Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008

64e jaargang - MEI 2008 - Nr. 5
Nijmegen
inclusief ‘DE GROENE STAD’
N822_Groen 1.indd 1N822_Groen 1.indd 1 11-04-2008 13:45:4111-04-2008 13:45:41

Wilt u een omvangrijk bomenbestand inventariseren?
Of verwacht u dat er tijdens bouw- of reconstructie-
werkzaamheden schade aan uw bomen zal ontstaan?
Bomenwacht Nederland levert u de gewenste
informatie en geeft antwoord op uw vragen.
Als onafhankelijk adviesbureau voert Bomenwacht
Nederland uiteenlopende boomtechnische projecten
uit. Variërend van kwaliteitsbeoordelingen tot
beheerinventarisaties, van Bomen Effect Analyses
tot toezichtprojecten.
Ook verzorgen wij praktijkgerichte, op maat gemaakte
cursussen voor iedereen die werkt met bomen.
MEER INFORMATIE?
Neem dan vrijblijvend
contact met ons op, of
kijk op onze website.
Bomenwacht Nederland B.V.
T 010 264 65 55
E info@bwnl.nl
I www.bwnl.nl
UW BOMEN, ONZE ZORG
• Boomtechnisch onderzoek
en advies
• Inventarisatie van bomenbestanden
• Beleidsvorming en beheerplanning
• Besteksondersteuning
• Toezicht
• Cursussen
N822_Groen_2_3.indd 2N822_Groen_2_3.indd 2 22-04-2008 07:55:2122-04-2008 07:55:21

Programmaleider Groen
Eindhoven zoekt
Werken aan een betere stad!
Voor een uitgebreide functieomschrijving of sollicitatie:
www.werkenbij.eindhoven.nl. Vacatures per e-mail ontvangen?
SMS dan: ‘040 spatie en uw e-mail adres’ naar 3111.
(max. € 4.873,– bruto p.m.)
N822_Groen_2_3.indd 3N822_Groen_2_3.indd 3 22-04-2008 07:55:2722-04-2008 07:55:27

G R O E N4
Colofon
64e jaargang - APRIL 2008 - Nr. 4
GROEN
Vakblad voor ruimte in Stad en Landschap
vakblad voor allen die vanuit beleid, plan-
ning, ontwerp, uitvoering, beheer, onderwijs,
onderzoek en voorlichting bij de ruimtelijke
ordening betrokken zijn.
Verschijnt elf keer per jaar
(juli/augustus gecombineerd)
zie ook: www.vakbladgroen.nl
UITGAVE
Stichting Vakblad Groen
EINDREDACTEUR
Noortje Krikhaar
REDACTIECOMMISSIE
Wim Timmermans (voorzitter), Emile Bruls,
Karin van Essen, Arno Goossens,
Shanti Haazer, Rinus van der Heijden
Martin Looije en André Perik
REDACTIE
Noortje Krikhaar, eindredacteur
Klipper 2, 1276 BP Huizen
telefoon: 035 - 523 47 76
fax: 035 - 523 47 73
e-mail: noortje@krikhaar.nl
ADVERTENTIES
Fatima van Dorresteijn
Hoofdweg 194
9695 AT Bellingwolde
telefoon: 0597 - 530 335
e-mail: advertentiesgroen@hetnet.nl
ABONNEMENTEN
Abonnementenland
Postbus 20, 1910 AA Uitgeest
telefoon: 0900 - ABOLAND
e-mail: aboservice@aboland.nl
€ 80,00 per jaar (binnenland)
studenten: € 45,00
Prijzen voor buitenland op aanvraag
LOSSE NUMMERS
Losse nummers kunnen worden besteld door
overmaking van € 8,50 per stuk op postgiro
4876374 ten name van de Stichting Vakblad
Groen in Stad en Landschap in Huizen onder
vermelding van de gewenste nummers.
TECHNISCHE REALISATIE
UnitedGraphics, Zoetermeer
VORMGEVING
TMB De Vormgevers Harmelen
Bij de voorplaat
In 2005 was het feest in Nijmegen. De stad vierde
haar tweeduizendjarig bestaan. De sta d had toen
ook al negentienhonderd jaar stadsrechten. Nijme-
gen is - welke stad dan ook claimt de oudste stad
te zijn - in elk geval één van de oudste steden van
Nederland met een rijke geschiedenis. De Romeinen
vestigden zich er en in 700 bouwde Karel de Grote
een paleis op het Valkhof.Nijmegen is nu een studen-
tenstad, maar vooral ook een stad waar veel men-
sen zich thuis voelen. De stad is na de Tweede We-
reldoorlog enorm uitgebreid en bouwt nu ook zelfs
over de Waal. Een tweede oeververbinding, de Stads-
brug, wordt de komende jaren gebouwd.De bekende
Waalbrug werd in 1936 gebouwd en was indertijd
de langste boogspanning van Europa. Ging vroeger
het verkeer met een gierpont naar de overkant, nu
passeren per etmaal meer dan vijftigduizend auto’s
de brug.
De gemeente werkt hard aan het groen in de stad.
Groen heeft allang geen sectorale aanpak meer,
maar beweegt zich te midden van uiteenlopende en
vaak actuele thema’s. In het nieuwe Groenplan (en
onder het motto ‘Groen moet je doen’) zijn de be-
leidslijnen uitgezet om de rollen van groen verder te
verankeren in de stad.
N822_Groen 4-5.indd 4N822_Groen 4-5.indd 4 22-04-2008 07:36:0622-04-2008 07:36:06

G R O E N 5
Inhoud
5
Nijmegen, groene stad aan de Waal ............................................... 7
Het is groen en het
… groeit in Nijmegen ....................................................................... 8
Het is groen en het
… bevordert de gezondheid ......................................................... 14
Groen lokt mensen naar buiten
Het is groen en het
… is goed voor de sociale cohesie ................................................. 18
Buurt en gemeente trots op nieuw wijkpark
Het is groen en het
…. zorgt voor schonere lucht ........................................................ 22
Het is groen en het
… geeft verkoeling en isolatie ...................................................... 26
Het is groen en het
… helpt mee bij het vasthouden van regenwater ...................... 32
Het is groen en het
… is puur natuur ............................................................................ 38
Het is groen en het
… maakt de stad mooier ............................................................... 42
Visitekaartje van de stad mag wel wat groener
Column ............................................................................................ 49
Jan van der Meer,wethouder Groen,gemeente Nijmegen
8
18
32

MTD Landschapsarchitecten I Zuid-Willemsvaart 142 I postbus 5225 I 5201 GE ‘s-Hertogenbosch
T 073-6125033 I F 073-6136665 I E mtd@mtdlandschapsarchitecten.nl I I www.mtdlandschapsarchitecten.nl
STEEK JIJ GRAAG DE HANDEN UIT DE MOUWEN?
MTD landschapsarchitecten is een ontwerpbureau voor de buitenruimte in de meest brede zin. Ons
bureau ontwerpt zowel voor het landelijk als het stedelijk gebied en werkt aan opdrachten op
een hoog en laag schaalniveau. De kracht van MTD is de samenwerking van mensen afkomstig
uit verschillende disciplines. Stedenbouwkundig ontwerpers, landschapsarchitecten, ruimtelijk
vormgevers, civiel- en cultuurtechnici werken intensief samen om een optimaal resultaat te bereiken.
Wij zoeken op dit moment:
een ontwerper
Als ontwerper zie je het als een uitdaging om te werken aan ruimtelijke vraagstukken op het
terrein van de landschapsarchitectuur en stedenbouw en denk je mee in het totale ontwerpproces.
Binnen ons team is ruimte voor iemand met zowel digitaal als analoog grensverleggende
tekenkwaliteiten en is er de mogelijkheid door te groeien tot zelfstandig werkend ontwerper.
een technisch ontwerper
Als technisch ontwerper ben je verantwoordelijk voor de vertaling van ontwerp naar
bestek-, detail- en werktekeningen. Ook kijk je of de ontwerp-processen technisch en
financieel haalbaar zijn. Daarnaast doe je voorstellen voor materiaal-gebruik en constructies.
een technisch medewerker
Als technisch medewerker tref je de technische voorbereidingen van projecten en onderzoek je
de financiële en technische haalbaarheid. Ook ben je verantwoordelijk voor de kostencalculatie
en de RAW bestektekeningen en begeleid je aanbestedingen en de uitvoering van projecten.
Kijk voor uitgebreide informatie en overige functie-eisen op www.mtdlandschapsarchitecten.nl.
Wil je graag een persoonlijke toelichting, neem dan contact op met Han Thijssen of Niké
van Keulen, tel. 073 6125033. Maar ben je gelijk verkocht en wil je deel uit maken van
een ambitieus en inspirerend team, stuur dan je cv met motivering voor 1 juni aanstaande
naar mtd@mtdlandschapsarchitecten.nl of postbus 5225, 5201 GE ’s Hertogenbosch.
08 08
08 08
N822_Groen_6.indd 6N822_Groen_6.indd 6 22-04-2008 07:58:0922-04-2008 07:58:09

G R O E N
Nijmegen,
groene stad aan de Waal
Het thema‘Het is groen en het...’loopt als een groene draad door het
Groenplan heen. Het laat zien hoe we in Nijmegen met het groen
omgaan, welke richting we met het groen op willen en hoe dat past
binnen de dynamiek van de stad als geheel. Concreet zijn we onder
andere al bezig met groene maatregelen ten behoeve van klimaat
en luchtkwaliteit (groene daken, groene wegen), versterking van de
uitstraling van de binnenstad (meer groen in de winkelstraten) en
investeringen in het groen om de stad.
Voor een stad is de relatie met bewoners van groot belang.We onder-
steunen dan ook veel initiatieven van mensen die mee willen helpen
bij het vergroenen van de stad; elk jaar melden zich weer nieuwe
groepen en individuen daarvoor aan. Ook de Tuinenwedstrijd was
een groot succes met veel uitstraling. Voor ons zijn dit belangrijke
signalen dat ons motto Groen moet je doen breed wordt gedragen
in Nijmegen.
Nijmegen greep deze kans voor een themanummer Groen
met beide handen aan om onze groene ambities te laten
zien in onze mooie stad aan de Waal. Want groen kent
allang geen sectorale aanpak meer, maar beweegt zich
te midden van uiteenlopende en vaak actuele thema’s.
In Nijmegen heeft wethouder Jan van der Meer met het
nieuwe Groenplan (en onder het motto ‘Groen moet je
doen’) de beleidslijnen uitgezet om de rollen van groen
verder te verankeren in de stad.
7
N822_Groen_07.indd 7N822_Groen_07.indd 7 10-04-2008 09:40:3710-04-2008 09:40:37

8 G R O E N
De uitdaging voor elke
grote stad is om zowel
intern in de organisa-
tie als daadwerkelijk
buiten het groen een
stevige verankering in
de stad te geven. Zodat groene ruimte
een onlosmakelijk deel van het gemeentelijk beleid
en van het stedelijk weefsel is.
AMBITIES IN HET GROENBELEID
Met de komst van wethouder Jan van der Meer
is het groenbeleid in Nijmegen ﬂink vernieuwd.
Centraal staan nu de voordelen die groen biedt
voor de stad als geheel. In dat kader worden ver-
schillende koppelingen gemaakt met thema’s in
het gehele stadsbeleid. Daarbij gaat het om de
rol van groen bij luchtkwaliteit en klimaat, de
functie van groen bij het afkoppelen van regen-
water, groen als sociale component in de stad en
groen als middel om de stad nog
mooier te maken. Met deze aanpak past het groen-
beleid naadloos binnen het motto van het college
‘Samen sterk. Bruggen bouwen aan de Waal’ (coali-
tieakkoord 2006-2010).
Nijmegen heeft als stad ook te maken met de zoek-
tocht naar balans tussen rood en groen. De nood-
zaak om woningen te bouwen is nog steeds evi-
dent in de oudste stad van Nederland en de wens
om meer en beter groen klinkt ook steeds luider.
Door het groenbeleid te vertalen in concrete rand-
voorwaarden voor verschillende bouwprojecten
en (particuliere) planontwikkelingen hebben we
de vinger aan de pols om in een vroegtijdig sta-
Veroniek Bezemer
Nijmegen ligt tussen
rivierenlandschap en
stuwwallandschap.
Uitgestrektheid en beboste
hellingen komen elkaar tegen
in deze stad aan de Waal. Dit
is een unieke kwaliteit die
op verschillende plekken ook
daadwerkelijk de stad binnendringt.
Maar er zijn ook delen van de stad
die (gevoelsmatig) erg ver van het
groen liggen of kwalitatief groen
missen.
Het is groen en het
... groeit in Nijmegen
elke
owel
anisa-
kelijk
n een
ng in
Zodat groene ruimte
groen als middel om de stad nog
mooier te maken Met deze aanpak past het groen
.
e
n
it
ie
ok
gt.
ad
het
oen
en.

G R O E N 9
In dit themanum-
mer over Nijmegen
willen we laten zien
hoe we in Nijmegen
omgaan met groen.
We laten zien dat we
groen verknopen met
verschillende andere
beleidsthema’s in de
stad zodat groen zich
stevig verankert in de
dagelijkse praktijk van
de gemeente.
G r o e n e A l l u r e b i n n e n s t a d N i j m e g e n
Legenda
privé gebied
openbaar gebied rijweg
openbaar gebied voetgangerszone
privé tuinen
bestaande parken
bestaande volgroeide bomen
bestaande niet volgroeide bomen
nieuwe bomen
gekandelaberde bomen
groene wanden
klimdraden
ruïne groen
stads pocketparken
buurt pocketparken
daktuinen
palmen
agave’s
kunstproject
Gemeente Nijmegen
Buro Poelmans Reesink
Landschapsarchitectuur
schaal 1:2000, april 2007
De monumentale kastanje-
bomen in de Marikenstraat
in het centrum van Nijme-
gen staat midden tussen de
nieuwe gebouwen.

