“การประเมินระบบกระดูก กล้ามเนื้อและข้อ” ผ.ศ.แสงหล้า พลนอก คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร โครงการตำราคณะพยาบาลศาสตร์ ใช้เรียนและเป็นแนวทางในการประเมินระบบกระดูกกล้ามเนื้อและข้อของผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง

2. 1
คํานํา
บทเรียบเรียง “การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อและขอ” จัดทําขึ้น
เพื่อใชในการประกอบการเรียนการสอนวิชา 501202 แนวคิดพื้นฐานและ
หลักการพยาบาล 2 และเปนแนวทางใหนิสิตสามารถประเมินระบบกระดูก
กลามเนื้อและขอของผูใชบริการไดอยางถูกตอง อันจะเปนสวนหนึ่งของการให
การพยาบาลผูใชบริการอยางมีประสิทธิภาพ
ผูเรียบเรียงขอขอบพระคุณผูเรียบเรียงตําราที่ผูเขียนไดอางอิง และ
ขอขอบพระคุณครู อาจารยทุกทานที่ไดใหความรู คําแนะนําในการจัดทําบท
เรียบเรียงนี้
ผ.ศ.แสงหลา พลนอก
คณะพยาบาลศาสตร
มหาวิทยาลัยนเรศวร
เมษายน 2552

3. 2
สารบาญ
หนา
กายวิภาคศาสตร
การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ ขอ
การซักประวัติ
การตรวจรางกาย
การตรวจกลามเนื้อ ขอ
การตรวจขอไหล
การตรวจขอศอก
การตรวจนิ้วมือและขอนิ้ว
การตรวจขอตะโพก
การตรวจขอเขา
การตรวจขอเทาและนิ้วเทา
การตรวจพิเศษ
สรุป
คําถามทายบท
บรรณานุกรม
การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ

4. 3
ผูชวยศาสตราจารยแสงหลา พลนอก
แนวคิด
ระบบกระดูก กลามเนื้อและขอ จะทําหนาที่เปนโครงสรางและชวยใน
การเคลื่อนไหวของรางกายและยังปองกันอวัยวะภายในที่ออนนุมดวย
นอกจากนั้นระบบนี้ยังสรางเม็ดเลือดและเปนที่สะสมของเกลือแรตางๆ ไดแก
แคลเซียมและฟอสฟอรัส การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ สามารถ
แบงออกไดสามวิธี ไดแก การซักประวัติ การตรวจรางกาย และ การตรวจพิเศษ
ตางๆ
วัตถุประสงค เมื่อจบบทเรียนนี้แลวผูเรียนสามารถ
1.บอกกายวิภาคศาสตรระบบกระดูก กลามเนื้อและขอได
2.อธิบายการซักประวัติเพื่อประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อและขอได
2.อธิบายการตรวจรางกายเพื่อประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ และ
ขอได
3.ระบุวิธีการตรวจพิเศษที่เกี่ยวของกับการประเมินระบบกระดูก
กลามเนื้อ และขอได
กายวิภาคศาสตรระบบกระดูก กลามเนื้อ และ ขอ

5. 4
กระดูก (Skeleton)
กระดูกรางกายของมนุษยมีทั้งหมด 206 ชิ้น หนาที่จะเปนตัวกําหนด
รูปรางและผิวหนาของกระดูก เชน กระดูกยาว (Long bone) จะทําหนาที่เปน
คาน จึงมีผิวหนาที่เรียบแบนเพื่องายในการเกาะยึดของเอ็นหรือเสนประสาท
(Wilson & Giddens, 2009. p. 311) เชน กระดูกตนแขน (Humerus) กระดูก
ตนขา (Femur) กระดูกปลายแขน (Fibula) กระดูกนิ้วมือและเทา (Phalanges)
สวนกระดูกสั้น (Short bone) จะมีรูปรางคลายลูกบาศก (Cube shaped) เชน
กระดูกขอมือ (Carpal) กระดูกขอเทา (Tarsal) เปนตน
กลามเนื้อลาย (Skeletal muscles)
กลามเนื้อลายประกอบดวย เสนใยกลามเนื้อซึ่งยึดจับกับกระดูกเพื่อ
ชวยในการเคลื่อนไหว กลามเนื้อสวนใหญเคลื่อนไหวตามที่สมองสั่ง
(Voluntary control) แตกลามเนื้อบางมัดเคลื่อนไหวเองดวยรีเฟล็กซ (Reflex)
ใยของกลามเนื้อลายจะถูกจัดเรียงใหวางขนานกับความยาวของกระดูกหรือถูก
จัดเรียงใหอยูในแนวเฉียงของกระดูก
ขอ (Joints)
ขอ คือ เนื้อเยื่อสวนที่เชื่อมตอระหวางกระดูกตั้งแต 2 ชิ้น ขึ้นไป ชวยให
มีความมั่นคงของขอขณะที่มีการเคลื่อนไหว ขอแบงออกได 2 แบบดังนี้
1. แบงตามชนิดของสวนประกอบของขอไดแก เสนใย (Fibrous)
กระดูกออน (Cartilaginous) เยื่อหุมขอ (Synovial)

6. 5
2. แบงตามระดับของการเคลื่อนไหวได 3 แบบ คือ
2.1 เคลื่อนไหวไมไดเลย เรียกวา Synarthrodial เชน รอยตอของ
กระดูกกะโหลกศีรษะ (The Suture of the skull) เปนตน
2.2 เคลื่อนไหวไดเล็กนอย เรียกวา Amphiarthrodial เชน กระดูกหัว
เหนา (Symphysis pubis) เปนตน
2.3 เคลื่อนไหวไดเต็มที่ เรียกวา Diarthrodial joints เชน หัวเขา ขอ
นิ้วมือ เปนตน ซึ่ง Diarthrodial joints ยังสามารถแบงยอยตามชนิดของการ
เคลื่อนไหว เชน แบบบานพับ (Hinge joint) ซึ่งเคลื่อนไหวไดเฉพาะเหยียดและ
งอ (Extension and flexion) เชน หัวเขา ขอศอกและขอนิ้ว เปนตน และ แบบ
Ball-and-socket ซึ่งจะมีเบาในกระดูกเขาไปสวม ไดแก ขอตะโพกและขอไหล
เปนตน ขอชนิดนี้จะมีการเคลื่อนไหวไดหลายทิศทาง Diarthrodial joints มีชื่อ
เรียกอีกอยางหนึ่งวา Synovial joints เพราะจะมีน้ําลอมรอบเยื่อหุมขอ
(Synovial fluid) ซึ่งมีหนาที่หลอลื่นใหขอสามารถเคลื่อนไหวไดหลายทิศทาง
ขอชนิดนี้บางแหง เชน ขอเขาจะมีแผนกระดูกออนเรียกวา Meniscus รองอยู
เพื่อปองกันการกระแทกอันกอใหเกิดการบาดเจ็บของขอ เปนตน
เอ็น (Ligaments or tendons)
เปนเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่เชื่อมระหวางกระดูกและกระดูก หรือ ระหวาง
กลามเนื้อและกระดูก ทําหนาที่ชวยประคับประคองขอไมใหบาดเจ็บในขณะ
เคลื่อนไหว โดยการเรียงตัวในหลายทิศทาง ไดแก ลอมรอบขอ ยึดขอในแนว
เฉียงหรือเรียงตัวไปตามแนวยาว และยังชวยนําแรงที่เกิดจากการหดตัวของ
กลามเนื้อลายไปยังขอ ทําใหเกิดการเคลื่อนไหว

7. 6
กระดูกออนและเยื่อหุมขอ (Cartilage and bursa)
กระดูกออน เปนเนื้อเยื่อแผนคอนขางเรียบลื่นแผปกคลุมรอบ ๆ ปลาย
กระดูก ทําใหบริเวณผิวของขอเรียบ กระดูกออนจะรับแรงและน้ําหนักที่เกิด
ขึ้นกับขอ กระดูกออนไมมีเสนเลือดมาเลี้ยงจึงไดรับอาหารที่ผานมาจาก
Synovial fluid ในขณะมีการเคลื่อนไหวและรับน้ําหนักของขอ
ชองระหวางเยื่อหุมขอ (Bursa) คือ ถุงเล็กๆ หรือชองที่อยูในเนื้อเยื่อ
เกี่ยวพันที่อยูรอบๆ ขอเฉพาะบางแหง ไดแก ขอไหล และขอเขา Synovial Fluid
ซึ่งทําหนาที่หลอลื่นขอบรรจุอยู Bursa จะถูกสรางขึ้นเองเมื่อมีแรงกดหรือการ
เสียดสีของขอ (ดังภาพที่ 1)
โครงสรางของกระดูก โครงสรางของกระดูกแบงเปน 2 แบบคือ กระดูก
สวนกลาง (Axial skeleton) และกระดูกรยางค (Appendicular skeleton)
ภาพที่ 1 แสดงสวนตางๆ
ของขอกระดูกออน
และเยื่อหุมขอ

