1. Генрык Сянкевіч
«Незабыўныя старонкі сівой мінуўшчыны»
(урывак з рамана «Крыжакі»)

2. віч
-(1846-1916) польскі
пісьменнік, лаўрэат
Нобелеўскай прэміі
1905 года за выбітныя
дасягненні ў
літаратурнай
творчасці.

3. «Крыжакі» -
гістарычны
раман Генрыка
Сянкевіча, упершыню
апублікаваны ф
друкаваным выданні
«Ілюстраваны Тыднжвік»
у1897—1900 .
Час дзеяньня ахоплівае
дзесяцігоддзе
паміж 1399 і
1410 (Грунвальдская
бітва).
Кніга перакладзеная на
25 моваф, у тым ліку на
беларускую (Міхаіл
Кенька (выд. у 1997).

4. Ян Матэйка «Грунвальдзкая бітва» (1878)
Бітва з крыжакамі адбылася 15 ліпеня 1410 года каля населеных пунктаф
Грунвальд і Таненберг (цяпер — тэрыторыя Полыпчы). Супраць
магутнага Тэфтонскага ордэна выступіла аб'яднанае войска Польскага
каралефства і Вялікага Княства Літофскага. Наш славуты князь Вітафт і
польскі кароль Ягайла стаялі на чале гэтага войска. Бітва закончылася
перамогай славянскіх народаф, якія выратавалі Ефропу ад крыжацкай
навалы.

5. Пытанні да зместу твора:
• Як паказаны эмацыйны стан
ваяроў у пачатку твора?

6. Аўтар параўноўвае сэрцы
ваяроў з грукатам молатаў.

7. • Як у творы паказана хвіліна чакання
перад самым пачаткам
Грунвальдскай бітвы? Звярніце ўвагу
на стан прыроды перад боем.

8. «Настала хвіліна чакання, можа, болып цяжкая, чым
сама бітва.
…Акрамя гэтай купкі дубоў, на полі нічога не было
відаць, яно было пустым, шэрым, змрочным,
падобным да змярцвелага стэпу. Толькі вецер гуляў
па ім... Вочы рыцараў міжволі спыняліся на гэтай
злавеснай, маўклівай раўніне. Хмары, якія праносіліся
па небе, час ад часу засцілі сонца, і тады на яе падаў
змрочны страшнаваты цень.
Раптам узнялася віхура. Яна зашумела ў лесе,
сарвала тысячы лісцяў, кінулася ў поле, узвіхрыла
сухія сцяблінкі траў, падняла хмары пылу і шпурнула
іх у вочы крыжакам.»
Прырода быццам пачынае бітву з крыжакамі, бо «якраз
у гэтую хвіліну паветра ўскалыхнулі прарэзлівыя гукі
рагоў і труб, і ўсѐ літоўскае крыло сарвалася з месца
накшталт незлічонай чарады птушак».

9. • Якімі паўстаюць крыжакі ў пачатку
бітвы? Знайдзіце ў тэксце
канкрэтныя пацвярджэнні іх моцы.

10. «Харугвы нахілілі дзіды і пайшлі спачатку
няспешным крокам. Але як камень, скінуты
з гары, падае і набірае ўсѐ болышую
хуткасць, так і крыжакі неўзабаве перайшлі
на рысь, потым на галоп і паляцелі
страшныя, неўтаймаваныя, нібы лавіна, якая
павінна ўсѐ скрышыць, знесці ўсѐ перад
сабой.»
Афтар парафновае
нямецкія харугвы з
каменем, скінутым з
гары, які гатовы
скрышыць і знесці перад
сабой ліцвінскае войска.

11. • Якім паўстае ў творы войска
Вітаўта? Як пачуваліся асобныя
палкі ў пачатку бітвы?

12. Першыя шэрагі ліцвінскага войска,
«найлепей узброеныя, …палеглі пластом
па зямлі». Большая частка войска
адступіла.
Напад крыжакоф на Гродна ф 1402 г.
(мастак С.М. Янкофскі;
Гродзенскі гісторыка-археалагічны музей).
«З раз’юшана-
сцю і адчаем»
змагаліся
смаленскія
палкі, якіх з
«нечалавечай
сілай», лавай,
адцяснялі, тапталі,
крышылі крыжакі.

13. • Якую зброю выкарыстоўваюць
ваяры?

14. дзіда суліца шабля
рагаціна меч сякера бярдыш

15. • Які момант, паводле тэксту, можна
лічыць пераломным у славутай
бітве? Што пра гэта сведчыць?

16. «Ліцвіны, якіх можна было
разбіць, але нельга
перамагчы, вярталіся назад і з
прарэзлівымі крыкамі, як
віхор, імчаліся на сваіх шпаркіх
конях».
• Як вы разумееце радкі?

17. • Якім паказаны ў творы
вялікі магістр барон
Ульрык фон Юнгінген?

18. Аўтар паказвае
магістра Ульрыка фон
Юнгінгена сапраў-
дным рыцарам, які,
здагадваючыся пра
вынік бітвы, не можа
пакінуць «поле, на якім
палегла столькі муж-
ных», і сам кідаецца ў
вір сечы. Паранены,
ѐн, яшчэ адбіваючымя
некаторы час, «зваліў-
ся на зямлю, як дуб».
Смерць Ульрыха фон Юнгінгена.
Ян Матэйка, Грюнвальдская бітва
(фрагмент), 1878

19. • Як закончылася Грунвальдская бітва? Які
вобраз выкарыстоўвае аўтар для
ўзмацнення?
• Якое значэнне яна мае для нашчадкаў?
Зыгмунд Развадофскі і Тадэвуш Попель “Грунвальдскі разрэз”.

20. Бітва «ператварылася ў знішчэнне, у
нечуванае паражэнне крыжакоў», што
«абараняліся, нібы статак дзікоў», якіх, нібы
ўдаў, сціснула польска-ліцвінскае войска.
Генрых Сянкевіч параўноўвае загінуўшых з
зжатым палеткам жыта (сімвал спыненага
жыцця).
«І ад нязмернага шчасця праясніліся твары
пераможцаў, бо ўсе разумелі, што гэта
быў вечар, які паклаў канец мучэнням і
цяжкасцям не толькі гэтага дня, але і цэлых
стагоддзяў». Сапраўды, такой бітвы яшчэ не
было ў гісторыі чалавецтва: наступныя 500
гадоў усходнія славяне не ведалі нямецкай
агрэсіі.

21. • Якім паказаны
ў творы
польскі кароль
Ягайла?

22. • Якім вы
ўяўляеце
Вітаўта?
• Што вы яшчэ
ведаеце
пра нашага
славутага
продка?

23. • Паразважайце, які
сэнс укладзены ў
апошні сказ
тэксту: «Слава і
хвала табе, вялікае
святое мінулае, і
табе, ахвярная
кроў, на векі
вечныя!»
• Сфармулюйце
асноўную думку
(ідэю) твора