คู่มือการดูแลตนเอง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ
•
4 gostaram•30,208 visualizações
คู่มือการดูแลตนเอง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ, http://www.agingthai.com/sites/default/files/uploads/1/คู่มือการดูแลตนเอง%20โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ.pdf
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Semelhante a คู่มือการดูแลตนเอง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ
Semelhante a คู่มือการดูแลตนเอง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ (20)
Mais de Utai Sukviwatsirikul
Mais de Utai Sukviwatsirikul (20)
คู่มือการดูแลตนเอง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ
- 4. แผนงานวิจัยหลัก การพัฒนารูปแบบการวางแผนการจำ�หน่ายผู้สูงอายุ โดยทีมสหสาขาวิชาชีพ ศูนย์สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ Research for developing of discharge planning model for elderly patient by multidisciplinary team of The Supreme Patriarch Center on Aging งานวิจัยย่อย เรื่อง รูปแบบการวางแผนจำ�หน่ายผู้ป่วยสูงอายุโรคความดันโลหิตสูง โดยทีมสหสาขาวิชาชีพ Discharge planning model for elderly patient with hypertension disease by multidisciplinary team
- 5. คำ�นำ� คู่มือนี้ จัดทำ�ขึ้น เพื่อให้ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูง ตลอดจนญาติ ผู้ดูแล และครอบครัวมีความรู้ ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตลอดจนตระหนักถึงอันตราย หรือความรุนแรงของการเกิดภาวะแทรกซ้อน รับรู้โอกาสเสี่ยงของตนเองในการ เกิดภาวะแทรกซ้อนจากโรคความดันโลหิตสูง เพื่อให้มีการปฏิบัติตนในการดูแล ตนเองอย่างถูกต้อง นอกจากนี้ยังเป็นการติดตาม และกระตุ้นเตือนให้ผู้สูงอายุ โรคความดันโลหิตสูง มีพฤติกรรมการดูแลตนเองเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนจาก โรคความดันโลหิตสูงอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงไม่เกิด อันตรายจากภาวะแทรกซ้อน สามารถดำ�รงชีวิตได้อย่างปกติสุข ศูนย์สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ จึงได้จัด ทำ�คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง “โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ” ขึ้น ซึ่งรวบรวม ความรู้เกี่ยวกับโรคความดันโลหิตสูงที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ แนวทางการวินิจฉัย และรักษา ตลอดจนการแนะนำ�วิธีการปฏิบัติตนเพื่อให้ผู้สูงอายุ ใช้เป็นแนวทาง ในการดูแลตนเอง และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อ ผู้สูงอายุต่อไป ทีมวิจัย กคู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ
- 6. สารบัญ หน้า ความรู้ และการปฏิบัติตัว 1 เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ สถานการณ์โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 1 ระดับความดันโลหิต...เป็นอย่างไร 2 ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับโรคความดันโลหิตสูง 4 อาการของโรคความดันโลหิตสูง 5 อันตราย!! และความรุนแรงจากภาวะแทรกซ้อน 6 “มหันตภัยเงียบที่คุณคาดไม่ถึง” พฤติกรรมเสี่ยง ?? ทำ�ให้ผู้สูงอายุ 8 โรคความดันโลหิตสูงเกิดภาวะแทรกซ้อน การควบคุมอาหารเพื่อลดภาวะความดันโลหิตสูง 10 การควบคุมนํ้าหนักตัวเพื่อลดภาวะความดันโลหิตสูง 14 ลดนํ้าหนักอย่างไร ให้ได้ผล 15 เคล็ดลับการเลือกซื้ออาหารเพื่อควบคุมความดันโลหิตสูง 15 ออกกำ�ลังกายอย่างไรเพื่อควบคุมความดันโลหิตสูง 17 วิธีการคลายเครียดเพื่อควบคุมความดัน สำ�คัญไฉน 20 วิธีฝึกปฏิบัติการลดความเครียดด้วยตนเอง 21 สรุป 25 เอกสารอ้างอิง 26 ภาคผนวก 29 แบบบันทึกการดูแลตนเองของผู้สูงอายุ โรคความดันโลหิตสูง 30 ข คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ
- 7. 1คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ความรู้ และการปฏิบัติตัว เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ มารู้จักโรคความดันโลหิตสูงกันเถอะ “ความดันโลหิต” คืออะไร ความดันโลหิต เป็นแรงดันเลือดที่เกิดจากหัวใจสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงทั่ว ร่างกาย จะมี 2 ค่า คือ ค่าความดันตัวบน หมายถึงค่าของแรงดันเลือดขณะหัวใจห้องซ้ายล่างบีบตัว ค่าความดันตัวล่าง หมายถึง ค่าของแรงดันเลือดขณะหัวใจห้องซ้ายล่าง คลายตัว *** ค่าของความดันโลหิตมีหน่วยเป็นมิลลิเมตรปรอท *** สถานการณ์โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ โรคความดันโลหิตสูง หรือโรคความดันเลือดสูง เป็นสาเหตุที่สำ�คัญต่อการ เกิดภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง ส่งผลให้เกิดอันตรายจากภาวะแทรกซ้อน ได้แก่ โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง อัมพาต โรคไตวาย หรือ ตาบอดได้ สำ�หรับในประเทศไทย ปัญหาโรคความดันโลหิตสูง พบมากโดยเฉพาะ อย่างยิ่งในผู้สูงอายุ และมีแนวโน้มสูงขึ้นตามอายุที่มากขึ้น
- 8. 2 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ระดับความดันโลหิต...เป็นอย่างไร ตาราง แสดงระดับความดันโลหิตสูง (มม.ปรอท) จำ�แนกตามความรุนแรงใน ผู้ใหญ่อายุ 18 ปีขึ้นไป ระดับความดันโลหิต ความดันโลหิตตัวบน (มิลลิเมตรปรอท) ความดันโลหิตตัวล่าง (มิลลิเมตรปรอท) ที่ต้องการ (ปกติ) ตํ่ากว่า 120 และ/หรือ ตํ่ากว่า 80 ปกติ 120 - 129 และ/หรือ 80 - 84 เริ่มความดันโลหิตสูง 130 - 139 และ/หรือ 85 - 89 ความดันโลหิตสูง 140 90 ระดับ 1 (เล็กน้อย) 140 - 159 และ/หรือ 90 - 99 ระดับ 2 (ปานกลาง) 160 - 179 และ/หรือ 100 - 109 ระดับ 3 (รุนแรง) มากกว่าหรือเท่ากับ 180 และ/หรือ มากกว่า 110 ความดันสูงเฉพาะ ตัวบน มากกว่าหรือเท่ากับ 140 และ/หรือ น้อยกว่า 90 ที่มา : แนวทางการรักษาโรคความดันโลหิตสูงในเวชปฏิบัติทั่วไป พ.ศ. 2551 โดยสมาคมความดันโลหิตสูงแห่งประเทศไทย
- 9. 3คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ เราจะรู้ได้อย่างไรว่า...ระดับของความดันโลหิตสูงมีความรุนแรงเพียงใด ให้พิจารณาจากค่าความดันตัวบน และความดันตัวล่างทั้ง 2 ค่า โดยถือ ระดับความดันโลหิตที่สูงกว่าเป็นเกณฑ์ เช่น ความดันโลหิต 150/110 มม.ปรอท ความดันตัวบน 150 มม.ปรอท อยู่ในเกณฑ์ความดันโลหิตสูงระดับ 1 (ความดันโลหิตสูงเล็กน้อย) ความดันตัวล่าง 110 มม.ปรอท อยู่ในเกณฑ์ความดันโลหิตสูงระดับ 3 (ความดันโลหิตสูงรุนแรง) ดังนั้น ผู้ป่วยรายนี้ก็ต้องจัดอยู่ในกลุ่มความดันโลหิตสูงระดับรุนแรง เป้าหมายการรักษาโรคความดันโลหิตสูง ประเภทผู้ป่วย ความดันตัวบน (มม.ปรอท) ความดันตัวล่าง (มม.ปรอท) ผู้ป่วยทั่วไป (อายุตํ่ากว่า 60 ปี) 120-130 80-85 ผู้ป่วยโรคเบาหวาน โรคไต < 130 < 80 ผู้ป่วยสูงอายุ (อายุ 60 ปีขึ้นไป) < 140 < 90
- 10. 4 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับโรคความดันโลหิตสูง สาเหตุเกิดจาก 2 ปัจจัยใหญ่ ดังนี้ 1. ปัจจัยที่แก้ไขไม่ได้ ได้แก่ พันธุกรรม อายุ เพศ เชื้อชาติ 2. ปัจจัยที่แก้ไขได้ ได้แก่ ภาวะอ้วน หรือนํ้าหนักเกิน ภาวะเครียด ขาดการออกกำ�ลังกาย รับประทานอาหารเค็ม (เกลือโซเดียมมากเกินไป) เช่น กะปิ นํ้าปลา ของหมักดอง กุ้งแห้ง สูบบุหรี่จัด การดื่มสุราเป็นประจำ� รับประทานอาหารที่มีไขมันสูง เช่น เนื้อติดมันหนังสัตว์ ไข่แดง หอยนางรม นํ้ามันหมู อาหารประเภทผัด หรือทอด รับประทานอาหารหวานจัด เช่น ทองหยิบ ฝอยทอง หม้อแกง นํ้าหวาน
- 11. 5คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ อาการของโรคความดันโลหิตสูง ภาวะความดันโลหิตสูงจึงมักได้รับการขนานนามว่าเป็น“ฆาตรกรเงียบ” หรือ “เพชฌฆาตเงียบ” ความดันโลหิตสูงระดับอ่อน หรือปานกลาง มักจะไม่มีอาการอะไร แต่มีการทำ�ลายอวัยวะต่างๆ ไปทีละน้อย อย่างช้าๆ จนผู้ป่วยเกิดอันตรายจาก ภาวะแทรกซ้อนในที่สุด เช่น หัวใจล้มเหลว หัวใจขาดเลือด ไตเสื่อมสมรรถภาพ อัมพาต อัมพฤกษ์ ระวัง! อย่าชะล่าใจ.... เมื่อเกิดอาการผิดปกติ เพราะอาจสายเกินไป ที่จะแก้ไขภัยจาก.......ภาวะแทรกซ้อน ผลแทรกซ้อนของโรคความดันโลหิตสูง ภาวะความดันเลือดสูง (มากกว่า 140/90 มม.ปรอท) ที่เป็นอยู่นาน และ ไม่ได้รับการรักษา จะทำ�ให้เกิดการทำ�ลายอวัยวะสำ�คัญต่างๆ ในร่างกายได้ เช่น หัวใจ สมอง ไต ตา และหลอดเลือด