8. 7
1. กระดูกสวนกลาง กระดูกสวนกลาง ไดแก กะโหลกศีรษะและลําคอ
(Skull and neck) กระดูกสวนลําตัวและเชิงกราน (Trunk and pelvis)
กะโหลกศีรษะประกอบดวยกระดูกจํานวน 6 ชิ้น ซึ่งจะเชื่อมติดกัน
กระดูกใบหนาประกอบดวยกระดูกทั้งหมด 14 ชิ้น มีเพียงหนึ่งชิ้นที่เคลื่อนไหว
ไดคือ กระดูกคาง สวนลําคอจะถูกประคองดวยกระดูกสันหลังสวนคอ
(Cervical vertebrae: C) เอ็น และกลามเนื้อคอ (Sternocleidomastoid) และ
กลามเนื้อไหล (Trapezius) ซึ่งจะชวยในการเคลื่อนไหวในระดับ C 4-5 หรือ C
5-6 การเคลื่อนไหวของลําคอจะสามารถทําไดทั้ง กมหนา (Flexion) เงยหนา
(Extension) แหงนหนาไปดานหลัง (Hypertension) เอียงคอ (Lateral) และ
หมุนคอ (Rotation)
ลําตัวและเชิงกราน ลําตัวจะตั้งตรงและคงรูปรางไดจะตองอาศัย
กระดูกซี่โครง (Ribs) และกระดูกหนาอก (Sternum) กระดูกไหปลารา
(Clavicle) และกระดูกสะบัก (Scapula) สําหรับกระดูกสันหลังประกอบดวย
กระดูกสันหลังสวนคอ (Cervical) จํานวน 7 ชิ้น สวนอก (Thoracic) จํานวน 12
ชิ้น สวนเอว (Lumbar) จํานวน 5 ชิ้น และสวนกระเบนเหน็บ (Sacral) กระดูก
สันหลังจะสามารถเคลื่อนไหวไดทั้งกมไปขางหนา (Flexion) แอนไปขางหลัง
(Hyperextension) เอียงตัว (Lateral Bending) และหมุนตัว (Rotation)
กระดูกสันหลังที่เคลื่อนไหวไดมากที่สุดคือ สวนคอ
2. กระดูกระยางค กระดูกระยางค ไดแก สวนบนคือ ไหลและแขน
สวนบน (Shoulder and upper arm) ขอศอก ปลายแขน และขอมือ (Elbow,
forearm, and wrist) มือ (Hand) และสวนลางคือ สะโพกและตนขา (Hip and

9. 8
thigh) เขาและขาสวนลาง (Knee and lower leg) ขอเทาและเทา (Ankle and
foot)
ไหลและแขนสวนบน ขอไหลจะเปนขอแบบ Glenohumeral Joint
(Ball-and-socket) สามารถเคลื่อนไหวไดทั้ง งอ (Flexion) เหยียด (Extension)
เหยียดออกไปขางหลัง (Hyperextension) กางออก (Abduction) หุบเขา
(Adduction) หมุนเขาดานใน (Internal rotation) และ หมุนออกดานนอก
(External rotation)
ขอศอก ปลายแขน และขอมือ ขอศอกประกอบดวยกระดูกตนแขน
(Humerus) กระดูกปลายแขน (Radius and ulna) ขอศอกจะเปนขอแบบ
Hinge joint ซึ่งจะเคลื่อนไหวแบบเหยียดแขน (Extension) งอแขน (Flexion)
และ แอนแขนไปดานหลัง (Hyperextension) คว่ํามือ (Pronation) และ หงาย
มือ (Supination) ขอมือจะประกอบดวย กระดูกปลายแขนและกระดูกฝามือ
ขอมือจะเคลื่อนไหวแบบ กระดกมือลง (Flexion) เหยียดขอมือ (Extension)
กระดกขอมือขึ้น (Hyperextension) บิดขอมือไปทางหัวแมมือ (Radial flexion)
บิดขอมือไปทางนิ้วกอย (Ulnar flexion)
มือ นิ้วมือจะสามารถเคลื่อนไหว แบบ งอ (Flexion) เหยียด
(Extension) กาง (Abduction) และหุบ (Adduction)
สะโพกและตนขา ขอสะโพกจะประกอบดวยเบากระดูก
(Acetabulum) และสวนหัวกระดูกตนขา (Femur) ซึ่งจะหอหุมดวยเยื่อหุม
ลักษณะของขอจะคลายกับขอเขาคือ Ball-and-socket joint ทําใหสามารถ
เคลื่อนไหวไดหลายทิศทาง คือ งอขา (Flexion) เหยียดขา (Extension) และ

10. 9
เหยียดขาไปดานหลัง (Hyperextension) กางขา (Abduction) และหุบขา
(Adduction) หมุนขาเขาดานใน (Internal rotation) หมุนขาออกดานนอก
(External rotation) และ แกวงเปนวงกลม (Circumduction)
ขอเขาและขาสวนลาง ขอเขาจะเปนขอแบบบานพับ การเคลื่อนไหวจะ
เปนแบบ งอ (Flexion) เหยียด (Extension) และเหยียดไปทางดานหลัง
(Hyperextension)
ขอเทาและเทา ขอเทาจะเปนแบบบานพับ มีการเคลื่อนไหวแบบงอคือ
กระดกปลายเทาขึ้น (Dorsiflexion) กดปลายเทาลง (Plantar Flexion) บิด
ปลายเทาเขา (Inversion) บิดปลายเทาออก (Eversion) หุบนิ้วเทา
(Adduction) กางนิ้วเทา (Abduction)
การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ
การประเมินระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ ประกอบดวยการซัก
ประวัติ การตรวจรางกาย และ การตรวจพิเศษ
การซักประวัติ (History taking) ควรซักประวัติใหครอบคลุมหัวขอตอไปนี้
1. อาการสําคัญที่นํามาโรงพยาบาล (Chief compliant) การซัก
ประวัติถึงอาการสําคัญที่นํามาโรงพยาบาลอยางละเอียดและถูกตอง จะทําให
ไดขอมูลที่มีความสําคัญ นําไปสูการวินิจฉัยและเปนแนวทางในการรักษาได
ถึงแมวาจะยังไมไดตรวจรางกาย อาการที่สําคัญที่นําผูรับบริการมาพบแพทย
จะอยูใน 3 กลุม ไดแก

11. 10
1.1 มีความรูสึกผิดปกติ มักจะเปนอาการปวด (Pain) หรืออาการ
ชา (Numbness)
1.2 ดูผิดปกติ เชน สังเกตวามีกระดูกสันหลังคดหรือโกง คอมหลัง
แอน ขาโกงหรือปดออก เดินแลวมีปลายเทาปดเขาหรือปดออก กอนตามแขน
ขา กลามเนื้อลีบ บวม แดง รอนและปวด
1.3 การเคลื่อนไหวที่ผิดปกติ และสังเกตพบได ไดแก การเดิน
กะเผลก (Limping) การเคลื่อนไหวออนแรง (Weaken) ไมมั่นคง (Instability)
มีอาการสั่น (Tremors) ขอติดแข็ง (Stiffness) ขยับแขน ขา ไมได (Paralysis)
2. ขอมูลพื้นฐานของผูรับบริการ (Basic information of clients) ดังนี้
2.1 อายุ (Age) และเพศ (Gender) มีความสัมพันธกับโรคหรือ
ความผิดปกติที่เกิด ในเด็กเล็กมักจะเกิดจากความพิการแตกําเนิด วัยรุนหรือวัย
ผูใหญมักจะเกิดจากอุบัติเหตุ อาชีพ หรือกีฬาที่เลนเปนประจํา สวนในวัย
ผูสูงอายุมักจะเกิดความเสื่อมของกระดูก กลามเนื้อ และขอ เมื่ออายุมากกวา
35 ปขึ้นไปกระดูกมักจะบางลง (Wilson & Giddens, 2009. p. 319)
โรคขออักเสบ (Osteoarthritis) มักจะเกิดในผูหญิงที่มีอายุ
มากกวา 45 ปขึ้นไปมากกวาผูชาย แตในทางกลับกัน จะเกิดขึ้นมากในผูชาย
อายุกวา 45 ลงไปมากกวาผูหญิง (Wilson & Giddens, 2009. p. 319) ผูหญิง
มักจะมีกระดูกบางและมีการสลายของมวลกระดูกมากกวาผูชาย (Wilson &
Giddens, 2009. p. 319)
2.2 อาชีพและกีฬาที่เลนเปนประจํา (Job and usual exercise)