10 G R O E N
dium ontwikkelingen bij te kunnen sturen. Door
de brede afweging van belangen in de stad lukt dit
niet altijd voldoende. Versterking van de rol van
groen in dergelijke afwegingen blijft een belang-
rijke opgave voor de toekomst.
Dat het op verschillende plekken ook goed gaat,
blijkt uit een initiatief van de Bomenstichting waar-
bij projecten geselecteerd zijn waarin bestaand
groen op een goede manier is gecombineerd met
een nieuwe bouwontwikkeling. Maar liefst twee
van de tien geselecteerde projecten zijn Nijmeegse
projecten waaronder de monumentale kastanjes
in de nieuwe Marikenstraat. Dergelijke projecten
laten zien hoe mooi deze plekken nu zijn in hun
combinatie van volwassen groen en nieuw rood.
Met het project Groene Allure Binnenstad voegen
we nieuw groen toe aan de bestaande stad.
In 2007 is de koppeling met het thema luchtkwa-
liteit en het stadsthema ‘Nijmegen Gezonde Stad’
aangegrepen om synergie te creëren en de aan-
dacht voor het groen weer hoger op de politieke
agenda te zetten.De vruchten worden daar nu van
geplukt door projecten die zowel de leefbaarheid
als de luchtkwaliteit in bijvoorbeeld Nijmegen-
West gaan verbeteren met behulp van groen. Ook
bewonersinitiatieven worden hierbij gestimuleerd
en uitgevoerd.
Met de aanpak zoals die gekozen is in deze colle-
geperiode,zetten we de marsroute uit voor de toe-
komst. Dit komt tot uitdrukking in verschillende
grote en kleine projecten in Nijmegen. Met name
vernieuwende toepassingen van groen hebben tijd
nodig om geaccepteerd te worden. Pilot projecten
zijn daarvoor geschikt om zo concreet te laten zien
welk effect groen heeft in de stad.We zijn en blij-
ven daar mee bezig.
GROTE PROJECTEN EN GROEN
Nijmegen is al enige jaren intensief bezig met
een aantal grote projecten. Denk aan de nieuwe
stadsbrug, VINEX-locatie Waalsprong, nieuwbouw
Waalfront en de dijkteruglegging bij Lent. In al
deze projecten speelt groen nadrukkelijk een rol
bij de ruimtelijke kwaliteit.
Stadsbrug
De nieuwe stadsbrug over de Waal takt aan op be-
staande infrastructuur waardoor deze laatste op-
nieuw tegen het licht wordt gehouden. Dergelijke
kansen grijpen we aan om ook het groen op zo’n
plek te versterken of te verbeteren. Bij de stads-
brug speelt vooral het aspect luchtkwaliteit een
grote rol omdat deze brug natuurlijk veel verkeer
gaat verwerken. De op de brug aansluitende Ener-
gieweg zal daarom een groene aankleding krijgen
vanwege ﬁjnstof en NOx belasting. Ook Park West,
dat ligt ten oosten van de Energieweg, speelt een
bufferende rol naar de naastliggende industriege-
bieden.Dit park bestaat uit meerdere groengebied-
jes waar in de loop van de tijd groene plekken aan
zijn toegevoegd waardoor het steeds meer één ge-
heel wordt.
Waalsprong VINEX
De Waalsprong is één van de Nederlandse VINEX-
locaties waar zo’n 12.000 nieuwe woningen ge-
Kaart streefgebied
Lingezegen.

G R O E N 11
Aan de westkant van de
Waalbrug in Nijmegen
gaat de nieuwe Stadsburg
het verkeer op deze brug
ontlasten. De Waalbrug,
onlosmakelijk verbonden
met Nijmegen, werd in
1944 gered door de student
Jan van Hoof. De Duitsers
waren van plan de brug op
te blazen. Dankzij Jan van
Hoof viel de brug nagenoeg
onbeschadigd in handen
van de Geallieerden.
Inzet: Waalfront (illustratie:
Lodewijk Baljon Landschaps-
architecten).
bouwd gaan worden. Een deel daarvan is al gerea-
liseerd. Elke wijk in het grote plan heeft zijn eigen
invulling qua type woningen en woonomgeving.
Niet elke wijk heeft evenveel groen.
De gemeente is verantwoordelijk voor de Land-
schapszone, een groen gebied dat midden door de
Waalsprong zal lopen. Aan de westzijde sluit het
gebied aan op de uiterwaarden van de Waal, aan
de oostzijde zal het aansluiten op park de Woerdt
(een onderdeel van het grotere Park Lingezegen).
In de Landschapszone moet naast groen ook een
wateropgave worden gerealiseerd.Het zal niemand
dan ook verwonderen dat water een nadrukkelijke
rol speelt in het ontwerp voor de Landschapszo-
ne. Daarnaast bevat het plan verschillende groene
plekken variërend van een functioneel stadspark
tot een natuurlijker aangelegde plek.Ook recreatie
is een belangrijke functie in de Landschapszone.
Er zullen stranden komen (intensief en extensief),
mogelijkheden voor evenementen en sportbeoe-
fening. De Landschapszone zal een belangrijk uit-
loopgebied worden voor bewoners van de Waal-
sprong.
Waalfron
Op de plek waar nu nog bedrijvigheid heerst en
grote fabrieken zijn gehuisvest, zal op termijn een
hoogstedelijke woonwijk verrijzen, prachtig gele-
gen aan de Waal. Ondanks dat er vrij compact gaat
worden gebouwd op deze plek, is het groen na-
drukkelijk aan het plan toegevoegd. Midden in het
plangebied komt een groene scheg te lopen, waar-
door voor veel bewoners van de nieuwe wijk het
groen op loopafstand komt te liggen. Deze scheg
sluit aan op het historische Fort Krayenhoff dat
weer zichtbaar gemaakt zal worden en een groene
invulling krijgt. Daarmee voegen we niet alleen

Statig groen.
12 G R O E N
groen maar ook cultuurhistorie toe aan deze nieu-
we woonlocatie aan de Waal.
Belangrijk bij de ontwikkeling van het plan was ook
het feit dat de naastliggende wijk weinig openbaar
groen heeft en dus baat zal hebben bij het nieuwe
groen in het Waalfront. Vanuit de naastliggende
wijk komen groene verbindingen naar de groene
scheg en verder richting het Fort en de Waal.
DIJKTERUGLEGGING
Eén van de grote projecten van Ruimte voor de
Rivier speelt zich af in Nijmegen: de dijkterugleg-
ging bij Lent. Rijkswaterstaat heeft hiervoor een
technisch plan opgesteld dat ervoor zorgt dat de
gewenste 27 centimeter waterstanddaling wordt
gehaald. De gemeente Nijmegen heeft aan dit
technische plan ruimtelijke kwaliteit (waaronder
groen) toegevoegd. De belangen in een dergelijk
plan verschillen namelijk: Rijkswaterstaat wil een
probleem (namelijk stijgende waterafvoer) op een
praktische, technische haalbare en ﬁnancierbare
wijze oplossen.De gemeente wil we naast de tech-
nische eisen er ook voor zorgen dat het Nijmeegse
landschap voor onze bewoners aantrekkelijk blijft,
ook na zo’n grootschalige en noodzakelijke in-
greep. Het hele proces laat wel zien dat het goed

G R O E N 13
mogelijk is om technische eisen en ruimtelijke
kwaliteit te combineren.
PARK LINGEZEGEN
Arnhem en Nijmegen werken beiden aan omvang-
rijke woningbouwprojecten: Arnhem ten zuiden
van de Rijn en Nijmegen ten noorden van de Waal.
Om voor deze nieuwe inwoners voldoende uit-
loopgebied te hebben, is Park Lingezegen ontwor-
pen. Het gebied slingert zich door het middenge-
bied tussen beide steden en wordt ingericht met
een watergebied,parkgebied,een agrarisch deel en
landschappelijke structuren zoals laanbeplanting.
ONS GROENE HERT
In maart 2008 startte de gemeente Nijmegen een eigen klimaatcampagne:Ons
Groene Hert.Achter het beeldmerk van een groen hert gaat de gedachte schuil
dat mensen wel de noodzaak kénnen van milieubewust leven maar die nog te
weinig vóelen.Nijmegenaren worden opgeroepen meer met hun‘groene’hart
(Nijmeegs: hert) te wonen, reizen, kopen, werken, etc. De campagne vormt
de kapstok voor het Uitvoeringsprogramma van het Klimaatplan waarmee de
raad in januari 2008 instemde. In het Uitvoeringsprogramma staan projecten
die onder meer moeten leiden tot energiebesparing bij particulieren (Wonen
+++),gemeente,MKB en woningcorporaties.
Daarnaast vallen bijvoorbeeld ook projecten
op het gebied van zonne-energie, schoon
openbaar vervoer, het Nijmeegs Energie Con-
venant en windenergie onder de vlag van Ons
Groene Hert.
Meer informatie over de campagne
vindt u op:
www.onsgroenehert.nl.
In de eerste fase die tot 2013 loopt, wordt een ba-
sisvariant van Park Lingezegen gerealiseerd.
CONCLUSIE
Groen wordt verweven in allerlei ruimtelijke pro-
jecten, groen wordt toegepast vanuit verschillende
redeneringen en argumenten. In dit themanummer
over Nijmegen staan we nadrukkelijk stil bij die ver-
schillende functies die groen heeft voor de stede-
lijke omgeving.We zullen als gemeente dit thema-
nummer ook breder verspreiden dan de gangbare
groene doelgroep zodat ook bij aanverwante vakge-
bieden de waarde van groen zichtbaar wordt.

14 G R O E N
foto’s: Leo IJsvelt
Nijmegen is een stad die inzet op een
sportieve, gezonde bevolking. De ge-
varieerde, groene omgeving van Nij-
megen stimuleert mensen tot ontspan-
ning en gezonde inspanning. “Groen is
gezond, dat weet iedereen. Behoefte
aan groen is er altijd. Wij moeten er-
voor zorgen dat dit beschikbaar is in de
juiste vorm en omvang en op de juiste
plek”, zegt Jurgen Hell, senior adviseur
bij de afdeling Openbare Ruimte van de
gemeente Nijmegen. “Door een goede
toepassing van groen lokken we men-
sen naar buiten voor een ommetje en
met kleine investeringen brengen we
de prachtige buitengebieden binnen
handbereik.”
Gezonde stad
Groen lokt
mensen naar buiten
Het is Nijmeegs groen en het
... bevordert de gezondheid

G R O E N 15
Onderzoek van onder an-
dere de Gezondheidsraad
en RMNO (2004 - ‘Natuur
en gezondheid; Invloed
van natuur op sociaal,
psychisch en lichamelijk
welbevinden’) heeft
aangetoond dat er een
verband is tussen groen
en gezondheid, welzijn en
gevoelens van veiligheid.
Uitzicht op groen vanuit
huis of de werkplek heeft
een positief effect op
stressvermindering, herstel
bij ziekte en vermindering
van ziekteverzuim (A.E.
van den Berg; 2005 -
‘Health impacts of healing
environments’). Daarnaast
nodigt groen uit om te
bewegen, zowel in de
woonomgeving (zoals
wandelen, ﬁetsen en
spelen) als in de werkom-
geving met bijvoorbeeld
lunchwandelen (Raad
Landelijk Gebied; 2005
- ‘Recht op groen’). Dit
is een belangrijk aspect
gezien de toenemende
problematiek rondom
overgewicht.
De rijksoverheid en kennisinstituten roepen lokale
overheden en marktpartijen op meer aandacht te
besteden aan groen in en nabij hun stad. Groen
stimuleert mensen te bewegen. Slim ingerichte,
groene wijken zorgen ervoor dat bewoners meer
bewegen en dat kinderen vaker buiten spelen. Het
biedt ontspanning en verlaagt stress en kan zorgen
voor minder overgewicht.
“Groen wordt vooral toegepast als ondersteuning
en niet als leidend motief. We hebben de neiging
om ‘waarde’ altijd in economische factoren uit te
drukken en om daaraan bestaansrechten te ontle-
nen.Dit maakt het wel eens moeilijk om voor groen
te kiezen.Toch maakt de gemeente duidelijke keu-
zes voor de inzet van groen.”zegt Jurgen Hell.
‘We vergeten het wel eens, maar ook deWester-
se mens is ontstaan en geëvolueerd in een na-
tuurlijke omgeving.Dat we nu leven in stenen
woningen en steenachtige omgevingen wil
niet zeggen dat we de relatie met de natuur
volledig zijn kwijtgeraakt. Mensen worden
eerder beter en minder snel ziek met zicht op
groen.We voelen ons minder gestresst in een
groene omgeving. Een wandeling door de na-
tuur geeft ons vaak weer nieuwe levenslust.’
Openingscitaat van het Groenplan door de
wethouder Milieu, Groen en Recreatie, Jan
van der Meer.
PARKEN
Een Nijmeegs groenproject waarin bewegen cen-
traal staat, is de jaarlijks terugkerende landelijke
Dag van het Park.Op deze laatste zondag in mei or-
ganiseren verschillende Nijmeegse bewonersgroe-
pen samen met de gemeente diverse activiteiten
voor jong en oud in de parken van de stad.
Jurgen Hell:“De visie op parken en groen is mee-
gegroeid met de wensen van de gebruikers. Niet
meer te aangeharkt en voorgeprogrammeerd,maar
met de mogelijkheid tot sporten,struinen en avon-
tuur. Een groen bezoek moet spannend zijn voor
doelgroepen als kinderen, jongeren en allochto-
nen, die ons groen vaak als saai ervaren. Zo stimu-
leren we waar mogelijk ‘verruiging’ van natuur. De
kunst is om juist met kleine investeringen mooie
projecten te realiseren.Maar het groen om de hoek
is minstens zo belangrijk.”
OMMETJE
Op de Dag van het Park van dit jaar, op 25 mei,
introduceert Nijmegen een nieuw initiatief ´het
ommetje door de wijk´.De promotie van een wan-
delingetje van drie tot vier kilometer, dat je in een
half uur tot een uur aﬂegt.Een ommetje in de eigen
buurt schept verbinding met de leefomgeving.Naar
schatting negentig procent van de Nederlandse be-
volking wandelt op enige manier. De ANWB heeft
daarom het idee van een ommetje gelanceerd.
“We introduceren het project‘het ommetje door de
wijk’met een feestelijke aftrap”,vertelt Jurgen Hell.
“We delen enquêtes uit waarmee we de favoriete
routes van bewoners in bepaalde wijken inven-
tariseren.We bekijken het verloop van die routes
en faciliteren natuurlijke verbindingen als een pad
of een bank. Zo ontstaat als het ware een logische
n