- 12. 6 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ อันตราย!! และความรุนแรงจากภาวะแทรกซ้อน “มหันตภัยเงียบที่คุณคาดไม่ถึง” หากผู้สูงอายุที่ป่วยเป็นโรคความดันโลหิตสูงไม่สามารถควบคุมระดับ ความดันโลหิตได้จะทำ�ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายต่อวัยวะที่สำ�คัญ ได้แก่ สมอง หัวใจ ไต ตา และหลอดเลือด ดังนี้ สมอง ความดันโลหิตสูง เป็นสาเหตุทำ�ให้เกิดหลอดเลือดตีบอุดตันหรือหลอดเลือดในสมองแตก มีเลือดออกในเนื้อสมองส่งผลให้เกิดอัมพาต อัมพฤกษ์ อาการที่ต้องรีบมาโรงพยาบาลภายใน1 ชั่วโมง คือ ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด แขนขาอ่อนแรง มิเช่นนั้นอาจทำ�ให้เสียชีวิตฉับพลันหรือทำ�ให้เลือดออกในสมองรุนแรง หัวใจ ความดันโลหิตสูง จะมีผลต่อหัวใจ 2 ทาง คือ ทำ�ให้หัวใจโต หลอดเลือดหัวใจหนาตัวและแข็งตัวขึ้น สาเหตุเกิดหลอดเลือดหัวใจตีบ หรืออุดตัน ทำ�ให้เกิดอาการ การเจ็บหน้าอกจากหัวใจขาดเลือดหรือหัวใจล้มเหลว มีอาการเหนื่อยหอบ นอนราบไม่ได้ หัวใจเต้นผิดปกติ ทำ�ให้มีอาการ ใจสั่น เสียชีวิตฉับพลัน !!!หากมีอาการดังกล่าวแล้วนั่งพัก3-5 นาที อาการยังไม่ดีขึ้นต้องรีบ มาโรงพยาบาลโดยด่วน
- 13. 7คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ หลอดเลือด ความดันโลหิตสูง จะทำ�ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของหลอดเลือด ทั่วร่างกาย ทำ�ให้หลอดเลือดแดงตีบแคบ หรือหลอดเลือดแดงใหญ่โป่งพอง อาจ เกิดการฉีกขาดเจ็บหน้าอกอย่างรุนแรงหรือเสียชีวิตเฉียบพลันได้ หรือทำ�ให้เลือด ไปเลี้ยงบริเวณแขนขาและอวัยวะภายในลดลง ผู้ป่วยเดินไม่ได้ไกล เพราะปวดขา จากการขาดเลือด ต้องนั่งพักจึงจะหาย และเดินต่อไปได้ ตา ความดันโลหิตสูง มีผลต่อหลอดเลือดที่ตา เช่น เลือดออกที่จอประสาทตา หลอดเลือดเล็กๆ ที่จอประสาทตาอุดตัน จอประสาทตาหลุดลอกออกได้ ทั้งนี้ ผู้ป่วยอาจไม่มีอาการใดๆ หรือ อาจมีอาการตามัว จนถึงตาบอดได้ ไต ความดันโลหิตสูง มีผลต่อหลอดเลือดที่ไต ทำ�ให้เลือดไปเลี้ยงไตไม่เพียงพอ ทำ�ให้ไตเสื่อมสมรรถภาพ อาจทำ�ให้เกิดไตวายเรื้อรัง ผู้ป่วยจะมีอาการเริ่มแรก ของภาวะไตวายเรื้อรัง คือ ปัสสาวะบ่อย ตอนกลางคืน มากกว่า 3 ครั้งต่อคืน ขาบวมตอนเช้าหลังตื่นนอน มีอาการอ่อนเพลีย ไม่ค่อยมีแรงจากภาวะซีด มักพบในผู้ป่วยไตวาย เรื้อรัง หรือมีอาการคลื่นไส้ อาเจียน ซึมลงในผู้ป่วยไตวายระยะท้ายๆ ปัสสาวะมี สีขุ่นและเป็นฟองมาก
- 14. 8 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ พฤติกรรมเสี่ยง ?? ทำ�ให้ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงเกิดภาวะแทรกซ้อน การไม่ตรวจตามนัด หรือไม่ได้ตรวจ วัดระดับความดันโลหิตอย่างสมํ่าเสมอ รับประทานอาหารที่มีไขมันสูง เช่น เนื้อสัตว์ติดมัน หอยนางรม ไข่แดง เครื่องในสัตว์ ตับ เนย รับประทานอาหาร และเครื่องดื่ม ที่มีรสหวานจัดเช่นนํ้าหวานชาเย็น เค้ก ขนมหวาน ผลไม้เชื่อม ผลไม้กวน ผลไม้กระป๋อง มีอารมณ์เครียด การสูบบุหรี่จัด ดื่มเหล้าจัดเป็นประจำ� กินเกลือแกง หรือเกลือโซเดียม มากกว่า1ช้อนชาต่อวันรับประทาน อาหารเค็มจัด เช่น กะปิ นํ้าปลา ซอส ผงชูรส รสดี ปลาเค็ม ปลาร้า ของหมักดองต่างๆ ภาวะแทรกซ้อน การรับประทานยา ไม่สมํ่าเสมอ นํ้าหนักตัวมากเกินไป ขาดการออกกำ�ลังกาย
- 15. 9คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ อาหารลดความดันโลหิตคืออะไร อาหารลดความดันโลหิต คือ การรับประทานอาหารที่มีไขมันตํ่า และ มีผักผลไม้มาก โดยเน้นอาหารพวกธัญพืช ปลา นมไขมันตํ่า ถั่ว และหลีกเลี่ยง เนื้อแดง นํ้าตาล เครื่องดื่มที่มีรสหวาน ตาราง ส่วนประกอบของอาหารลดความดันโลหิต ชนิดของอาหาร ปริมาณ ข้าว (หรือบะหมี่ ก๋วยเตี๋ยว ขนมจีน ที่เทียบเท่าปริมาณ 1 ส่วน) ไม่เกิน 2 ทัพพีต่อมื้อ วันละ 3 มื้อ ผัก (อาจจะเป็นผักกาดขาว ผักบุ้ง ผักคะน้า มะเขือเทศ แตงกวา เป็นต้น) มื้อละจาน (มากกว่า2ทัพพีต่อมื้อ) ผลไม้ขนาดกลาง (เช่น ส้ม 1 ลูก หรือฝรั่ง 1 ลูก หรือมะม่วง ดิบครึ่งซีกหรือสับปะรด6ชิ้นคำ�หรือมะละกอ8ชิ้นคำ�หรือ แตงโม12ชิ้นคำ�หรือกล้วยหอมครึ่งลูกหรือกล้วยนํ้าว้า1ผล หรือชมพู่ 2 - 3 ผล เป็นต้น) มื้อละผล เนื้อสัตว์ (ควรเป็นพวกปลามากกว่าสัตว์อื่น หากเป็นไก่หรือ เป็ดต้องลอกหนังออก หมูต้องเป็นหมูเนื้อแดงไม่ติดมัน) 4 - 5 ชิ้นคำ�ต่อมื้อ นม (ต้องเป็นนมชนิดพร่องมันเนย หรือโยเกิร์ตไม่หวานจัด นมถั่วเหลือง นํ้าเต้าหู้) วันละ 2 กล่อง ถั่ว(ได้แก่ถั่วลิสงมะม่วงหิมพานต์แอลมอนด์เมล็ดทานตะวัน เมล็ดแตงโม ถั่วลันเตา ถั่วแระ ถั่วเขียว ไม่ควรทอด) วันละ 1 ส่วน นํ้ามัน (ให้ใช้นํ้ามันมะกอก นํ้ามันถั่วเหลือง นํ้ามันทานตะวัน นํ้ามันข้าวโพด แทนนํ้ามันปาล์ม) หลีกเลี่ยงอาหารทอด ให้ใช้วิธีการอบ นึ่ง ต้ม นํ้าตาล หลีกเลี่ยงของหวาน ทุกชนิด
- 16. 10 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ การควบคุมอาหาร เพื่อลดภาวะความดันโลหิตสูง อาหารที่พึงหลีกเลี่ยง อาหารที่ควรรับประทาน อาหารที่ควรหลีกเลี่ยง คือ อาหารที่มีโซเดียมสูง 1. อาหารที่ใช้เกลือปรุงรส ได้แก่ ซอสรสเค็ม เช่น นํ้าปลา ซีอิ้ว ซอสหอยนางรม เต้าเจี้ยว ซอสหลายรส เช่น ซอสมะเขือเทศ ซอสพริก ซีอิ้วหวาน