12. 11
อาชีพของผูรับบริการอาจเกี่ยวของกับการบาดเจ็บของกระดูก
กลามเนื้อและขอได เชน อาชีพทํานา ที่ตองกม ๆ เงย ๆ ในการดํานา หรือ เก็บ
เกี่ยวเปนเวลานาน ๆ ผูรับบริการมักมาดวยอาการปวดหลัง สวนงานที่ตองงอ
เขาหรือคุกเขาเปนประจําทําใหเกิดการเสื่อมของขอเขาไดเร็ว เปนตน
กีฬาบางประเภทที่ใชกลามเนื้อเฉพาะบางมัด เชน บาสเกตบอลทําให
เกิดแรงกระแทกแรงๆ เปนเวลานาน จะเกิดการอักเสบของกลามเนื้อและเอ็น
บริเวณหัวเขา เทนนิสจะทําใหเกิดการอักเสบของกลามเนื้อและเอ็นบริเวณ
ขอศอก เปนตน
2.3 กิจวัตรประจําวัน (Activity of daily living) ถามถึงกิจวัตร
ประจําวันที่ผูรับบริการทําไดเอง และถาทําไมไดชวยเหลือตัวเองอยางไร เนื่อง
ดวยความเจ็บปวยของโรคกระดูก กลามเนื้อ และขอ ทําใหเคลื่อนไหวไดนอยลง
สงผลตอการดูแลตนเอง นอกจากนั้นควรจะถามถึงการดําเนินชีวิตประจําวันที่
สัมพันธกับอาการเจ็บปวย เชน การนั่ง ผูที่มีอาการปวดเขา ควรถามถึงวิธีการ
นั่ง ถานั่งกับพื้น หรือ การนั่งสวมซึมซึ่งตองนั่งยองๆ จะทําใหปวดเขา เปนตน
2.4 ประวัติการเจ็บปวยในอดีต (Past history)
2.4.1 โรคเกี่ยวกับกระดูก กลามเนื้อและขอ รวมทั้งสิ่งที่เปน
สาเหตุของโรคเหลานั้น เนื่องจากความเจ็บปวยในอดีตอาจสงผลสําเร็จถึง
ปจจุบัน เชน เกิดอาการขอติดแข็ง (Stiff joints) หรือการเคลื่อนไหวเต็มพิกัด
ลดลง (Decrease range of motion)
2.4.2 ความพิการแตกําเนิดของกระดูก กลามเนื้อและขอ และ
ประวัติการรักษา

13. 12
2.4.3 ประวัติการผาตัดกระดูก กลามเนื้อและขอ รวมทั้งอาการ
ภายหลังการผาตัด
2.5 โรคเรื้อรังหรือปญหาสุขภาพในระบบอื่น (Chronic disease
or problem) โรคเรื้อรัง เชน ระดับไขมันในเลือดสูง เบาหวาน และเสนเลือด
แดงแข็งและหนา (Arteriosclerosis) อาจจะเปนสาเหตุของอาการปวดขอจาก
โรคเกาท (Gout) ได ซึ่งจะสงผลการเคลื่อนไหวและการทํากิจวัตรประจําวันทํา
ไดนอยลง เปนตน (Wilson & Giddens, 2009. p. 319)
2.6 ประวัติการใชยา (Drugs history) การรับประทานยาบางชนิด
เชน แอสไพริน ไอโซโพรเพน (Isoprofen) ยาบรรเทาปวด ยากลอมประสาท
และยานอนหลับ อาจทําใหผูรับบริการมีอาการดีขึ้น จึงบดบังอาการที่แทจริง
2.7 ประวัติครอบครัว (Family history) ความเจ็บปวยของบุคคล
ในครอบครัวที่เกี่ยวกับกระดูก กลามเนื้อ และขอ เชน Rheumatoid,
Osteoarthritis, Gout เพราะทําใหผูรับบริการมีโอกาสเสี่ยงสูงที่จะเกิดโรค
เหลานี้ เปนตน
3. ประวัติอาการสําคัญที่พบ (Problem-based history)
โดยสวนใหญอาการสําคัญของผูรับบริการโรคกระดูก กลามเนื้อ และ
ขอ คือ อาการปวด จึงควรซักประวัติเกี่ยวกับอาการปวดใหละเอียด ดังนี้
3.1 บริเวณที่เริ่มปวด และลักษณะของอาการปวด เชน ปวดแปลบ
ปวดตื้อๆ ปวดลึกๆ หรือตื้น ๆ ระยะเวลาของอาการปวดตั้งแตเริ่มจนถึงปจจุบัน
3.2 ระดับความรุนแรงของอาการปวด โดยใชแบบประเมินอาการ
ปวด (Pain scale)

14. 13
3.3 ชวงระยะเวลาของวันที่เกิดอาการปวด เชน ถามีอาการปวดใน
ตอนเชารวมกับอาการขอติดแข็งอาจจะเกิดจาก Rheumatoid arthritis ปวด
ตอนกลางวันขณะทํางาน เปนตน
3.4 มีการปวดราวไปที่ใดหรืออวัยวะใด อะไรทําใหปวดมากขึ้น
หรือบรรเทาลง เชน การขยับอวัยวะหรือขอในผูที่เปน Rheumatoid arthritis จะ
ทําใหอาการปวดบรรเทาลง เปนตน การเคลื่อนไหวแบบไหนสัมพันธกับอาการ
ปวด ความรุนแรงของอาการปวดขึ้นกับสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปหรือไม
เชน ผูที่เปนโรคขออักเสบ จะปวดรุนแรงขึ้นเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของความกด
อากาศ เปนตน (Wilson & Giddens, 2009. p. 321)
3.5 เคยเปนไขหวัดลงคอมากอนที่มีอาการปวดขอนั้นหรือไม เชน
การเจ็บปวยจากเชื้อไวรัส จะมีอาการปวดกลามเนื้อ (Myalgia) (Wilson &
Giddens, 2009. p. 321)
3.6 อาการปวดมีผลตอผูรับบริการอยางไรบาง เชน ตื่นกลางดึก
จากอาการปวดหรือชา ความสามารถในการเคลื่อนไหวลดลง ความสามารถใน
การดูแลตนเองลดลง เชน โรคเกาท หรือ โรคขออักเสบ จะทําใหเกิดการอักเสบ
แบบเฉียบพลัน (Acute inflammation) ซึ่งจะมีอาการบวม แดง รอน และทําให
ขอนั้นๆ ไมสามารถเคลื่อนไหวไดอยางเต็มที่ เปนตน (Wilson & Giddens,
2009. p. 321)
3.7 เคยไดรับอุบัติเหตุมากอนหรือใชงานอวัยวะสวนนั้นมากและ
เปนเวลานานๆ แลวเกิดอาการปวดหรือ อาการปวดเกิดขึ้นเองโดยไมทราบ
สาเหตุ

15. 14
การตรวจรางกายระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ
การตรวจรางกายระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ ประกอบดวยขั้นตอน
การดู การคลําหรือการวัด ดังนี้
การดู (Inspection)
สังเกตโครงสรางรางกายโดยสังเกตลักษณะการยืนตรง โดยใหดูทั้ง
ดานหนา หลัง และดานขาง เปรียบเทียบความสมมาตรของรางกายซีกซายและ
ขวา หลังตั้งตรงและมีความโคงของกระดูกสันหลังตามปรกติ คือ สวนของคอ
จะเวา (Cervical concave) สวนหลังจะนูน (Thoracic convex) และสวนเอ
วจะเวา (Lumbar concave) (ดังภาพที่ 2)
สังเกตขนาดและความสมมาตรของกลามเนื้อ ถามีกลามเนื้อลีบทั้ง
สองขางจะบงบอกถึงการขาดเสนประสาทไปเลี้ยงบริเวณนั้น เชน ไดรับ
บาดเจ็บบริเวณไขสันหลัง หรือ ภาวะขาดสารอาหาร เปนตน การลีบเพียงขาง
เดียวจะบงบอกถึงการใชงานนอย เคลื่อนไหวนอยลงอันเนื่องมาจากอาการ
ปวด หรือ หลังจากไดรับการใสเฝอกมาเปนเวลานาน กลามเนื้อกระตุก
(Fasciculation) อาจแสดงถึง ผลจากอาการขางเคียงของยา ความสามารถใน
การเดินตัวตรงหรือเดินดวยความออนแรงของกลามเนื้อมัดตางๆ ความโคงของ
กระดูกสันหลัง เชน หลังคอม (Humpback) ในโรค Kyphosis หรือกระดูกสัน
หลังคดไปทางดานขางในโรค Scoliosis ผิวหนังใหสังเกตระดับสี แผลเปน มี
บาดแผลที่มีลักษณะเปนแผลถลอกที่ผิวหนังหรือแผลฉีกขาดหรือไม สังเกต
ลักษณะวามีอาการบวมหรือลักษณะผิดรูปรางหรือไม (Harkreader, Hogen,
& Thobaben, 2007. p. 177)

16. 15
ภาพที่ 2 แสดงการดูรูปรางของรางกายทั้งหมด โดยดูระดับของ
ไหล (Scapula) ทั้งสองขาง ระดับของสะบักและแนวสันกระดูกเชิงกราน (Iliac
crest) ความสมมาตรของรางกายทั้งสองขาง A. ดานหนา B. ดานหลัง และ C.
ดานขาง แสดงถึงความเวาของกระดูกสันหลังในระดับตางๆ
การคลํา (Palpation) หรือ การวัด (Measurement) คลําบริเวณ
ผิวหนังเพื่อสัมผัสใหทราบถึงอุณหภูมิ ความรูสึก ความออนนุม (Texture) และ
ความตึงตัว (Tone) คลําดูลักษณะการเจ็บปวด บวม และรอน ตรวจลักษณะ
ขนาดผิดรูปรางหรือความสั้นยาวของกระดูก
การตรวจความเคลื่อนไหวของขอ (Range of movement) การตรวจ
การเคลื่อนไหวของขอตางๆ เริ่มจากใหผูรับบริการทําเอง (Active
movement) กอน แลวเปรียบเทียบกับการตรวจโดยใหพยาบาลทํา (Passive
Cervical Concave
Thoracic Convex
Lumbar Concave

