten du.
Orain arte ez bezala, beira biltzeko aukera jarri da parkeko jangelan.
Errefusa: Errefusan aldaketak datoz, baita ere mankomunitatetik. Sortu besteko ordainketa
jarri nahi dute abian, eta horretarako, txipa daukan edukiontzi bat ekarri digute. Ingurumena eta
osasuna zaintzeaz gain, arrazoi ekonomikoak ere gehituko zaizkigu ahalik eta errefusa gutxien
sortzeko. Parketik kanpo dagoen nahasiko edukiontzia kenduko dute gainera.
Parkean, astearteetan jarri dugu errefusa botatzeko aukera, astearteetan errefusaren
edukiontzia etxe zuriko bilketagunean utziz. Astearte gauean, parkeko aparkalekura ateratzen

9. da mankomunitateak handik jaso dezan. Gainerako egunetan, errefusaren edukiontzia gordeta
edukitzen dugu, enpresa bakoitzari hondakinak gaika sailkatzera bultzatuz, errefusa aste osoz
eduki behar baitute barruan, edo bestela, beraien kontura parketik kanpoko edukiontzi batetara
eraman.
Errefusaren edukiontzia, astearteetan ateratzen da parkeko bi
bilketaguneetako batetara. Gainerako egunetan gordeta egoten da.
Parke barrua: Parke barruko lorategiaren lau izkinetan zakar-ontzi bana zegoen. Sarbidean
eta beste zenbait lekuetan zigarroentzako hauts-ontzia daukaten beste zakar ontzi batzuk
zeunden. Hauek guztiek, materialak nahasi eta zabor bihurtuta biltzeko besterik ez dute balio.
Hauek denak kendu eta aho txikiko lau hauts-ontzi jarri dira zigarrokinak botatzeko.
Parkean zeuden zakar-ontziek zaborra sortzeko besterik ez zuten balio. Hoiek kenduta zaborra sortzeko aukerak kentzea ez ezik
parkearen estetika hobetzea lortu da.
Komunak: Komunetan paper asko sortzen denez, eskuzapiak paperezkoak dira, hau eta
errefusa berezita biltzen dira orain.
Komun bateko argazkia. Papera biltzeko ontzia eta errefusarena ikus daitezke.

10. Enpresen barruan:
Enpresa bakoitzak hondakinak gaika jasotzea bultzatzeko, ondorengo proposamena egin
diegu:
Gaika biltzeko ontziak eskini dizkiegu, horretan ere arduratsu jokatuz, ekintzen hierarkia
errespetatu dugu, jadanik genituen eta soberan geratutako ontzien berrerabilpena lehenetsiz.
Berrian, egitasmoa abian jarri aurretik erabiltzen ziren, eta soberan geratu diren zakar-ontziak
“berrerabili” dira, pegatina baten bidez funtzioa markatuz eta bilketa-ontzi bihurtuz.
Planteamendu berriarekin (ondoren azalduko duguna) ontzi beharra asko murriztu dugu. Ontzi
asko geratu dira “soberan”.
Bilketa ontzi kopurua eta kokapena zehazteko erabilitako irizpideak:
Papera: Parkeko lanpostu gehienetan sortzen den hondakin ohikoena papera da. Beraz
langile bakoitzak eskura papera biltzeko ontzi bat edukitzea proposatu dugu. Bakarrik ala elkar
banatua, kasua kasu.
Argazkian ikus daitekeen bezala, langile guztiek eskura daukate papera biltzeko ontzia.
Ontzi arinak eta hondakin organikoa: Hauentzako, gune amankomunak erabiltzea da
proposamena. Gune amankomunetan, ontzi arinak, eta organikoa jasotzen dira, eta lekuak
eskatzen badu (fotokopia gela adb.), paperarena ere bai.
Ezkerreko argazkian, faxa eta inprimagailuaren gelako bilketa gunea.
Inguruko 7 bulego txikietako organikoa eta ontzi arinak jasotzeko ontziak