- 17. 11คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 2. อาหารที่ใช้เกลือถนอมอาหาร ได้แก่ อาหารตากแห้ง เช่น กะปิ เต้าหู้ยี้ แหนม อาหารปรุงรสต่างๆ เช่น ไส้กรอก หมูยอ กุนเชียง ผลไม้ดอง ผักดอง อาหารกระป๋อง อาหารสำ�เร็จรูป และขนมขบเคี้ยวที่มีเกลือมาก เช่น บะหมี่กึ่ง สำ�เร็จรูป ข้าวเกรียบกุ้ง มันฝรั่งทอด ถั่วทอด เป็นต้น
- 18. 12 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 3. อาหารที่ปรุงรส ได้แก่ ผงชูรส สารกันบูด ผงฟู เช่น ขนมเค้ก คุกกี้ 4. อาหารที่มีเกลือโซเดียมอยู่ตามธรรมชาติ ได้แก่ เนื้อสัตว์ต่างๆ โดยเฉพาะอาหารทะเล เช่น กุ้ง ปู หอย ปลาทะเล
- 19. 13คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ โซเดียมในอาหารปรุงรส อาหาร ปริมาณ โซเดียม (มิลลิกรัม) นํ้าปลา 1 ช้อนชา 465-600 ซีอิ้วขาว 1 ช้อนโต๊ะ 960-1420 ซอสปรุงรส 1 ช้อนโต๊ะ 1150 ซอสหอยนางรม 1 ช้อนโต๊ะ 420-490 นํ้าจิ้มไก่ 1 ช้อนโต๊ะ 202-227 ซอสพริก 1 ช้อนโต๊ะ 220 ผงชูรส 1 ช้อนชา 492 ผงฟู 1 ช้อนชา 339 ที่มา : สถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล ปริมาณโซเดียมที่แนะนำ�รับประทานในแต่ละวันไม่ควรเกิน2,000มิลลิกรัม
- 20. 14 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ การควบคุมนํ้าหนักตัว เพื่อลดภาวะความดันโลหิตสูง ควรรักษานํ้าหนักตัวให้คงที่ โดยคิดจากสูตร ค่าดัชนีมวลกาย (BMI หรือ Body Mass Index) ค่าดัชนีมวลกาย = นํ้าหนัก (กิโลกรัม) ส่วนสูง (เมตร)2 ตัวอย่าง การคำ�นวณค่าดัชนีมวลกาย เช่น นายแดง มีนํ้าหนักตัว 68 กิโลกรัม และมีส่วนสูง 155 เซนติเมตร (เท่ากับ 1.55 เมตร) ดังนั้น ค่าดัชนีมวลกาย = 68(กิโลกรัม)=28.30กิโลกรัมต่อตารางเมตร 1.55 (เมตร)2 แสดงว่า นายแดงมีภาวะโภชนาการอยู่ในเกณฑ์ อ้วนระดับ 1 ตาราง ดัชนีมวลกาย และเกณฑ์การตัดสินในการประเมินภาวะโภชนาการ ภาวะโภชนาการ ดัชนีมวลกาย (กิโลกรัมต่อตารางเมตร) นํ้าหนักน้อย น้อยกว่า 18.5 ปกติ 18.5 - 22.9 เสี่ยงต่ออ้วน 23 - 24.9 อ้วนระดับ 1 25 - 29.9 อ้วนระดับ 2 มากกว่าหรือเท่ากับ 30 ที่มา : Weisell, R.C. (2000). Body mass index as an indicator of obesity
- 21. 15คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ลดนํ้าหนักอย่างไร ให้ได้ผล......... คนที่นํ้าหนักเกินควรลดนํ้าหนัก โดยควบคุมค่าดัชนีมวลกายอยู่ใน เกณฑ์ 18.5-22.9 กิโลกรัมต่อตารางเมตร หรืออย่างน้อยควรลดให้ได้ ร้อยละ 5-10 ของนํ้าหนักตัวที่เป็นอยู่ การลดนํ้าหนักที่ถูกวิธี ควรให้นํ้าหนักค่อยๆ ลดลง สัปดาห์ละ 0.5 กิโลกรัม หรือครึ่งกิโลกรัม เคล็ดลับการเลือกซื้ออาหาร เพื่อควบคุมความดัน..... 1. อย่าซื้ออาหารเมื่อรู้สึกหิว 2. ทำ�รายการที่จะซื้อวัตถุดิบในการปรุงอาหารที่มีไขมันตํ่า และซื้อตาม รายการที่กำ�หนดไว้ 3. เรียนรู้การจัดวางของในตลาด และหลีกเลี่ยงที่จะเดินไปบริเวณที่มี อาหารประเภทไขมันสูง 4. เปรียบเทียบปริมาณไขมันในผลิตภัณฑ์ และเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่มี ไขมันตํ่ากว่า 5. ดูฉลากอาหารที่ระบุข้างกระป๋อง ถุง กล่อง ขวด และผลิตภัณฑ์อื่นๆ ที่บอกว่า “ไม่มีเกลือโซเดียม, เกลือโซเดียมตํ่ามาก, เกลือโซเดียมตํ่า, โซเดียม น้อย, ไม่มีเกลือ หรือไม่เติมเกลือ” หรือ “Sodium free, Very low sodium, Low sodium, Unsalted or no salt added”
- 22. 16 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตัวอย่างฉลากโภชนาการ ข้อมูลโภชนาการ หนึ่งหน่วยบริโภค : 1 ซอง (55 กรัม) จำ�นวนหน่วยบริโภคต่อซอง : 1 คุณค่าทางโภชนาการต่อหนึ่งหน่วยบริโภค พลังงานทั้งหมด 240 กิโลแคลอรี (พลังงานจากไขมัน 80 กิโลแคลอรี) ร้อยละของปริมาณ ที่แนะนำ�ต่อวัน* ไขมันทั้งหมด 9 ก. 14% ไขมันอิ่มตัว 4 ก. 20% โคเลสเตอรอล 0 มก. 0% โปรตีน 7 ก. คาร์โบไฮเดรตทั้งหมด 34 ก. 11% ใยอาหาร 2 ก. 8% นํ้าตาล 2 ก. โซเดียม 1120 มก. 47% ไม่ควรเลือก ควรเลือก ข้อมูลโภชนาการ หนึ่งหน่วยบริโภค : 1 ซอง (40 กรัม) จำ�นวนหน่วยบริโภคต่อซอง : 1 คุณค่าทางโภชนาการต่อหนึ่งหน่วยบริโภค พลังงานทั้งหมด 130 กิโลแคลอรี (พลังงานจากไขมัน 20 กิโลแคลอรี) ร้อยละของปริมาณ ที่แนะนำ�ต่อวัน* ไขมันทั้งหมด 2.5 ก. 4% ไขมันอิ่มตัว 1 ก. 5% โคเลสเตอรอล 0 มก. 0% โปรตีน น้อยกว่า 1 ก. คาร์โบไฮเดรตทั้งหมด 27 ก. 9% ใยอาหาร น้อยกว่า 1 ก. 4% นํ้าตาล 11 ก. โซเดียม 1600 มก. 67%