17. 16
movement) หากพบวาไมเทากันอาจบอกถึงพยาธิสภาพของขอนั้น ขณะตรวจ
การเคลื่อนไหวของขอ พยาบาลควรสังเกตอาการเจ็บปวด การเคลื่อนไหวของ
ขอ มีอยู 7 ทิศทาง ไดแก Abduction, Adduction, Flexion, Extension,
Internal rotation, External rotation และ Circumduction
การวัดเปนการตรวจวิธีหนึ่งเพื่อใหไดทราบขนาดของแขน ขา ความ
ยาวของแขน ขาและขนาดมุมของการเคลื่อนไหวของขอ
1. การวัดขนาดรอบวง เพื่อใหทราบขนาดของกอนเนื้องอกหรือขนาด
ของแขน ขา วาเทากันหรือไมเทากัน โดยการวัดเปรียบเทียบ 2 ขาง ที่ตําแหนง
เดียวกัน เชน ที่ตําแหนง 5 เซนติเมตรใตลูกสะบา (Patella) หรือ 5 และ 10
เซนติเมตร เหนือลูกสะบา นอกจากนั้นควรวัดเปรียบเทียบขนาดตามระยะเวลา
วามีการเปลี่ยนแปลงอยางไร ยุบลงหรือบวมขึ้น (ดังภาพที่ 3)
2. การวัดความยาวของขา วัดจาก Anterior superior iliac spine ไปที่
Medial malleolus ในทาขอสะโพกและเขาเหยียดตรง (ดังภาพที่ 4)
ภาพที่ 4 การวัดความยาว
ของขาทั้งหมด
ภาพที่ 3 แสดงการวัดขนาด
เสนรอบวงของตนขา

18. 17
2.1 ความยาวของขาทอนบน วัดจาก Anterior superior iliac
spine ไปที่ Joint line ดานในหรือดานนอกของเขา (ดังภาพที่ 5)
2.2 การวัดความยาวของขาทอนลาง วัดจาก Joint line ดานในหรือ
ดานนอกของเขา ไปที่ Medial malleolus (ดังภาพที่ 6)
3. การวัดมุมขอ โดยใชเครื่องวัดมุมหรือ Goniometer (ดังภาพที่ 7)
วิธีการวัดมุมของขอทํา
ไดโดยการ วางทาบ Goniometer ลงบนมุม
ของขอที่จะวัด แลวกางขาดานหนึ่งใหอยูในแนวกลางสวนตนขาดานหนึ่ง และ
กางขาอีกขางหนึ่งวางทาบลงบนแนวกลางของสวนปลายขาอีกดานหนึ่ง ใหมุม
ตัด (มุม 0) วางอยูบริเวณอยูตรงกลางของขอ อานคาที่ไดทั้งในขณะ งอ เหยียด
ภาพที่ 6 แสดงการวัดความ
ยาวของขาทอนลาง
ภาพที่ 7 แสดงการวัดมุมขอ
(Avaronrehap.com, 2010)
ภาพที่ 5 การวัดความยาว
ของขาทอนบน

19. 18
และแอนไปดานหลัง การเคลื่อนไหวของแตละขอไมเหมือนกัน ซึ่งอาจมีการ
เคลื่อนไหวไมครบตามกําหนดที่กลาวมาขางตน การวัดความ สามารถในการ
เคลื่อนไหวของขอ จะวัดออกมาเปนองศา เชน ขอศอกขณะงอได 135O
เปนตน
การสังเกตการเคลื่อนไหวเต็มพิกัด (Range of motion)
การสังเกตการเคลื่อนไหวเต็มพิกัดของขอตางๆ เพื่อทดสอบวามีอาการ
เจ็บปวดกลามเนื้อขณะเคลื่อนไหว (Pain on movement) ความมั่นคงของขอ
(Joint stability) และความผิดรูป (Deformity) วิธีการคือ ใหผูรับบริการ
เคลื่อนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ตามที่พยาบาลบอก ขณะเคลื่อนไหวถามี
อาการ เจ็บ รอน บวม มีเสียงกรอบแกรบ ผิดรูป หรือ ติด แสดงถึงอาการ
ผิดปกติของขอนั้น ๆ ซึ่งควรไดรับการตรวจในขั้นตอนตอไป
ลําคอ
-Flexion:กมใหคางจรดอก
-Extension:เงยหนาตรง
-Hyperextension: แหงนหนาไปดาน
หลังใหมากที่สุด
-Lateral flexion:เอียงศีรษะไปชิด
กับไหลซายและขวาใหมากที่สุด
-Rotation: หมุนศีรษะไปทางซาย
และขวา
ขอไหล-Flexion: ยืนตรงแขนแนบลําตัวแกวง
แขนขึ้นเหนือศีรษะ
-Extension: เอาแขนลงมาแนบขาง
ลําตัวเหมือนเดิม
-Hyperextension: แกวงแขนไป
ดานหลังลําตัวโดยไมงอขอศอก
Flexion
Extension

20. 19
ขอศอก
-Flexion: งอขอศอก
-Extension: เหยียดขอศอกออกให
แขนเหยียดตรง
-Internal rotation:
งอขอศอกหมุนแขนลง
-External rotation:
งอขอศอกหมุนแขนขึ้น
Flexion
Extension
-Abduction: กางแขนออกไปดานขาง
ลําตัวแลวยกขึ้นเหนือศีรษะ
-Adduction:ลดแขนมา
แนบลําตัวแลวแกวงแขนไขว
ไปดานตรงขามใหมากที่สุด
Abduction
Adduction
Hyperextension
External rotation
Internal rotation

21. 20
นิ้วมือ
-Flexion: กํามือ
-Extension: เหยียดมือ
-Hyperextension: แอนนิ้วมือขึ้นให
มากที่สุด
-Abduction: กางนิ้วออก
ปลายแขน
-Pronation: คว่ําฝามือลง
-Supination: หงายฝามือขึ้น
-Circumduction:
เหยียดแขน แลวแกวงแขนเปนวง
โดยรอบ
Pronation
Supination

22. 21
ขอมือ
-Flexion: งอมือลง
-Extension: เหยียดขอมือตรง
-Hyperextension: กระดกมือขึ้นให
มากที่สุด
-Flexion: ยกขาไปขางหนา
-Extension: แกวงขากลับมาชิดกัน
-Radial flexion: เอียงมือไปดาน
หัวแมมือ
-Ulnar flexion: เอียงมือไปดาน
นิ้วกอยขอสะโพกRadial Flexion Ulna flexion
Flexion

23. 22
-Internal rotation: บิดเขาเขา
หาลําตัว
-External rotation: บิดเขา
ออกนอกลําตัว
Extension

24. 23
-Circumduction: หมุนขาเปน
วงกลม
เทา
-Dorsiflexion: กระดกขอเทาขึ้น
-Plantar flexion: กดปลายเทาลง
-Inversion: หมุนเทาเขาดานใน
-Eversion: หมุนเทาออกดานขาง
ขอเขา
-Flexion: งอเขายกสนเทาขึ้น
-Extension: เอาสนเทาไปแตะ
พื้น

25. 24
การทดสอบความแข็งแรงของกลามเนื้อ (Test of muscle strength)
ทดสอบความแข็งของกลามเนื้อ โดยการใหผูรับบริการเคลื่อนไหวขอ
นั้นๆ เต็มที่ แลวออกแรงตานกับแรงของพยาบาล เปรียบเทียบความแข็งแรง
ของอวัยวะทั้ง 2 ขาง มักจะพบวาขางที่ผูรับบริการถนัดมักจะมีความแข็งแรง
มากกวาขางที่ไมถนัด แตไมควรใชแรงทดสอบมาก ณ บริเวณที่มีอาการ
เจ็บปวด
วิธีการทดสอบกําลังของกลามเนื้อ
1. Isometric testing คือ การทดสอบโดยผูรับบริการ เกร็งกลามเนื้อ
ไวหลังจากเกิดการเคลื่อนไหวอยางเต็มที่แลว พยาบาลพยายามเอาชนะการหด
ตัวของกลามเนื้อนั้น
นิ้วเทา
- Flexion: งอนิ้วเทาขึ้น และลง
-Extension: เหยียดนิ้วเทา
-Abduction: กางนิ้วเทาออก
-Adduction: หุบนิ้วเทาเขา