16 G R O E N
route die ook anderen er makkelijker toe beweegt
even het huis uit te lopen.Ook voor sporters doen
we zo leuke dingen. Hardlopers bijvoorbeeld heb-
ben vaak een vaste route.Door het aanbrengen van
markering maken we daar een duidelijk parcours
van.In het Goffertpark hebben we een route uitge-
rust met tijdwaarneming,dit is een populair rondje
geworden. Door de ommetjes zoveel mogelijk met
elkaar te verbinden, ontstaat een fantastisch net-
werk door de stad. Eigenlijk bestaat de Vierdaagse
uit vier prachtige reuze-ommetjes. Hier worden de
buitengebieden in de route opgenomen. Elke dag
heeft zo een eigen richting met een eigen karak-
ter.”
GROEN BUITENGEBIED
Net buiten de gemeentegrens van Nijmegen ligt een
aantal populaire natuurgebieden die veel bezoek
krijgen van inwoners van Nijmegen. In het oosten
strekt de Ooijpolder zich langs de Waal uit. In het
zuiden vind je het bosrijke en heuvelachtige gebied
van Berg en Dal,Groesbeek en Mook,in het westen
de Hatertse vennen en in het noorden de Betuwe.
Het groene karakter van Nijmegen wordt mede
door deze groene omgeving bepaald. De tevreden-
heid over groen scoort hoog. De stads- en wijkmo-
nitor van 2007 laat zien dat de groengebieden om
de stad het meest populair zijn; 94 procent van de
Nijmegenaren vindt het belangrijk voor zichzelf dat
deze gebieden er zijn en geven ze gemiddeld een
rapportcijfer 8.Tachtig procent bezoekt minimaal
één van de gebieden meerdere keren per jaar.
De gemeente is zich bewust van de recreatieve
functie van deze omliggende landschappen.Jurgen
Hell: “De routes er naartoe moeten voldoende
aantrekkelijk en toegankelijk zijn. Tussenliggende
snelwegen en bedrijfsterreinen vormen in het
beeld van mensen vaak behoorlijke hobbels. De
toegangswegen worden daarom verbeterd door
het aanbrengen van voorzieningen. Kleinschalige
investeringen hebben daarbij vaak een groot ef-
fect.Denk aan de aanleg van wandelen ﬁetspaden,
bruggetjes over te lange waterwegen en trappen
langs de stuwwal die het mogelijk maken direct
het prachtige uitzicht binnen te stappen. Verder
participeert de gemeente in projecten en stelt
menskracht ter beschikking van de buurgemeen-
tes.We dragen zes ton bij aan de kwaliteit van de
groengebieden over de eigen grens. Met deze ac-

G R O E N 17
ties hopen we mensen te stimuleren hun vrije dag
vaker buiten door te brengen.”
GROEN VOOR DE DEUR
Hoewel de drukte buiten de stad vaak doet ver-
moeden dat er in Nijmegen geen mens meer thuis
zit, moeten we erkennen dat niet iedereen zijn
vrije middag doorbrengt in een groene oase, ver-
der van huis. Uiteindelijk ligt de directe beleving
van mensen voor de deur.Voorbij de eigen tuin,en
voor velen zelfs meteen uit de voordeur, bevindt
zich de openbare ruimte van straat en buurt.“De
gemeente ziet het als haar verantwoordelijkheid
groen dicht bij de beleving van mensen te brengen.
De weinige ruimte die er soms in wijken is, wordt
benut voor hofjes of speelobjecten in combinatie
met groen.Dit stimuleert ook weer het maken van
het genoemde‘ommetje door de wijk’,”zegt Jurgen
Hell.
Op verschillende plekken in Nijmegen zijn groe-
pen bewoners actief in het beheren van een stuk
groen in hun wijk.In alle gevallen hebben de bewo-
ners zelf het idee aangedragen om dit stuk groen
op deze manier in te zetten en voor het onderhoud
zorg te dragen. Op verzoek kan de gemeente wat
betekenen in het beheer.
De gemeente ondersteunt enkele groene initia-
tieven vanuit andere partijen die gericht zijn op
kinderen. Het Milieu Educatie Centrum Nijmegen
(MEC) voert opdrachten uit voor de gemeente.
Er loopt nu een proef voor de vergroening van
schoolpleinen in Nijmegen. Dit project ‘Groene
Speelruimte’ voeren zij samen uit met ontwerpbu-
reau Niche. Daarnaast heeft Nijmegen sinds een
jaar buitenschoolse opvang in de natuur ‘Struin’.
De naam zegt het al;spelen,leren en veel bewegen
in het groen. Nijmegen heeft de Nederlandse pri-
meur van deze soort opvang.
VOORUIT KIJKEN
“Onderzoek toont telkens opnieuw aan dat groen
goed is voor mensen. Direct inspelen op de uit-
komsten en aanbevelingen in het beleid is voor een
gemeente best lastig ” geeft Jurgen Hell aan.“Het
belang van groen bewijst zich in de praktijk echter
onomwonden.Kijk maar eens naar het gebruik van
groen in en om de stad. Mensen zijn daar graag en
geven aan nog meer te willen.Als gemeente moet
je luisteren naar die vraag en meegroeien met de
veranderende inhoudelijke behoefte. Groen moet
in ontwikkeling blijven en het moet trends volgen.
De kunst is investeringen te doen waar je altijd wat
aan hebt. De half-pipes voor het skateboarden lig-
gen nu in de weg voor de jeugd die liever voetbalt,
en de gladde paden voor de skaters zijn te smal
voor het huidige nordic walking. We proberen
vooruit te kijken in een behoefte en als we dat
goed doen creëren we daarmee zelf weer nieuwe
vraag naar bruikbaar groen.”
GROENE BUFFER
Groen heeft op een andere manier direct een posi-
tieve invloed op de gezondheid;het vangt ﬁjn stof en
CO2-deeltjes in de lucht af. De gemeente Nijmegen
zet op diverse plekken groen in langs wegen met
het doel om de luchtkwaliteit ter plekke positief te
beïnvloeden.
Al sinds eind jaren ’90 is in Nijmegen onderkend dat
de woonwijken in het westen afgeschermd moesten
worden van de naastliggende industrie.Daartoe werd
Park West in het leven geroepen; een aaneenschake-
ling van groene gebieden die gezamenlijk als groene
buffer moesten gaan fungeren. De ontwikkeling van
dit gebied is een proces van meerdere jaren waarin
steeds meer onderdelen zijn verworven en inge-
richt.ParkWest bestaat uit verschillende parken,een
volkstuinencomplex en sportvelden.Op dit moment
doen zich mogelijkheden voor om nieuwe gebieden
te verwerven en deze aan het park toe te voegen.
Deze fase wordt benut om ook een aantal bestaande
delen van het park te verbeteren en verbindingen
tussen de delen te versterken.Verschillende actieve
bewonersgroepen zijn hierbij betrokken.
Meer over dit aspect van groen en gezondheid wordt
op pagina 22 nader belicht.

18 G R O E N
Jeroen Balemans
Jarenlang vormde een braakliggend door ﬂatgebou-
wen en seniorenwoningen omzoomd stuk grond
een bron van ergernis voor de bewoners. Wande-
len, voetballen of andere activiteiten waren er niet
op mogelijk. Er werd vuil gedumpt, honden deden
er hun behoefte, en het ongemaaide gras barstte
van de teken.Een pad dat door scooters en ﬁetsers
als sluiproute werd gebruikt, zorgde bovendien
voor gevaarlijke situaties op het kruispunt met de
doorgaande weg die langs het terrein loopt.En een
strook verwilderde beplanting die een deel van
het terrein aan het zicht onttrok, bezorgde vooral
oudere buurtbewoners gevoelens van sociale on-
veiligheid.
Maar sinds vorig jaar is alles anders. Het terrein is
omgetoverd tot een van speeltoestellen en wandel-
paden voorzien parkje met een open karakter waar
jong en oud plezier aan beleven.
Genoeg reden dus voor een feestje op 19 april met
de hele buurt.
Buurtcomité-voorzitter Gerard Scholts:“Leerlingen
van de twee basisscholen in de wijk onthulden een
Zaterdag 19 april 2008 werd een mooie dag
voor de bewoners van de Edelstenenbuurt
in de wijk Hatert in Nijmegen.
Buurt en gemeente
trots op
nieuw wijkpark
Het is groen en het
... is goed voor de sociale cohesie
Het Florapark.

G R O E N 19
door hen gemaakt mozaïek en de door buurtbewo-
ners verzonnen naam van het parkje werd bekend
gemaakt. Het luchtkussen voor de kinderen en al
het lekkere eten maakte iedereen vrolijk.” De be-
woners van het seniorencomplex en de ﬂats die
het veld omzomen.waren zeer welwillend toen de
gemeente Nijmegen hen eind 2006 benaderde om
samen een park te ontwerpen.
VERBAASD
Maar verbaasd waren ze óók.‘Veel mensen gingen
er altijd vanuit dat het veldje ooit zou worden vol-
gebouwd’,zegt Scholts.
In plaats daarvan kwam er dus een interactief ont-
worpen park, met zoveel mogelijk invloed voor de
toekomstige gebruikers.
In een eerste brainstormsessie met leden van het
buurtcomité én andere bewoners werden alle idee-
en geturfd en geschift. In de bijeenkomst die daar-
op volgde, werd een schetsmatige tekening gepre-
senteerd waar de bewoners op konden schieten.
Op basis van de reacties tijdens deze bijeenkomst
ging groenontwerper Tanja Martens namens de
gemeente aan de slag met een deﬁnitief ontwerp.
Nadat daar met instemming op werd gereageerd,
kon al begin 2007 met de aanleg van het park wor-
den begonnen.‘Achteraf gezien is het enorm snel
gegaan’,zegtTanja Martens.‘Binnen twee maanden
hadden we een ontwerp waar iedereen in de werk-
groep achter stond.’
Het dilemma met het betrekken van bewoners bij
planvorming is dat ze in de loop van zulke proces-
sen teleurgesteld kunnen raken omdat niet aan
hun wensen kan worden voldaan. Dat werd door
Martens en haar collega’s ondervangen door eind
2006 eerst zelf een aantal randvoorwaarden op te
stellen voor het nieuwe parkje. Op basis van die
randvoorwaarden werden buurtbewoners uitgeno-
digd voor de brainstormsessie.
Martens:‘De natuurlijke kwaliteit van het groenge-
bied moest worden verbeterd, in het groen moes-
ten ook speel- en sportvoorzieningen voor kinde-
ren komen, het bestaande trafogebouw moest net
als een hondenuitlaatplaats goed worden ingepast,
én we wilden natuurlijk dat het een ontmoetings-
plek voor diverse doelgroepen zou worden.’
UIT HET GROENPLAN
‘Een parkje in de
buurt of wijk kan
fungeren als centraal
punt in de woon-
omgeving waar
omwonenden elkaar
gemakkelijk tegen-
komen. Deze functie
wordt nog versterkt
als men mee gaat
werken aan het be-
heer van het groen.
Dit blijkt uit diverse
voorbeeldprojecten
in Nijmeegse wijken.
Deze bijdrage aan
de sociale cohesie
in een wijk heeft
een direct effect op
vermindering van cri-
minaliteit en verloe-
dering van een wijk.
Als mensen immers
meewerken aan het
verbeteren van hun
woonomgeving en
daardoor elkaar be-
ter leren kennen, zal
de sociale controle
in de wijk toenemen
en een hechtere bin-
ding met de buurt
ontstaan. In het
kader van vergrijzing
en integratie is die
sociale functie van
groen ook belang-
rijk.‘
Park Vossendijk, oude situatie.
Park Vossendijk, nieuwe situatie.

