ยารักษาโรคจิตเวช รพ. สหัสขันธ์ แหล่งข้อมูล http://kalasin.moph.go.th/ssh/download/Pharmacy/pharmacy_1/pc18.pdf

1. ยารักษาอาการทางจิตเวช
ที่ใช้ในโรงพยาบาลสหัสขันธ์
ผู้จัดทา : 1. น.ส. วชิรปาณี บุระสิทธิ์
2. น.ส. วราภรณ์ ทองด่านเหนือ
นิสิตชั้นปีที่ 4 คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
ที่ปรึกษา : ภก.ศุภวัฒน์ อิ่มเจริญ

2. Objective
1. อาการทางจิตเวช
2. สารสื่อประสาทในสมองที่เกี่ยวข้องกับอาการทางจิตเวช
3. ประเภทของยารักษาอาการทางจิตเวชแบ่งตามวัตถุประสงค์ในการใช้
1. ยาระงับอาการทางจิต (Antipsychotic drugs)
2. ยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-anxiety drugs)
3. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)
4. ยาคงสภาพอารมณ์(Mood Stabilizers)
4. EPS จากยารักษาอาการทางจิตเวช และแนวทางแก้ไข
5. Reference

3. 1. อาการทางจิตเวช

4. อาการทางจิตเวช
เป็นกลุ่มอาการที่มีความผิดปกติทางจิตใจหรือพฤติกรรมที่อาจเกิดจาก
ร่างกาย  เกิดความผิดปกติแล้วส่งผลกระทบต่อสมอง ทาให้สมอง
สร้างสารสื่อประสาทบางอย่างมากหรือน้อยเกินไป
จิตใจ  ความเครียดในชีวิตประจาวัน กระตุ้นให้เกิดความเจ็บป่วย
แบ่งเป็น 4 กลุ่มอาการ ดังนี้
1. โรคจิต (schizophrenia)
2. ภาวะวิตกกังวล (anxiety disorder)
3. ภาวะซึมเศร้า (depressive disorder)
4. ความผิดปกติทางอารมณ์ (mood disorder)

5. 2. สารสื่อประสาทในสมอง
ที่เกี่ยวข้องกับอาการทางจิตเวช

6. 1. Dopamine
http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-
03/1213-2009-01-22-05-57-24
Dopamine :
มากเกินไป
เกี่ยวข้องกับความผิดปกติของ
พฤติกรรมสาเหตุของโรคจิตเภท
น้อยเกินไป
การเคลื่อนไหวผิดปกติ สาเหตุของ
โรค parkinson และการเกิด EPS
นอกจากนี้ ยังมีผลยับยั้ง
การหลั่ง ฮอร์โมน Prolactin

7. http://www.cnsforum.com/imagebank/item/hrl_rcpt_sys_gab/default.aspx
2. GABA
GABA :
ถ้ามีมาก เกิดการส่งสัญญาณ
ประสาทชนิดยับยั้งการทางาน
(inhibitory neurotransmitter)
เป็นสาร สื่อประสาทที่มีผลกด
ระบบประสาทส่วนกลาง เกิด
การยับยั้งทั่วทั้งระบบประสาท
ส่วนกลาง ทาให้คลายเครียด
นอนหลับ
น้อยเกินไป จะมีอาการ
กระวนกระวาย วิตกกังวล

8. 3. Serotonin
http://lms.thaicyberu.go.th/officialtcu/main/advcourse/presentstu/course/bk521/009wisawat
p/selective_serotonin_reuptake_inhibitorsssri.html
Serotonin :
มีหน้าที่หลายบทบาท เช่น
การควบคุมอารมณ์ หิว โกรธ
และขุ่นเคือง
หากมีน้อยเกินไปจะทาให้
เป็นโรคซึมเศร้า กินไม่ได้
นอนไม่หลับ

9. 4. Norepinephrine
http://www.med.cmu.ac.th/dept/pharmaco/pharmacology/lesson01/07.htm
NE :
มีผลต่อส่วนของสมองที่สนใจ
และการตอบสนองการกระทาที่
มีการควบคุม
หากมีน้อยเกินไปจะทาให้เป็น
โรคซึมเศร้า

10. สรุปผลของสารสื่อประสาท
ชนิด
ของสารสื่อประสาท ผลต่อระบบประสาท
ยารักษาอาการ
ทางจิตเวชที่มีผล ผลที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยา
Dopamine พฤติกรรมผิดปกติ
สาเหตุของโรคจิตเภท
การเคลื่อนไหว
ผิดปกติ สาเหตุของโรค
parkinson
- Chlorpromazine
- Haloperidol
- Perphenazine
-Fluphenazine
(ยับยั้งการหลั่ง
dopamine)
รักษาอาการจิตเวช
แต่ทาให้เกิดอาการ
ข้างเคียงที่สาคัญ คือ
เกิดความผิดปกติใน
การเคลื่อนไหว (EPS)
GABA เกิดการส่งสัญญาณ
ประสาทชนิดยับยั้งการ
ทางาน (inhibitory
neurotransmitter)
กระวนกระวาย วิตก
กังวล
- Lorazepam
- Diazepam
- Clorazepate
dipotassium
(กระตุ้น GABA
receptor )
สงบ ลดความวิตก
กังวล