26. 25
2. Isotonic testing คือ การทดสอบโดยผูรับบริการพยายามออกแรง
การเคลื่อนไหวขอในขณะที่พยาบาลออกแรงตานเพื่อขัดขวางการเคลื่อนไหว
ดังกลาว วิธีนี้ชวยใหตรวจสอบกลามเนื้อออนแรงได ขณะที่ทดสอบกําลังของ
กลามเนื้อ ใหสังเกตและคลํากลามเนื้อที่กําลังหดตัวนั้น ๆ ดวย การแบง
ระดับกําลังของกลามเนื้อ ดังตอไปนี้
Grade 0 ไมมีการหดตัวของกลามเนื้อเลย
Grade 1 มีการหดตัวของกลามเนื้อเกิดขึ้นพอเห็นได
Grade 2 เคลื่อนไหวตามแนวราบได เมื่อไมมีความโนมถวงตานไว
Grade 3 ตานความโนมถวงไดแตตานแรงทานไมได
Grade 4 ออกแรงตานทานไดแตนอยกวาปกติ
Grade 5 เคลื่อนไหวและตานแรงไดตามปกติ
การตรวจกลามเนื้อและขอแตละสวน
1. Temporo mandibular joint (TMJ)
1.1 ตรวจการเคลื่อนไหว โดยการทําดังตอไปนี้
- ใหผูรับบริการนั่ง พยาบาลใชนิ้วชี้และนิ้วกลางวางหนาหู บอกให
ผูรับบริการอาปากออกใหกวางมากที่สุด ปกติจะอาไดกวาง 1-2 นิ้ว คลําดู
บริเวณรอยตอของกระดูก Temporal และ Mandibular
-ใหผูรับบริการขยับขากรรไกรจากซายไปขวา ขวาไปซาย ปกติจะ
เคลื่อนไปได 1-2 เซนติเมตร (ดังภาพที่ 8)

27. 26
-ใหผูรับบริการขยับขากรรไกรยื่นออกมาและดันเขาไป ปกติจะ
เคลื่อนไหวไดดีไมสะดุด
-ความผิดปกติที่พบได คือ อาปากไมได หรือ ไดนอย อาจ
เนื่องมาจากการไดรับบาดเจ็บ หรือมีการอักเสบของขอ (Arthritis), ขอตอบวม,
บาดเจ็บหรือมีเสียงกรอบแกรบ พบไดใน Arthritis หรือใน TMJ dysfunction
(ดังภาพที่ 8)
1.2 ทดสอบกําลังของกลามเนื้อ
-ใหผูรับบริการอาปากคางไว ออกแรงตานกับมือพยาบาล ใน
ขณะเดียวกันพยาบาลคลําดูการหดเกร็งของกลามเนื้อ Temporal และ
Masseter ปกติจะหดเกร็งดี ไมเจ็บและไมกระดก แสดงถึงการทํางานของ
เสนประสาทสมองคูที่ 5 (Trigeminal nerve) ปกติ (ดังภาพที่ 9)
2. ขอตอบริเวณกระดูกหนาอกและไหปลารา (Sternoclavicular joint)
โดยใหผูรับบริการนั่ง สังเกตบริเวณ Sternoclavicular joint วาอยูในแนวกลาง
ภาพที่ 8 แสดงการ
เคลื่อนไหวของ TMJ
ภาพที่ 9 แสดงกําลัง
กลามเนื้อของ Temporal
และ Masseter

28. 27
ลําตัวหรือไม สีผิว บวม หรือมีกอน แลวคลําดูวากดเจ็บหรือปวดหรือไม ถามี
การอักเสบจะมีการบวมแดงหรือกดเจ็บ
3. กระดูกสันหลังสวนคอ (Cervical spine)
3.1 ทดสอบการเคลื่อนไหวกระดูกและกลามเนื้อรอบกระดูกสัน
หลังสวนคอ
ความผิดปกติที่อาจพบ ไดแก
1. เจ็บเวลากม เงย หรือเอียงจากกลามเนื้อบริเวณคอตึง อาจเกิดจาก
การนอนผิดทา หิ้วกระเปาหนัก หรือ ตกจากที่สูง
2. การเคลื่อนไหวทําไดไมเต็มที่รวมกับมีอาการปวดราวไปยังหลัง ไหล
หรือแขน เกิดจากกระดูกเสื่อมหรือมีกอนเนื้อ
3. เจ็บบริเวณคอรวมกับชาบริเวณขาอาจเกิดจากไขสันหลังถูกกดทับ
-หมุนศีรษะใหไปขางซายและ
ขวาใหมากที่สุด (Rotation)
-กมหนาเอาคางจรดอก (Flexion)
-เงยหนาตั้งตรง Extension)
-เงยหนาไปขางหลังใหมาก
ที่สุด (Hyperextension)
-เอียงคอใหหูเขาใกลไหลให
มากที่สุดทั้งซายและขวา
(Lateral bending)

29. 28
4. เคลื่อนไหวไมไดเต็มที่รวมกับมีไข หนาวสั่น อาจเกิดจากการติดเชื้อ
เชน เยื่อหุมสมองอักเสบ (Meningitis) เปนตน
3.2 การทดสอบกําลังกลามเนื้อ Sternocleidomastoid muscle
วิธีที่ 1 โดยการบอกใหผูรับบริการหันหนาไป
ทิศทางตรงกันขามกับแรงพยาบาล
วิธีที่ 2 ใหผูบริการกมหนาตานแรงพยาบาล
ที่พยายามกดหนาผากใหหนาผูรับบริการแหงน
ขณะเดียวกันพยาบาลจับดูความแข็งเกร็งของ
Sternocleidomastoid muscle
วิธีที่ 3 ใหผูรับบริการแหงนขึ้นและเกร็งตาน
กับแรงพยาบาลที่พยายามกดใหหนาแหงน
ขึ้นอีก ถากลามเนื้อมีความแข็งแรงพอจะไม
สามารถใหหนาแหงนขึ้นมากกวาเดิมที่
ผูรับบริการเกร็งไวเปนการทดสอบกําลังของ
Trapezius
ความผิดปกติอาจพบได คือ ผูรับบริการไมสามารถเกร็งตานแรง
พยาบาลได อาจเกิดจากกลามเนื้อออนแรง
4. กระดูกสันหลังสวนอกและเอว (Thoracic and lumbar spine)
การดู สังเกตลักษณะกระดูกสันหลัง ใหผูบริการยืนตัวตรง ดูดานหนา
ดานหลัง และดานขาง ในคนปกติจะตองยืนตัวตรง มีความสมมาตรของอวัยวะ

30. 29
ดานซายและขวา เมื่อมองทางดานหลังกระดูกสันหลังเปนแนวตรง ความ
ผิดปกติที่พบได คือ กระดูกสันหลังคด พบไดใน Scoliosis และเมื่อมองทาง
ดานขางมีสวนโคงถูกตอง เขาอยูในแนวตรง เทาวางราบกับพื้น และชี้ตรงไป
ขางหนา ถามีการโปงนูนของกระดูกสันหลังสวนอกมาก เรียกวา Kyphosis มัก
เกิดเมื่อมีการเสื่อมของกระดูกในวัยชรา โคงของกระดูกสันหลังบริเวณเอว
ลดลง มักจะพบไดในหมอนของกระดูกสันหลังเสื่อม (Herniated lumbar disc
or ankylosing spondylitis) แตโคงของกระดูกสันหลังสวนเอวเพิ่มมากขึ้นใน
เรียกวา Lordosis พบในหญิงตั้งครรภและคนอวน (ดังภาพที่ 10)
ภาพที่ 10 แสดงความผิดปกติของกระดูกสันหลัง
A Normal Spine B Kyphosis C Lordosis D Normal spine
E Mild scoliosis F Severe scoliosis G Rib hump and lank asymmetry
การคลํา พยาบาลยืนดานหลังผูรับบริการที่นั่งกมศีรษะเล็กนอย คลํา
บริเวณดานหลังลําคอ กระดูก สันหลัง เพื่อหาแนวของกระดูกสันหลังและ
อาการกดเจ็บ ปกติกระดูกสันกําลังจะอยูในแนวตรง และกดไมเจ็บ ถากดเจ็บ
A C D E F GB

31. 30
แสดงถึงอาการอักเสบ เชน กลามเนื้ออักเสบ (Myositis) หรือหมอนรองกระดูก
สันหลังเลื่อน (Herniated vertebral disk) (ดังภาพที่ 11)
สังเกตการเคลื่อนไหวของ Thoracic and lumbar spine
- ใหกมแตะเทา (Flexion)
-ใหแอนตัวไปดานหลัง
(Hyperextension)
-ใหเอียงตัวไปดานซายและขวา
(Lateral Bending)
ภาพที่ 11 แสดงการคลํากระดูกสันหลัง

32. 31
-ใหเอียงตัวหมุนลําตัวสวนบนไป
ทางดานซายและขวา (Rotation)
การทดสอบกําลังของกลามเนื้อหลัง
การทดสอบอาการปวดของหลังและขา
การตรวจขอไหล (Shoulder Joint)
การดูและการคลํา
ใหผูรับบริการนั่ง สังเกตดูความสมมาตรของไหล แขน ทั้ง 2 ขาง
สังเกตสี อาการบวม และกอน อาการลีบของกลามเนื้อ คลําบริเวณที่ขอกระดูก
ใหนอนคว่ําแลวพยายามยกเกร็งศีรษะและ
ไหลขึ้นจากที่นอน ถาไมสามารถทําได
แสดงถึงการออนแรงของกลามเนื้อที่ทํา
หนาที Extension ของกระดูกสันหลัง
ถาผูรับบริการมีอาการปวดหลัง (Low back
pain) และปวดราวไปยังขาใหทดสอบดวยวิธี
Losegue’s test หรือ Straightจนกระทั่งรูสึกเจ็บ
พยาบาลดันปลายเทาผูรับบริการขึ้น ถามีอาการ
ปวดเพิ่มขึ้นแสดงวามีการเสื่อมของหมอนรอง
กระดูก (Weber & kelly, 2003. P. 516)