20 G R O E N
Een andere belangrijke voorwaarde:draagvlak van-
uit de buurt.Dat bleek ruimschoots voorhanden.
BLANCO
‘Bij de brainstormsessie waren alle bewonersgroe-
pen vertegenwoordigd. Sommige mensen hadden
zelfs briefjes bij zich met suggesties van buurtgeno-
ten die verhinderd waren. Tijdens die brainstorm
hebben we meteen de populariteit van alle ideeën
geturfd waardoor we al snel een schifting konden
maken. Het mooie was dat de ideeën grotendeels
overeenkwamen met wat wij zelf voor ogen had-
den.Desondanks is het goed dat we die brainstorm
blanco zijn ingegaan.Vaak heb je wel een goed idee
van wat de mensen willen, maar zo moet je nooit
het gesprek aangaan. Daarom hebben we bij de
‘KINDERMOZAÏEK IN PLAATS VAN GRAFFITI’
In het nieuwe parkje aan deVossendijk staat een
aartslelijk transformatorhuis. Zo’n ’vlag op een
modderschuit’ (zoals sommige bewoners het
trafo-gebouw noemen) is vrágen om grafﬁti en
vandalisme.Op verzoek van het buurtcomité en
op kosten van de gemeente heeft kunstenares
Lieke van Dommelen daar iets op gevonden.
Ze betrok álle vierhonderd basisscholieren uit
de wijk bij het ontwerp en de bouw van een
kleurrijk mozaïek van veertig vierkante meter.
De kinderen kwamen allemaal langs in de hand-
werklokalen van de twee basisscholen in de
wijk.
Allemaal mochten ze van de Lieke van Domme-
len een tekening maken rond het thema natuur.
Zo kreeg ze vierhonderd typische kinderschet-
sen van vlinders, bijtjes, lieveheersbeestjes, tul-
pen,zonnebloemen en konijntjes.
Vervolgens trok ze de lijnen daarvan over op een
groot tegelvlak en daarna mochten alle klassen
beurtelings zo’n vlak inkleuren met brokstukjes
mozaïek,die ze er zelf op plakten.
‘We zijn er best even druk mee geweest. Maar
in het voorjaar, bij de ofﬁciële opening van de
speelwei, staat het er’, zegt Lieke van Domme-
len.
Het mozaïek gaat de bovenzijde van alle muren
van het gebouw bedekken. Samen met beplan-
ting die ervoor moeten zorgen dat je niet zo
makkelijk bij het gebouwtje komt, moet dit het
ontsierende object aan het oog gaan onttrek-
ken.
‘Het idee achter het mozaïek is simpel. Als je
zelf betrokken bent geweest bij het maken van
iets moois,zul je daar zuinig en trots op zijn.Dit
groeit uit tot een kunstwerk van alle kinderen
uit Hatert,niet van een páár.Ik kan me niet voor-
stellen dat iemand het dan toch nog stuk maakt’

G R O E N 21
volgende bijeenkomst ook bewust niet al een ont-
werp voorgelegd maar alleen een schetsmatige te-
kening.Op basis van de opmerkingen die daarover
werden gemaakt, hebben we een pad wat anders
ingetekend,maar voor het overige waren de bewo-
ners heel tevreden.’
Buurtcomité-voorzitter Gerard Scholts kan dat al-
leen maar beamen.‘We zijn ongelooflijk trots dat
‘ZITPLEKJES, NOTENBOMEN EN EEN KABELBAAN’
Het nieuwe park Vossenweide is zo ingericht dat het voor alle bewoners en
alle generaties wat te bieden heeft.Wie een mooie wandeling wil maken kan
dat doen op de nieuw aangelegde paden die zo zijn aangelegd dat je een rond-
je door heel het park kunt maken.Tijdens de wandeling valt er genoeg te be-
leven en te zien. Zo bieden de geasfalteerde paden en een speelse verhoging
in het park volop kansen voor fiets- en skeelervertier voor de jeugd.Verwilde-
ringsbollen die in het voorjaar opkomen en zichzelf uitbreiden zorgen in het
voorjaar voor een kleurrijk schouwspel. In het najaar kunnen walnoten ge-
raapt worden van de nieuw aangeplante walnotenbomen.Door hun structuur
geven deze bomen bovendien gefilterd licht. Voor de jeugd zijn afwijkende
speeltoestellen aangebracht zoals een kabelbaan en een vogelnestschommel,
en op een vlak stuk gras met doelpalen kan naar hartenlust gevoetbald wor-
den. Hondendrollen zijn niet langer een belemmering.Voor hondenbezitters
is namelijk een hondenuitlaatplaats aangelegd.Uiteraard zijn er ook zitplekjes
voor senioren,ouders die toekijken als hun kinderen spelen,of wandelaars die
even willen rusten.
De kosten van het hele project (inclusief voorbereiding en uitvoering) bedroe-
gen ongeveer 140.000 euro. Dat de nieuwe inrichting van het veldje aanslaat
onder in elk geval de jeugd is inmiddels wel duidelijk.
Tanja Martens:‘De vogelnestschommel is ook ’s avonds populair onder de wat
oudere jeugd en soms zelfs onder de bewoners van de studentenflats die ’s
nachts thuiskomen van een avondje stappen. Er wordt niets gesloopt, maar
het gejoel geeft wel geluidsoverlast voor de bewoners van de flats.Onze wijk-
beheerder heeft daarom afgesproken om samen met de politie en bureauToe-
zicht van de gemeente het park de komende tijd extra in de gaten te houden.
Ook is er elders in de wijk een extra schommel neergezet. Ik heb het idee
dat dat heeft geholpen, al kunnen we dat pas definitief vaststellen als we de
warme zomermaanden achter de rug hebben.’
we dit als buurt samen met de gemeente voor el-
kaar hebben gekregen. Het is echt óns park gewor-
den,een verrijking voor de buurt.Het brengt buurt-
bewoners ook echt bij elkaar. Je ziet nu kinderen
skeeleren of met elkaar spelen, terwijl hun ouders
op een bankje in het zonnetje zitten en een praatje
met andere buurtgenoten maken. Dat is exact wat
we voor ogen hadden.’
Tuinenwedstrijd in de Gerard Noodtstraat.
Links: Tuinenwedstrijd in het
Kerkegasje.
Boven: Tuinenwedstrijd in
de Schipbeekstraat.

22 G R O E N
Veroniek Bezemer
zo ziet de Energieweg
er nu uit.
Behalve industrie als bron van vervuiling is er ook
nog het verkeer. In Nijmegen is dat niet alleen het
wegverkeer maar ook scheepvaart. Zowel op de
Waal als op het Maas-Waalkanaal varen vele sche-
pen die een aanzienlijke uitstoot fijnstof en NOx
voor hun rekening nemen. Als het gaat om uit-
stoot kan De Waal zelfs worden vergeleken met
een gemiddelde snelweg (tussen de 110.000 en
140.000 voertuigen per dag). Het Maas-Waalkanaal
levert een PM10 en NOx uitstoot vergelijkbaar met
40.000-45.000 voertuigen per etmaal.De weginfra-
structuur heeft een vergelijkbare bijdrage aan de
totale Nijmeegse uitstoot voor PM10 en NOx. Het
verschil is echter dat overschrijdingen op wegen
niet beperkt zijn tot Nijmegen-West maar samen-
hangen met het gehele hoofdwegennet in Nijme-
gen. Dit radiale systeem dat zich uitstrekt van het
Keizer Karelplein in alle windrichtingen, omvat
ook nationale/regionale wegen zoals de snelwegen
A15 en A325 in het noorden en de A73 ten westen
van de stad.
Sinds 2005 heeft Nijmegen-west/Weurt een struc-
tureel meetnet voor fijnstof dat bestaat uit zeven
meetpunten; twee in de stad en vijf rond het in-
dustrieterrein Nijmegen-West. Daarnaast staan
er twee meetpunten van het RIVM; één langs de
Graafseweg en één langs de De Ruyterstraat (Bot-
tendaal ten zuiden van het centrum). Van deze
meetpunten kunnen dagelijks online de gegevens
bekeken worden op www.lml.rivm.nl.
Zoals vele steden heeft ook Nijmegen te maken met luchtvervuiling.
Meer specifiek doet dit probleem zich voor in het westelijk deel van de
stad. Hier bevindt zich de grootschalige industrie van Nijmegen, wat
leidt tot relatief veel transport en zwaar verkeer.
Het is groen en het
... zorgt voor schonere lucht
Zoals vele steden heeft ook Nijm

G R O E N 23
UIT HET GROENPLAN
Het wordt steeds duidelij-
ker dat groen (en dan met
name bomen en struiken)
fijnstof uit de lucht kan
afvangen waardoor de
luchtverontreiniging door
bijvoorbeeld autoverkeer
in steden vermindert. Een
bomenrij langs de snelweg
vangt bijvoorbeeld 20%
van al het dwarrelende
fijnstof op. Plant Research
International onderzoekt
verder welke soorten bo-
men en planten het beste
werken. De volgende
effecten van bomen zijn
becijferd in verschillende
onderzoeken:
1 stadsboom legt NOx
(stikstofoxiden) en fijnstof
vast gelijk aan de produc-
tie van 10.000 autokilo-
meters;
1 stadsboom heeft het-
zelfde reinigende effect
als 100 m2 dakgroen;
1 stadsboom heeft het-
zelfde reinigende effect
als 100 m2 gevelgroen.
(o.a. ‘A.E.G. Tonneijck, J.P.
Wesseling & J. Duyzer;
TNO-report R2004 1383 -
‘Effecten groene elemen-
ten op concentraties NO2
en PM-10 deeltjes’)
In dit artikel geven we aan hoe we omgaan met
deze problematiek van de luchtkwaliteit en welke
rol groen daarin speelt.
BRONAANPAK
De luchtsituatie wordt in Nijmegen zoveel moge-
lijk aan de bron aangepakt. Bij de schadelijke uit-
stoot van bedrijven is hierbij al veel winst geboekt
door verbetering van technieken maar ook door
handhaving en vergunningverlening. Verplaatsing
van bedrijven uit woonwijken naar bedrijventer-
reinen heeft ook bijgedragen aan verbetering van
de lokale luchtkwaliteit.
Bedrijfsgebonden verkeer (vrachtwagens), diesel-
bussen,personenverkeer en de scheepvaart vragen
nog wel de nodige aandacht. De aanpak van deze
uitstoot heeft namelijk een grotere impact op de
leefsituatie dan die van de industrie. Maatregelen
zitten vooral in de sfeer van schonere voertuigen,
efficiënter transport (betere doorstroming) en pro-
motiecampagnes voor fietsgebruik.
INZET VAN GROEN
De luchtvervuiling wordt niet alleen bij de bron
maar ook in de omgeving van die bron aangepakt.
Hierbij gaat het concreet om het inzetten van be-
planting voor het afvangen van fijnstof en NOx
uit de lucht. Lineaire structuren zoals bomenrijen,
groenschermen en blokhagen langs drukke wegen
verminderen de concentraties fijn stof en NOx en
hebben ook een geluidsafschermende werking .
Op verschillende plekken in de stad werken we
aan experimenten met groen als middel om fijn-
stof af te vangen en lucht te filteren.We doen dit
zowel in eigen projecten in Nijmegen-West als via
een Euregio-project (Euregionale aanpak vermin-
dering fijnstof met groen) waarin verschillende
weglocaties doorgerekend en opnieuw ontworpen
zijn met groen.Hierbij worden de berekeningen en
ontwerpen door ES-Consulting gemaakt. In onder-
staande wordt een aantal van deze pilot-locaties
van het Euregio-project getoond.
PILOT-LOCATIES
In het onderzoek van ES-Consulting is een aantal
weglocaties beoordeeld op de volgende punten:
- hoe is de luchtsituatie er nu?;
- welke bijdrage levert het aanwezige groen?;
- waar en op welke wijze moet groen worden toe-
gevoegd om de situatie te verbeteren?
impressie Energieweg
ontwerp met groen.
Inzet: profiel impressie
Energieweg ontwerp
met groen.

24 G R O E N
Situatie lucht-
vervuiling langs
Energieweg.
principes van ES-consulting.Uit de resultaten blijkt
dat bij een optimale groene variant de investerings-
kosten voor het groen ruimschoots worden over-
troffen door de welvaartseffecten.In het bijzonder
de gezondheidsvoordelen ten aanzien van lucht-
kwaliteit waren in deze studie een grote positieve
post. De berekende concentratiedaling voor fijn
stof was 25% in de optimale variant. Bij een con-
centratieverlaging van 5,6% zouden de kosten van
de groenaanleg al opwegen tegen de vermeden ge-
zondheidsschade.
In twee andere projecten staat de rol van groen bij
fijnstof ook centraal. Het gaat dan om maatregelen
direct langs de weg.
NIJMEGEN-WEST: GROENE LONGEN VOOR
SCHONE LUCHT
In Nijmegen-West doen zich de meeste problemen
met luchtkwaliteit voor. In de woonwijken daar is
ook relatief het minste groen te vinden.Toepassing
van groen voor schone lucht verbetert de leefkwa-
liteit van dit stadsdeel.In dit gedeelte van Nijmegen
is een aantal locaties bekeken op de mogelijkheden
om meer groen toe te voegen om de luchtkwaliteit
voor de omwonenden te helpen verbeteren.
In 2008 wordt één van deze plannen uitgevoerd;
de gecombineerde locatie van een wijkcentrum en
een basisschool. Deze plek ligt langs een drukke
weg waar 36 tot 40 dagen van het jaar de luchtkwa-
liteitsnormen worden overschreden. Door Bureau
Niche is een schetsontwerp gemaakt dat voorziet
in een blokhaag, gevelbegroeiing, vervanging van
bomen en het plaatsen van extra planten. Deze
maatregelen zijn vervolgens doorgerekend door
ES-Consulting en laten zien dat een daling van de
fijnstofconcentratie kan worden verwacht.
Het groen op de onderzochte locaties blijkt een
duidelijke rol te spelen in het afvangen van fijnstof
en NOx. Door meer groen aan te planten direct
langs en verder van de weg is er zelfs nog meer
winst te behalen. Afhankelijk van de situatie kan
dat groen de vorm hebben van enkelvoudige of
dubbele bomenrijen met en zonder onderbegroei-
ing en/of hagen.
Het onderzoek geeft ook aan welke bijdrage het
bestaande groen langs de weg levert bij de filtering
van de lucht.Dit groen staat al op de juiste plek en
kan vanwege zijn positieve bijdrage aan de lucht-
kwaliteit niet worden gemist. Zo werkt een der-
gelijke aanpak twee kanten op: waar kunnen we
groen toevoegen en welk groen moeten we niet
weghalen.
MKBA
Voor een wijk in Nijmegen ingesloten in infrastruc-
tuur is in de vorm van een desk-study een Maat-
schappelijke Kosten BatenAnalyse uitgevoerd door
Witteveen & Bos. In deze studie worden verschil-
lende voordelen (welvaartseffecten) van groen
afgezet tegen de kosten van groen (aanleg en be-
heer).De onderzochte voordelen zijn:
- gezondheidsvoordelen (luchtkwaliteit,geluid);
- waterbergingscapaciteit;
- schoon water;
- stabiliteit klimaat;
- energieverbruik;
- woongenot;
- recreatieve belevingswaarde.
Twee alternatieven zijn vergeleken met de huidi-
ge situatie: een alternatief zonder groen (de open
ruimte is grijs ingevuld) en een alternatief met een
optimale groene inrichting volgens de ontwerp-