11. สรุปผลของสารสื่อประสาท(ต่อ)
ชนิด
ของสารสื่อประสาท ผลต่อระบบประสาท
ยารักษาอาการ
ทางจิตเวชที่มีผล ผลที่เกิดขึ้นเมื่อใช้ยา
Serotonin : 5-HT นอนไม่หลับ,
กระสับกระส่าย
หัวใจเต้นเร็ว,ความ
ดันโลหิตลด, ง่วงนอน ,
น้าหนักเพิ่ม
Chlorpromazine ,
Perphenazine , (ยับยั้ง
การหลั่ง 5-HT)
Amitriptyline ,
Fluoxitine
(ยับยั้งการทาลาย 5-HT)
มีฤทธิ์ระงับสงบ
บรรเทาอาการ
ซึมเศร้า
Norepinephrine : NE เพิ่มความดันเลือด
กระสับกระส่าย ปวดหัว
มือสั่น , ตื่นตัวและ
ครื้นเครง (ปริมาณต่า)
หรือการหลงผิดหรือ
ประสาทหลอน (ปริมาณ
สูง) ซึมเศร้า
- Amitriptyline (ยับยั้ง
การ reuptake ของ NE)
ทาให้เกิดภาวะง่วงซึม
เปลี่ยนแปลงอาการ
นอนหลับ
บรรเทาอาการปวด
เรื้อรัง

12. สรุปยาที่ออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทในสมอง
 ยับยั้ง Dopamine : Chlorpromazine , Haloperidol ,
Perphenazine , Fluphenazine
 กระตุ้น GABA receptor : Lorazepam , Diazepam ,
Clorazepate dipotassium
 ยับยั้งการหลั่ง 5-HT : Chlorpromazine , Perphenazine
 ยับยั้งการทาลาย 5-HT : Amitriptyline , Fluoxitine
 ยับยั้ง NE activity : Amitriptyline

13. รายการยารักษาอาการทางจิตเวชที่ใช้ในโรงพยาบาลสหัสขันธ์
1. Chlorpromazine
 Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg
2. Lorazepam
 Kemora ® 0.5 mg, 1 mg
3. Diazepam
 Diazepam 2 mg, 5 mg
4. Trihexyphenidyl
 Artane ® 2 mg, 5 mg
5. Perphenazine
 Pernazine ® 4 mg, 8 mg, 16 mg
6. Haloperidol
 Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg
7. Amitriptyline
 Amitriptyline 10 mg, 25 mg
8. Clorazepate dipotassium
 Trancon-5® 5 mg
9. Fluoxitine
 Fluoxan® 20 mg
10.Carbamazepine
 Carmapine® 200 mg
11. Fluphenazine inj.
 Pharnazine® 25 mg/ml
12. Haloperidol inj.
 Haloperidol inj. 5 mg/ml

14. 3. ประเภทของยารักษาอาการทางจิตเวช
แบ่งตามวัตถุประสงค์ในการใช้

15. ประเภทของยารักษาอาการทางจิตเวช
แบ่งตามวัตถุประสงค์ในการใช้
มี 4 ประเภท ได้แก่
1. ยาระงับอาการทางจิต (Antipsychotic drugs)  Schizophrenia
2. ยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-anxiety drugs)  Anxiety disorder
3. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)  Depressive disorder
4. ยาคงสภาพอารมณ์(Mood Stabilizers)  Mood disorder

16. ประเภทของยารักษาอาการทางจิตเวช
แบ่งตามวัตถุประสงค์ในการใช้ในโรงพยาบาลสหัสขันธ์
ประเภทของกลุ่มอาการทางจิตเวช ยาที่ใช้ในโรงพยาบาล
1.ยาระงับอาการทางจิต
(Antipsychotic drugs)
Chlorpromazine , Haloperidol ,
Perphenazine
Fluphenazine injection
2.ยาระงับอาการวิตกกังวล
(Anti-anxiety drugs)
Lorazepam , Diazepam ,
Clorazepate dipotassium
3.ยาระงับอาการซึมเศร้า
(Antidepressant drugs)
Fluoxitine , Amitriptyline
4.ยาคงสภาพอารมณ์(Mood Stabilizers) Carbamazepine
5.ยาที่มีในข้อบ่งใช้อื่น Trihexyphenidyl