11. daude bertan. Kasu honetan paperarena ere badago, bertan sortzen denez
beharrezkoa delako. Eskubiko argazkian, 5 laguneko bulego bateko bilketa
gunea ate atzean, organikoa eta ontzi arinak biltzeko ontziekin.
Errefusa: Berez, apenas sortzen den parkeko bulegoetan, bulegoen garbiketan ez bada.
Grapak, zeloa, goma puskaturen bat, eta tarteka, boliograforen bat izaten dira errefusan
botatzekoak. Errefusa biltzeko, errefusa-potoak bantu ditugu. Errefusa-potoa, lapizero modukoa
da, eta, langile bakoitzari bat banatu zaio mahai gainean eduki dezan. Errefusa-potoa
erabiltzeak hiru helburu nagusi dauzka:



Errefusan errefusa ez diren materialak botatzea ekiditea.
Gaikako ontzietan erosokeriagatik errefusa botatzea ekiditea.
Sortzen ditugun hondakinetatik, zaborra benetan ze gutxi den ikusi araztea.
Goiko argazkietan banatu dugun errefusa potea ikus daiteke. Oso oso errefus gutxi sortzen da bulegoetan. Normalean hutsik egoten
da potea.

12. Emaitzak
Bilketari dagokionez ez daukagu datu objektiborik konparaketa egiteko. Orain arte enpresa
bakoitzak hondakinak bere kasa kudeatu ditu. Enpresekin izandako harremanetan, bizpairu
enpresatan, hondakinak gaika bildu eta beste nonbaitera eramaten zituztela esan digute.
Gainerakoek, parke ondoan nahasian jasotzeko edukiontzira bota izan dituzte. Balorazio bat egin
ahal izateko, Berriako erredakzioko garbiketan biltzen dena erabili dugu oinarritzat. Egitasmoa
abiatu aurretik egun batean zabortegira bidaltzen zena, eta, egitasmoa abiatu ondoren, egun
batean zabortegira bidaltzeko sortzen dena alderatu ditugu. 100 litroko poltsa bat topera
betetzen zen lehen egunean. Orain, Zigarro pakete batek adina leku behar du biltzen den
errefusak. Horri, komunetako errefusa gehitu beharko genioke. Hau beste horrenbeste litzateke
gutxi gora behera. Parkean errefusa biltzeko aukera astean egun batetara mugatu dela aipatu
dugu lehen. Orain artean, ez da inolako arazorik izan 300 litroko edukiontziarekin moldatzeko.
Emaitza, gaikako bilketari dagokionez ere ezin hobea izaten ari dela esan dezakegu ondorioz.
Eskubiko eskuan, argazkiaren ezkerretan, egitasmoa abiatu aurretik egun
batean Berriako erredakzioan jasotako zaborra. Ezkerreko eskuan
egitasmoa hasi ondoren egun batean jasotakoa. Ahalik eta zabor gutxien
sortzeko ahaleginak emandako fruituak nabarmenak dira.

13. Sustapen kanpaina orokorra
Hartu diren neurriek parke barruan lortu diren emaitzetatik harago eragitea komeni da,
Gipuzkoan gai honen inguruan ematen ari den kontzientziazio eta aldaketan positiboki eragin
dezan.
Horretarako, Berriarekin hitzegin zen eta egitasmoaren berri eman zuen urriaren 22ko
alearen kontraportadan argitaratuko den artikulu baten bidez.
2013/10/22ko Berriaren kontraportada

14. Bestalde, parkearen sarrera nagusian panel bat kokatu dugu egitasmoaren berri emanez,
egitasmoa eta parkearen jarduare lotzen dituen mezuarekin.
Goiko argazkian, egitasmoaren berri ematen duen panela parkeko sarreran ezarrita. Behean, panela, testua irakurzeko moduan.

15. Erabilitako beste euskarri batzuk
Bilketa ontzietako tirak
Errefusa poteetarako pegata

16. Egitasmoaren berri emateko parkean jarritako A3 tamainako orriak

17. Jangelan, hondakinak nola sailkatu adierazten duten kartelak.