33. 32
ทั้งสองขางมาบรรจบกันและปุมกระดูกหัวไหลเทากัน อาจเกิดจาก Scoliosis
ความผิดปกติที่พบ ไดแก ไหลกลวง ยุบลงไปอาจเกิดการเคลื่อนของหัวกระดูก
(Dislocation) กลามเนื้อลีบเกิดจากเสนประสาทกลามเนื้อบาดเจ็บหรือขาด
การออกกําลังกายสวนนี้ อาการกดเจ็บ บวม แดงและรอน เกิดจากกลามเนื้อ
ตึง อักเสบ
ทดสอบการเคลื่อนไหวของขอไหล
ใหผูรับบริการยืนตรงแขน
แนบลําตัว ยกแขนขึ้นไป
ดานหนาลําตัว ขอศอก
เหยียดตรง ลดแขนลงมา
แนบลําตัว เหยียดแขนเลย
ไปขางหลัง โดยที่ขอศอก
เหยียดตรง
กางแขนออก (Abduction)
ยกขึ้นเหนือศีรษะ
หุบแขนเขาหาลําตัว
(Adduction) หรือไขวมือไป
ดานตรงขาม

34. 33
วางมือไวที่ทายทอยให
ขอศอกกางมากที่สุด
(External rotation)
ไขวมือทั้งสองขางที่บริเวณ
หลัง (Internal rotation)
แกวงแขนใหเปนวงกลมรอบ
(Circumduction)
การเคลื่อนไหวของหัวไหลปกติจะหมุนไดโดยรอบ นอกจากดานที่ติด
กับลําตัวหรือดานหลัง ถาเกิดการปวดเฉียบพลันของหัวไหลขางใด แขนขางนั้น
จะแนบติดกับลําตัว การเคลื่อนไหวโดยเฉพาะทากางแขนหรือปดออกจาก
ลําตัวทําไดยาก เนื่องจากจะเจ็บปวดมาก พบไดในผูปวยที่มีการจับของหิดปูน
รอบหัวไหล รวมกับการอักเสบอยางเฉียบพลัน
การทดสอบกําลังของกลามเนื้อไหล
ใหผูรับบริการกางแขนออก (Abduction)
เกร็งแขนตานแรงพยาบาลที่พยายามกดลง
ใหแขนผูรับบริการลงแนบตัว

35. 34
ใหผูบริการกางแขนออก แลวพยายามหุบ
แขนลงแนบลําตัว (Adduction) ตานกับแรง
พยาบาลที่พยายามยกแขนผูรับบริการขึ้น
การตรวจขอศอก (Elbow point)
การดูและการคลํา สังเกตดูสี อาการบวม กอนของบริเวณ
ขอศอก การผิดรูปของขอ คลําวามีอาการ
ปวด บวม รอน กดเจ็บหรือไม คลําเอ็นยึด
กอน คลําปุมกระดูก Olecranon process,
Epicondyle ของกระดูกตนแขนดานขางของ
ผูรับบริการ โดยใชหัวแมมือตรวจคลําที่
Lateral epicondyle, นิ้วชี้อยูที่ Olecranon
process และนิ้วกลางอยูที่ Medial
epicondyle ถามีอาการบวมแดงและกดเจ็บ ก็แสดงวามี Oleranon bursitis

36. 35
การตรวจการเคลื่อนไหวของขอศอก
งอขอศอก (Flexion)
เหยียดขอศอก (Extension)
งอขอศอก หงายฝามือขึ้น
(Supination)
งอขอศอก คว่ําฝามือลง
(Pronation)
การตรวจกําลังกลามเนื้อของขอศอก
พยาบาลประคองแขนสวน
ตนแลว ใหผูรับบริการงอ
ขอศอก ดันปลายแขน
ออกมา (Extension) ตาน
กับแรงพยาบาลเปนการ
ตรวจหาความแข็งแรงของ
Triceps muscle
Supination
Pronatio
Flexion
Extension

37. 36
พยาบาลประคองแขนสวน
ตนใหผูรับบริการงอขอศอก
ดึงแขนเขาหาตัว(Flexion)
ตานกันกับแรงพยาบาลที่
พยายามดึงออก เปนการ
ตรวจความแข็งแรงของ
Biceps Muscle
ใหผูรับบริการพยายามงอ
ขอศอก โดยใหหัวแมมือหัน
เขาตัวผูรับบริการ เกร็งตาน
แรงพยาบาลที่พยายามดึง
แขนออก เปนการทดสอบกําลัง
ของกลามเนื้อ Brachioradialis
ใหผูรับบริการเหยียดขอศอก
พยายามหงายมือขึ้นตานแรง
พยาบาลที่พยายามจับดึงไวใน
ทิศทางตรงกันขาม เปนการ
ทดสอบกําลังของกลามเนื้อที่ทํา
หนาที่ Supination

38. 37
ใหผูรับบริการเหยียดแขนออก
พยายาม คว่ํามือลงตานแรง
พยาบาลที่พยายามดันไวใน
ทิศทางตรงกันขาม เปนการ
ทดสอบกําลังของกลามเนื้อที่ทํา
หนาที่ Pronation
การตรวจนิ้วมือและขอนิ้ว (Wrist Joints and Hand Joints)
การดูและการคลํา
ดูลักษณะการบวมแดง ตลอดจนการผิดรูปของขอ ขอที่มีการเบี่ยงเบน
ไปของ Ulnar หรือ Radial มากเกินไป (Ulnar or radial deviation) พบไดบอย
ในผูรับบริการที่เปน Rheumatoid Arthritis
คลําบริเวณขอมือและขอนิ้ว เมื่อพบวา
บวม รอน กดเจ็บหรือไม ถามีการกดเจ็บ
แสดงถึงการอักเสบของขอ ณ บริเวณ
นั้น ในการคลํานิ้วพยาบาลใชนิ้วชี้และ
นิ้วหัวแมมือ คลําบริเวณขอทั้ง 2 ดาน
คลําบริเวณ Interphalangeal joints,
Metacarpophalangeal joints และ
Radiocarpal groove

39. 38
ถาพบขอนิ้วมือมีขนาดใหญมากและอาจมีอาการหงิกงอรวมดวย แข็ง
แตไมเจ็บปวด มักพบในวัยกลางคนและผูสูงอายุ อาจเปนโรค Osteoarthritis
แตถามีอาการบวม นุมและเจ็บปวด บางรายอาจมีอาการขอติดแข็งรวมดวย
อาจเปนโรค Rheumatoid arthritis
ตรวจการเคลื่อนไหวของขอมือและนิ้วมือ
เหยียดขอมือตรง หักขอมือลง
(Flexion) เหยียดมือ
(Extension) กระดกมือขึ้น
(Hyperextension)
บิดขอมือใหหัวแมมือเขาหา
ลําตัว (Radial Flexion) บิด
ขอมือใหปลายนิ้วมือชี้ออกนอก
ลําตัว (Ulnar Flexion)
กํามือ (Flexion)
บีบนิ้วมือเขาหากัน
(Adduction)

40. 39
กางนิ้วมือออก
(Abduction)
งอนิ้วหัวแมมือ (Flexion)
กางนิ้วมือ (Extension)
เอานิ้วหัวแมมือจรดกับนิ้ว
แตละนิ้ว (Opposition)
การทดสอบกําลังของกลามเนื้อที่ขอมือและนิ้ว
ใหผูรับบริการหงายมือและ
กําหมัด พยายามทํา
Flexion ตานแรงกับ
พยาบาลที่พยายามกดลง
เปนการทดสอบกําลังของ
กลามเนื้อที่ทําหนาที่
Flexion ที่ขอมือ

41. 40
ใหผูรับบริการงอนิ้วมือเกร็งตาน
แรงพยาบาลที่พยายามดึงนิ้ว
ออก เปนการทดสอบกําลังของ
กลามเนื้อ Flexion ของนิ้วมือ
ใหผูรับบริการเกร็งเหยียดนิ้วมือ
ตานกับแรงพยาบาลที่พยายาม
กดลง เปนการทดสอบกําลัง
ของกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Extension
ใหผูรับบริการกํานิ้วของ
พยาบาลไวใหแนนดึงสูกับแรง
พยาบาลที่พยายามดึง
นิ้วออกเปนการทดสอบกําลัง
ของกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Hand grip ของนิ้วมือ