17. 1. ยาระงับอาการทางจิต (Antipsychotic drugs)
ใช้รักษาภาวะ Schizophrenia

18. Schizophrenia
 โรคจิตเภท (Schizophrenia) เป็นความผิดปกติทางความคิดและ
พฤติกรรม มีอาการโรคจิตเภทชนิดบวก ± อาการโรคจิตเภทชนิดลบ
 อาการโรคจิตเภทชนิดบวก : หลงผิด(delusion) ประสาทหลอน
(hallucination) ตื่นตัวอยู่ไม่นิ่ง(excitation)
 อาการโรคจิตเภทชนิดลบ : เฉยเมย(blunted) พูดน้อย(alogia) ไม่ค่อย
สบตาผู้อื่น วิตกจริต(dementia)
 พยาธิสภาพ
 Dopamine
 การทางานของ 5-HT บกพร่อง

19. ยาต้านโรคจิต (Antipsychotic drug) แบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ
1. กลุ่มเก่า (Typical)  block D2 receptor เป็นหลัก
High potency : haloperidol , fluphenazine ,
perphenazine...EPS
Medium potency : chlorprothixene , loxapine…anticholinergic
Low potency : chlorpromazine , thioridazine…sedation
2. กลุ่มใหม่ (Atypical)  block 5-HT2 and D2 receptorเป็นหลัก
 Clozapine, Risperidone, Olanzapine…ลดการเกิด EPS
ยาต้านโรคจิต (Antipsychotic drug)

20. ยาระงับอาการทางจิต (Antipsychotic drugs)
 ข้อบ่งใช้
 รักษาโรคจิตเภท (Schizophrenia) , รักษาจิตหวาดระแวง (Paranoid)
 กลไกการออกฤทธิ์
 ยับยั้งการหลั่ง Dopamine
 อาการข้างเคียง
 ทาให้เกิดอาการ Extra pyramidal Syndromes (EPS)
 ความดันโลหิตต่า ปัสสาวะคั่ง ท้องผูก ง่วงนอน ตาพร่ามัว สับสนมึนงง
 ยาที่ใช้บ่อย
 Chlorpromazine (CPZ) , Haloperidol ( Haldol ) ,
 Perphenazine, Fluphenazine

21. 1. ยาระงับอาการทางจิต (Antipsychotic drugs)..(ต่อ)
 การพยาบาล
1. แนะนาผู้ป่วยให้เปลี่ยนอิริยาบถ ช้าๆ เพราะอาจหน้ามืดได้
2. Check V/S เพื่อประเมินสัญญาณชีพ
3. ยาอาจทาให้มีปัสสาวะคั่ง ควรประเมินการขับถ่ายปัสสาวะ
4. ติดตาม WBC count เพราะยาอาจทาให้เม็ดเลือดผิดปกติ
5. ระวังอาการชักในผู้ป่วยโรคลมชัก
6. แนะนาให้กินอาหารที่มีกากใยสูง ดื่มน้าให้เพียงพอ
7. ยาอาจทาให้แพ้แสง เช่น CPZ ให้ผู้ป่วยระวังการถูกแสงแดดจ้า
8. ไม่ใช้ร่วมกับยาลดความดันโลหิต ยานอนหลับ

22. ยาระงับอาการทางจิต
(Antipsychotic drugs)
ที่มีในโรงพยาบาล

23. 1. Chlorpromazine
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Matchine® 25 mg, 50 mg, 100 mg
 ข้อบ่งใช้
ควบคุมอาการคลุ้มคลั่ง รักษา Schizophrenia
 กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง dopamine, serotonergic, histaminergic และมีฤทธิ์
anticholinergic

24.  ขนาดการใช้
เด็ก 0.5-1 mg/kg/dose ทุก 4-6 ชั่วโมง
ผู้ใหญ่ 400-600 mg/day ทุก 4-6 ชั่วโมง
 อาการไม่พึงประสงค์
ความดันโลหิตต่าขณะเปลี่ยนอิริยาบถ EPS เต้านมโต
ลดความอยากอาหาร น้าหนักลด

25. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Chlorpromazine
Matchine®
25 mg
50 mg
100 mg

26. 2. Haloperidol
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Haldol ® 0.5 mg, 2 mg, 5 mg
 ข้อบ่งใช้
รักษาโรคจิตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid)
สับสน, คลุ้มคลั่ง, กระวนกระวาย
 กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง Dopamine

27.  ขนาดการใช้
 คลุ้มคลั่ง
เด็ก 0.1-0.3 mg/kg/day ให้วันละครั้ง
ผู้ใหญ่ 5-10 mg แบ่งให้วันละ 2-3 ครั้ง
 จิตเภท
เด็ก 0.05-0.15 mg/kg/day แบ่งให้วันละ 2-3 ครั้ง
ผู้ใหญ่ 0.5-5 mg แบ่งให้วันละ 2-3 ครั้ง (max 30 mg/day)
 อาการไม่พึงประสงค์
 หัวใจเต้นเร็ว ใจสั่น มึนงง หลงลืม กระสับกระส่าย อ่อนเพลีย
เลือดออกผิดปกติ

28. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Haloperidol
Haldol ®
0.5 mg
2 mg
5 mg