G R O E N 25
ACTUALISATIE
MILIEUBELEIDSPLAN
2007 - 2010
Eén van de hoofddoelen
in het Milieubeleidsplan
is het versneld vermin-
deren van de schadelijke
uitstoot door verkeer
door efficiënter trans-
port en versnelde ver-
schoning van voertuigen.
Schadelijke uitstoot van
bedrijven is de afgelo-
pen jaren al verminderd
en ook zijn bedrijven uit
woonwijken verplaatst
naar bedrijventerreinen.
Behalve diverse bron-
maatregelen aan vervoer
en bedrijven staat in
de Actualisatie van het
Milieubeleidsplan ook
groenaanplant genoemd
als middel tegen lucht-
vervuiling. De inrichting
van de Energieweg is
een voorbeeld van de
uitwerking van het
milieu- en groenbeleid.
Ook in de toekomst blij-
ven we dergelijke loca-
ties definiëren en groene
oplossingen toepassen.
Het genoemde Euregio-
onderzoek speelt daarbij
een nadrukkelijke rol.
ENERGIEWEG
De Energieweg is een grotere ontsluitingsweg in
Nijmegen-West waar de problematiek van de lucht-
kwaliteit veel aandacht heeft. Deze weg loopt tus-
sen een woonwijk en het industriegebied Nijme-
gen-West Weurt en vormt de westelijke grens van
het al eerder beschreven Park West. De nieuwe
Stadsbrug wordt op deze weg aangetakt waardoor
een toename van verkeer wordt verwacht.
Het aantal rijbanen op de weg zal niet worden uit-
gebreid. Wel zal het profiel worden aangepast: de
middenberm, die nu op veel plaatsen kan worden
overgestoken, wordt dichtgezet; de bermen en het
fietspad worden verbreed. Deze maatregelen die-
nen zowel het milieu als de verkeersveiligheid.
In het ontwerpproces is onderzocht welke moge-
lijkheden het profiel geeft om extra groen aan te
leggen om de lucht te filteren, liefst in combinatie
met geluidswering.
In het ontwerp spelen zowel bomen als onderbe-
groeiing een rol.Bomen staan alleen in de midden-
berm omdat elders te weinig plek is (met name
ondergronds). Lage begroeiing (kruiden of lage
struiken) staat zowel in de middenberm als in de
zijbermen en dient als filter voor de lucht.Deze be-
groeiing staat op schuin geplaatste circa één meter
hoge scheggen,waarvan de steile kanten tevens als
geluidskering werken.
Het idee hierachter is dat lage begroeiing dicht op
de weg de eerste stoot uitlaatgassen opvangt en
filtert.Voor filtering verder van de weg, zijn hagen
en bomen beter op hun plaats.
Aan de oostzijde van de weg worden nieuwe er-
fafscheidingen aangelegd.Deze worden uitgevoerd
als hagen of begroeide schermen om het totale
bladoppervlak nog verder te vergroten. Dit ont-
werp is in samenspraak tussen kwaliteitsbeheer
groen, groenbeleid, uitvoering, milieu en steden-
bouw opgesteld zodat het aan ieders randvoor-
waarden voldoet.
SLOT
Luchtkwaliteit is een omvangrijk probleem in ste-
delijke gebieden. Een probleem dat lang niet vol-
ledig lokaal kan worden opgelost. De aanpak zoals
hier beschreven waarin ook groen een grote rol
speelt, is echter wel een aantrekkelijke aanpak
voor dat lokale niveau. Er worden immers meer-
dere doelen mee gediend. Niet alleen een bijdrage
aan de verbetering van de (lokale) luchtkwaliteit
maar ook een bijdrage aan natuurwaarden, leef-
baarheid en beeldkwaliteit van de stad.
BRONNEN
Gemeente Nijmegen. 2005. Rapportage Besluit
Luchtkwaliteit
Bruggen bouwen naar een duurzaam Nijmegen
2007-2010.Actualisatie Milieubeleidsplan Gemeen-
te Nijmegen
Gemeente Nijmegen: MER en bestemmingsplan
Stadsbrug
ES-consulting. 2007. Quick-scan. Inzet van beplan-
ting voor verbetering van de luchtkwaliteit.
Witteveen+Bos. 2008. MKBA Groenvoorzieningen
Gemeente Nijmegen
VOORSPELDE DALING FIJNSTOFCONCENTRATIE
Jaargemiddelde (µg/m3) Aantal dagen overschrijding
Zonder beplanting 30,68 32
Met beplanting 29,97 28
Globaal ontwerp groen
Nieuwe Dukenburgseweg
om de luchtkwaliteit
te verbeteren
(BS Consulting).

Veroniek Bezemer
Binnensteden zijn warme plek-
ken. Door hun grote dakopper-
vlak, muuroppervlak en asfaltop-
pervlak wordt veel zonnewarmte
opgenomen. En vanwege de com-
pacte bouw van veel binnenste-
den kan deze warmte ís nachts
maar moeilijk weer aan de lucht
afgegeven worden. Ook een ge-
brek aan groen zorgt voor meer
opwarming doordat verharde op-
pervlakken meer warmte opne-
men dan groen. Al met al loopt
het verschil in temperatuur tussen
binnenstad en buitengebied ís zo-
mers op tot circa vijf graden. Ver-
volgens wordt de noodzakelijke
afkoeling meer en meer gezocht
in airconditioners.
Het is groen en het
... geeft verkoeling en isolatie
26 G R O E N

UIT HET GROENPLAN
Groen draagt ook bij
aan klimaatbeheer-
sing. Bomen en plan-
ten compenseren met
CO2-opname voor een
deel de kooldioxide
die we veroorzaken
met ons energie- en
brandstofverbruik. In
de stad is het vaak een
paar graden warmer
dan in het omliggende
platteland. Dat komt
vooral omdat beton
en asfalt de warmte
vasthouden. Vooral
tijdens hittegolven
is dat een probleem.
Stedelijk groen kan
dan enige verkoeling
bieden. In compacte
buurten met weinig
groen bieden gevel-
groen en daktuinen
een uitkomst.
27G R O E N

28 G R O E N
Tegelijkertijd doet zich de situatie voor dat er in
de winter bij verschillende gebouwen energiever-
lies optreedt door slechte isolatie van huizen en
vooral daken. Met het milieubeleid richt Nijmegen
zich op dergelijke fenomenen van energiegebruik
en -verspilling en zoeken we naar oplossingen. De
toepassing van groene daken en groene wanden
levert zowel een bijdrage aan energiebesparing als
aan vergroening en verfraaiing van compacte bin-
nensteden.In het project GroeneAllure Binnenstad
(zie ook het artikel op pagina 42) is hiervoor al een
verkennend onderzoek gedaan naar de mogelijkhe-
den in de binnenstad. Voor ons als gemeente ligt
hier een taak om onder andere groen in te zetten
voor verbeterde isolatie van platte daken. Zowel
voor onze eigen gebouwen als voor informatie en
stimulans richting bewoners, woningbouwcorpo-
raties en noem maar op.In dit artikel laten we zien
hoe we daar mee omgaan.
STADHUIS
In 2007 is een deel van het dak van het stadhuis van
groen voorzien. Langs de rand staan bakken met
hoge beplanting die zichtbaar is vanaf de straat. In
het midden ligt een oppervlakte sedum in verschil-
lende kleuren. De beplanting heeft een drieledig
doel: verkoeling, isolatie en afkoppeling van regen-
water.En uiteraard is ook de beeldkwaliteit (zowel
vanuit het gebouw gezien als vanaf de straat) een
belangrijk voordeel van een groen dak. Met name
de ligging van Nijmegen op een stuwwal biedt veel
kansen voor zichtbare groene daken.
Naast een mooi en zichtbaar resultaat laat deze
pilot ook de samenwerking van verschillende ge-
meentelijke vakgebieden goed zien: groen, water
en milieu zijn allen betrokken bij dit project,zowel
vanuit beleid als vanuit de uitvoering.Een voordeel
in Nijmegen is wel dat deze thema’s allemaal in
dezelfde portefeuille van wethouder Jan van der
Meer zijn vertegenwoordigd.
Voor de realisatie van andere groene daken in de
binnenstad is uiteraard medewerking van huis- en
gebouweigenaren noodzakelijk. Daartoe is de ge-
meente al gestart met overleg met een aantal van
Daktuinlandschap
(illustratie
Buro Poelmans Reesink
Landschapsarchitectuur).

G R O E N
de woningbouwcorporaties in de binnenstad.Deze
partijen tonen interesse omdat het voor hun huur-
ders ﬁnanciële voordelen biedt.Voor de gemeente
zijn er natuurlijk de voordelen van het verder ver-
groenen van de binnenstad en verbetering van het
binnenstadsklimaat.
ADVIES VOOR BEWONERS
In 2008 starten we met het project ‘Wonen++’.
Via dit project kunnen bewoners advies inwinnen
voor het milieuvriendelijker maken van hun wo-
ning. Het gaat dan om concrete oplossingen zoals
isolatie, zuinige ketel en hemelwaterafkoppeling.
Ook groene daken worden binnen dit project on-
der de aandacht gebracht vanwege hun meervou-
dige functie (waterberging, isolatie en verkoeling).
Wonen++ geeft niet alleen advies maar bewoners
kunnen ook offertes aanvragen en zelfs de uitvoe-
ring uitbesteden. Vanuit de gemeente worden er
ook mogelijkheden voor subsidies aan gekoppeld.
Dit project sluit ook aan op de sinds kort verplicht
gestelde energielabels voor particuliere koopwo-
ningen.
THERMOGRAFISCHE BEELDEN
In het kader van de advisering van bewoners en
ondernemers is begin 2008 een vernieuwende aan-
pak ingezet. Met behulp van thermograﬁsche beel-
den (genomen vanuit een vliegtuig) is een aantal
wijken in Nijmegen gescand op energieverlies via
het dakoppervlak.Onderstaand beeld laat duidelijk
zien welke daken goed geïsoleerd zijn (blauw) en
welke daken energie verliezen (rood). Ook toont
de foto het vermogen van bomen om warmte vast
te houden.
Deze beelden zijn een krachtig middel in de com-
municatie naar bewoners en bedrijven (bijvoor-
beeld woningbouwcorporaties) om de noodzaak
van isolatie te laten zien en de voordelen die dat
vervolgens met zich meebrengt. Een lagere ener-
gierekening, meer comfort in huis en isolatie door
middel van een groen dak levert ook een bijdrage
aan het lokale klimaat, de luchtkwaliteit en de af-
koppeling/berging van regenwater.
De scans zijn in Nijmegen in de winter gemaakt om
Naast interne samen-
werking is voor der-
gelijke projecten ook
de samenwerking met
externe partijen van
belang. Denk daarbij
aan woningbouw-
corporaties, grote
bedrijven, etcetera.
Deze partijen bezitten
veel dakoppervlak
in Nijmegen en zijn
daarom uitermate
belangrijk om mee
samen te werken bij
de verbetering van
het klimaat in de stad.
Dat de voordelen van
een groen dak zich
vertalen in ondermeer
energiebesparing
(naast bijvoorbeeld
afkoppeling van re-
genwater, zie pagina
32) voor de eigenaar/
huurder van een pand
is natuurlijk bevorder-
lijk voor het gehele
proces.
29

30 G R O E N
Met behulp van thermogra-
ﬁsche beelden (genomen
vanuit een vliegtuig) is een
aantal wijken in Nijmegen
gescand op energieverlies
via het dakoppervlak. Dit is
de scan van de wijk Hatert.
energieverlies te ontdekken. Dergelijke scans kun-
nen ook in de zomer worden gemaakt om er juist
achter te komen welke daken het meeste opwar-
men.Een groen dak of een dak met een laag water
biedt ook hier weer een isolerende werking maar
het is ook mogelijk om de energie uit het opge-
warmde dak te halen en elders weer in te zetten.
GROENE WANDEN
Net als groene daken bieden ook groene wanden
verkoeling en isolatie. En dan hebben we het nog
niet eens over de verfraaiing van de omgeving.
Deze wanden zorgen voor een groen beeld zonder
veel ruimte te vergen. De watervoorziening van
dergelijke groene wanden kan worden geregeld
via afkoppeling van regenwater.Vanuit het project
Groene Allure Binnenstad probeert de gemeente
Nijmegen hier verder uitvoering aan te geven. Het
blijkt echter dat groene wanden onbekender zijn
dan groene daken.Vaak wordt nog gedacht dat het
groen de muur aantast zowel vanwege de groeiwij-
ze (wortels en andere manieren waarop een plant
zich verankert) als vanwege mogelijke vochtpro-
blemen. De verschillende inmiddels ontwikkelde
systemen hebben deze bezwaren over het alge-
meen niet.
De gemeente Nijmegen heeft zelf weinig wanden
ter beschikking in de binnenstad om deze een
groener aanzicht te geven en is daarom afhankelijk
van particulieren die hieraan mee willen werken.
Daarom wordt er nu onder andere overlegd met
woningbouwcorporaties en één van de Verenigin-
gen van Eigenaren in de binnenstad. Ook heeft de
gemeente een grote bewonersvereniging in de bin-
nenstad uitgenodigd om hun leden te enthousias-
meren voor gevelgroen.
Bij de introductie van groene wanden speelt de
beeldkwaliteit en de relatie met de architectuur
een wezenlijke rol.Vooral in de historische delen
van de Nijmeegse binnenstad, maar ook als het
gaat om wederopbouwarchitectuur, zijn de rand-
voorwaarden nog niet scherp gesteld ten aanzien
van groene wanden tegen bestaande gebouwen.
Pilot-projecten kunnen hierbij nuttig zijn om de