- 23. 17คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ออกกำ�ลังกายอย่างไร...เพื่อควบคุมความดันโลหิตสูง การออกกำ�ลังกายที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุที่เป็นโรคความดันโลหิตสูง ควรเป็นการออกกำ�ลังกายที่มีการเคลื่อนที่ และกระทำ�อย่างต่อเนื่องสมํ่าเสมอ 20 - 60 นาทีในแต่ละครั้ง สัปดาห์ละ 3 - 5 ครั้ง รูปแบบการออกกำ�ลังกายได้แก่การเดินกายบริหารถีบจักรยานว่ายนํ้า ร่ายรำ�ประเภทต่างๆ เช่น รำ�ดาบ รำ�วงมาตรฐาน รำ�มวยจีน รำ�ไม้พลอง รำ�พัด เป็นต้น ข้อพึงระวังในการออกกำ�ลังกาย คือ 1. ห้ามหยุดออกกำ�ลังกายทันที เพราะอาจจะทำ�ให้เป็นลม หรือเป็น ตะคริว 2. หากไม่สามารถออกกำ�ลังกายติดต่อกัน ให้ทำ�เป็นช่วงๆ ช่วงละ 5 - 10 นาที สลับกับการพัก 2 นาที 3. ต้องสังเกตร่างกายว่ารับไหวหรือไม่ หากมีอาการเหนื่อยจนพูด ไม่เป็นคำ� เจ็บหน้าอกหรือเป็นลม ให้หยุดการออกกำ�ลังกาย 4. ควรหลีกเลี่ยงการออกกำ�ลังกายที่เกร็ง และใช้แรงมาก เช่น การยกนํ้าหนัก การดึง การกระโดดเชือก 5. ผู้ที่มีปัญหาข้อเข่า ข้อเท้า ควรหลีกเลี่ยงการวิ่ง เดินเร็ว ควร ออกกำ�ลังกายโดยการว่ายนํ้า รำ�มวยจีน หรือกายบริหารในท่านั่ง หรือยืน 6. ไม่ควรออกกำ�ลังกายหลังอาหารมื้อหนัก หรืออากาศอบอ้าวร้อนจัด เกินไป
- 24. 18 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตัวอย่าง การออกกำ�ลังกายในระดับปานกลาง ใช้พลังงาน 150 แคลอรี่ต่อครั้ง งานทั่วไป กิจกรรมกีฬา ความแรงระดับ ล้างและเช็ดขัดรถ นาน 45 - 60 นาที เช็ดถูบ้าน หน้าต่าง นาน 45 - 60 นาที ล้างหน้าต่าง พื้นบ้าน นาน 45 - 60 นาที ทำ�สวน ขุดดิน นาน 30 - 45 นาที เดินเข็นรถ 2.4 กิโลเมตร นาน 30 นาที กวาดใบไม้ นาน 30 นาที ตักนํ้า นาน 15 นาที เดินขึ้นบันได นาน 15 นาที เดิน 2.8 กิโลเมตร 35 นาที ขี่จักรยาน 8 กิโลเมตร 30 นาที เต้นรำ�ในจังหวะเร็ว 30 นาที ออกกำ�ลังกายแบบ แอโรบิคในนํ้า 30 นาที ว่ายนํ้า 20 นาที ขี่จักรยาน 3.4 กิโลเมตร 15 - 20 นาที กระโดดเชือก 15 นาที วิ่ง 2.4 กิโลเมตร นาน 15 นาที เดิน 3.2 กิโลเมตร นาน 30 นาที เบา ใช้เวลานาน หนักใช้เวลาน้อย ที่มา : กรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข.2543.คู่มือส่งเสริมการออกกำ�ลังกาย สำ�หรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข.
- 25. 19คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ การเดิน เป็นการออกกำ�ลังกายอย่างหนึ่ง ที่คนส่วนใหญ่สามารถทำ�ได้ ไม่ก่อให้เกิดปัญหาการบาดเจ็บ สามารถทำ�ให้หัวใจเต้นได้ตามเป้าหมายที่ต้องการ เป็นทางเลือกของการออกกำ�ลังกายที่ง่ายที่สุด สามารถทำ�ได้ทุกที่ ทุกเวลา การเดินเพื่อควบคุมนํ้าหนักให้คงที่ ควรเดินวันละประมาณ 45 นาที สัปดาห์ละ 3 - 4 วัน หรืออาจแบ่งเป็นการเดินครั้งละ 15 นาที วันละ 3 ครั้ง การเดินเพื่อการลดนํ้าหนัก ต้องเดินออกกำ�ลังกายทุกวัน และถ้าเดิน ร่วมกับการกินอาหารไขมันตํ่า จะสามารถลดนํ้าหนักตัวได้ประมาณ 1 กิโลกรัม ต่อเดือน
- 26. 20 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ วิธีการคลายเครียด....เพื่อควบคุมความดันสำ�คัญไฉน ทำ�งานอดิเรก เช่น อ่านหนังสือ ปลูกต้นไม้ ฟังเพลง ดูโทรทัศน์ เลี้ยงสัตว์ ฟังธรรมมะ นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ อย่างน้อย 6 - 8 ชั่วโมงต่อวัน ทำ�จิตใจให้สงบโดยการทำ�สมาธิ ออกกำ�ลังกาย หรือเล่นกีฬา การพักผ่อนหย่อนใจ เช่น สังสรรค์ในครอบครัว การไปท่องเที่ยว การไปทำ�บุญ คิดและมองโลกในแง่ดี ไม่คิดหมกมุ่นกับปัญหาต่างๆ มากเกินไป
- 27. 21คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ วิธีฝึกปฏิบัติการลดความเครียดด้วยตนเอง 1. การคลายกล้ามเนื้อ โดยการนั่งหรือนอนราบเกร็งกล้ามเนื้อแต่ละส่วนโดยเริ่มจากกล้ามเนื้อ หน้า ไหล่ แขน หน้าอก หลัง ท้อง ต้นขา ขา และเท้า โดยการเกร็ง 3 - 4 วินาที สลับกับการคลายกล้ามเนื้อทำ�ทีละมัดสังเกตการเปลี่ยนแปลงระวังการเกร็งและ การคลายกล้ามเนื้อ จะพบว่าเมื่อคลายกล้ามเนื้อจะมีอาการร้อนบริเวณดังกล่าว เนื่องจากเลือดไปเลี้ยงเพิ่มขึ้น ฝึกบ่อยๆ จะช่วยคลายความเครียดได้ดี 2. การหายใจลึกๆ (Deep breathing) เป็นวิธีที่คลายความเครียดอย่างได้ผลโดยการนั่งขัดสมาธิหรือนั่งบนเก้าอี้ มือวางบนตัก หายใจเข้าทางจมูกช้าๆให้เต็มปอดนับ 1 - 10 กลั้นหายใจ 2 - 3 วินาทีแล้วจึงหายใจออกทางปากช้าๆ โดยระยะเวลาหายใจออกเป็นสองเท่า ของหายใจเข้าทำ�สลับกัน 5 - 10 ครั้ง