29. 3. Haloperidol injection
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Haridol injection® 5 mg/ml
 ข้อบ่งใช้
รักษาโรคจิตเภท ลดอาการหวาดระแวง (paranoid) สับสน,
คลุ้มคลั่ง, กระวนกระวาย
 กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง Dopamine

30.  ขนาดการใช้
IM (lactate) 2-5 mg ทุก 4-8 ชั่วโมง….เป็นรูปแบบที่ใช้ในรพ.สหัสขันธ์
IM (decanoate)ขนาดฉีดเท่ากับ 10-20 เท่าของขนาดที่กินต่อวัน
ฉีดทุก 4 สัปดาห์
 อาการไม่พึงประสงค์
หัวใจเต้นเร็ว ใจสั่น มึนงง หลงลืม กระสับกระส่าย อ่อนเพลีย
เลือดออกผิดปกติ

31. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Haloperidol inj 5 mg/ml

32. 4. Perphenazine
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Pernazine® 4 mg, 8 mg, 16 mg
 ข้อบ่งใช้
 ใช้รักษาผู้ป่วยจิตเภท
 กลไกการออกฤทธิ์
ฤทธิ์ยับยั้ง Dopamine D2 receptor ,5 HT receptor ทาให้มีฤทธิ์กด
ภาวะประสาทหลอนของผู้ป่วยโรคจิต และยับยั้ง Histamine H1
receptor เป็นผลให้ผู้ป่วยง่วง หิวและรับประทานมากขึ้น

33. ขนาดการใช้
4-8 mg วันละ 3 ครั้ง
อาการไม่พึงประสงค์
กระสับกระส่าย สับสน เคลื่อนไหวผิดปกติ
อ่อนเพลีย

34. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ / ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Perphenazine
Pernazine®
4 mg
8 mg
16 mg

35. 5. Fluphenazine injection
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Pharnazine ® 25 mg/ml
 ข้อบ่งใช้
รักษา Schizophrenia โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ไม่ค่อยให้
ความร่วมมือในการกินยา
 กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการหลั่ง Dopamine

36.  ขนาดการใช้
 IM (decanoate) 12.5 – 37.5 mg ทุก 2 สัปดาห์ ระยะเวลาการใช้
ปรับตามความเหมาะสมกับผู้ป่วย
 อาการไม่พึงประสงค์
 EPS เต้านมโต ลดความอยากอาหาร น้าหนักลด

37. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Fluphenazine injection
Pharnazine®
25 mg/ml

38. 2. ยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-anxiety drugs)
ใช้รักษาภาวะAnxiety disorder

39. ภาวะวิตกกังวล ( Anxiety disorder )
 เป็นภาวะที่มีการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม เช่น หงุดหงิด เหนื่อยง่าย
อ่อนเพลีย นอนไม่หลับ ± อาการทางร่างกายเกิดขึ้นร่วมด้วย
 มีการทางานของระบบประสาทอัตโนมัติที่มากกว่าปกติ กล้ามเนื้อเกร็ง
อาการที่พบบ่อย คือ ใจสั่น มือสั่น เหงื่อออก หัวใจเต้นเร็ว แน่นหน้าอก
ปวดศีรษะ และปวดเมื่อยบริเวณต้นคอ วิงเวียน หน้ามืด
 พยาธิสภาพ
 NE activity
 5-HT
 กระตุ้น GABA receptor

40. การรักษา
อดีตใช้ยากลุ่ม Barbiturate ในการรักษา
แต่เนื่องจากมี therapeutic index แคบ
มีอาการติดยา กดการหายใจ และทาให้เสียชีวิตได้
ปัจจุบันจึงมีการใช้ยากลุ่ม Benzodiazepine มากกว่า

41. ยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-anxiety drugs)
 ข้อบ่งใช้
รักษาอาการวิตกกังวล เครียด หวาดกลัว ใช้เป็นยานอนหลับ
 กลไกการออกฤทธิ์
 กดการทางานของ Cerebral cortex ช่วยคลายเครียดกังวลใจ ช่วยให้หลับ
 อาการข้างเคียง
 ง่วงนอน กล้ามเนื้อทางานไม่ประสานกัน ความดันโลหิตต่า
เกิดอาการขาดยาถ้าหยุดยาทันที
 ยาที่ใช้บ่อย
 Diazepam (Valium), Lorazepam (Ativan) , Alprazolam (Xannax)

42. ยาระงับอาการวิตกกังวล (Anti-anxiety drugs)… (ต่อ)
 การพยาบาล
1. ให้ความรู้ผู้ป่วยเรื่องอาการข้างเคียงของยา เช่น
ยาจะกดระบบประสาทส่วนกลาง ทาให้ง่วงซึม การตัดสินใจลดลง
สมาธิลดลง
การควบคุมแขนขาไม่สัมพันธ์กัน ไม่มีแรง
2. ดูแลไม่ใช้ยาร่วมกับยากดประสาท ยานอนหลับ สุรา
3. แนะนาผู้ป่วยเนื่องจากต้องใช้ยาเป็นเวลานานและปริมาณสูง ไม่ให้
หยุดยาเอง เพื่อป้องกันอาการขาดยา ควรให้แพทย์เป็นผู้ลดยาให้