G R O E N 31
Philips heeft met het
ontwerp en de bouw
van hun nieuwe pand
in Nijmegen groen al
meegenomen op het
dak van hun parkeer-
garage. Vanwege de
verdiepte ligging van
de parkeergarage
en de hellingshoek
van het dak tot op
maaiveld is het groen
ook voor de omgeving
goed zichtbaar.
Een ander al langer
bestaand groen dak
bevindt zich op het
gebouw van kring-
loopwinkel Stichting
Overal in westelijk
Nijmegen.
stenig parkeerplein midden in het centrum te
veranderen in een parkje. Dit voegt onverharde
oppervlakte toe voor de inﬁltratie, groene opper-
vlakte voor minder opwarming van deze plek en
een aantrekkelijke open plek voor omwonenden
en bezoekers van de stad.
NIEUWE PROJECTEN
In de toekomst wil Nijmegen de voordelen van
groen in het kader van energiebesparing breder
toepassen. Dus niet alleen in de binnenstad, waar
de meeste opwarming plaatsvindt, maar ook in an-
dere delen van de stad.Dit geldt bijvoorbeeld voor
de jaren zestig stempelwijken in het westen van
Nijmegen.Daarnaast staat er nog een aantal nieuw-
bouwprojecten op stapel waarbij zowel sprake is
van platte daken als van intensieve bebouwing.
Door in dergelijke projecten groen in te zetten ter
verbetering van het lokale leefklimaat kunnen mo-
gelijk de problemen in de bestaande stad worden
voorkomen.
discussie hierover te gaan voeren en daarmee te
komen tot komen tot heldere kaders.Groene wan-
den moeten natuurlijk niet alleen maar op lelijke
gevels ergens achteraf terecht komen. Juist een
zichtlocatie is voor dergelijk groen van belang in
het stedelijk gebied.
EUREGIO-PROJECT FUTURE CITIES
Om meer onderzoek te kunnen doen en pilot-
projecten te kunnen opzetten, heeft de gemeente
Nijmegen samen met een aantal andere Europese
steden een subsidieaanvraag ingediend voor het
Euregio-project Future Cities.In dit Euregio-project
gaat het om projecten binnen de driehoek water,
groen en stadsklimaat. Het doel is om de komende
vijf jaar te werken aan integrale projecten (zowel
onderzoek als uitvoering) waarin groen en water
ingezet worden ten behoeve van het stadsklimaat.
Het gaat dan bijvoorbeeld om projecten als groene
daken, groene wanden en om de toevoeging van
meer oppervlakte groen voor de afkoppeling van
regenwater in het centrum. Bij dit laatste project
gaan we onderzoeken of het mogelijk is om een
Groene wand
(illustratie Buro Poelmans
Reesink Landschapsarchitectuur).

32 G R O E N
Het is groen en het
... helpt mee bij het vasthouden v
De ‘bedriegertjes’
op het Koningsplein
in het hart van de
stad.

G R O E N 33
UIT HET GROENPLAN
Doordat grote delen
van Nijmegen bestaan
uit infrastructuur en
bebouwing is het steeds
lastiger geworden
om regenwater in de
bodem te krijgen; het
stroomt nu meestal
direct naar het riool.
De afkoppeling van
regenpijpen is daarvoor
een belangrijke oplos-
sing. Groen draagt daar
ook aan bij; parken en
tuinen zijn immers niet
bebouwd en regenwa-
ter kan er zo de bodem
in. Daarmee wordt niet
alleen water geborgen,
maar het helpt ook
bij het herstellen en
in stand houden van
goede bodemcondities.
Ook kan de afkoppe-
ling van regenwater
een impuls vormen voor
natuurontwikkeling in
de stad. Ook in de ‘pol-
derwijken’ Dukenburg
en Lindenholt is veel
groen aangelegd. Het
regenwater loopt in dit
gebied echter naar de
vele vijvers.
‘Afkoppelen, beter gezegd niet aankoppelen, is het
meest eenvoudig te realiseren op nieuwbouwlo-
caties. Daar ligt geen bestaande infrastructuur die
afkoppeling bemoeilijkt.We kunnen de inrichting
van het gebied volledig afstemmen op de afvoer
van regenwater boven de grond’, zegt Ton Verhoe-
ven,beleidsadviseur Groen enWater bij de afdeling
Openbare Ruimte van de gemeente Nijmegen.Ook
kan in dergelijke situaties de combinatie met groen
beter worden vormgegeven. Dit groen wordt im-
mers ook nieuw ontwikkeld.
De Waalsprong, ten noorden van de Waal, is een
gebied waar op grote schaal nieuwbouw wordt ge-
pleegd. In dit gebied neemt water een bijzondere
plaats in.Vanwege de nieuwe woningen moet het
verhard oppervlak worden gecompenseerd door
de aanleg van waterberging.Door de wijken en het
landschap eromheen wordt daarom een bijzondere
kringloop voor regen- en kwelwaterafvoer aange-
legd. Goten, groene wadi’s en singels bepalen het
straatbeeld in de Waalsprong.Als de Waalsprong af
is (naar verwachting omstreeks 2020) staan deze in
verbinding met twee grote waterplassen die wor-
den aangelegd tussen de woonkernen Oosterhout
en Lent. Deze plassen maken weer deel uit van de
Landschapszone; een groen en parkachtig recrea-
tiegebied in de Waalsprong.
WATER IN ARABISCHE DALEN
Een wadi, het Arabische woord voor ‘dal’, is een
ondiepe groenstrook die regenwater opvangt en
in de grond laat zakken. Een wadi bestaat uit een
filterbed (kleikorrels in filterdoek, afgedekt met
een laag waterdoorlatende teelaarde) dat zorgt
voor de zuivering van het water en een buis
(drain) die zorgt voor de afvoer van het water
naar de singels. Wadi’s staan meestal droog. Bij
kleine of korte buien stroomt het relatief schone
regenwater van daken,voet- en fietspaden en van
rustige straten via een stelsel van goten naar de
wadi’s. Het vuil van de daken en straten -voorna-
melijk zand en bladafval- blijft achter in het gras
van de wadi. Bacterieën zorgen voor verdere zui-
vering van het water. Het water zakt vervolgens
weg, wordt gefilterd en stroomt via de onder-
grondse drain naar de singels en (in de toekomst)
de waterplassen. Om te voorkomen dat de wadi
overloopt,liggen er in de wadi verhoogde putten.
Deze zogenaamde ‘slokops’ voeren het overtol-
lige water rechtstreeks af naar de drainagebuis.
Pieter-Jan de Jong
Door de nieuwe Wet Gemeentelijke Watertaken (WGW) hebben ge-
meenten sinds 1 januari 2008 een zorgplicht voor de inzameling en
verwerking van grondwater. Daarnaast zijn de zorgplichten voor re-
genwater en afvalwater gescheiden. Deze scheiding komt voort uit de
praktijk: in het stedelijk waterbeheer wordt steeds vaker gekozen voor
het gescheiden afvoeren en bergen van het relatief schone regenwa-
ter; ook in Nijmegen wordt intensief gezocht naar de mogelijkheden
van afkoppeling van regenwater. Door de ligging van de stad (op de
rand van een stuwwal) is de manier waarop Nijmegen met de afkoppe-
ling van regenwater omgaat, even creatief als divers te noemen. Groen
speelt hierbij in steeds meer afkoppelprojecten een belangrijke rol.
Door de nieuwe Wet Gemeentelijke Wate
n van regenwater
1 droge
rivierbedding
in woestijnland

34 G R O E N
Labyrint Waalkade. BESTAANDE STAD
Niet alleen in de nieuwbouwwijken van Nijmegen
wordt afkoppeling toegepast,ook in de oudere wij-
ken van Nijmegen met een gemengd riool wordt
met name in geval van straat- of rioolrenovatie
gekeken naar mogelijkheden om het regenwater
gescheiden af te voeren. De wijk Grootstal leent
zich vanwege het reliëf bij uitstek voor afkoppe-
ling. Zo is in de wijk een ecologische wadi inge-
richt met bewegende kunstwerken. Het regenwa-
ter stroomt naar een ondergrondse leiding. Zodra
deze leiding vol is,stroomt het water naar de wadi.
Bij de uitstroompunten is een kunstwerk geplaatst.
Uitstromend water zorgt ervoor dat een waterwiel
in de lucht in beweging komt. Het water komt uit-
eindelijk terecht in de wadi in het midden van de
groenstrook en zakt daar weg in de bodem.De rest
van de groenstrook is een kruidenberm met wan-
delpaden en enkele rotspartijen.
Op een andere locatie in Grootstal is het natuurlijke
verval gebruikt om water te leiden naar inﬁltratie-
plaatsen in grote gazonvlaktes.Deze gazons liggen
als groene scheggen in de wijk en zijn van alle kan-
ten toegankelijk.In de trottoirband zijn langs de ga-
zons verlagingen aangebracht waar het regenwater
doorheen stroomt richting droogvallende poelen.
Blauwe verlaagde vlakken in de rijweg markeren
de oversteekplaatsen van het regenwater; de naam
‘blauwbekkens’was geboren.
‘Voordat we met afkoppelen van start gaan,
zoekt het WaterServicePunt Nijmegen (het WSP
wordt gesteund door de ‘waterpartners’ van de
gemeente Nijmegen (waterschap Rivierenland,
Vitens,provincie en Rijkswaterstaat) en is onder-
gebracht bij de SOM onderwijs- en milieuprojec-
ten,red.) contact met om- en aanwonenden’,ver-
telt Verhoeven.‘Mensen krijgen een uitnodiging
voor een inloop- of informatiebijeenkomst,infor-
matie over afkoppelen en een enquêteformulier
waarop zij hun interesse en wensen kenbaar
kunnen maken.Daarna krijgen mensen een brief
op het moment dat het project start,als het WSP
op huisbezoek komt voor de aanleg van de af-
koppelvoorzieningen en op het moment dat het
project is afgerond.Met deze laatste bedankbrief
wordt een evaluatieformulier meegestuurd.’
‘Over het algemeen krijgen de afkoppelingspro-
jecten veel bijval.Zelfs,of ik moet zeggen,júist in
de lagere inkomenswijken als Hatert met relatief
veel sociale woningbouw. Projecten in hogere
inkomenswijken in bijvoorbeeld in Nijmegen-
Oost verlopen wat stroever; mensen hechten
daar sterk aan hun eigen -riante- voortuin en de
manier waarop die is ingericht. Een eenvoudige
meterslange afwateringsgoot past vaak niet in
dat plaatje.Terwijl er vele manieren zijn om de
afwatering in te passen.’

G R O E N 35
In het heuvelachtige en ‘stenige’ Nijmegen-Oost is
veel behoefte aan afkoppeling van regenwater.Tot
op heden is het regenwater ondergronds gebor-
gen in doorlatende rioolbuizen. Dit is een relatief
dure oplossing. Mede daarom kijkt de gemeente
actief naar autonome kansen om het water boven-
gronds -in de openbare ruimte- te bergen.Verhoe-
ven:ìRecentelijk zijn stroomgebiedsvisies gemaakt,
die de afstroomroute van het regenwater in kaart
brengen en laten zien waar het water uiteindelijk
samenkomt. Met name op of rond die verzamel-
plekken kijken we naar de mogelijkheden van het
gebruik van groen dat als inﬁltratielocatie dienst
kan doen.î
GROENE ALLURE
In de stenige binnenstad zijn de locaties voor groen
schaars.In het kader van het project Groene Allure
Binnenstad zoekt de gemeente naar locaties voor
de aanleg van groen. De combinatie met groen
maakt de samenhang in de natuurlijke systemen
in een compacte stad namelijk goed zichtbaar.Ver-
hoeven geeft aan dat het niet eenvoudig is ruimte
te vinden voor groen in de binnenstad:“Als er al een
locatie in beeld is voor de aanleg van groen, moet
die de strijd aan met andere belangen,bijvoorbeeld
parkeren of wonen.Maar er is een kentering zicht-
baar; een eerste peiling heeft uitgewezen dat men-
sen in de binnenstad bereid zijn hun auto elders te
parkeren als dat betekent dat ze groen ervoor in
de plaats krijgen. Dit soort kansen willen we dan
meteen aangrijpen om weer een deel van de bin-
nenstad af te koppelen.”
Binnen het project Groene Allure Binnenstad
wordt ook gekeken naar andere mogelijkheden om
afgekoppeld water op te vangen, en wel door het
toepassen van groen op daken en muren.“Groen