- 28. 22 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 3. การทำ�สมาธิ Meditation เป็นวิธีการที่ชาวเอเชียชอบใช้ เป็นการลดความเครียด และทำ�ให้ อารมณ์ดีขึ้น การทำ�สมาธิจะสามารถลดระดับความดันโลหิต ชีพขจรช้าลง บางคนแนะนำ�ให้ทำ�สมาธิทุกวันก่อนเข้านอนเตรียมตัวให้พร้อม โดย 3.1 เลือกเวลาและสถานที่ที่เราสามารถทำ�สมาธิได้โดยไม่มีสิ่งใดรบกวน พยายามค้นหาสถานที่เงียบสงบแต่ก็ไม่ต้องกังวลหากมีเสียงรบกวนบ้าง เช่น เสียงรถแล่นผ่าน ให้คิดเสียว่าเสียงรบกวนเป็นส่วนหนึ่งของปัจจุบัน ณ เวลานั้น 3.2 เมื่อเริ่มต้น พยายามทำ�สมาธิแค่ 10 นาทีในแต่ละครั้งเท่านั้น หลังจากนั้นจึงค่อยๆ เพิ่มเวลาทีละน้อย ค่อยเป็นค่อยไป 3.3 ก่อนที่จะนั่งลง ระลึกไว้ว่าเราอยู่ตรงนี้ และกำ�ลังเพ่งสมาธิอยู่ที่จุด เวลา ณ ปัจจุบัน วิธีนี้ช่วยให้จิตของเราไม่ฟุ้งซ่านไปที่อื่น ถ้ามีกิจวัตรประจำ�วัน ที่ต้องทำ�หรือมีอะไรเข้ามาทำ�ให้วอกแวกให้รอไว้ก่อนจนกว่าจะทำ�สมาธิเสร็จ เรียบร้อย
- 29. 23คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ วิธีปฏิบัติ นั่งลงในท่าที่สบายบนเก้าอี้หรือบนพื้นก็ได้ หรืออาจจะนอนลงถ้า รู้สึกสบายมากกว่า อาจจะหลับตาหรือมองลงไปที่พื้นบริเวณที่อยู่ด้านหน้าเราไป ประมาณ 2 - 3 นิ้ว เมื่อนั่งลงแล้ว ให้พิจารณาการหายใจของเรา โดยเพ่งสมาธิไปยังสิ่ง ที่เกิดขึ้น ณ เวลานั้น อย่าพยายามเปลี่ยนจังหวะการหายใจ เพียงแค่สังเกตว่าเรา อยู่สึกอย่างไรที่ปอดและทรวงอกของเราขณะนั้นก็พอ ถ้าจิตของเรายังฟุ้งซ่านอยู่ อย่ากังวลหรือท้อใจว่าทำ�ไมจึงทำ�ไม่ได้ ลองสังเกตความคิดของตนเองดู เช่น “เราฟุ้งซ่านเพราะต้องไปประชุมตอน สิบโมงเช้า” เมื่อรับรู้ความคิดแล้วก็ให้ปล่อยมันไป แล้วดึงสมาธิกลับมาสู่ปัจจุบัน กลับมาสู่การหายใจของเราเช่นเดิม เราอาจลองทำ�เช่นนี้หลายๆ ครั้งระหว่างที่ทำ� สมาธิอยู่ก็ได้ ไม่ต้องฝืนพยายามหยุดคิดทุกครั้ง ระหว่างทำ�สมาธิเราอาจรู้สึกถึงอารมณ์บางอย่างเช่นโกรธ,ทนไม่ไหว, เศร้า, หรือสุข อย่าพยายามยึดหรือทิ้งความรู้สึกเหล่านี้ไปเพราะสิ่งเหล่านี้คือ ประสบการณ์หนึ่งในปัจจุบัน ณ เวลานั้นด้วยเช่นกัน พยายามตั้งสมาธิอยู่กับ การหายใจจะช่วยให้เรายังคงมีสมาธิอยู่ได้ และไม่หลงอยู่ในกระแสความคิด ซึ่ง อารมณ์ที่เกิดขึ้นเป็นตัวจุดประกายให้เกิดขึ้นมา ตัวอย่างเช่น ถ้าเรารู้สึกว่าทน ทำ�สมาธิจนจบไม่ได้แน่ๆ เราต้องรีบไปซักผ้าแล้ว ลองพิจารณาว่าเราสามารถตั้ง สมาธิอยู่ที่ความรู้สึกทนไม่ได้นี้นานกว่าความคิดที่อยากไปซักผ้าหรือไม่ ความ รู้สึกทนไม่ได้นี้ส่งผลต่อร่างกายส่วนใดบ้าง เรารู้สึกตึงปวดไหม การหายใจของเรา เปลี่ยนแปลงไหม เป็นเวลา 20 นาที วิธีการทำ�สมาธิ โดยการนั่งขัดสมาธิกำ�หนด ลมหายใจเข้าและออก
- 30. 24 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 4. การใช้จินตนาการ โดยการหลับตาคิดถึงเรื่องที่มีความสุข หรือสถานที่ที่ชอบจินตนาการ เรื่องดีๆ หรืออาจจะใช้การมองภาพสถานที่ที่ชอบหรือภาพที่มีความสุขแล้ว จินตนาการ ซึ่งจะทำ�ให้เกิดการผ่อนคลาย 5. การนวด การนวดจะช่วยผ่อนคลายความเครียด ลดระดับชีพจร และทำ�ให้แจ่มใส 6. ยอมรับความจริง ยอมรับความจริงว่าท่านสามารถเปลี่ยนแปลงตัวเองได้ แต่ท่านไม่ สามารถเปลี่ยนแปลงคนอื่น เพราะหากท่านคิดเปลี่ยนแปลงคนอื่นแล้วไม่สำ�เร็จ ท่านก็จะเกิดความเครียด ยอมรับความจริงว่าคนทุกคนไม่มีใครที่สมบูรณ์แบบต้องมี ข้อบกพร่องยอมรับกับข้อบกพร่องความเครียดจะน้อยลง หลายคนคาดหวังว่า คนใช้จะสามารถทำ�งานได้ดีเท่ากับที่ตัวเองทำ� เมื่อคนใช้ทำ�ไม่ได้ก็เกิดความเครียด สร้างอารมณ์ขันให้กับตัวเองโดยเฉพาะเมื่อเวลาเกิดความเครียด ผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับความเครียดแนะนำ�ให้หัวเราะเมื่อมีความเครียด โดยจัดเวลา สำ�หรับงานบันเทิง คุยเรื่องตลกกับเพื่อนหรือดูตลก การหัวเราะจะช่วยลดความ ตึงเครียดได้เป็นอย่างดี อย่าปล่อยให้ตัวท่านตึงเครียดมืดมน มองโลกในแง่ดี ให้นึกว่าท่านสามารถเรียนรู้บางสิ่งจากเหตุการณ์ทุกอย่าง
- 31. 25คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ***** ในผู้สูงอายุ เป้าหมายการรักษา คือ ความดันตัวบน ไม่เกิน 140 มิลลิเมตรปรอท และความดันตัวล่างไม่เกิน 90 มิลลิเมตรปรอท ตลอดเวลาอย่างต่อเนื่อง สามารถลดอัตราการเสียชีวิต และอัตราการเกิดอันตราย จากภาวะแทรกซ้อนของโรคความดันโลหิตสูงได้ สรุป โรคความดันโลหิตสูงเป็นโรคที่มีอันตราย และอาจนำ�ไปสู่ความพิการ ถาวร หรือเสียชีวิตก่อนวัยอันควรจากโรคแทรกซ้อน โรคนี้อาจไม่มีอาการ ชัดเจนในระยะเริ่มแรก ทำ�ให้ผู้ที่เป็นโรคละเลยต่อการรักษา ควบคุม และดูแล ตนเองให้ถูกต้องเหมาะสม ดังนั้นจึงควรเอาใจใส่ดูแลตนเองอย่างสมํ่าเสมอเพื่อ รักษาและควบคุมระดับความดันโลหิตให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