43. ยาระงับอาการวิตกกังวล
(Anti-anxiety drugs)
ที่มีในโรงพยาบาล

44. 1. Lorazepam
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Kemora ® 0.5 mg, 1 mg
 ข้อบ่งใช้
 ระงับอาการวิตกกังวล (anxiolytic) ช่วยให้นอนหลับได้ดี
(sedative)ทาให้กล้ามเนื้อคลายตัว (muscle relaxant) ระงับอาการชัก
(anticonvulsant)
 กลไกการออกฤทธิ์
 กด CNS และออกฤทธิ์กระตุ้นที่ receptor ของ GABA (gamma
aminobutyric acid)

45.  ขนาดการใช้
คลายกังวล
เด็กแรกเกิดและเด็ก : 0.05 mg/kg/dose ให้ทุกๆ 4 - 8 ชั่วโมง
ผู้ใหญ่ : 2 – 6 mg/day แบ่งให้ 2 - 3 ครั้ง
อาการนอนไม่หลับ
ผู้ใหญ่ : 2 – 4 mg ก่อนนอน
 อาการไม่พึงประสงค์
กดการหายใจ , น้าหนักลด , ความดันโลหิตต่า . สับสน . มึนงง ,
ปวดศีรษะ

46. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Lorazepam
Kemora®
0.5 mg
1 mg

47. 2. Diazepam
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Diazepam 2 mg, 5 mg
 ข้อบ่งใช้
ระงับอาการวิตกกังวล (anxiolytic) ช่วยให้นอนหลับได้ดี
(sedative)ทาให้กล้ามเนื้อคลายตัว (muscle relaxant) ระงับ
อาการชัก (anticonvulsant)
 กลไกการออกฤทธิ์
กระตุ้น GABA receptor

48.  ขนาดการใช้
รักษาอาการนอนไม่หลับ / คลายกล้ามเนื้อ / คลายกังวล
เด็ก 0.12 – 0.18 mg/kg/day แบ่งให้ทุก 6-8 hr
ผู้ใหญ่ 2 – 10 mg/day แบ่งให้ 2 -4 ครั้ง/วัน
 อาการไม่พึงประสงค์
ลดอัตราการหายใจ, ความดันโลหิตต่า, สับสน, มึนงง,
ปวดศีรษะ

49. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Diazepam
2 mg
5 mg

50. 3. Clorazepate dipotassium
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Trancon-5 ® 5 mg
 ข้อบ่งใช้
รักษาอาการวิตกกังวล เครียด และนอนไม่หลับ
 กลไกการออกฤทธิ์
จับกับ 5-HT บน GABA มีผลกระตุ้นที่ receptor ของ
GABA

51.  ขนาดการใช้
5-20 mg/day แบ่งให้ 2-3 เวลา
 อาการไม่พึงประสงค์
 ความดันโลหิตต่า, สับสน ,ปวดศีรษะ
 Note
Clorazepate เลือกใช้ในผู้ป่วยที่หลับได้เร็วแต่ตื่นกลางคืนบ่อย ๆ
เลือกยาที่ออกฤทธิ์ช้าแต่ออกฤทธิ์ได้ยาว เพื่อที่ไม่ให้ผู้ป่วยตื่นมา
กลางคืนบ่อย ๆ

52. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Clorazepate dipotassium
Trancon-5®
5 mg

53. 3. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)
ใช้รักษาภาวะ Depressive disorder

54. ภาวะซึมเศร้า ( depressant disorder)
ภาวะซึมเศร้า คือ การมีอารมณ์ซึมเศร้ามากผิดปกติจนสูญเสีย
ความสามารถในการปฏิบัติหน้าที่หรือรู้สึกทุกข์ทรมานใจ ร่วมไป
กับอาการอื่นๆ เช่น เบื่อหน่าย, นอนไม่หลับ, เบื่ออาหาร, การ
เคลื่อนไหวช้า, ไม่มีเรี่ยวแรง, สมาธิไม่ดี, รู้สึกตนเองไร้ค่าหรือรู้สึก
ผิดอย่างยิ่ง และความคิดฆ่าตัวตาย
พยาธิสภาพ
ความบกพร่องของ สารสื่อประสาท Dopamine ,
NE , 5-HT

55. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)
 ข้อบ่งใช้
ใช้รักษาผู้ป่วยอารมณ์ซึมเศร้า ในผู้ป่วย Bipolar disorder , anxiety
disorder
 กลไกการออกฤทธิ์
 มีฤทธิ์เพิ่มความเข้มข้นของ serotonin และ norepinephrine ทาให้อารมณ์
ดีขึ้น
 ฤทธิ์ข้างเคียง
ชีพจรเต้นเร็ว ความดันโลหิตเปลี่ยน ปากแห้ง หลงลืม ตาพร่ามัว ท้องผูก
ปัสสาวะคั่ง คลื่นไส้ เบื่ออาหาร
 ยาที่ใช้บ่อย
Amitriptyline, Fluoxapine , Diazepam

56. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)...(ต่อ)
 การพยาบาล
1. ดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิดในช่วงแรก
เพราะยาจออกฤทธิ์เต็มที่เมื่อใช้ยาแล้ว 3-6 สัปดาห์
เฝ้าระวังอาการซึมเศร้า ป้องกันการฆ่าตัวตาย
2. Check V/S เพื่อประเมินสัญญาณชีพ
3. ถ้ามีอากรการคลื่นไส้ อาเจียน ให้กินอาหารทีละน้อย
บ่อยๆครั้ง
4. ดูแลไม่ให้ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่

57. ยาระงับอาการซึมเศร้า (Antidepressant drugs)
ที่มีในโรงพยาบาล

58. 1. Fluoxitine
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Fluoxan ® 20 mg
 ข้อบ่งใช้
รักษาอาการซึมเศร้า (depressive)
 กลไกการออกฤทธิ์
Selective serotonin reuptake inhibitor

59.  ขนาดการใช้
20-80 mg/day สามารถให้ 1-2 ครั้ง/วัน ในตอนเช้า และ/หรือ
เที่ยงควรรับประทานหลังอาหาร
 อาการไม่พึงประสงค์
ความอยากอาหารลดลง,คลื่นไส้,อาเจียน,ท้องเสีย,ท้องผูก,
นอนไม่หลับ, อาการกระสับกระส่าย ,กระวนกระวายใจ
 Note
การออกฤทธิ์ค่อนข้างช้า อาจเริ่มเห็นผลในสัปดาห์ที่ 2 หรือ 3

60. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Fluoxitine
Fluoxan®
20 mg

61. 2. Amitriptyline
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Amitriptyline 10 mg, 25 mg
 ข้อบ่งใช้
รักษาอาการซึมเศร้า (depression) , ภาวะฉี่รดที่นอนใน
เด็ก (nocturnal enuresis)
 กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการ reuptake ของ Serotonin และ
Norepinephrine/noradrenaline

62.  ขนาดการใช้
50-150 mg/day  วันละครั้งก่อนนอน หรือแบ่งหลายครั้งเน้น
ก่อนนอน
 อาการไม่พึงประสงค์
ปากแห้ง,การรับรสผิดปกติ,ท้องผูก,ปัสสาวะลาบาก,ตาพร่า,หัว
ใจเต้นเร็ว,ความดันโลหิตลด, ง่วงนอน , น้าหนักเพิ่ม
 note
หากขณะลดยาเกิดอาการ withdrawal เช่น นอนไม่หลับ
กระสับกระส่าย ให้เพิ่มยากลับไปเท่ากับขนาดก่อนลดยา และ
ปรับลดยาให้ช้าลง

63. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Amitriptyline
Amitriptyline®
10 mg
25 mg

64. 4. ยาคงสภาพอารมณ์(Mood Stabilizers)
ใช้รักษาภาวะ Mood disorder

65. ความผิดปกติทางอารมณ์ (mood disorder)
แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
1.Bipolar disorder คือ มีอารมณ์แปรปรวนเป็น 2 ขั้ว
คลุ้งคลั่ง : NE และ DA / มีความบกพร่องของ GABA
ซึมเศร้าหดหู่ : NE และ 5-HT
2.depressive disorder คือ อารมณ์ซึมเศร้า นอนมาก เฉื่อยชา
อาจจะมีความคิดฆ่าตัวตายร่วมด้วย
การรักษามุ่งเน้นไปที่อาการ Manic episode
คือ ตื่นเต้น หงุดหงิดง่าย นอนไม่หลับรุนแรงเนื่องจากพบมากกว่า
ส่วนอาการ depressive episode ให้รักษาแบบ depressive disorder

66. ยาระงับอาการคลุ้มคลั่ง (Anti-mania drugs)
 ข้อบ่งใช้
 รักษาผู้ป่วยโรคอารมณ์แปรปรวน (Mood disorder) โดยเฉพาะระยะ mania
และรักษาอาการ chronic aggressive
 กลไกการออกฤทธิ์
 ทาให้เกิด active norepinephrine ในสมองลดลง
 อาการข้างเคียง
 สับสน ง่วงนอน เบื่ออาหาร กระหายน้า ปัสสาวะบ่อย
อาการเป็นพิษเมื่อระดับ Lithium สูงเกิน 2 MEq/L
 ยาที่ใช้บ่อย
 Lithium carbonate , Lithium citrate , Carbamazepine