36 G R O E N
heeft water nodig en houdt het vast.We onderzoe-
ken dan ook de mogelijkheden om water op platte,
groene daken vast te houden”, aldus Verhoeven.
“Juist in de stenige binnenstad willen we groen en
water duidelijk inzetten om het microklimaat te
verbeteren.”
GROEN OP HET STADHUIS
Concrete projecten zijn onder andere de vergroe-
ning van een deel van het dak van het stadhuis en
een wijkcentrum en de plaatsing van bomen op
het marktplein die van afgekoppeld water worden
voorzien. Dit water is afkomstig van het dak van
het naastliggende winkelpand en wordt onder de
bomen in een reservoir opgeslagen. Over groene
daken in combinatie met afkoppelingsmogelijkhe-
den voert de gemeente overleg met verschillende
woningbouwcorporaties en andere betrokkenen.
Daarnaast wordt het thema opgepakt in het kader
van een grote milieuadviescampagne voor bewo-
ners van Nijmegen;het project Wonen++ adviseert
Nijmegenaren over concrete milieumaatregelen in
en om hun eigen huis (isolatie, afkoppeling, ener-
giebesparing).
Ook bij de grote inbreidingsprojecten in de oude
stad, zoals Plein 44, Hessenberg en St. Josephhof,
moet de regenwaterafvoer worden gescheiden.
Vaak is er geen ruimte om regenwater bovengronds
te bergen, al wordt het regenwater wel zichtbaar
afgevoerd. Bij het Waalfront is dat echter wél het
geval. In het Masterplan hebben architecten na-
drukkelijk veel groen ingepast.Een en ander in een
open dialoog met de burger. Zo worden bovenop
de ondergrondse parkeergarages groene parken
aangelegd en wordt het voormalige Fort Kraaijen-
hof, dat nu nog verborgen ligt onder de bestaande
industriepanden, weer zichtbaar gemaakt. Twee
grachten, deels droogvallend, gaan dienen voor
de berging van regenwater. Een overloop wordt
gemaakt naar een stelsel van vijvers, dat naast de
nieuwe stadbrug komt te liggen. Ook bij de indu-
striële herontwikkeling daaromheen wordt volop
groen gebruikt voor bovengrondse inﬁltratie van
regenwater. Bij de nieuwe parkeergarage onder de
Schaeck van Mathonsingel wordt regenwater zicht-
baar afgevoerd in een waterkunstwerk in de vorm
van een cascade.
ZICHTBAARHEID
“Zichtbaar water communiceert goed”, stelt Ver-
hoeven. “Het zorgt voor bewustwording en daar-
mee voor draagvlak om samen goed voor het even-
wichtige ecologische systeem in de leefomgeving
te zorgen.” Nijmegen heeft de laatste jaren al veel
geïnvesteerd in het zichtbaar maken van water in
de binnenstad.‘Wereldberoemd’ in Nijmegen om-
streken zijn de zogenaamde Bedriegertjes op het
Koningsplein. Regenwater wordt er opgevangen
in een ondergronds bassin en van daaruit als fon-
teintjes omhoog gespoten.De Bedriegertjes zorgen
voor een zichtbaar, speels en levendig element in
het straatbeeld.Een ander voorbeeld van zichtbaar
water in het hart van Nijmegen is de verlichte cas-
cade op de steile Stikke Hezelstraat die uitmondt in
het waterkunstwerk Wateris. Ook op het centrale
plein bij centraal-wonenproject De Kastanjehof
en op het Labyrint op de Waalkade is met succes
water zichtbaar gemaakt en tegelijk een speelplek
gecreëerd voor kinderen.
Met het oog op de zichtbaarheid van water en ver-
groting van de waterbeleving zijn in Dukenburg en
Lindenholt onlangs diverse vijvers heringericht. In
Lindenholt wordt bovendien een nieuwe water-
speelplaats aangelegd.Water en groen spelen in die
wijken een zeer prominente rol.Verhoeven:“Deze
wijken in het zuidwesten van Nijmegen hebben
te maken met kwelwater uit het Maas-Waalkanaal.
Zonder groen zouden deze wijken binnen de kort-
ste keren onderlopen.”
Woonpark Oosterhout.

G R O E N 37

38 G R O E N
Janine Adriaansens
De broedende merel op het Keizer Karelplein,
de zandhagedis aan de buitenrand, het is allemaal
stadsnatuur. Hoe ga je daar mee om? Stadsecoloog
Gerda Hendriks is al veertien jaar betrokken bij
het beleid voor natuur en groen in de stad.“We be-
schermen wat bijzonder is en zoeken naar kansen
voor meer natuur.Maar een stad is vooral een plek
voor mensen.We zoeken daarom steeds naar de ba-
lans tussen de belevingswaarde voor de mens en
de ecologische waarde van de stadsnatuur.”
OMGAAN MET STADSNATUUR
Naast ambities hebben we natuurlijk ook te maken
met de natuurwetgeving. Hiervoor zijn een aantal
beleidsproducten opgesteld:de Richtlijn Natuur en
de daaruit voortvloeiende Natuurwaardenkaart en
de Natuurkalender. In de richtlijn staat op welke
wijze er binnen projecten rekening moet worden
gehouden met de aanwezige natuurwaarden. Zo
wordt duidelijk welke procedures moeten worden
gevolgd, niet alleen binnen de gemeentelijke orga-
nisatie,maar ook door alle externe initiatiefnemers.
De bijzondere ligging van Nijmegen op een kruispunt van het
rivierengebied, de hogere zandgronden en het stuwwallen-
complex zorgen er voor dat niet alleen rondom de stad, maar
ook binnen de stadsgrenzen een grote verscheidenheid aan
leefmilieus voor planten diersoorten aanwezig is. De natuur
houdt immers niet op aan de grens van de stad.
De bijzondere ligging van Nijmegen op een kruispunt van het
Het is groen en het
... is puur natuur
STADDIJK
In het zuidwesten van Nijmegen vormt Stadspark Staddijk de overgang van
stad naar natuur.Het park is aangelegd tussen 1970 en 1980 als uitloopgebied
voor Dukenburg. De verweving van sportterreinen en parkdelen in dit park
is uniek.De verschillende onderdelen zijn niet afgeschermd met hekwerken,
maar de recreant kan tussen de sportvelden doorlopen. Bij het ontwerp is
goed gekeken hoe het landschap er vroeger heeft uitgezien: de loop van de
Maas is te herkennen in de waterpartijen en enkele oude bospercelen zijn ge-
handhaafd. Met 30 hectare stadspark en 30 hectare natuurpark en 17 hectare
sportvelden is Staddijk zeer geschikt voor allerlei vormen van recreatie,sport
en natuurbeleving.Sinds april 2002 grazen er 250 schapen in een deel van het
park om onder andere te zorgen voor een grote variatie in planten.
Stadspark Staddijk.
Julianapark.

G R O E N 39
UIT HET GROENPLAN
Natuur komt niet
alleen voor in groene
gebieden buiten de
stad maar juist ook
op allerlei plekken in
de stad. In feite kan
elk stukje stadsgroen
als natuur worden be-
schouwd worden: het
groeit en leeft immers.
Uit diverse inventari-
saties blijkt dat er in
Nijmegen verschillende
bijzondere soorten
planten, dieren en
vogels aanwezig zijn:
er staan zeldzame
orchideeën en meer
dan 700 verschillende
soorten paddenstoelen
in Stadspark Staddijk,
Wilde Averuit komt
voor in de Spoorkuil,
er staan Voorjaars-
helmbloemen in
het Valkhofpark en
omgeving, er vliegen
IJsvogels in Linden-
holt en Dukenburg,
vleermuizen wonen in
het Bosje van de Baron
en er nestelt al enkele
jaren een Slechtvalk op
de energiecentrale.
Op deze wijze wil de gemeente in een vroeg sta-
dium de aanwezige en potentiële natuurwaarden
mee laten wegen bij de diverse ruimtelijke plan-
nen. In de Natuurwaardenkaart is aangegeven wel-
ke delen van de stad hoge natuurwaarde bezitten
of juist een gemiddelde waarde kennen. Omdat de
hele stad niet gebiedsdekkend geïnventariseerd is,
zal bij een project altijd nader onderzoek naar de
natuurwaarden noodzakelijk zijn.
Ook bij het beheer en onderhoud van de openbare
ruimte moet er rekening worden gehouden met de
natuur in de stad. Hiervoor is een natuurkalender
ontwikkeld als planningsmiddel bij diverse onder-
houds- en aanlegwerken in het openbare gebied.
VLEERMUIZEN
Kennis van de aanwezige natuurwaarden en eco-
logische structuren is vooral van belang bij de be-
oordeling van locaties voor nieuwbouwprojecten.
Groene structuren zoals bomenlanen en singels
zijn van grote waarde voor onder andere vogels,
vlinders en vleermuizen om van het ene in het an-
dere gebied te kunnen komen. Doorsnijding van
dergelijke structuren wordt dan ook zoveel mo-
gelijk voorkomen. Versterking van verschillende
groene structuren staat de komende jaren op de
agenda.
Ook de leefgebieden (bijvoorbeeld oude bosperce-
len) van vleermuizen en vogels hebben bijzondere
aandacht. “We willen deze dieren graag handha-
ven in de stad, daarvoor moeten we hun routes en
slaapplaatsen in kaart brengen,” vertelt Hendriks.
“Ook geven we tips mee bij nieuwe bouwontwik-
kelingen.Afgelopen jaar adviseerden we de ontwik-
kelaar bij een nieuwbouwlocatie in Dukenburg om
in het nieuwe gebouw rustplekken voor vleermui-
zen te maken.”
Een ander mooi voorbeeld van een project waarbij
de aanwezige natuurwaarden een rol hebben ge-
speeld bij de planontwikkeling is een nieuw aan te
leggen rotonde bij de Neerbosscheweg.Deze is op-
geschoven omdat er een broedkolonie van vleer-
muizen in het nabijgelegen bosgebied zit.
BELEVEN VAN HET GROEN
Natuur in de stad speelt geen vanzelfsprekende
rol bij het groenbeleid. Door de jaren heen is er
steeds op een andere manier naar groen in de stad
gekeken. Bij het slechten van de stadswallen in de
19e eeuw zijn de grote parken aangelegd. Zo ont-
stonden het Kronenburgerpark, het Valkhofpark
en het Hunnerpark.Het was vooral ëkijkgroení,het
moest vooral mooi zijn. In de jaren dertig wordt
het volkspark de Goffert aangelegd, een echt ge-
bruikspark met een centrale ligweide en diverse
functies daaromheen.In de jaren zeventig ontstaan
de grote woonwijken‘over het kanaal’:Dukenburg
en Lindenholt.Hier komt veel openbaar groen,wat
snel body moest krijgen: het bosplantsoen met
vooral inheemse soorten wordt geïntroduceerd.
Het groen moet dan natuurlijker en wilder over-
komen. Achteraf bleek dat deze beplantingsvorm
op relatief kleine percelen ook zijn nadelen had
vooral voor de sociale veiligheid..
NATUURLIJK GROENBEHEER
In de jaren negentig komt aandacht voor duur-
zaamheid en gezondheid in beeld. Nijmegen stopt
als één van de eerste steden met het gebruik van

40 G R O E N
chemische onkruidbestrijdingsmiddelen in het
groen én op de verhardingen. Door minder vaak
te maaien en niet overal het onkruid weg te halen,
komt er meer plek voor wilde planten en kruiden.
Geen strakke heesters meer en kortgeknipt gras,de
natuur krijgt meer ruimte.Waar het groen een re-
presentatieve uitstraling moet hebben, wordt wel
vaak gemaaid en geschoffeld. In de breedte kan
dit beleid op veel steun van de bewoners rekenen,
maar er zijn ook bewoners die vinden dat sommige
plekken er slordig uitzien en dat het onkruid rom-
mel aantrekt. De komende tijd gaan we kijken hoe
we dit dilemma kunnen oplossen.
GROENE AMBITIES
Vooral in de afgelopen jaren kijkt de stad met meer
brillen naar het groen, blijkt uit het beleidsplan
De Groene Draad uit 2007. Gerda Hendriks: “We
koesteren natuurwaarden in de stad en ontwikke-
len deze verder op plekken waar ze goed tot hun
recht komen zoals Park Staddijk, de stuwwal, de
uiterwaarden, de spoorlijnen en de bosrijke stads-
randen. Daarnaast gaat het ons ook om de combi-
natie met andere ambities en doelstellingen.Groen
is mooi, maar het is er vooral voor de mens, zowel
voor natuurbeleving als sport en ontspanning.We
kijken nu verder dan alleen naar de planten en
de dieren.We kijken ook naar het nut voor de op-
vang van hemelwater, het opnemen van fijnstof en
verkoeling van de stenen omgeving. Zo faciliteert
de gemeente bijvoorbeeld groene daken en meer
groen tegen de gevels in het project Groene Allure
Binnenstad uit 2007.” De recreatieve mogelijkhe-
den worden versterkt door routes te verbeteren
met het omliggende landschap.Samen met het Wa-
terschap worden de oevers van de vijvers aange-
pakt. De strakke beschoeiingen wordt vervangen
door aflopende oevers met riet en planten. Ook
stimuleert Nijmegen bewoners die groen beheren
in de stad van boomspiegels en geveltuintjes tot
kleine bosgebiedjes. Zij zorgen voor een grotere
diversiteit aan soorten in de stad.
De verandering in beleving van het groen en na-
tuurwaarden spreekt Gerda Hendriks aan.“Ik merk
dat het onderwerp groeit in de belangstelling van
bewoners en bestuurders. Dat is onder andere te
zien door de uitbreiding van de capaciteit voor
‘groen’ bij de gemeente. Groen zit in de lift. En
we hebben een actieve wethouder met een groen
hart.”
NATUURTUIN BOTTENDAAL
In de Natuurtuin Bottendaal zorgen bewo-
ners voor het groen. De tuin met een opper-
vlakte van 1.800 m² ligt op het voormalig ter-
rein van een kartonnagefabriek in Bottendaal,
een wijk, ontstaan aan het eind van de vorige
eeuw, met een hoge bebouwingsdichtheid
en weinig groen, grenzend aan het spoor.
De gemeente Nijmegen wilde op het vrijge-
komen terrein aanvankelijk woningbouw re-
aliseren, maar wijkbewoners keerden zich in
een vroeg stadium tegen verdere bebouwing.
Al tijdens de eerste inspraakbijeenkomst werd
de wens geuit er een natuurtuin aan te leggen..
Na veel overleg en twee jaar hard werken door
vrijwilligers is op 2 juli 1994 de Natuurtuin Bot-
tendaal officieel geopend. Naast de ecologische
functie vervult de Natuurtuin ook een belang-
rijke sociale functie. Orchidee

G R O E N 41
EEN UNIEKE OPGAVE VOOR REALISATIE VAN DE STADSBRUG
De gemeente Nijmegen realiseert een tweede Stadsbrug over de Waal. Het tracé van de Stadsbrug
doorsnijdt daarbij de Oosterhoutse waarden. Dit uiterwaardgebied is aangewezen als beschermd na-
tuurgebied in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn.
Uit de milieueffectrapportage bleek dat de Stadsbrug leidt tot negatieve ecologische effecten op de
natuurwaarden in de uiterwaarden. Deze effecten moeten in het kader van de Natuurbeschermings-
wet op een andere plaats worden gecompenseerd.Het gaat om een aanzienlijk areaal:ruim 36 hectare.
In totaal moeten drie verschillende habitats worden gecompenseerd:ganzenfoerageergebied,stroom-
dalgrasland en moeras, rivieroevers en -slikken. Zeker voor de eerste twee habitats heeft Nederland
een bijzondere verantwoordelijkheid,omdat deze in internationaal opzicht zeldzaam zijn.
Met de uitwerking en realisatie van deze compensatieopgave op deze schaal is Nijmegen één van
de eerste in Nederland. Mede om die reden bleek het noodzakelijk een beoordelingssystematiek te
ontwikkelen om de waarde van potentiële compensatiegebieden objectief te kunnen toetsen.Van het
project gaat dan ook in nationaal opzicht een belangrijke voorbeeldwerking uit. Om deze reden zijn
zowel het bevoegd gezag (de provincie Gelderland) als het Ministerie van LNV betrokken in de opzet
van deze systematiek.
Broekwijken.