- 32. 26 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ เอกสารอ้างอิง 1. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. (2543). คู่มือส่งเสริมการออกกำ�ลังกาย สำ�หรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข. 2. พีระ บูรณะกิจเจริญ. (2549). มารู้จักโรคความดันโลหิตสูงกันเถอะ. เอกสาร วิชาการจัดทำ�โดยสมาคมโรคความดันโลหิตสูงแห่งประเทศไทยจัดพิมพ์โดย บริษัทแอสตร้า เซนนิก้า (ประเทศไทย) จำ�กัด. 3. วณิชา กิจวรพัฒน์. (2550). โรคอ้วนลงพุง. เอกสารเผยแพร่กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. นนทบุรี: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแห่งประเทศไทย. 4. วีรนุชรอบสันติสุข.(2549).การลดการกินเค็มในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง นั้นสำ�คัญไฉน. จัดทำ�โดยสมาคมโรคความดันโลหิตสูงแห่งประเทศไทย. 5. สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. (2547). โรคความดันเลือดสูงในผู้สูงอายุ.นนทบุรี:โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร แห่งประเทศไทย. 6. สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. (2549). แนวทางเวชปฏิบัติการดูแลโภชนบำ�บัดในโรคเบาหวาน โรคความดัน เลือดสูง และภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ สำ�หรับผู้สูงอายุ. นนทบุรี: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย. 7. สถาบันวิจัยโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล. (2549). อ้างถึงในสถาบัน เวชศาสตร์ผู้สูงอายุกรมการแพทย์กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางเวชปฏิบัติ การดูแลโภชนบำ�บัดในโรคเบาหวาน โรคความดันเลือดสูง และภาวะไขมัน ในเลือดผิดปกติสำ�หรับผู้สูงอายุ. นนทบุรี:โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร แห่งประเทศไทย.
- 33. 27คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ 8. สมาคมความดันโลหิตสูงแห่งประเทศไทย.(2551). แนวทางการรักษาความ ดันโลหิตสูงในเวชปฏิบัติทั่วไป พ.ศ. 2551. 9. สมภพ เรืองตระกูล. (พ.ศ.2545). ตำ�ราจิตเวชสำ�หรับแพทย์เวชปฏิบัติ ครอบครัว : ตำ�ราจิตเวชศาสตร์. พิมพ์ครั้งที่ 7. โรงพิมพ์ เรือนแก้วการพิมพ์ : กทม. 10. อิทธพรคณะเจริญ.(2549).ความดันโลหิตสูงเพชฌฆาตเงียบที่ต้องควบคุม ให้ถึงเป้าหมาย. เอกสารวิชาการ จัดทำ�โดยสมาคมโรคความดันโลหิตสูง แห่งประเทศไทย. 11. Weisell, R.C. (2000). Body mass index as an indicator of obesity. Asia Pacific Journal Clinical Nutrition 11(8): 681-684.
- 36. 30 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ แบบบันทึกการดูแลตนเองของผู้สูงอายุ โรคความดันโลหิตสูง ชื่อ.................................................นามสกุล.................................................... อายุ ........................................................ปี ที่อยู่............................................................................................................... .…………..................…………………………………………………………………………….... หมายเลขโทรศัพท์............................................................................................ เลขประจำ�ตัวผู้ป่วยนอก ศูนย์สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ HN.…………..................……………………………………………………………………… *** โปรดอย่าทำ�หาย และนำ�ติดตัวมาด้วยทุกครั้งที่มารับบริการ ***
- 37. 31คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ บันทึกผลการตรวจรักษา (สำ�หรับบุคลากร และอาสาสมัครทางด้านสุขภาพ) คำ�ชี้แจง การบันทึกผลการชั่งนํ้าหนัก วัดความดันโลหิต ชีพจรและเส้นรอบ เอว โดยทำ�การลงบันทึกผลการชั่งนํ้าหนักตัว ชีพจร และลงบันทึก ค่าการตรวจวัดระดับความดันโลหิต อย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 ครั้ง วัดเส้นรอบวงเอว อย่างน้อยเดือนละ 1 ครั้ง วัน เดือน ปี นํ้าหนัก (กก.) ความดัน โลหิต (มม.ปรอท) ชีพจร (ครั้งต่อ นาที) ค่าดัชนี มวลกาย (กก.ต่อ ตารางเมตร) เส้นรอบเอว (ซม.)