42. 41
ใหผูรับบริการกดนิ้วหัวแมมือไว
กับนิ้วกอยใหแนน พยาบาล
พยายามดึงนิ้วทั้งสองใหหลุด
ออกจากกัน เปนการทดสอบ
กําลังของกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Opposition
ใหผูรับบริการกางนิ้วเกร็งคางไว
ตานกับแรงพยาบาลที่พยายาม
ดันนิ้วเขาหากัน เปนการ
ทดสอบกําลังของกลามเนื้อที่ทํา
หนาที่ Abduction ของนิ้วมือ
ใหผูรับบริการหนีบกระดาษไว
ระหวางนิ้วมือใหแนน ตานกับ
แรงพยาบาลที่พยายามดึง
กระดาษออกเปนการทดสอบ
กําลังกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Adduction

43. 42
การตรวจขอตะโพก (Hip joint)
การดู
ใหดูการเดินและการยืนของผูรับบริการวา ลักษณะการเดินมีการ
เคลื่อนไหวมากนอยเพียงใด ใหเปรียบเทียบกับดานตรงขาม ถามีพยาธิสภาพที่
ขอตะโพก การเดินของผูรับบริการมักจะมีการเคลื่อนไหวของตะโพกนอยมาก
ทายืนของผูรับบริการมักจะลงน้ําหนักในขางที่ดี กลามเนื้อตะโพกมักจะเล็กกวา
ดานที่ดี ในทานอนจะพบวาขายาวไมเทากัน (Apparent shortening) ควร
สังเกตวามีการปดของกระดูก เชิงกรานหรือขารวมดวยหรือไม
การตรวจ Trendelenburg test โดยการใหผูรับบริการยืนลงน้ําหนักบน
ขาขางหนึ่ง และยกเขาของขางตรงขาม ตามปกติแลวระดับของกระดูก Pelvis
(จะใช Iliac crest และ Anteior และ Posterior superior Iliac sine ก็ได) จะ
ยกขึ้นในดานที่ไมไดลงน้ําหนัก แตถามีพยาธิสภาพในขอสะโพก เชน
Congenital dislocation หรือ การออนแรงของกลามเนื้อสะโพกระดับของ
กระดูก Pelvis จะลดต่ํากวาอีกขางหนึ่ง (ดังภาพที่ 12)
ภาพที่ 12 แสดงการตรวจ Trendelenburg test
A ขอสะโพกปกติ B ขอสะโพกมีพยาธิสภาพ

44. 43
การคลํา
ใหคลําบริเวณรอบ ๆ ขอตะโพกและรอบ ๆ ทั้ง 2 ขาง ไดแก Anterior
superior Iliac spine คลําเพื่อหาวามีการบวม รอน กดเจ็บและมีเสียงกรอบแก
รบหรือไม ในรายที่สังเกตวาขายาวไมเทากัน ควรวัดความยาวของเปรียบเทียบ
กันทั้ง 2 ขาง
การตรวจความเคลื่อนไหวของตะโพก
การตรวจการเคลื่อนไหวของขอตะโพกหามทําในผูปวยที่ไดรับการ
เปลี่ยนขอตะโพก (Hip replacement) เพราะอาจทําใหเกิดการเคลื่อนหลุดของ
ขอตะโพกได เนื่องจากขอตะโพกเปนขอแบบ Ball-and-socket จึงเคลื่อนไหว
ไดทุกทิศทาง ทาที่ใชในการตรวจ มีดังนี้
ใหผูรับบริการเหยียดเขาและ ยกสูงขึ้น
เทาที่จะทําได (Flexion)
กางขาออก (Abduction)
หุบขาเขา (Adduction)
แกวงขาเปนวงกลม
(Circumduction)

45. 44
การหมุนขาเขาขางใน (Internal Rotation)
การหมุนขาออกขางนอก (External Rotation)
การตรวจขอตะโพกที่สงสัยวามีการอักเสบ
การตรวจในรายที่สงสัยวามีการอักเสบของขอตะโพก โดยวิธี Fabere
test (ดังภาพที่ 13) ใหผูรับบริการงอเขาขางหนึ่ง โดยวางเทาอยูที่บริเวณกระดูก
สะบาของเขาอีกขางหนึ่งพยาบาลใชมือดันเขาขางนั้นลงติดพื้นเพื่อใหขาหมุน
ออก ตอจากนั้นใหหมุนขอตะโพกเขาดานใน โดยการจับเขาหมุนเขาขางในและ
เทาหมุนออกขางนอก ถามีการอักเสบที่ขอตะโพก จะดันเขาขางนั้นไดนอยและ
จะทําใหมีอาการปวดที่ตะโพก การตรวจขอตะโพกอีกขางก็เชนเดียวกัน
ภาพที่ 13 แสดงวิธีการตรวจ
ขอตะโพกที่สงสัยวามีการ
อักเสบดวยวิธี Fabere test

46. 45
การทดสอบกําลังของกลามเนื้อตะโพก
ใหผูรับบริการนอนหงาย
เหยียดเขาตรงยกขาเกร็ง
ตานแรงพยาบาลที่กดลง
เปนการทดสอบกําลัง
กลามเนื้อที่ทําหนาที่
Flexionของขอตะโพก
ใหรับบริการนอนหงาย ยก
เหยียดเขาแลวพยายามกด
ขาลงกับที่นอนตานแรงกับ
แรงพยาบาลที่พยายามยก
ขาขึ้น เปนการทดสอบกําลัง
กลามเนื้อที่ทําหนาที่
Extension ของขอตะโพก
การตรวจขอเขา (Knee joints)
การดู ดูผิวหนังวามีกลามเนื้อลีบหรือไม สีผิว อาการบวม
เปรียบเทียบกันทั้ง 2 ขาง
การคลํา คลําดูวามีบวมรอนและกดเจ็บหรือไม มีน้ําอยูในขอหรือไม
ขอเขาปกติจะมีสารน้ําหลอเลี้ยงประมาณ 3-5 มิลลิเมตร หากมีการอักเสบหรือ
การติดเชื้อ จะทําใหมีสารน้ําในขอมากขึ้น วิธีที่ใชตรวจเมื่อมีสารน้ําในขอเขา

47. 46
นอยวา 30 มิลลิเมตร ไดแก Patellar stroke test หรือ Fluid displacement
test หรือ Bulge sign โดยการดันน้ําจากดานในของ Patellar หรือดันน้ําจาก
ดานนอก Patellar แลวสังเกตการโปงของผิวขอดานตรงขาม เชน เมื่อดัน
ทางดานใน ดานนอกจะโปงออกมาใหเห็น (ดังภาพที่ 14) เปนตน
ดัน Fluid จากทางดานใน ดัน fluid จากทางดานนอก
ภาพที่ 14 แสดงการตรวจ Patellar stroke test or Fluid
displacement test หรือ Bulge sign)
การตรวจการเคลื่อนไหวของขอเขา
ใหผูรับบริการงอ (Flexion )
และเหยียดเขา (Extension)

48. 47
การทดสอบกําลังกลามเนื้อของขอเขา
ใหผูรับบริการงอเขาเกร็งคางไว
ตานกับแรงพยาบาลที่พยายาม
ดึง ขาผูรับบริการออก เปนการ
ทดสอบกําลังกลามเนื้อที่ทํา
หนาที่ Flexion ของเขา
ใหผูรับบริการงอเขาพยาบาล
พยุงใตเขาแลวใหผูรับบริการ
พยายามเหยียดเขาออกตานกับ
แรงพยาบาลที่พยายามกดไว
เปนการทดสอบกําลังกลามเนื้อ
ที่ทําหนาที่ Extension ขอเขา
การตรวจขอเทาและขอนิ้วเทา (Anklejointsandmetatarsaljoints)
การดูและการคลํา ดูสีผิว อาการบวม และลักษณะรูปรางความ
ผิดปกติที่พบบอยในเด็กทารก ไดแก เทาปุก (Club foot) การบิดเขาของฝาเทา
(ดังภาพที่ 15) การคลําใหคลําวามีการบวม รอน และกดเจ็บหรือไม
การตรวจการเคลื่อนไหวของขอเทาและขอนิ้วเทา
ภาพที่ 15 แสดงเทาปุก
(Club foot)

49. 48
ใหผูรับบริการพยายามเหยียดปลาย
เทาลงตานแรงพยาบาลที่พยายามดัน
ขึ้น เปนการทดสอบกําลังกลามเนื้อที่
ทําหนาที่ Flexion ของขอเทา
ใหผูรับบริการพยายามกระดกเทาขึ้น
ตานแรงพยาบาลที่พยายามกดลง เปน
การทดสอบกําลังกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Extension ของขอเทา
ใหผูรับบริการพยายามบิดเทาเขาขาง
ในตานกับแรงพยาบาลที่พยายามบิด
ออก เปนการทดสอบกําลังกลามเนื้อที่
ทําหนาที่ Inversion ของขอเทา
ใหผูรับบริการพยายามบิดฝาเทาออก
ขางนอก ตานกับแรงพยาบาลที่
พยายามบิดเขา เปนการทดสอบ
กําลังกลามเนื้อที่ทําหนาที่ Eversion
ของขอเทา