42 G R O E N
Jeroen Balemans
Op het Nijmeegse stadhuis wordt het
wel gekscherend de groene variant van
‘extreme make-over’ genoemd: het plan
Groene Allure Binnenstad.
De gemeente Nijmegen besloot vorig jaar
het groen in de binnenstad een stevige
impuls te geven. Grote delen van het
centrum zijn de laatste jaren opgeknapt,
maar afgezien van het inpassen van mo-
numentale bomen in deze projecten en
een opknapbeurt van het beroemde Kro-
nenburger Park is er weinig aandacht ge-
weest voor het verfraaien van de stad via
begroeiing.
Het is groen en het
... maakt de stad mooier
Visitekaartje
van de stad
mag wel wat
groener
Broerstraat
(foto: Buro Poelmans
Reesink Landschaps-
architectuur).

G R O E N
UIT HET GROENPLAN
Voor burgers is de kwa-
liteit van de woonom-
geving sterk bepalend
voor hun woonplezier.
Uit onderzoek blijkt
regelmatig dat groen
in de directe woonom-
geving een belangrijke
voorwaarde is om in
een bepaalde buurt te
gaan wonen. Daarnaast
speelt een groene om-
geving buiten de stad
ook een belangrijke rol
in de keuze voor een
woonplaats. De gevari-
eerde groene omgeving
waarin Nijmegen ligt is
zo’n unieke kwaliteit.
Het imago van onze
stad is ook belang-
rijk om toeristen en
bezoekers naar de stad
te trekken. Uit ons
eigen onderzoek blijkt
dat de binnenstad de
belangrijkste factor is in
het toeristisch aanbod.
Naast het historische
van de stad, waardeert
men juist de gezel-
ligheid en sfeer, als
optelsom van een groot
aantal factoren (horeca-
aanbod, winkelgebied,
studentenbevolking,
gemoedelijke sfeer). Dit
stedelijke aanbod vindt
een sterke aanvulling
in de mogelijkheden
van het natuurtoerisme
(ﬁetsen en wandelen).
Dit levert gecom-
bineerd met eten,
drinken en uitgaan in
de binnenstad een at-
tractief aanbod op.
Palmen op de trappen van
de Waal naar de stad.
43

44 G R O E N
Gladiolen voor het station
van Nijmegen. Gladiolen
horen bij de Vierdaagse,
de wandelaars worden op
de laatste dag feestelijk
binnengehaald met bossen
gladiolen.
“Dat is jammer, want de binnenstad is meer dan
een gebied met winkels en bedrijvigheid;er wonen
ook veel mensen en de winkels,horeca,en culture-
le instellingen in de binnenstad trekken natuurlijk
ook veel bezoekers. Kortom, het is de huiskamer
van de stad”, zegt Veroniek Bezemer, beleidsamb-
tenaar groen bij de gemeente. En die huiskamer
kan dus wel wat extra bomen,bloemen en planten
gebruiken.“Bewoners en bedrijven in de binnen-
stad vinden dat ook.Nijmegen staat bekend om de
mooie natuur rondom de stad maar daar zie je niet
veel van terug ín de stad.We hebben de groene al-
lure van de prachtige historische parken en singels
rondom het centrum. Die zou echter veel meer
moeten doordringen in de rest van de binnenstad
zodat je overal een mooie mix van architectuur,
monumenten en groen kunt ervaren.Juist die com-
binatie zorgt voor een aantrekkelijk hart van de
stad waar mensen graag vertoeven.”
In opdracht van het college van burgemeester en
wethouders vroeg Bezemer daarom aan Buro Poel-
mans Reesink Landschapsarchitectuur een ideeën-
boek op te stellen voor de binnenstad.
Aan de hand van het ideeënboek wil de ge-
meente samen met bewoners, ondernemers
en andere betrokkenen aan een groenere bin-
nenstad werken. Hiervoor is dit jaar en vo-
rig jaar in totaal 600.000 euro beschikbaar.
In het ideeënboek, een 65 pagina’s tellend docu-
ment vol referentie- en impressiebeelden, wordt
uiteengezet hoe op uiteenlopende manieren groen
op een innovatieve manier kan worden toege-
voegd aan het centrum, of hoe historische groen-
structuren kunnen worden hersteld.Te denken valt
daarbij aan het herstellen van het groen aan de 19e
eeuwse singels, een uitbundige gladiolenmarkt op
het plein voor Centraal Station (uiteraard tijdens
de Nijmeegse Vierdaagse), geveltuinen,‘postzegel-
parkjes’ op plekken die nu nog als parkeerplaats
worden benut,en verplaatsbaar groen.
Bezemer: “Omdat het centrum ﬂink is bebouwd
en veel verschillende functies herbergt, is het niet
makkelijk om plek te maken voor groen.We moe-
ten creatief omgaan met de beperkte mogelijkhe-
den die de binnenstad biedt. Vandaar dat in het
ideeënboek met name is gekeken naar de kansen
van klimplanten en ander verticaal groen, mobiel
groen en daktuinen.”
Inmiddels is een aantal projecten uitgevoerd. Ter
hoogte van de terrassen op de nieuwe Arsenaal-
plaats en op deVeerpoorttrappen die naar deWaal-
kade leiden, is een aantal wintervaste palmbomen

G R O E N 45
De Veerpoorttrappen nu en in de
toekomst (foto en illustratie:
buro Poelmans Reesink
Landschapsarchitectuur).

46 G R O E N
NIJMEEGSE TUINENWEDSTRIJD
Cadeaubonnen voor een tuincentrum en
een oorkonde. Dat ontvingen de 6 win-
naars van de tuinenwedstrijd van de ge-
meente Nijmegen op 9 oktober 2007 uit
handen van wethouder Jan van der Meer.
Daarnaast betaalde de gemeente 500 euro
mee aan het verfraaien van het groen in
de Jacob Canissstraat, de winnaar van de
straatprijs.
In het voorjaar van 2007 schreef de ge-
meente Nijmegen een tuinenwedstrijd uit
onder zijn inwoners. Ruim vijftig bewo-
ners schrevenzich in voor deze competitie
voor de mooiste tuin of balkon en gevel-
tuin.Daarnaast deed een aantal straten een
gooi naar de prijs voor de groenste straat.
Aan de deelname waren de volgende
voorwaarden verbonden:
Groen: minimaal 50 procent van de tuin-
oppervlakte dient beplant te zijn;
Planten en dieren: het heeft de voorkeur
als bij de beplantingskeuze/inrichting re-
kening is gehouden met diervriendelijke
soorten, zoals vlinderplanten, en/of ge-
bruik gemaakt wordt van een aantal in-
heemse (‘wilde’) planten;
Chemische middelen: in de tuin en op de
verharding worden geen chemische be-
strijdingsmiddelen gebruikt.
Met de wedstrijd wil de gemeente bewo-
ners stimuleren om steenoppervlak te
vervangen door groen en de tuinen te ver-
fraaien met mooie planten. Groen zorgt
immers voor een gezondere en prettiger
leefomgeving, en draagt bij aan de leef-
baarheid in de wijken.
Het idee voor de tuinenwedstrijd komt
van stadsecoloog Gerda Hendriks. “De
laatste jaren worden vaak diverse soorten
sierstenen en tegels gebruikt omdat dit
zogenaamd ‘onderhoudsarm’ zou zijn“,
constateert ze.“Schuttingen en verhardin-
gen voeren vaak de boventoon en alleen
aan de randen staan nog enkele planten.
Toch hoeft het gebruik van meer planten
en minder verharding niet altijd te bete-
kenen dat veel onderhoud noodzakelijk
is. Daarvoor hebben we geprobeerd aan-
dacht te krijgen via de tuinenwedstrijd.
Want door de ruimte ‘slim’ in te richten
en gebruik te maken van de eigenschap-
pen van planten hoeft een groene tuin
ook weinig onderhoud te vergen.”
De respons voor de tuinenwedstrijd was
groot.Circa vijftig tuineigenaren meldden
zich aan, en radioprogramma’s als Vroege
Vogels, NRC Handelsblad, dagblad De
Gelderlander, omroep Gelderland en het
plaatselijke weekblad de Brug besteed-
den aandacht aan de wedstrijd. Of het er
daadwerkelijk toe heeft geleid dat Nijme-
genaren de tegels uit hun voortuin heb-
ben verruild voor planten durft Hendriks
niet te zeggen.“De deelnemers van 2007
waren allemaal mensen die van tuinieren
houden. Maar ik hoop dat de wedstrijd
én de media-aandacht die we hebben ge-
kregen eigenaren van ‘versteende’ tuinen
heeft aangezet tot groene daden!”
Uiteraard wordt de tuinenwedstrijd ook
dit jaar weer gehouden.

G R O E N 47
neergezet. Het dak van het stadhuis heeft binnen-
kort (Bezemer:“ook goed uit klimaattechnisch oog-
punt”) een groene dakbedekking, en op de Grote
Markt van Nijmegen werden zieke kastanjebomen
vervangen door flinke lindebomen zodat het beeld
meteen werd verfraaid.
“De bewoners van de Grote Markt waren van het
begin af aan laaiend enthousiast, en wethouder
Jan van der Meer noemde het bij de opening de
Nijmeegse variant op ‘Unter den Linden’,” lacht
Bezemer. Het komende jaar staat weer een aantal
projecten op stapel.
“Bij de herinrichting van de ringstraten (de klei-
nere winkelstraten aan de rand van het centrum
waar zich veel speciaalzaken bevinden) wordt na-
drukkelijk gekeken naar het inpassen van bomen
en korven van waaruit klimplanten langs winkel-
gevels omhoog kunnen groeien. Ook treden we
in overleg met de eigenaren van een pand op een
prominente plek in de binnenstad om te kijken of
we hun schoorsteen kunnen laten begroeien.Deze
´groene´ schoorsteen zou als inspirerend voor-
beeld kunnen dienen van hoe je een versteende
hoek van de stad kunt opfleuren. Ook met de cor-
poraties praten we over groene daken en groene
wanden van hun panden in de binnenstad,en eind
april houden we een groenmarkt waarmee we
bewoners en bedrijven in de binnenstad willen
mobiliseren om zelf ook aan de slag te gaan met
groen.”Dat klinkt als veel overleg maar relatief wei-
nig daden.“Dat klopt, we investeren dit jaar heel
veel in overleg”, beaamt Veroniek Bezemer.“Er zijn
zoveel partijen in de binnenstad dat het een lastige
plek is voor innovatieve ideeën. Om iedereen op
één lijn te krijgen,dan ben je even bezig.Daarnaast
zie je dat mensen hier en daar nog koudwatervrees
hebben. Mensen zijn bijvoorbeeld bang dat, als ze
met klimop aan de slag gaan, hun muur eraan gaat.
Maar als je de juiste materialen en plantsoort ge-
bruikt,hoef je daar helemaal niet bang voor te zijn.
We hebben tijd en voorbeeldprojecten nodig om
bekendheid te krijgen voor het project en om het
vertrouwen te winnen.”
Veroniek Bezemer weet zeker dat er ook daadwer-
kelijk kan worden geoogst en dat de stad ook echt
aan groene allure gaat winnen.“Het wordt al op-
gepikt.We zijn bijvoorbeeld benaderd door winke-
liers van winkelcentrum Molenpoort om de omge-
ving van het parkeerdek boven het winkelcentrum
te vergroenen.Wij zien dat wel zitten. Het is toch
een entree van de stad die kan worden opgeleukt.
En woningcorporaties zijn zeer geïnteresseerd in
het vergroenen van hun daken.We hebben,wat dat
betreft, ook geluk met de actuele klimaatdiscussie.
Groene daken leveren dan natuurlijk een flinke be-
sparing op qua isolatie. Maar corporaties doen zo-
iets pas als ze hun dak gaan vernieuwen, dus soms
is het ook een kwestie van geduld.”
Tuinenwedstrijd in de Jacob Canisstraat.
Het Kronenburgerpark
met op de achtergrond
de Kruittoren.
Onder: In het Kronenburgerpark
aan de rand van het historische centrum
waan je je even helemaal buiten.

Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008

Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (7)

Semelhante a Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008

Semelhante a Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008 (20)

Vakblad Groen themanummer Nijmegen mei 2008