67. 4. ยาระงับอาการคลุ้มคลั่ง (Anti-mania drugs)...(ต่อ)
 การพยาบาล
1. ควรทราบประวัติการเจ็บป่วยในอดีต
เพราะต้องระวังการให้ยา Lithium กับผู้ป่วยโรคหัวใจ, โรคไต , hypothyroid
2. แนะนาให้ผู้ป่วยดื่มน้าอย่างน้อยวันละ 10 แก้ว
3. ห้ามกินยาขับปัสสาวะ
4. ถ้าผู้ป่วยท้องเสียควรงดยาชั่วคราว
5. ประเมินอาการผู้ป่วยหลังได้รับยา Lithium ติดตามผลตรวจเลือดสม่าเสมอ

68. ยาระงับอาการคลุ้มคลั่ง (Anti-mania drugs)
ที่มีในโรงพยาบาล

69. 1.Carbamazepine
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
Carmapine® 200 mg
 ข้อบ่งใช้
ใช้ระงับอาการชัก รักษาและป้องกันอาการ bipolar disorder
 กลไกการออกฤทธิ์
ออกฤทธิ์ยับยั้ง voltage-sensitive sodium channels เป็นผลให้
เกิด stabilization ของ neuronal membrane และยับยั้ง
repetitive firing ของเซลล์ประสาท

70.  ขนาดการใช้
 ผู้ใหญ่เริ่มให้ยาในขนาด 400 mg/day แบ่งให้วันละ 2 ครั้ง จากนั้นให้ลดขนาดยาลงจนถึงขนาด
ต่าสุดที่สามารถควบ คุม อาการได้
 Maximum dose 1600 mg/day
 อาการไม่พึงประสงค์
 อาจเกิดอาการ ง่วง เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ผลข้างเคียงที่รุนแรง เช่น
agranulocytosis thrombocytopenia อาการผื่นแพ้ยาพบ ได้ประมาณร้อยละ 5-10
และบางรายอาจเกิดอาการ รุนแรงชนิด Stevens-Johnson syndrome
 Note
 ยา Carbamazepine มีฤทธิ์เป็น Anticholinergic เล็กน้อย ควรระวังในการให้ยากับ
ผู้ป่วยที่มีโรค glaucoma เพราะอาจเพิ่มความดันในลูกตาได้
 ไม่ควรให้ยานี้แก่เด็กที่มีอายุต่ากว่า 6 ปี หรือมารดาในระยะให้นมบุตร หญิงมีครรภ์
ในระยะ 3 เดือนแรก

71. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Carbamazepine/
Carmapine®
200 mg

72. ยาในข้อบ่งใช้อื่น

73. 1. Trihexyphenidyl
 ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
 Artane ® 2 mg, 5 mg
 ข้อบ่งใช้
 ใช้ควบคุมอาการ extrapyramidal disorder จากยา Neuroleptic drugs
รักษาโรค Parkinson
 กลไกการออกฤทธิ์
 ต้านการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ ปิดกั้นตัวรับ acetylcholine

74.  ขนาดการใช้
เริ่มให้รับประทานยา 1-2 mg/day และเพิ่มครั้งละ 2 mg เป็น
เวลานาน 3-5 วัน จนได้ขนาดยา 5-15 mg/day แบ่งให้ 3-4 ครั้ง
 อาการไม่พึงประสงค์
มองภาพไม่ชัด ,สับสน มึนงง ,เหงื่อออกมาก ,หัวใจเต้นเร็ว ,คลื่นไส้
,อาเจียน ,เหนื่อย ,ผื่นคัน
 Note
ควรพิจารณาขนาดของยาที่ให้ในระยะแรก โดยให้ขนาดน้อยที่สุด
และค่อย ๆ เพิ่มขึ้นตามความต้องการ ผู้ป่วยที่อายุเกิน 65 ปี อาจจะ
มีปฏิกิริยาไวต่อยานี้ เพราะฉะนั้นจึงควรให้ในขนาดน้อย

75. ผลิตภัณฑ์ที่มีในโรงพยาบาล
ชื่อสามัญ/ชื่อการค้า ความแรง รูปภาพ
Trihexyphenidyl
Benzhexol ®
2 mg
5 mg

76. 4. EPS จากยารักษาอาการทางจิตเวช
และแนวทางแก้ไข

77. EPS จากยารักษาอาการทางจิตเวช
และแนวทางแก้ไข
 Extra pyramidal syndromes (EPS) แบ่งเป็น 4 ระดับ ได้แก่
1.1 Acute dystonic reaction มักเกิดขึ้นระหว่าง 1-5 ชั่วโมงหลังเริ่ม
รักษาด้วยยาต้านโรคจิตเวช อาการที่พบได้บ่อยมี 3 แบบ คือ
1.Torticollis : คอเอียง เพราะกล้ามเนื้อคอหดเกร็ง
2.Opisthotonus : อาการเกร็งหลังแอ่น
3.Oculogyric crisis : กลอกตาไปมา
มักเกิดจากใช้ยาต้านโรคจิตที่มีฤทธิ์สูง โดยเฉพาะ piperazine,
และ haloperidol