50. 49
ใหผูรับบริการงอนิ้วเทาตานแรง
พยาบาลที่พยายามดึงนิ้วออกเปน
การทดสอบกําลังกลามเนื้อที่ทํา
หนาที่ Flexion ของขอนิ้วเทา
ใหผูรับบริการ เหยียดนิ้วเทาออก
ตานแรงพยาบาลที่กดไวเปนการ
ทดสอบกําลังกลามเนื้อที่ทําหนาที่
Extensionของขอนิ้วเทา
การตรวจพิเศษ
การตรวจพิเศษในทางออรโธปดิกส มีจุดประสงคเพื่อหาพยาธิสภาพ
ของโครงสรางกระดูกและขอที่อวัยวะอื่นคลุมอยู ทําใหการตรวจไมชัดเจน ใน
ที่นี้จะกลาวถึงการตรวจที่สําคัญเทานั้น
The Yergason test เปนการตรวจวามี Tendonitis หรือไม (ดุษฎี ทัต
ตานนท, 2542) โดยใหผูรับบริการงอขอศอก ทํา External rotation พรอมกับ
เกร็งขอศอกขึ้น ถามีอาการเจ็บปวดขึ้นที่ไหล แสดงวามี Tendonitis

51. 50
Drop Arm Test เปนการตรวจวามีการขาดของเอ็นที่พาดผานทั้ง
กระดูก Humerus (Rotator cuff) หรือไม (ดุษฎี ทัตตานนท, 2542) โดยให
ผูรับบริการกางแขนออก (Abduction)(A) แลวคอยๆ ลดแขนมาแนบลําตัวขางๆ
ถามี Rotator Cuff ฉีกขาด แขนจะตกลงมาเมื่อกางแขนได 90o
หรือหาก
สามารถกางแขนยกไวไดที่ 90o
เพียงผูตรวจใชนิ้วกด/เคาะที่แขนจะตกลง
มา (B)
Tennis Elbow Test เปนการตรวจเพื่อหาวามีการอักเสบของ
Common extensor epicondylitis (Tennis elbow) หรือไม (ดุษฎี ทัตตานนท,
2542) ผูตรวจจับหลังมือและขอศอกของผูรับบริการ แลวใหผูรับบริการกํามือ
และกระดูกขอมือในทา Pronation จากนั้นใชนิ้วกดบริเวณ Lateral
epicondyle ถามีการอักเสบจะมีอาการเจ็บอยางมากตรงบริเวณที่กด
A B

52. 51
True for Leg Length Discrepancy เปนการวัดหาความยาวของขา
ทั้งสองขางเพื่อหาตนเหตุของการเดินกะเผลกจากขายาวไมเทากัน (ดุษฎี ทัต
ตานนท, 2542) โดยใหนอนหงาย ใชสายเทปวัดระยะจาก Anterior superior
iliac spine ไปยัง Medial malleolus ของขอเทาในตําแหนงเดียวกันทั้ง 2 ขาง
หากวัดไดแตกตางกัน แสดงวามีกระดูกขาสั้น ยาวไมเทากัน จากนั้นตรวจหาวา
สวนที่สั้นนั้นเปนจากกระดูก FemurหรือTibia โดยใหชันเขาขึ้นงอ 90O
ทั้ง 2ขาง
แลวดูระยะสูงต่ําเปรียบเทียบกัน
Apparent leg Length Discrepancy ใหนอนหงายแลววัดความ
ยาวจากสะดือลงมายัง Medial malleolus ที่ขอเทาทั้ง 2 ขาง หากวัดไดไม
เทากัน แสดงวามีลักษณะปรากฏของขาสั้นยาวไมเทากันและหากตรวจ True
Leg length discrepancy ไดเทากัน แสดงวาความผิดปกตินั้นเกิดจากการ
เอียงของ Pelvic (Pelvic obliquity) หรือจาก Adduction หรือ Flexion
deformity ของ Hip joint (ดุษฎี ทัตตานนท, 2542)

53. 52
Straight leg raising test เปนการตรวจวามีการตึงของ Spinal cord,
Cauda equina หรือ Sciatic nerve หรือไม มี 2 วิธี (ดุษฎี ทัตตานนท, 2542)
วิธีที่ 1 Straight leg raising test ใหนอนหงาย ผูตรวจยืนดานขาง
แลวใชมือรองบริเวณสนเทาของผูรับบริการแลวยกขาขึ้น เขาเหยียดตรง โดย
ปกติควรยกได 70-90o
โดยไมเจ็บหรืองอเขา แตหากมีอาการเจ็บขาหรือหลัง
แสดงถึงพยาธิสภาพของ Sciatic nerve หรือกลามเนื้อ Hamstring จากนั้นลด
ระดับลงมาเล็กนอยจนหายเจ็บ แลวจับเทากระดกขึ้น (Dorsiflex) หากมีอาการ
เจ็บอีก แสดงวาเกิดจาก Sciatic nerve ตึง แตถาไมเจ็บแสดงวานาจะเปนจาก
Hamstring muscle tightness
วิธีที่ 2 Well leg straight raising test ใหนอนหงาย ผูตรวจยกขา
ขางที่ไมปวดขึ้น หากมีอาการปวดหลังหรือขาดานตรงขามแสดงวามี
Herniated disc บริเวณไขสันหลัง เอว อาจเรียกวิธีการตรวจนี้า Cross leg
straight leg raising test (ดุษฎี ทัตตานนท, 2542)

54. 53
Hoover Test เปนการตรวจวินิจฉัยอาการปวดขาเกิดจากการ
แกลงทํา (Malingering) หรือไม (ดุษฎี ทัตตานนท, 2542) ใหนอนหงาย
ผูตรวจยืนบริเวณปลายเทาใชอุงมือทั้ง 2 ขาง รองใตสนเทาทั้ง 2 ขาง ของ
ผูรับบริการ แลวใหผูรับบริการยกขาขางที่ปวดขึ้น ถาปวดขาจริงจะยกขาไมขึ้น
และพยายามกดเทาอีกขางหนึ่งเพื่อเปนตัวยกขาจนผูตรวจรูสึกได แตถาไมมี
น้ําหนักกดลง แสดงวาอาจไมเจ็บขาจริง (ดังภาพที่ 16)
A B
ภาพที่ 16 การตรวจดวยวิธี Hoover Test
A ปวดจริง เพราะมีการลงน้ําหนักในเทาซายขณะยกขาขวา
B แกลงทํา ไมมีแรงกดที่เทาซายขณะยกขาขวาขึ้น
Magnetic resonance imaging (MRI) คือการตรวจโดยใชเครื่องมือที่
ใชสําหรับสรางภาพอวัยวะภายในรางกาย โดยอาศัยหลักการของคลื่น
แมเหล็กไฟฟาและคลื่นวิทยุ แลวนําสัญญาณที่ไดมาประมวลผลดวย
คอมพิวเตอร ทําใหไดภาพอวัยวะภายในของรางกาย ที่มีความคมชัด อีกทั้ง
สามารถทําการตรวจไดในทุกๆ ระนาบ ไมใชเฉพาะแนวขวางอยางเอกซเรย

55. 54
คอมพิวเตอรสามารถแยกเนื้อเยื่อของรางกายที่ปกติและที่ผิดปกติออกจากกัน
ได ทําใหมีความถูกตองแมนยําในการวินิจฉัยโรคมากยิ่งขึ้น ใชไดดีกับ
กลามเนื้อ เสนเอ็นยึดกระดูกและกลามเนื้อ ปจจุบันไดใช เพื่อชวยในการ
วินิจฉัยโรคของกระดูกและขอเปนจํานวนมาก การตรวจ MRI จะเห็นความผิด
ปกติที่เกิดขึ้นภายในโพรงกระดูก หรือไขกระดูกไดอยางชัดเจน เชน เนื้องอก
ภายในกระดูก MRI จะสามารถบอกขอบเขตของโรคไดถูกตองแมนยํา เพื่อ
ประโยชนในการวางแผนการรักษา โรคของกระดูกบางอยางเชน การขาดเลือด
ไปเลี้ยงที่หัวของกระดูกตนขา MRI เปนการตรวจที่ไวที่สุด สามารถตรวจพบ
ความผิดปกติได แมภาพเอ็กซเรยธรรมดายังปกติอยู ขอที่มีการตรวจ MRI มาก
ที่สุด คือ ขอเขา รองลงมา คือ ขอไหล เมื่อสงสัยวาจะมีการฉีกขาดของเสนเอ็น
หรือกระดูกออนภายในขอ การถายภาพเอ็กซเรยธรรมดา อาจเห็นเพียงเงาของ
น้ําในขอ แต MRI จะเห็นสวนประกอบตางๆ ภายในขอไดอยางชัดเจน และบอก
ไดอยางแมนยําวามีการบาดเจ็บตอสวนประกอบเหลานั้นอยางไรบาง
(Science News: บทความทางวิทยาศาสตร, 2553, หนา 5)
สรุป การประเมินภาวะสุขภาพของระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ
พยาบาลจะใชหลักการดู คลํา และมีการวัด เปนหลักการสําคัญของการตรวจ
รางกาย จะไมมีผลการตรวจทางหองปฏิบัติการที่เฉพาะเจาะจงกับการประเมิน
ภาวะสุขภาพระบบกระดูก กลามเนื้อ และขอ และในบางรายอาจจะตองไดรับ
การตรวจพิเศษเพื่อวินิจฉัยแยกโรค เพื่อใหผลการตรวจที่แมนยํา