- 38. 32 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ บันทึกผลการตรวจเลือด (สำ�หรับบุคลากร และอาสาสมัครทางด้านสุขภาพ) คำ�ชี้แจง การบันทึกผลการตรวจเลือด โดยทำ�การลงบันทึกผลการตรวจทุกครั้ง ที่ผู้ป่วยได้รับการตรวจเลือด วัน เดือน ปี นํ้าตาล (FBS) สมรรถภาพไต ไขมันในเลือด เก๊าท์ (Uric acid) อื่นๆ BUN Cr Chol TG HDL LDL
- 39. 33คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตารางบันทึกการดูแลตนเองในการควบคุมความดันโลหิต ประจำ�เดือน .......................... พ.ศ. ........... เกณฑ์การประเมิน สัปดาห์ที่ 1 (วันที่ ... - ..... .....) … …. …. …. …. …. .... 1. ใช้เครื่องปรุงเช่นนํ้าปลาซีอิ๊วเต้าเจี้ยว ซอสต่างๆ ในปริมาณน้อยที่สุด 2. ไม่รับประทานอาหารหมักดอง เช่น ไข่เค็ม ปลาเค็ม ผักดอง 3. ไม่รับประทานอาหารกระป๋อง อาหารสำ�เร็จรูป เบเกอรี่ 4. ท่านรับประทานอาหารครบ 3 มื้อ 5. เคี้ยวอาหารช้าๆ รับประทานอาหาร ไม่น้อยกว่า 15 นาที 6. ไม่รับประทานอาหารรสหวานจัด อาหารมันจัดและเค็มจัด 7. รับประทานผักและผลไม้รสไม่หวาน เป็นประจำ� 8. ออกกำ�ลังกายติดต่อกัน ครั้งละ 20 นาทีขึ้นไป 9. งดบุหรี่และแอลกอฮอล์ 10. รับประทานยาสมํ่าเสมอ หมายเหตุ โปรดกาเครื่องหมาย หากท่านมีการปฏิบัติในกิจกรรมนั้นและ กาเครื่องหมาย หากท่านไม่ได้ปฏิบัติในกิจกรรมนั้น
- 40. 34 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตารางบันทึกการดูแลตนเองในการควบคุมความดันโลหิต ประจำ�เดือน .......................... พ.ศ. ........... เกณฑ์การประเมิน สัปดาห์ที่ 2 (วันที่ ... - ..... .....) … …. …. …. …. …. .... 1. ใช้เครื่องปรุงเช่นนํ้าปลาซีอิ๊วเต้าเจี้ยว ซอสต่างๆ ในปริมาณน้อยที่สุด 2. ไม่รับประทานอาหารหมักดอง เช่น ไข่เค็ม ปลาเค็ม ผักดอง 3. ไม่รับประทานอาหารกระป๋อง อาหารสำ�เร็จรูป เบเกอรี่ 4. ท่านรับประทานอาหารครบ 3 มื้อ 5. เคี้ยวอาหารช้าๆ รับประทานอาหาร ไม่น้อยกว่า 15 นาที 6. ไม่รับประทานอาหารรสหวานจัด อาหารมันจัดและเค็มจัด 7. รับประทานผักและผลไม้รสไม่หวาน เป็นประจำ� 8. ออกกำ�ลังกายติดต่อกัน ครั้งละ 20 นาทีขึ้นไป 9. งดบุหรี่และแอลกอฮอล์ 10. รับประทานยาสมํ่าเสมอ หมายเหตุ โปรดกาเครื่องหมาย หากท่านมีการปฏิบัติในกิจกรรมนั้นและ กาเครื่องหมาย หากท่านไม่ได้ปฏิบัติในกิจกรรมนั้น
- 41. 35คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตารางบันทึกการดูแลตนเองในการควบคุมความดันโลหิต ประจำ�เดือน .......................... พ.ศ. ........... เกณฑ์การประเมิน สัปดาห์ที่ 3 (วันที่ ... - ..... .....) … …. …. …. …. …. .... 1. ใช้เครื่องปรุงเช่นนํ้าปลาซีอิ๊วเต้าเจี้ยว ซอสต่างๆ ในปริมาณน้อยที่สุด 2. ไม่รับประทานอาหารหมักดอง เช่น ไข่เค็ม ปลาเค็ม ผักดอง 3. ไม่รับประทานอาหารกระป๋อง อาหารสำ�เร็จรูป เบเกอรี่ 4. ท่านรับประทานอาหารครบ 3 มื้อ 5. เคี้ยวอาหารช้าๆ รับประทานอาหาร ไม่น้อยกว่า 15 นาที 6. ไม่รับประทานอาหารรสหวานจัด อาหารมันจัดและเค็มจัด 7. รับประทานผักและผลไม้รสไม่หวาน เป็นประจำ� 8. ออกกำ�ลังกายติดต่อกัน ครั้งละ 20 นาทีขึ้นไป 9. งดบุหรี่และแอลกอฮอล์ 10. รับประทานยาสมํ่าเสมอ หมายเหตุ โปรดกาเครื่องหมาย หากท่านมีการปฏิบัติในกิจกรรมนั้นและ กาเครื่องหมาย หากท่านไม่ได้ปฏิบัติในกิจกรรมนั้น
- 42. 36 คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ ตารางบันทึกการดูแลตนเองในการควบคุมความดันโลหิต ประจำ�เดือน .......................... พ.ศ. ........... เกณฑ์การประเมิน สัปดาห์ที่ 4 (วันที่ ... - ..... .....) … …. …. …. …. …. .... 1. ใช้เครื่องปรุงเช่นนํ้าปลาซีอิ๊วเต้าเจี้ยว ซอสต่างๆ ในปริมาณน้อยที่สุด 2. ไม่รับประทานอาหารหมักดอง เช่น ไข่เค็ม ปลาเค็ม ผักดอง 3. ไม่รับประทานอาหารกระป๋อง อาหารสำ�เร็จรูป เบเกอรี่ 4. ท่านรับประทานอาหารครบ 3 มื้อ 5. เคี้ยวอาหารช้าๆ รับประทานอาหาร ไม่น้อยกว่า 15 นาที 6. ไม่รับประทานอาหารรสหวานจัด อาหารมันจัดและเค็มจัด 7. รับประทานผักและผลไม้รสไม่หวาน เป็นประจำ� 8. ออกกำ�ลังกายติดต่อกัน ครั้งละ 20 นาทีขึ้นไป 9. งดบุหรี่และแอลกอฮอล์ 10. รับประทานยาสมํ่าเสมอ หมายเหตุ โปรดกาเครื่องหมาย หากท่านมีการปฏิบัติในกิจกรรมนั้นและ กาเครื่องหมาย หากท่านไม่ได้ปฏิบัติในกิจกรรมนั้น
- 43. 37คู่มือการดูแลตนเอง เรื่อง โรคความดันโลหิตสูงในผู้สูงอายุ คณะผู้จัดทำ� 1. วาสนา มากผาสุข 2. กัลยา ปรีดีคณิต 3. อภิวรรณ ณัฐมนวรกุล 4. ศศิภา จินาจิ้น 5. จิรนันท์ ทองสัมฤทธิ์ 6. กัลยพร นันทชัย ผู้เชี่ยวชาญทบทวน 1. นพ.ชาวิท ตันวีรชัยสกุล 2. นพ.นันทศักดิ์ ธรรมานวัตร 3. ผศ.ดร.วารี วิดจายา 4. นพ.คมวุฒิ คนฉลาด ที่ปรึกษา 1. นพ.สฐาปกร ศิริพงศ์ 2. นพ.สมรักษ์ สันติเบ็ญจกุล 3. พญ.อรพิชญา ไกรฤทธิ์ 4. ผศ.ดร.วารี กังใจ 5. ดร.ชนิดา ปโชติการ พิมพ์ครั้งที่ 1 : กุมภาพันธ์ 2554 จำ�นวนพิมพ์ : 500 เล่ม พิมพ์ที่ : บริษัท บียอนด์ พับลิสชิ่ง จำ�กัด