78. http://www.e-neurosurgery.ws/cnsclinicjordan/
congenitaltorticollis.htm
Torticollis

79. 1.2 Akathisia
 มักเกิดภายใน 5 ถึง 40 วัน หลังจากเริ่มใช้ยารักษาอาการทางจิตเวช
ผู้ป่วยจะรู้สึกกระวนกระวาย ตื่นเต้น อยู่ไม่สุข เดินไปเดินมา
ผุดลุกผุดนั่ง ขาอยู่ไม่สุข (restless legs) นั่งอยู่เฉยกับที่ไม่ได้ (drive to
move about)
ถ้าหากพบผู้ป่วยมีอาการคล้ายความวิตกกังวลที่เกิดร่วมกับยาต้านโรค
จิตเวช ควรพิจารณาถึงการเกิด akathisia ด้วย

80. 1.3 Parkinsonian like syndrome
 มือสั่นขณะพัก (resting tremor)
 กล้ามเนื้อเกร็ง (muscle rigidity)
 ท่าเดินแบบซอยเท้า (shuffling gait)
 การเคลื่อนไหวช้า (bradykinesia)
 สีหน้าไร้อารมณ์ (expressionless or marked face)
 สั่นแบบปั่นยา (pill-rolling movement)
 น้าลายไหล (drooling)
 การบรรเทาอาการ
การให้กิน benztropine [Cogentin] 0.5 - 2 mg ต่อวัน
หรือกิน trihexyphenidyl [Artane] 2 - 8 mg ต่อวัน

81. ช
 1.4 Tardive dyskinesia
เป็นกลุ่มของการเคลื่อนไหวโดยไม่ได้ตั้งใจ (involuntary movement)
เกิดจากการรักษาด้วยยาต้านโรคจิตเวชเป็นระยะเวลานาน
ลักษณะสาคัญของ tardive dyskinesia คือ การเคลื่อนไหวสามแห่ง
ของ แก้ม-หน้า-ลิ้น (a triad of check-face –tongue movement)
แก้มพอง เคี้ยว สูดปาก เลีย ดูดริมฝีปาก แลบลิ้น ขากรรไกร
เคลื่อนไหวด้านข้าง อาจเกิดการกระพริบตา หน้าตาบูดบึ้ง ขมวด
คิ้ว เปลือกตากระตุก

82. Tardive dyskinesia
http://pharmaceuticalsanonymous.blogspot.com/2008/03/nutritional-treatment-of-tardive.html

83.  Antipsychotic แบ่งได้เป็น
 typical antipsychotic (conventional antipsychotic) ได้แก่
haloperidol (high potency)
perphenazine (moderate potency)
chlorpromazine (low potency)
 กลุ่มที่เป็น low potency เสี่ยงต่อการเกิด EPS < high potency

84.  atypical antipsychotic ได้แก่
olanzapine (zyprexa®)
risperidone (risperidal®)
quetiapine (seroquel®)
aripiprazole (abilify®)
 ยากลุ่ม atypical antipsychotic เสี่ยงต่อการเกิด EPS ได้น้อย
ยกเว้น ใช้ในขนาดสูง
 ยาที่พบได้บ่อย ได้แก่ risperidone, olanzapine

85.  กลุ่มอาการ EPS พบได้บ่อยจากยาอะไรบ้าง
1. typical antipsychotic
 flupentixol > 9 mg/day
 haloperidol > 5 mg/day
 perphenazine > 16 mg/day
 trifluoperazine > 15 mg/day
2. atypical antipsychotic
 olanzapine > 15 mg/day
 risperidone > 4 mg/day

86. การรักษา EPS
 anticholinergic agents
 trihexyphenidyl 2-4 mg bid-qid ปรับตามอาการของ
ผู้ป่วย
 beta-blockers
 propranolol แต่จะให้เป็นช่วงเวลาสั้นๆ หรือใช้ในกรณี
ผู้ป่วย agitation
 anxiolytics
diazepam ในกรณีที่ผู้ป่วยมี depression ร่วมด้วย

87. Reference.
 Lacy Armstrong , Goldman Lance , Drug information handbook 17 th Edition , American
Pharmaciste Association 2008 – 2009
 Barbara G. , Joseph T. Dipiro , Pharmacotherapy Handbook 7th Edition , 2009
 การติดตามและเฝ้าระวังการเกิด EPS ของกลุ่มยา antipsychotic www.srbr.in.th/Pharmacy/...
แนวทางปฏิบัติ เรื่องยา/monitorจิตเวช.doc [ออนไลน์: เข้าถึงเมื่อวันที่ 20 มีนาคม 2553 ]
 วราวุฒิ เจริญศิริ , Bankokhealth.com , สารเคมีในสมอง ,
http://www.bangkokhealth.com/index.php/2009-01-19-03-15-03/1213-2009-01-22-05-57-24
[ออนไลน์: เข้าถึงเมื่อวันที่ 23 มีนาคม 2553 ]

88. Thank you